Rusya-Suudi Arabistan ilişkileri

Rusya-Suudi Arabistan ilişkileri (Rusça: Российско-саудовские отношения, Arapça: العلاقات السعودية الروسية) Rusya Federasyonu ile Suudi Arabistan Krallığı arasındaki ikili ilişkidir. İki ülke, iki petrol süper gücü olarak anılıyorlar ve dünya ham petrol üretiminin yaklaşık dörtte birini karşılıyorlar.

Rusya–Suudi Arabistan ilişkileri

Rusya	Suudi Arabistan

Suudi Arabistan ve Sovyetler Birliği

Moskova, 1932: Sovyet diplomat Kerim Hakimov, gelecekteki Suudi Arabistan Kralı Faysal bin Abdülaziz'e eşlik ediyor.

Hicaz ve Necid Krallığı (1932 yılına kadar Suudi devletinin adı) ile tam diplomatik ilişkiler kuran ilk ülke Sovyetler Birliği olmuştur. İlişkiler 1926'da Moskova'nın Birleşik Krallık'a karşı durması için bir araç olarak başladı. İlk Başkonsolos, Tatar asıllı bir Sovyet Müslümanı olan Kerim Hakimov'du, bazen Sovyet Lawrence olarak da anılırdı ve Şubat 1926'da, İbn Suud'un kral olarak statüsünü tanıyan resmi bir nota vermek için Cidde'den İbn Suud'un çöldeki ikametgâhına ziyarette bulundu. Haziran 1926'da Mekke Pan-İslam Kongresi'ne Mekke ve Medine'nin kutsal yerlerinin kontrolü üzerindeki anlaşmazlığı çözmek için çağrılmasıyla ilişkiler daha da gelişti. 30 milyon Sovyet Müslümanıyla Sovyetler Birliği, ateist ideolojisine aykırı olarak altı Sovyet İslam âlimini kongreye katılmak üzere göndererek İbn Suud'u destekledi. Hacılar arasında komünist propagandayı yaymak için Sovyet etkisinin kullanılması başarısız oldu ve bu nedenle diplomatik odak Sovyet Karadeniz limanları ile Hicaz arasında ticari bağlantıların oluşturulmasına çevrildi. İbn Suud'un oğlu Prens Faysal (1964'te kral oldu) 1932'de kapsamlı Avrupa gezisi sırasında Sovyetler Birliği'ni ziyaret etti. Kral Abdülaziz, Moskova'nın bir milyon İngiliz sterlini mali yardım teklifini Londra'ya karşı koz olarak kullandı ve SSCB'nin teklifini asla kabul etmedi.

İlişkiler özellikle 1979'da, Sovyet-Afgan Savaşı sırasında, Suudi Arabistan'ın ABD ile yakın işbirliği içinde Afgan Mücahidlerini desteklemesiyle gerildi.

Diplomatik ilişkiler ancak Sovyetler Birliği'nin dağılmasından ve Rusya Federasyonu'nun kurulmasından sonra 1992'de yeniden kuruldu. İlişki eksikliğine rağmen, serbestleşmenin binlerce Sovyet Müslümanının katılmasına izin verildiği 1946'dan 1990'a kadar her yıl yaklaşık 20 kişinin hac yapmasına izin verildi.

