Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Riya Teze veya kiril alfabesiyle Р’йа т'әзә (Türkçe: Yeni Yol), Mart 1930 tarihinde Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Ermenistan'daki Kürtler için Kürtçe dilinde yayımlanmaya başlayan gazete. Gazete Ermenistan Komünist Partisi'nin Kürtçe yayın organıydı.
 Gazetenin 26 Mart 1930 tarihli "yeni alfabe doğuda büyük bir inkılap" manşetiyle çıkan ilk sayısı | |
| Tür | İki haftalık siyasi gazete |
|---|---|
| İmtiyaz sahibi | Ermenistan SSC |
| Editör | Hraçya Koçar (1930) Cerdoyê Genco (1934) Mîroyê Esed (1955) Tital Muradov (1989) Emerîkê Serdar (1991) Grîşayê Memê (2006) Tîtalê Kerem (2010) |
| Yazı işleri müdürü | Harûtyûn Mkirtçyan (1930) |
| Kuruluş tarihi | 26 Mart 1930 |
| Siyasi görüşü | Komünizm |
| Dil | Kürtçe |
| Genel merkez | Erivan, Ermenistan SSC |
| Tiraj | 5.000 (1976) |
Riya Teze, latin alfabesi ile çıkarılan ilk Kürtçe gazete olma özelliği taşır. Bununla birlikte gazetede Ermenistan SSC hükûmetinin kararıyla Erebê Şemo ve tarafından hazırlananŞemo-Marogulov alfabesi kullanılmıştır.
Hakkında
İlk sayısı dört sayfalık olarak basılan gazete, iki haftada bir 600 kopya ile yayımlanmaktaydı. Kürtler arasında gazeteyi yönetip, çekip çevirecek kimse olmadığından, Kevork Paris, Hraçya Koçar ve Harûtyûn Mkirtçyan, dönemin Sovyet yönetimi tarafından gazetenin başına getirilir. Paris, Koçar ve Mıgırdıçyan Kürtçeyi anadilleri kadar iyi bilen ve bu dili ustalıkla kullanan Anadolu-Mezopotamya sürgünü üç Ermenidir. Bunların 4 Yıllık editörlüğünden sonra, gazetenin yönetimi Kürtlere devredilir. 1934 yılı itibarıyla editörlüğü Cerdoyê Genco devralır. Gazete 1937 yılına kadar latin alfabesiyle yayımlanmaya devam etmiştir. Riya Teze’nin basımından bir yıl sonra 1931'de, Kürt dili ve edebiyatı öğretmenleri yetiştirmek üzere Erivan'da "Trans Kafkasya Eğitim Akademisi" açılmıştır.Sovyetler Birliği'ndeki Büyük Temizlik döneminden hemen önce, 1937 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin önderliğindeki heyetin aldığı karar doğrultusunda yayını durduruldu. Ardından Stalin'in ölümünden iki yıl sonra 1955 yılında, daha sonra Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti'nde 10. dönem Talin rayonu milletvekilliği de yapacak olanMîroyê Esed (Miro Asadoviç Mstoyan) editörlüğünde tekrar yayın hayatına başlamıştır. Ancak 1941 yılında Ermenistan SSC'nin aldığı 909 sayılı kararla Şemo-Marogulov alfabesini iptal edip, Kiril alfabesini kullanma zorunluluğu getirir. Dolayısıyla hem gazete hem de ülke içerisinde basılan bütün kitap ve ders materyalleri bu tarihten itibaren Heciyê Cindî'nin Kürtçeye uyarlamış olduğu kiril alfabesi ile yayınlanmak zorunda kaldı. Gazetenin 1976 yılında tiraji 5.000'i bulmuştu. 1980'li yılarda haftalık tirajı yaklaşık 4.000 olan gazete Sovyetler Birliği'nde ve Avrupa'da yaşayan Kürtler tarafından da okunmaktaydı. Özellikle Doğu Almanya ve İsveç'te de yayımlanmıştır. Gazetenin editörlüğünü 1989 yılında Tîtalê Efo (Tital Muradov), 1991 yılında da Emerîkê Serdar (Amarik Davreşoviç Sardaryan) devralmıştır. Emerîkê Serdar'ın hastalığından dolayı 2006 yılında görevi bırakması üzerine yerini Grîşayê Memê aldı. Grîşayê Memê de ağır hastalığına rağmen “Riya Teze’nin kapısına kilit vuran adam” olarak anılmak istemediği için görevini ölümüne kadar sürdürdü. 11 Kasım 2010'de geçirdiği kalp krizi neticesinde vefat etmesiyle boşalan koltuğa alınan karar doğrultusunda Tîtalê Kerem geçti. Günümüzde gazete sorumluluk Tîtalê Kerem, Rizganê Cango, Mirazê Cemal arasında paylaşılmıştır.
Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra gazete finansal sorunlar yaşadı ve devlet desteği kesildi. Buna karşın aylık 500 kopya yayınlayarak faaliyetlerini sürdürdü. Bu dönemde Paris Kürt Enstitüsü ve (Brüksel Kürt Enstitüsü)'nden ekonomik yardımlar aldı. 2000 yılında tekrar latin alfabesine dönen gazete 2003 yılında ekonomik nedenlerle yayın hayatını sona erdirdi. Bu tarihe kadar gazete toplamda 4.800 sayısı yayımlanmıştır. Lâkin gazete 2005 yılında Ukrayna, Kazakistan, Rusya ve diğer ülkelerde yaşayan bazı gönüllü Kürtler tarafından yapılan bağışlar sayesinde tekrar faaliyete geçirildi. Sovyet döneminde gazateye, bulundukları 14 katlı basın binasında, 11 odadan oluşan bir katın tamamı tahsis edilmişti. Fakat günümüzde aynı binada, 2 küçük odadan ibaret bir dairede gazeteyi okuyucuya ulaştırma gayreti verilmektedir. Devlet yardımı artık kesildiği için kira, su ve elektrik parası gibi giderler gönüllüler tarafından temin ediliyor. Sovyet döneminde yaklaşık 25 kişi gazetenin çeşitli birimlerinde çalışmaktaydı.
Yayın politikası
Gazete, çıktığı ilk dönemde Vladimir Lenin ve Ekim Devrimi ile ilgili makaleler yayımladı. Erebê Şemo'nun bu yıllarda çıkan "Emrê Lenîn" (Lenin'in Yaşamı) ve "Terîqa Rêvolûsîya Oktyabrê" (Ekim Devrimi Tarihi) makaleleri buna örnek teşkil eder.
Gazete Kürtlerin yaşamı ve kültürlerine dair konuların yanı sıra kolektivizasyon politikaları, sanayileşme, kültürel devrim gibi konuları ele almıştır. Bununla birlikte Sovyetler Birliği'nin iç ve dış politikalarına dair yazılar yayımlanmış; Kürt, Rus ve Ermeni işçiler arasındaki dostluğunu ve ortak vatana dair sosyalist vatanseverlik konularını işlemiştir. Kürt dili ve edebiyatının gelişmesinde rol oynamıştır. Ayrıca Kürtlerin geçmişten gelen eski geleneklerinin ortadan kaldırılmasını teşvik edici yayınlar yapmıştır.
Ödülleri
- Onur Rozeti Nişanı - 1980
Konuyla ilgili yayınlar
- Stalin ve Kürtler - Hüseyin Can, Ceylan Yayınları, İstanbul, 2017,
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Gérard Chaliand; Abdul Rahman Ghassemlou (1993). A People without a country: the Kurds and Kurdistan 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), Zed Press. s. 208, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016, .
- ^ Louis Cheikho (1964). al-Mashriq: majallah Kāthūlīkīyah sharqīyah tabḥathu fī al-ʻilm wa-al-adab wa-al-fann 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Jāmiʻat al-Qadīs Yūsuf. s. 531, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
- ^ a b c d e f Can Polat Yerevan. (İngilizce), 24 Haziran 2003, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
- ^ Têmûrê Xelîl. Elfabeya pêşin, romana pêşin û romannivîsê pêşin 21 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Kürtçe) 26 Mayıs 2009, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
- ^ Marogulov u Ə. Ş. (1929). Xө-xө hinbuna xөndьna nvisara kyrmançi, Nəşre dəwləţe Şewre Ərmənistane, Revan.
- ^ Celile Celil. Kürt Halk Tarihinden 13 İlginç Yaprak 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 2008, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016,
- ^ . 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ Nic Vanderscheuren. Kurdish Institute at Brussels 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 2004, Kruitvat Kaukasus, EPO, s. 129, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016, .
