Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Peru-Bolivya Konfederasyonu (İspanyolca: Confederación Perú-Boliviana), Güney Amerika'da kısa ömürlü bir konfederasyon devletiydi. 1836'dan 1839'a kadar Bolivya ve Peru devletlerinin (o süreçte Peru, Kuzey Peru ve Güney Peru cumhuriyetlerine bölünmüştü) oluşturduğu bir birlik olarak var oldu. İlk ve tek devlet başkanı Bolivya devlet başkanı Andrés de Santa Cruz olurken, konfederasyonun başkenti Tacna'ydı.
Peru-Bolivya Konfederasyonu Confederación Perú-Boliviana Peru-Bolivya Konfederasyonu | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1836-1839 | |||||||||||||
 Bayrak  Arma | |||||||||||||
Slogan Firme por la Unión (Türkçe:Birlik için imzala) | |||||||||||||
 | |||||||||||||
| Başkent | |||||||||||||
| Hükûmet | Cumhuriyet | ||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Para birimi | Peru reali Bolivya solu | ||||||||||||
| |||||||||||||
Konfederasyon, Şili'ye karşı 'ndaki yenilginin ardından dağıldı.
Tarihçe
Konfederasyon öncesi süreç ve kuruluşu
Hem bugünkü Bolivya toprakları hem de Peru toprakları, 1542'de kurulan İspanyol Peru Valiliği'nin bir parçasıydı. Günümüzdeki Bolivya o dönem genellikle "Yukarı Peru" (Alto Perú) olarak adlandrılıyordu. Ancak Bolivya, 1776'da Río de la Plata Kral Vekilliği'nin kurulmasıyla Peru'dan ayrıldı. Peru'nun bağımsızlığını 28 Temmuz 1821'de ilan etmesi ile Peru Valiliği sona erdi. Bolivya, 6 Ağustos 1825'te İspanya'dan bağımsızlığını ilan etti. Bu süreçte iki ülke arasında coğrafî bir sınırın olmaması ve sömürge döneminden kalma kültürel, ekonomik ve idarî yapıların varlığının devam etmesi, iki ülke arasında kalıcı bir karşılıklı etki durumuna yol açmıştır. Ayrıca, iki ülke arasında ortak bir ittifaka yönelik çabaları yoğunlaşmasında Şili'den gelen güçlü tehditler önem arz etmekteydi. Her iki ülkenin federasyonu için daha önceki planlar, gelecekteki birlik içindeki liderlik rolü sorunu nedeniyle başarısız olmuştu.
Antonio José de Sucre'nin istifasının ardından Andrés Santa Cruz, Bolivya devlet başkanı seçildi ve 24 Mayıs 1829'da göreve başladı. Agustín Gamarra ve Felipe Santiago de Salaverry'ye karşı mücadelede Perulu caudillo askerî desteğini Peru'nun büyük bir bölümünü işgal etmek için bir fırsat olarak gördü. 15 Ağustos 1836'da Santa Cruz, Lima'yı işgal etti. Peru-Bolivya konfederasyonuna hazırlanırken Peru'nun siyasi yapısını yeniden düzenledi. Ülke iki cumhuriyete bölündü: 17 Mart 1836'da Güney Peru, General yönetiminde Peru'nun dört güney eyaletinden oluşturuldu. Bu oluşumu Orbegoso hükûmeti altında 6 Ağustos 1836'da Peru'nun kuzeydeki dört ilinden oluşan Kuzey Peru izledi. Her iki cumhuriyet de 28 Ekim 1836'da Bolivya ile Confederación Perú-Boliviana'yı oluşturmak için birleşti. Birlikte, Konfederasyonun tahminî dört milyon nüfusu vardı. 1 Mayıs 1837'de üç devletin temsilcileri, anayasa görevi görecek olan "Tacna Paktı"nı imzaladılar. Ancak yayınlandıktan sonra, özellikle bağımsızlığından korkan Bolivya'da şüpheler yükseldi. Santa Cruz, en büyük koruyucu olarak devlet işlerini devraldı. ABD, Büyük Britanya ve Fransız Temmuz Monarşisi diplomatik ilişkiler kurarak yeni federasyonu tanıdı.
Konfederasyon Savaşı ve Konfederasyonun sonu
Ekonomik ve askerî hakimiyet tehdidiyle karşı karşıya kalan Şili, Peru-Bolivya arasındaki konfederasyonunun feshedilmesini talep etti. Bu önerisi reddedilen Şili önleyici bir savaşa karar verdi. Şili'nin 26 Aralık 1836'daki savaş ilanına 19 Mayıs 1837'de Arjantin de katıldı.