Suudi Arabistan ve Rusya

Vali Selman bin Abdülaziz, 2007 yılında Vladimir Putin ile

1992'de kuruluşundan bu yana geçen 25 yıl içinde, Rusya-Suudi ilişkileri hiçbir zaman sembolik ziyaretlerin ötesine geçmedi. Suudi Kralı Selman 2017 Moskova ziyareti sırasında 1500 kişilik bir delegasyon getirmişti; ancak Moskova-Riyad anlaşması, Suudilerin ABD ile yaptığı silah sözleşmelerine kıyasla sönük kaldı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 11-12 Şubat 2007 tarihlerinde Riyad'da üst düzey bir heyet ziyareti sırasında Kral Abdullah ile bir araya geldi. Bu, bir Rus liderin Krallığa yaptığı ilk resmi ziyaretti. Ziyaret, Moskova'nın bölgesel güvenlik sorunları, enerji, ticaret, ulaşım, bilimsel işbirliği ve değişimler dahil olmak üzere çeşitli alanlarda Riyad ile ilişkilerini geliştirmesi için bir fırsattı. Kral Abdullah'ın 2003 yılında Veliaht Prens olarak Rusya'yı ziyareti, 1938'den 1990'a kadar diplomatik bağları olmayan ülkeler arasında üst düzey temaslarda bir açılış oldu.

Suriye İç Savaşı, askeri işbirliği

İki ülke arasındaki ilişkiler, Rusya ve müttefiki İran'ın Suriye hükûmetine ve Devlet Başkanı Beşşar Esad'a, Suudi Arabistan'ın da Katar ve Türkiye destekli Suriye'deki isyancılara verkleri destekten ötürü Suriye İç Savaşı sırasında gerildi. Suudi Arabistan'ın, Rusya'nın Eylül 2015'te Suriye'ye doğrudan askeri müdahalesinden önce, Rusya'nın Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'a verdiği desteği kesmesi karşılığında petrol üretimini azaltmak için teklifte bulunduğu ve Rusya'nın da bu teklifi reddettiği bildirildi.

Şubat 2016'da Suudi Arabistan ilk kez Suriye'ye kara birlikleri göndermeyi teklif etti; bir Suudi yetkili, Riyad'ın Türkiye'deki İncirlik Hava Üssü'ne savaş uçakları gönderdiğini doğruladı, bu hareket Suriye'ye bir saldırı hazırlığı olarak değerlendirildi ve Rusya'nın yanı sıra İran'ın çıkarlarına da aykırı olarak görüldü. Rusya, bu duruma karşılık olarak Yemen'deki Suudi Arabistan öncülüğündeki askeri müdahaleyi ima eden haberlere kamuoyunda alaycı bir tavırla tepki verdi.

Rusya'nın Suriye'deki askeri başarısının ardından, Suudi Arabistan'ın daha önce iktidardan uzaklaştırılmasında ısrar ettiği Beşşar Esad hükûmetinin Orta Doğu'daki etkisinin artmasıyla ilişkiler 2017'de önemli ölçüde iyileşti. Vladimir Putin ve Suudi savunma bakan yardımcısı veliaht prens Muhammed bin Salman'ın 30 Mayıs 2016'da Moskova'da gerçekleştirdiği tartışmaların konuları arasında askeri konular da vardı.

Rusya ve Suudi Arabistan, 2013 Mısır darbesinin ardından Mısır'daki Abdülfettah es-Sisi'nin askeri yönetimini güçlü bir şekilde destekleyerek Kuzey Afrika'ya benzer yaklaşımlar benimsedi. Benzer şekilde hem Rusya hem de Suudi Arabistan, İkinci Libya İç Savaşı'nda Halife Hafter'i ve Libya Ulusal Ordusu'nu destekledi. Ocak 2020'de Le Monde, Suudi Arabistan'ın bir Rus paramiliter örgütü olan Wagner Group'un Libya'da Haftar'ı destekleme faaliyetlerini finanse etmeye yardım ettiğini bildirdi.

Petrol piyasalarında koordinasyon (2016-2020)

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Suudi Arabistan Savunma Bakanı Muhammed bin Salman, 19. St Petersburg Ekonomik Forumu'nun oturum aralarında bir araya geldi, 18 Haziran 2015