- ^ Salih Kevirbiri. Bugün; 'Kürt Gazetecilik Günü' 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Evrensel, 21 Nisan 2004, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
- ^ Bekir Can Başeğmez. Sovyetler Birliği’ndeki Ulusal Kürt Edebiyatı 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., soL, 30 Mayıs 2015, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
- ^ "Депутаты Верховного Совета Армянской ССР X созыва (1980 - 1985) - Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti 10. Dönem milletvekilleri (1980 - 1985)". 13 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ Edward Gulbekian. Armenian press directory 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), HARQ, 1971, s. 38, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
- ^ "Kürt diyarının Bilinmeyen Saklı Tarihi". 31 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ Martin van Bruinessen, The Impact of the Dissolution of the Soviet Union on the Kurds 9 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), Ekim 1995, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
- ^ . 31 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ . 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ Afirenderê Yekem Romana Kurdî: Şivanê Kurd Erebê Shemo 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
- ^ Ermeni Sovyet Ansiklopedisi 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ermenice), vol. 9, s. 679, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Riya Teze veya kiril alfabesiyle R ja t әzә Turkce Yeni Yol Mart 1930 tarihinde Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nde Ermenistan daki Kurtler icin Kurtce dilinde yayimlanmaya baslayan gazete Gazete Ermenistan Komunist Partisi nin Kurtce yayin organiydi Riya Teze Rja ŢezeGazetenin 26 Mart 1930 tarihli yeni alfabe doguda buyuk bir inkilap mansetiyle cikan ilk sayisiTurIki haftalik siyasi gazeteImtiyaz sahibiErmenistan SSCEditorHracya Kocar 1930 Cerdoye Genco 1934 Miroye Esed 1955 Tital Muradov 1989 Emerike Serdar 1991 Grisaye Meme 2006 Titale Kerem 2010 Yazi isleri muduruHarutyun Mkirtcyan 1930 Kurulus tarihi26 Mart 1930Siyasi gorusuKomunizmDilKurtceGenel merkezErivan Ermenistan SSCTiraj5 000 1976 Riya Teze latin alfabesi ile cikarilan ilk Kurtce gazete olma ozelligi tasir Bununla birlikte gazetede Ermenistan SSC hukumetinin karariyla Erebe Semo ve tarafindan hazirlananSemo Marogulov alfabesi kullanilmistir HakkindaGazatenin 5 Mayis 2015 tarihli sayisi Ilk sayisi dort sayfalik olarak basilan gazete iki haftada bir 600 kopya ile yayimlanmaktaydi Kurtler arasinda gazeteyi yonetip cekip cevirecek kimse olmadigindan Kevork Paris Hracya Kocar ve Harutyun Mkirtcyan donemin Sovyet yonetimi tarafindan gazetenin basina getirilir Paris Kocar ve Migirdicyan Kurtceyi anadilleri kadar iyi bilen ve bu dili ustalikla kullanan Anadolu Mezopotamya surgunu uc Ermenidir Bunlarin 4 Yillik editorlugunden sonra gazetenin yonetimi Kurtlere devredilir 1934 yili itibariyla editorlugu Cerdoye Genco devralir Gazete 1937 yilina kadar latin alfabesiyle yayimlanmaya devam etmistir Riya Teze nin basimindan bir yil sonra 1931 de Kurt dili ve edebiyati ogretmenleri yetistirmek uzere Erivan da Trans Kafkasya Egitim Akademisi acilmistir Sovyetler Birligi ndeki Buyuk Temizlik doneminden hemen once 1937 yilinda Sovyetler Birligi Komunist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin onderligindeki heyetin aldigi karar dogrultusunda yayini durduruldu Ardindan Stalin in olumunden iki yil sonra 1955 yilinda daha sonra Ermenistan SSC Yuksek Sovyeti nde 10 donem Talin rayonu milletvekilligi de yapacak olanMiroye Esed Miro Asadovic Mstoyan editorlugunde tekrar yayin hayatina baslamistir Ancak 1941 yilinda Ermenistan SSC nin aldigi 909 sayili kararla Semo Marogulov alfabesini iptal edip Kiril alfabesini kullanma zorunlulugu getirir Dolayisiyla hem gazete hem de ulke icerisinde basilan butun kitap ve ders materyalleri bu tarihten itibaren Heciye Cindi nin Kurtceye uyarlamis oldugu kiril alfabesi ile yayinlanmak zorunda kaldi Gazetenin 1976 yilinda tiraji 5 000 i bulmustu 1980 li yilarda haftalik tiraji yaklasik 4 000 olan gazete Sovyetler Birligi nde ve Avrupa da yasayan Kurtler tarafindan da okunmaktaydi Ozellikle Dogu Almanya ve Isvec te de yayimlanmistir Gazetenin editorlugunu 1989 yilinda Titale Efo Tital Muradov 1991 yilinda da Emerike Serdar Amarik Davresovic Sardaryan devralmistir Emerike Serdar in hastaligindan dolayi 2006 yilinda gorevi birakmasi uzerine yerini Grisaye Meme aldi Grisaye Meme de agir hastaligina ragmen Riya Teze nin kapisina kilit vuran adam olarak anilmak istemedigi icin gorevini olumune kadar surdurdu 11 Kasim 2010 de gecirdigi kalp krizi neticesinde vefat etmesiyle bosalan koltuga alinan karar dogrultusunda Titale Kerem gecti Gunumuzde gazete sorumluluk Titale Kerem Rizgane Cango