Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rumeli Dağlı isyanları, 18. yüzyıl sonunda ve 19. yüzyıl başlarında, Osmanlı yönetimindeki Rumeli'de 3. Selim döneminde başlayan devlete karşı ekonomik, sosyal, askerî ve siyasi nedenlerle ayaklanan eşkıya isyanlarına verilen addır. Kırcalı ya da başka bir deyişle Dağlı eşkıyalarının faaliyetleri, devletin otorite boşluğunun da etkisiyle isyana dönüşmüştür. Yaklaşık 30 sene süren bu anarşi dönemini Bulgar tarihçiler "Kırcalı dönemi" olarak adlandırmaktadır.
| Rumeli Dağlı isyanları | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Osmanlı Devleti | Kırcalı/Dağlı Eşkıyaları | ||||||
Kırcalı ya da Dağlı Eşkıyası
Osmanlı tarihi uzmanı olan Bulgar tarihçisi Vera Mutafçiyeva, Kırcalı Dönemi (Kırcaliysko vreme, 1993) adlı kitabında "Kırcalı" adının etimolojisini vermeye çalışır. Ona göre bu isim, ilk defa Hasköy eşkıyalarına (Hasköy Güneydoğu Bulgaristan'da bulunan ve Türklerin çoğunlukta olduğu bir şehir) verilip daha sonra yayılır. Bu isim ilk önce Kırca Ali köyünden olan ve baskın düzenleyen şahıslara verilir. Yalnız bir defa, 1785 tarihli bir Osmanlı belgesinde "kırcalı eşkıyası" olarak kayda geçen bu isim, daha sonra Rumeli'de faaliyet gösteren tüm eşkıyalara takılır. Ancak bundan sonra Osmanlı belgelerinde bu insanlar "dağlı eşkıya" olarak adlandırılır. Tarihçinin, ismin Kırca Ali köyünden gelmiş olma ihtimali üzerinde durması, bu ismin Bulgarca telâffuzunun "Kırcaliya” olmasından da kaynaklanmaktadır. Vera Mutafçiyeva, ismin coğrafi açıdan ilk olarak yaygınlık gösterdiği bölgeyi doğru gösterir, çünkü Kırcaali şehri de Hasköy'e çok yakındır. Ancak 'Kırcalı" isminin Kırca Ali adlı bir köyden ileri geldiği konusunda yanılır. Osmanlı belgelerine geçen "dağlı eşkıya" ismiyle dağlarda eşkıyalık yapan kişilerin adlandırıldığını göz önünde bulundurursak "Kırcalı eşkıyası" isminin de kırsal bölgelerde faaliyet gösteren eşkıyalara verilmesi çok doğaldır. Hasköy bölgesi de düz bir arazi üzerinde bulunduğu için, ilk olarak bu topraklarda soygun yapmak amacıyla baskın düzenleyen insanlara "Kırcalı” adının verilmiş olması ihtimali yüksektir.
İsyanları çıkaran Kırcalı/Dağlı eşkıyaları hakkında tarihçi Yusuf Akçura "Osmanlı Devletinin Dağılma Devri" adlı eserinde Lamouche ve İretchek'e (Konstantin Josef Jireček) alıntı yaparak şunları yazmıştır:
"Kırcalı eşkiyası, Tuna havzasında ve Trakyada bulunan köy ve kasabalara saldırıyordu. Kırcalılar, birçok çetelere ayrılmışlardı. Bunlar aslen Rus harplerinden sonra dağıtılan askerlerden ve yağmadan istifa de maksadile onlara iltihak eden kimselerden terekküp ediyordu. Bunların çoğu, Türk, Tatar ve Arnavut idise de içlerinde Boşnaklar ve Bulgarlar da az değildi. Kırcalılar, başta Rodop eteklerindeki Türk Hasköyünde göründüler. Miktarları, 25,000e kadar çıktı, Hepsi süvari idi; kılıç, piştav ve uzun tüfekle müsellahtılar; teşkilatları muntazamdı : Binbaşılar ve bölükbaşılar kumandası altında bölüklere ayrılmışlardı. Köylere ve şehirlere taarruzla o mahalleri yağma ve harap ediyorlar, erkekleri öldürüp kadınları beraber götürüyorlardı. Koca Balkan etrafını çok tahrip ettiler ; hatta bir aralık İstanbul civarına kadar sarktılar. . Üzerlerine gönderilen devlet askeri, ciddi neticeler alamadı ; talim ve terbiyeden mahrum olan bu asker, ya Kırcalıların önünden kaçıyor, yahut onlara iltihak ederek, yağmalarından istifadeyi tercih ediyordu. Kırcalılar hem Müslüman Türklere, hem Hristiyan Bulgarlara taarruz ediyorlardı.Halk kendiliklerinden toplanıp bazı mahallerde eşkıyaya muvaffakıyetle mukabele edebildi.Rumeli ahalisi, Kırcalıların hatırasını masal ve destanlar ile tespit etmiş olduklarından, bugüne kadar unutmamışlardır."
Kişiler
- Pazvantoğlu Osman
- Tepedelenli Ali Paşa
- Tirsinikli İsmail
- Yılıkoğlu Süleyman
- Manav İbrahim
- Emin Ağa
- Tokatçıklı Süleyman
- Kara Feyzi
- Kuşancalı Halil
Edebiyat
Rus yazar Puşkin, 1834'te kaleme aldığı "Kırcalı" adlı öyküsünde; Kırcalı eşkıyası olan baş figürün hayatını anlatır.
Kaynakça
- ^ a b (PDF). 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2020.
- ^ . 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2020.
- ^ a b c . 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2020.