Eylül 2016'nın başlarında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman arasında G20 zirvesinin oturum aralarında yapılan görüşmenin ardından, önde gelen bir OPEC üyesi olan Suudi Arabistan ve OPEC üyesi olmayan Rusya, gelecekte üretimi sınırlayabileceklerini söyleyerek ve bu yönde ortak bir bildiri imzalayarak, küresel bir arz fazlası ile mücadele etmek için dünya petrol piyasalarında işbirliği yapmayı kabul etti. O yılın ilerleyen saatlerinde Rusya, OPEC ülkelerinin petrol üretimini azaltma taahhüdüne katılmayı kabul etti ve kesintiler 1 Ocak 2017'den itibaren altı ay sürecek şekilde yürürlüğe girdi; Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'in, OPEC rakipleri İran ve Suudi Arabistan'ın, örgütün OPEC dışı Rusya ile 15 yıl sonra ilk anlaşmasını mümkün kılmak için farklılıkları bir kenara bırakmasında kilit rol oynadığı söyleniyor.

Mayıs 2017'de iki ülke petrol üretim kesintilerini Mart 2018'e kadar uzatmayı kabul etti.

5 Mart 2020'de OPEC toplam petrol üretimini azalttı ve Rusya dahil OPEC+ katılımcılarını da aynısını yapmaya çağırdı. Rusya, ertesi gün petrol üretimini azaltma talebini reddederek OPEC ile gayri resmi ortaklığın sona erdiğini işaret etti. Rusya'nın son birkaç yıldır Rusya'da Suudi yatırımının olmamasından dolayı hayal kırıklığına uğradığı da belirtildi. Sonuç olarak Suudi Arabistan, pazar payını artırmak için üretimi artırdı ve ülkeler arasında bir petrol fiyatı savaşına yol açtı. 20 Mart 2020'de Kremlin, petrol açısından Suudi Arabistan ve Rusya'nın iyi ilişkilere sahip olduğunu ve Rus hükûmetinin bu ilişkiye başka bir tarafın müdahale etmesini istemediğini belirtti.

Diğer olaylar

2017 yılında Suudi Arabistan, ABD'yi, İran'ın Suriye'deki askeri varlığını sona erdirmek için Rusya'nın yardımı karşılığında Ukrayna'daki faaliyetlerine ilişkin Rusya'ya yönelik yaptırımları kaldırmaya teşvik etti.

Rusya, Katar diplomatik krizinde Suudi Arabistan ve Katar arasında tarafsız kaldı ve Temmuz 2017'de arabuluculuk teklif etti.

Aralık 2017'de Rusya, eski Yemen Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih'in Husiler tarafından öldürülmesine karşı, Husilerin elindeki Yemen'in başkenti Sana'a'daki diplomatik temsilciliği geri çekti. Öldürme, Yemen İç Savaşı'nda Husilerin çoğunlukta olduğu Yüksek Siyasi Konsey'in safından Suudi koalisyonun safına geçmesinin bir sonucu olarak gerçekleşti.

Aralık 2017'den itibaren Suudi Arabistan, Rusya'nın Ukrayna'ya askeri müdahalesini kınayan BM kararlarına geçmişte verdiği desteği bıraktı, bunun yerine çekimser kalmayı seçti.

Ağustos 2018'de Rusya, Kanada ile olan anlaşmazlığında Suudi Arabistan'ı destekledi ve Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova "insan hakları konularının siyasallaştırılmasının kabul edilemez" olduğunu belirtti.

Ekim 2018'de Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesinin ardından Putin, Rusya'nın Suudi Arabistan ile "gerçekte ne olduğunu bilmediği" için "ilişkilerini bozmaya başlayamayacağını" belirtti. Basın sekreteri Dmitri Peskov daha sonra Suudi Arabistan'ın konuyla ilgili yaptığı resmi açıklamalara "temelde inanmamak için hiçbir neden olmadığını" ekledi.

Aralık 2018'de Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov, Amerikalı yetkililerin Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın yerine getirilmesini destekleyeceği yönündeki haberlerin ardından Suudi tahtına geçme çizgisine müdahaleye karşı ABD'yi uyardı. Bogdanov, "Kral bir karar verdi ve Amerika'daki birinin hangi gerekçeyle böyle bir konuya müdahale edeceğini ve şimdi veya gelecekte Suudi Arabistan'ı kimin yöneteceğini düşüneceğini hayal bile edemiyorum" dedi.