Miraze Cemal arasinda paylasilmistir Emerike Serdar ve Miroye Esed solda Riya Teze gazetesinin yonetiminde 1980 ler Sovyetler Birligi nin dagilmasindan sonra gazete finansal sorunlar yasadi ve devlet destegi kesildi Buna karsin aylik 500 kopya yayinlayarak faaliyetlerini surdurdu Bu donemde Paris Kurt Enstitusu ve Bruksel Kurt Enstitusu nden ekonomik yardimlar aldi 2000 yilinda tekrar latin alfabesine donen gazete 2003 yilinda ekonomik nedenlerle yayin hayatini sona erdirdi Bu tarihe kadar gazete toplamda 4 800 sayisi yayimlanmistir Lakin gazete 2005 yilinda Ukrayna Kazakistan Rusya ve diger ulkelerde yasayan bazi gonullu Kurtler tarafindan yapilan bagislar sayesinde tekrar faaliyete gecirildi Sovyet doneminde gazateye bulunduklari 14 katli basin binasinda 11 odadan olusan bir katin tamami tahsis edilmisti Fakat gunumuzde ayni binada 2 kucuk odadan ibaret bir dairede gazeteyi okuyucuya ulastirma gayreti verilmektedir Devlet yardimi artik kesildigi icin kira su ve elektrik parasi gibi giderler gonulluler tarafindan temin ediliyor Sovyet doneminde yaklasik 25 kisi gazetenin cesitli birimlerinde calismaktaydi Yayin politikasiGazete ciktigi ilk donemde Vladimir Lenin ve Ekim Devrimi ile ilgili makaleler yayimladi Erebe Semo nun bu yillarda cikan Emre Lenin Lenin in Yasami ve Teriqa Revolusiya Oktyabre Ekim Devrimi Tarihi makaleleri buna ornek teskil eder Gazete Kurtlerin yasami ve kulturlerine dair konularin yani sira kolektivizasyon politikalari sanayilesme kulturel devrim gibi konulari ele almistir Bununla birlikte Sovyetler Birligi nin ic ve dis politikalarina dair yazilar yayimlanmis Kurt Rus ve Ermeni isciler arasindaki dostlugunu ve ortak vatana dair sosyalist vatanseverlik konularini islemistir Kurt dili ve edebiyatinin gelismesinde rol oynamistir Ayrica Kurtlerin gecmisten gelen eski geleneklerinin ortadan kaldirilmasini tesvik edici yayinlar yapmistir OdulleriOnur Rozeti Nisani 1980Konuyla ilgili yayinlarStalin ve Kurtler Huseyin Can Ceylan Yayinlari Istanbul 2017 ISBN 9789752416079Ayrica bakinizHawar dergi Kurdistan gazete Sovyetler Birligi nde KurtlerKaynakca a b Gerard Chaliand Abdul Rahman Ghassemlou 1993 A People without a country the Kurds and Kurdistan 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Zed Press s 208 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 ISBN 978 1 85649 193 8 Louis Cheikho 1964 al Mashriq majallah Kathulikiyah sharqiyah tabḥathu fi al ʻilm wa al adab wa al fann 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jamiʻat al Qadis Yusuf s 531 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 a b c d e f Can Polat Yerevan Ingilizce 24 Haziran 2003 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 Temure Xelil Elfabeya pesin romana pesin u romannivise pesin 21 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kurtce 26 Mayis 2009 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 Marogulov u E S 1929 Xo xo hinbuna xondna nvisara kyrmanci Nesre dewleţe Sewre Ermenistane Revan Celile Celil Kurt Halk Tarihinden 13 Ilginc Yaprak 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2008 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 ISBN 9756106785 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ocak 2017 Nic Vanderscheuren Kurdish Institute at Brussels 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2004 Kruitvat Kaukasus EPO s 129 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 ISBN 978 90 6445 370 0 Salih Kevirbiri Bugun Kurt Gazetecilik Gunu 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Evrensel 21 Nisan 2004 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 Bekir Can Basegmez Sovyetler Birligi ndeki Ulusal Kurt Edebiyati 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde soL 30 Mayis 2015 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 Deputaty Verhovnogo Soveta Armyanskoj SSR X sozyva 1980 1985 Ermenistan SSC Yuksek Sovyeti 10 Donem milletvekilleri 1980 1985 13 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2017 Edward Gulbekian Armenian press directory 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce HARQ 1971 s 38 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 Kurt diyarinin Bilinmeyen Sakli Tarihi 31 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2017 Martin van Bruinessen The Impact of the Dissolution of the Soviet Union on the Kurds 9 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ekim 1995 Erisim tarihi 8 Aralik 2016 31 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ocak 2017 10 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ocak 2017 Afirendere Yekem Romana Kurdi Sivane Kurd Erebe Shemo 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 8 Aralik 2016 Ermeni Sovyet Ansiklopedisi 20 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ermenice vol 9 s 679 Erisim tarihi 8 Aralik 2016