- ^ Mutafchieva, Vera P. (2005). L'Anarchie dans les Balkans a la fin du XVIIIe siècle. İstanbul: Isis. ISBN . OCLC 60587310.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mart 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Rumeli Dagli isyanlari 18 yuzyil sonunda ve 19 yuzyil baslarinda Osmanli yonetimindeki Rumeli de 3 Selim doneminde baslayan devlete karsi ekonomik sosyal askeri ve siyasi nedenlerle ayaklanan eskiya isyanlarina verilen addir Kircali ya da baska bir deyisle Dagli eskiyalarinin faaliyetleri devletin otorite boslugunun da etkisiyle isyana donusmustur Yaklasik 30 sene suren bu anarsi donemini Bulgar tarihciler Kircali donemi olarak adlandirmaktadir Rumeli Dagli isyanlariTarih18 yuzyil sonu ve 19 yuzyil basiBolgeRumeli BalkanlarSonucIsyanlar bastirildi TaraflarOsmanli DevletiKircali Dagli EskiyalariKircali ya da Dagli EskiyasiKircali eskiyalarinin yeniden canlandirmasi Osmanli tarihi uzmani olan Bulgar tarihcisi Vera Mutafciyeva Kircali Donemi Kircaliysko vreme 1993 adli kitabinda Kircali adinin etimolojisini vermeye calisir Ona gore bu isim ilk defa Haskoy eskiyalarina Haskoy Guneydogu Bulgaristan da bulunan ve Turklerin cogunlukta oldugu bir sehir verilip daha sonra yayilir Bu isim ilk once Kirca Ali koyunden olan ve baskin duzenleyen sahislara verilir Yalniz bir defa 1785 tarihli bir Osmanli belgesinde kircali eskiyasi olarak kayda gecen bu isim daha sonra Rumeli de faaliyet gosteren tum eskiyalara takilir Ancak bundan sonra Osmanli belgelerinde bu insanlar dagli eskiya olarak adlandirilir Tarihcinin ismin Kirca Ali koyunden gelmis olma ihtimali uzerinde durmasi bu ismin Bulgarca telaffuzunun Kircaliya olmasindan da kaynaklanmaktadir Vera Mutafciyeva ismin cografi acidan ilk olarak yayginlik gosterdigi bolgeyi dogru gosterir cunku Kircaali sehri de Haskoy e cok yakindir Ancak Kircali isminin Kirca Ali adli bir koyden ileri geldigi konusunda yanilir Osmanli belgelerine gecen dagli eskiya ismiyle daglarda eskiyalik yapan kisilerin adlandirildigini goz onunde bulundurursak Kircali eskiyasi isminin de kirsal bolgelerde faaliyet gosteren eskiyalara verilmesi cok dogaldir Haskoy bolgesi de duz bir arazi uzerinde bulundugu icin ilk olarak bu topraklarda soygun yapmak amaciyla baskin duzenleyen insanlara Kircali adinin verilmis olmasi ihtimali yuksektir Isyanlari cikaran Kircali Dagli eskiyalari hakkinda tarihci Yusuf Akcura Osmanli Devletinin Dagilma Devri adli eserinde Lamouche ve Iretchek e Konstantin Josef Jirecek alinti yaparak sunlari yazmistir Kircali eskiyasi Tuna havzasinda ve Trakyada bulunan koy ve kasabalara saldiriyordu Kircalilar bircok cetelere ayrilmislardi Bunlar aslen Rus harplerinden sonra dagitilan askerlerden ve yagmadan istifa de maksadile onlara iltihak eden kimselerden terekkup ediyordu Bun larin cogu Turk Tatar ve Arnavut idise de iclerinde Bosnaklar ve Bul garlar da az degildi Kircalilar basta Rodop eteklerindeki Turk Haskoyunde gorunduler Miktarlari 25 000e kadar cikti Hepsi suvari idi kilic pistav ve uzun tufekle musellahtilar teskilatlari muntazamdi Binbasilar ve bolukbasilar kumandasi altinda boluklere ayrilmislardi Koylere ve sehirlere taarruzla o mahalleri yagma ve harap ediyorlar erkekleri oldurup kadinlari beraber goturuyorlardi Koca Balkan etrafini cok tahrip ettiler hatta bir aralik Istanbul civarina kadar sarktilar Uzerlerine gonderilen devlet askeri ciddi neticeler alamadi talim ve terbiyeden mahrum olan bu asker ya Kircalilarin onunden kaciyor ya hut onlara iltihak ederek yagmalarindan istifadeyi tercih ediyordu Kircalilar hem Musluman Turklere hem Hristiyan Bulgarlara taarruz ediyorlardi Halk kendiliklerinden toplanip bazi mahallerde eskiyaya muvaffakiyetle mukabele edebildi Rumeli ahalisi Kircalilarin hatirasini masal ve destanlar ile tespit etmis olduklarindan bugune kadar unutmamislardir KisilerPazvantoglu Osman Tepedelenli Ali Pasa Tirsinikli Ismail Yilikoglu Suleyman Manav Ibrahim Emin Aga Tokatcikli Suleyman Kara Feyzi Kusancali HalilEdebiyatRus yazar Puskin 1834 te kaleme aldigi Kircali adli oykusunde Kircali eskiyasi olan bas figurun hayatini anlatir Kaynakca a b PDF 23 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2020 23 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2020 a b c 23 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2020 Mutafchieva Vera P 2005 L Anarchie dans les Balkans a la fin du XVIIIe siecle Istanbul Isis ISBN 975 428 295 1 OCLC 60587310 Arsivlenmis kopya 24 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mart 2020