Ekim 2021'de Rusya, BM İnsan Hakları Konseyi'nde, Yemen'deki Seçkin Uzmanlar Grubu (GEE) insan hakları araştırmacılarının görev süresinin uzatılmasını öneren Hollanda kararına karşı oy kullandı. Bu karar için Suudi Arabistan tarafından yoğun bir şekilde lobi faaliyeti yapıldı.

Rusya'ya Suudi devlet ziyareti (Ekim 2017)

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz el-Saud Kremlin'de, 5 Ekim 2017.

4 Ekim 2017'de hüküm süren bir Suudi hükümdarının Rusya'ya (veya SSCB'ye) ilk resmi ziyareti Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz el-Suud'un Rusya'ya yaptığı üç günlük ziyaret ile başladı. Planlanan ziyaret, medya tarafından iki düşman arasında beklenmedik bir yakınlaşma ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı tarafından "tarihi" olarak selamlanmıştı. Kral'ın ziyaretinin katıksız gerçeği Amerikan medyası tarafından 70 yıldan uzun süredir ABD'nin yakın müttefiki olan Suudi hükûmetinin ABD-Rus jeopolitik rekabetinde daha bağımsız bir rol peşinde olduğu şeklinde yorumlandı.

Müzakerelerin ilk gününde, petrol, askeri ve uzay araştırmalarını kapsayan bir ikili belge paketi imzalandı. Suudi Arabistan'ın silah üretimini yerelleştirme teklifi doğrultusunda Ekim 2017 sonunda sonuçlanacak üç milyar dolarlık silah anlaşmaları, Rus Kornet-EM tanksavar füzelerinin, TOS-1A roketatarlar ve AGS-30 otomatik bombaatarlar, Kalaşnikof saldırı tüfeğinin son versiyonu ve uzun menzilli S-400 füze sisteminin yerli üretimi için teknoloji transferi olasılığını öngördü. Suudi Arabistan, Rus enerji projelerine bir milyar dolar yatırım yapmayı kabul etti ve Rus gaz işleme ve petrokimya şirketi Sibur, ayrı bir 1.1 milyarlık anlaşmayla Suudi Arabistan'da bir tesis kurmayı taahhüt etti. Kral ile görüşmeden bir gün önce Vladimir Putin tarafından bir olasılık olarak dile getirilen, petrol üretim kesintisi anlaşmasının 2018'in sonuna kadar uzatılmasıyla ilgili olarak, görüşmelerden sonra Kremlin, Vladimir Putin'in uzatmayı önermediğini, ancak piyasa koşullarına bağlı olarak bir olasılık olarak kabul ettiğini vurguladı. Rus medyası ve uzmanları, Suudi dışişleri bakanının Rusya'ya uygulanan yaptırımların kaldırılması beklentilerine ilişkin açıklamalarını analiz yaptı, ancak aynı zamanda ülkeler arasında gerçek bir işbirliğinin henüz gerçekleşmediği konusunda da uyardı.

Kral Selman'ın ziyareti sırasında Rusya'nın, çatışmalar sona erdiğinde Suudi Arabistan'ın Suriye'nin yeniden inşasına katılması için talepte bulunduğu bildirildi.

Türkiye'ye karşı koalisyon

Suudi Arabistan ile Türkiye arasındaki ilişkilerin bozulması ve Rusya'nın Ankara'ya karşı uzun süredir şüphe ve güvensizlik duyması, özellikle de Recep Tayyip Erdoğan'ın Türk yayılmacılığını açıkça desteklemesinden bu yana, Riyad ve Moskova arasındaki ilişkilerin büyümesine neden oldu. Rusya ve Suudi Arabistan birlikte Libya'da Halife Hafter'in güçlerini, Temsilciler Meclisi'ni Türkiye destekli Ulusal Mutabakat Hükümeti'ne karşı desteklediler; ve Suudi Arabistan da ilk kez Rusya'nın Suriye'ye müdahalesini destekledi.