Daha savaş sırasında Konfederasyon dağılmanın ilk işaretlerini gösterdi. Luís Orbegoso'nun 30 Temmuz 1838'de Kuzey Peru'nun tek taraflı bağımsızlığı ilan etti, ancak Şili'ye karşı yürütülen savaştan çekilmedin. Bolivya birliklerinin ilk başarılarından ve Arjantin'in Haziran 1838'de savaştan çekilmesinden sonra, savaşın gidişatı 1838'in ikinci yarısında gözle görülür şekilde değişti. 12 Ocak 1839'da Peru filosunun batmasıyla ve Bolivya ordusunun 20 Ocak'ta 'da yenilmesi ile savaş Şili'nin lehine sonuçlandı. Santa Cruz, Bolivya başkanı ve konfederasyonun koruyucusu olarak tahttan çekilmek zorunda kaldı ve Ekvador'a kaçtı. Bolivya tarafında, 16 Haziran 1839'da José Miguel Velasco iktidara geldi. 24 Şubat'ta Perulu General Agustín Gamarra, seçilmiş cumhurbaşkanı olarak iktidara gelmesinin ardından, 25 Ağustos 1839'da konfederasyonun feshedildiğini ve (artık yeniden birleşmiş olan) Peru'nun yenilenen bağımsızlığını resmen ilan etti.
Etkileri
Bolivya'da Santa Cruz'un halefi için bir iç savaş çıktı. Başkan Velasco devrildi ve Santa Cruz bir kez daha başkan ilan edildi. Ardından gelen güç mücadelesinde General José Ballivián Peru'nun desteğiyle galip gelerek 27 Eylül 1841'de Bolivya devlet başkanı. Bolivya'daki istikrarsız güç durumu göz önüne alındığında, bir zamanlar bölgede hâkim olan Peru saldırmak için cesaretlendi. Bu da 1841'deki Peru-Bolivya Savaşı'nı tetikledi.
Eserler
- Heraclio Bonilla: Bağımsızlıktan Pasifik Savaşına Peru ve Bolivya, içinde: Leslie Bethell (ed.): Latin Amerika'nın Cambridge tarihi, Cilt 3. Cambridge 2002, s. 539–582.
- Herbert S. Klein: Bolivya'nın Kısa Tarihi . Cambridge 2003, s. 89–117.
- Robert L. Scheina: Latin Amerika Savaşları: Caudillo Çağı 1791-1899, Cilt 1. Dulles 2003, s. 132–139.
- Phillip Taylor Parkerson: Andrés de Santa Cruz y la Confederación Perú-Boliviana, 1835–1839 . Biblioteca del Bicentenario de Bolivia, La Paz, 2. Sürüm 2019.
Dipnotlar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Peru Bolivya Konfederasyonu Ispanyolca Confederacion Peru Boliviana Guney Amerika da kisa omurlu bir konfederasyon devletiydi 1836 dan 1839 a kadar Bolivya ve Peru devletlerinin o surecte Peru Kuzey Peru ve Guney Peru cumhuriyetlerine bolunmustu olusturdugu bir birlik olarak var oldu Ilk ve tek devlet baskani Bolivya devlet baskani Andres de Santa Cruz olurken konfederasyonun baskenti Tacna ydi Peru Bolivya KonfederasyonuConfederacion Peru Boliviana Peru Bolivya Konfederasyonu1836 1839Bayrak ArmaSlogan Firme por la Union Turkce Birlik icin imzala BaskentHukumetCumhuriyetTarihce Kurulusu1836 Kurulus28 Ekim 1836 Dagilma25 Agustos 1839 Dagilisi1839Para birimiPeru reali Bolivya soluOnculler ArdillarPeruBolivya PeruBolivya Konfederasyon Sili ye karsi ndaki yenilginin ardindan dagildi TarihceKonfederasyon oncesi surec ve kurulusu Bolivya BayragiGuney Peru bayragiKuzey Peru BayragiKonfederasyon ulkeleri ve bolgeleri Hem bugunku Bolivya topraklari hem de Peru topraklari 1542 de kurulan Ispanyol Peru Valiligi nin bir parcasiydi Gunumuzdeki Bolivya o donem genellikle Yukari Peru Alto Peru olarak adlandriliyordu Ancak Bolivya 1776 da Rio de la Plata Kral Vekilligi nin kurulmasiyla Peru dan ayrildi Peru nun bagimsizligini 28 Temmuz 1821 de ilan etmesi ile Peru Valiligi sona erdi Bolivya 6 Agustos 1825 te Ispanya dan bagimsizligini ilan etti Bu surecte iki ulke arasinda cografi bir sinirin olmamasi ve somurge doneminden kalma kulturel ekonomik ve idari yapilarin varliginin devam etmesi iki ulke arasinda kalici bir karsilikli etki durumuna yol acmistir Ayrica iki ulke arasinda ortak bir ittifaka yonelik cabalari yogunlasmasinda Sili den gelen guclu tehditler onem arz etmekteydi Her iki ulkenin federasyonu icin daha