Eylül 2020'de, 2020 Dağlık Karabağ ihtilafı sırasında, Türk liderin ihtilaf için Suudi Arabistan'ı suçlamasının ardından, Suudi Arabistan TV kanalı Al-Arabiya, Ermenistan Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan'ın Türkiye ve Azerbaycan'ı ihtilafı alevlendirmekle suçlayan konuşmasını ilk kez yayınlamıştı. Suudi Arabistan'ın Ermenistan ile resmi bir ilişkisi olmamasına rağmen, kanal bir Ermeni liderle röportaj yapmış ve Suudi Arabistan'ın Türkiye'ye karşı Ermenistan'ı desteklediğinin sinyalini vermişti. Ermenistan aynı zamanda bir Rus müttefiki ve Türkiye'nin baş düşmanıdır.

Kaynakça

1. ^ Ismael, Tareq Y., The Communist Movement in the Arab World. New York: , 2005. p. 9.
2. ^ (PDF). . December 2004. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2013.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
3. ^ "Riyadh between the Superpowers". Foreign Policy (44): 37-56. Sonbahar 1981. doi:10.2307/1148544.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
4. ^ ^{a b c} Barmin, Yury (15 Ekim 2017). . Al Jazeera. 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2018. 
5. ^ "Saudi Arabia". . December 1992. 10 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2012. 
6. ^ Segal, Gerald (1992). Openness and Foreign Policy Reform in Communist States. Routledge. s. 149. ISBN . 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2009. 
7. ^ President Vladimir Putin and King of Saudi Arabia Abdullah bin Abdul Aziz Al Saud held talks in Riyadh 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . kremlin.ru, 11 February 2007.
8. ^ Putin 1st Russian Leader to Visit Saudis 29 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . WP, 11 February 2007.
9. ^ ^{a b} Saudi king to make historic visit to Russia 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The National, 30 September 2017.
10. ^ Saudi Oil Is Seen as Lever to Pry Russian Support From Syria’s Assad 2 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . NYT, 3 February 2015.
11. ^ Military moves: Turkey and Saudi Arabia close ranks on Syria 8 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Al Arabiya, 17 February 2016.
12. ^ Saudi Arabia offers to send ground troops to Syria to fight Isis 4 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Guardian, 4 February 2017.
13. ^ Захарова о планах Эр-Рияда воевать в Сирии: в Йемене всех победили? 1 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . RIA Novosti, 4 February 2016.
14. ^ Saudi king’s visit expected to strengthen ties with Russia 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . FT, 4 October 2017.
15. ^ Russia's Putin, Saudi prince praise dialogue on oil, Syria 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Reuters, 30 May 2017.
16. ^ Встреча с преемником наследного принца, министром обороны Саудовской Аравии Мухаммедом бен Сальманом Аль Саудом 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . kremlin.ru, 30 May 2017.
17. ^ Saudi's powerful young royal meets Putin in Russia 12 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Al Arabiya, 30 May 2017.
18. ^ "Saudi-Russian relations: between Assad and Sisi". Al Arabiya. 18 Ağustos 2013. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
19. ^ "Libyan war: Where key international players stand". TRT World. 22 Haziran 2020. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
20. ^ "Le Monde: Saudi Arabia funded Russian Wagner mercenaries' operations in support of Haftar in Libya". . 26 Ocak 2020. 2 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
21. ^ Meeting with Deputy Crown Prince, Defence Minister of Saudi Arabia Mohammad bin Salman Al Saud 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . kremlin.ru
22. ^ Saudi Arabia, Russia sign oil pact, may limit output in future 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . reuters, 5 September 2016.
23. ^ Meeting with Deputy Crown Prince of Saudi Arabia Mohammad bin Salman Al Saud 22 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . kremlin.ru, 4 September 2016.
24. ^ Russia and Others Join OPEC in Rare, Coordinated Push to Cut Oil Output 21 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . NYT, 10 December 2016.
25. ^ Exclusive: How Putin, Khamenei and Saudi prince got OPEC deal done 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Reuters, 1 December 2016.