onceki planlar gelecekteki birlik icindeki liderlik rolu sorunu nedeniyle basarisiz olmustu Antonio Jose de Sucre nin istifasinin ardindan Andres Santa Cruz Bolivya devlet baskani secildi ve 24 Mayis 1829 da goreve basladi Agustin Gamarra ve Felipe Santiago de Salaverry ye karsi mucadelede Perulu caudillo askeri destegini Peru nun buyuk bir bolumunu isgal etmek icin bir firsat olarak gordu 15 Agustos 1836 da Santa Cruz Lima yi isgal etti Peru Bolivya konfederasyonuna hazirlanirken Peru nun siyasi yapisini yeniden duzenledi Ulke iki cumhuriyete bolundu 17 Mart 1836 da Guney Peru General yonetiminde Peru nun dort guney eyaletinden olusturuldu Bu olusumu Orbegoso hukumeti altinda 6 Agustos 1836 da Peru nun kuzeydeki dort ilinden olusan Kuzey Peru izledi Her iki cumhuriyet de 28 Ekim 1836 da Bolivya ile Confederacion Peru Boliviana yi olusturmak icin birlesti Birlikte Konfederasyonun tahmini dort milyon nufusu vardi 1 Mayis 1837 de uc devletin temsilcileri anayasa gorevi gorecek olan Tacna Pakti ni imzaladilar Ancak yayinlandiktan sonra ozellikle bagimsizligindan korkan Bolivya da supheler yukseldi Santa Cruz en buyuk koruyucu olarak devlet islerini devraldi ABD Buyuk Britanya ve Fransiz Temmuz Monarsisi diplomatik iliskiler kurarak yeni federasyonu tanidi Konfederasyon Savasi ve Konfederasyonun sonu Ekonomik ve askeri hakimiyet tehdidiyle karsi karsiya kalan Sili Peru Bolivya arasindaki konfederasyonunun feshedilmesini talep etti Bu onerisi reddedilen Sili onleyici bir savasa karar verdi Sili nin 26 Aralik 1836 daki savas ilanina 19 Mayis 1837 de Arjantin de katildi Daha savas sirasinda Konfederasyon dagilmanin ilk isaretlerini gosterdi Luis Orbegoso nun 30 Temmuz 1838 de Kuzey Peru nun tek tarafli bagimsizligi ilan etti ancak Sili ye karsi yurutulen savastan cekilmedin Bolivya birliklerinin ilk basarilarindan ve Arjantin in Haziran 1838 de savastan cekilmesinden sonra savasin gidisati 1838 in ikinci yarisinda gozle gorulur sekilde degisti 12 Ocak 1839 da Peru filosunun batmasiyla ve Bolivya ordusunun 20 Ocak ta da yenilmesi ile savas Sili nin lehine sonuclandi Santa Cruz Bolivya baskani ve konfederasyonun koruyucusu olarak tahttan cekilmek zorunda kaldi ve Ekvador a kacti Bolivya tarafinda 16 Haziran 1839 da Jose Miguel Velasco iktidara geldi 24 Subat ta Perulu General Agustin Gamarra secilmis cumhurbaskani olarak iktidara gelmesinin ardindan 25 Agustos 1839 da konfederasyonun feshedildigini ve artik yeniden birlesmis olan Peru nun yenilenen bagimsizligini resmen ilan etti Etkileri Bolivya da Santa Cruz un halefi icin bir ic savas cikti Baskan Velasco devrildi ve Santa Cruz bir kez daha baskan ilan edildi Ardindan gelen guc mucadelesinde General Jose Ballivian Peru nun destegiyle galip gelerek 27 Eylul 1841 de Bolivya devlet baskani Bolivya daki istikrarsiz guc durumu goz onune alindiginda bir zamanlar bolgede hakim olan Peru saldirmak icin cesaretlendi Bu da 1841 deki Peru Bolivya Savasi ni tetikledi EserlerHeraclio Bonilla Bagimsizliktan Pasifik Savasina Peru ve Bolivya icinde Leslie Bethell ed Latin Amerika nin Cambridge tarihi Cilt 3 Cambridge 2002 s 539 582 Herbert S Klein Bolivya nin Kisa Tarihi Cambridge 2003 s 89 117 Robert L Scheina Latin Amerika Savaslari Caudillo Cagi 1791 1899 Cilt 1 Dulles 2003 s 132 139 Phillip Taylor Parkerson Andres de Santa Cruz y la Confederacion Peru Boliviana 1835 1839 Biblioteca del Bicentenario de Bolivia La Paz 2 Surum 2019 Dipnotlar Robin Kiera Otto Philipp Braun 1798 1869 Eine transatlantische Biographie S 230f online Bohlau 2014 ISBN 978 3412223786 Diss Uni Hamburg Vgl Samuel Augustus Mitchell Mitchell s geographical reader a system of modern geography Philadelphia 1840 S 226f online