26. ^ OPEC reaches a deal to cut production 7 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Economist, 3 December 2016.
27. ^ As Their Clout Wanes, Saudi Arabia and Russia Extend Oil Production Cuts 21 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . NYT, 15 May 2017.
28. ^ Saudi Arabia, Russia push to extend oil output cut until March 2018 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Reuters, 15 May 2017.
29. ^ Oil price slides as Opec production cuts fail to impress markets 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Guardian, 25 May 2016.
30. ^ ^{a b} . Foreign Policy. The FP Group. 6 Mart 2020. 7 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2020.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
31. ^ "Saudi Arabia and Russia feud over coronavirus oil response: Will everyone lose?". . 9 Mart 2020. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
32. ^ "Russia and Saudi Arabia spark unprecedented oil war amid coronavirus threats". Fox News. 9 Mart 2020. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
33. ^ . www.cnbc.com. NBCUniversal. 8 Mart 2020. 8 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2020.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= ()
34. ^ "Kremlin on Trump: We don't need anyone to intervene in our oil ties with Saudi Arabia". Reuters (İngilizce). 20 Mart 2020. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mart 2020. 
35. ^ "Israeli, Saudi, and Emirati Officials Privately Pushed for Trump to Strike a "Grand Bargain" with Putin". The New Yorker. 9 Temmuz 2018. 10 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
36. ^ "Russia ready to help mediate in Qatar row if asked: Lavrov". Reuters. 24 Temmuz 2017. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022 – www.reuters.com vasıtasıyla. 
37. ^ "Is Russia warming up to the Houthis?". Al-Monitor. 16 Ocak 2019. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
38. ^ "Problem of the militarization of the Autonomous Republic of Crimea and the city of Sevastopol, Ukraine, as well as parts of the Black Sea and the Sea of Azov : resolution / adopted by the General Assembly". United Nations. 19 Aralık 2018. ^[]
39. ^ "Situation of human rights in the Autonomous Republic of Crimea and the city of Sevastopol, Ukraine : resolution / adopted by the General Assembly". United Nations. 19 Aralık 2017. ^[]
40. ^ "Russia chides Canada over row with Saudi Arabia". Reuters. 8 Ağustos 2018. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
41. ^ "Putin says US bears some responsibility for Khashoggi disappearance". . 18 Ekim 2018. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
42. ^ "Erdogan demands Saudi Arabia reveal the location of Jamal Khashoggi's body". CNN. 26 Ekim 2018. 26 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
43. ^ "Exclusive: After Khashoggi murder, some Saudi royals turn against king's favourite son". Reuters. 19 Kasım 2018. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
44. ^ "Russia Warns U.S. Against Interfering With the Saudi Royal Succession". Fortune. 26 Aralık 2018. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022. 
45. ^ . 12 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
46. ^ Saudi Arabia seeks stronger relations with Russia — King Salman 19 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TASS, 5 October 2017.
47. ^ Saudi's king in Moscow: An unexpected rapprochement: Old foes Saudi and Russia disagree on Syria, but a historic visit by the Gulf monarch may reset relations. 3 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Al Jazeera, 4 October 2017.
48. ^ Putin Welcomes Saudi Arabia Into His Middle East Sphere of Influence 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Time, 5 October 2017.
49. ^ Russia rolls out the red carpet for Saudi king with billion-dollar deals on the table 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . CNBC, 5 October 2017.
50. ^ Why Washington will be watching the Saudi king’s visit to Moscow 6 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . WP, 4 October 2017.
51. ^ Документы, подписанные по итогам российско-саудовских переговоров 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . kremlin.ru, 5 October 2017.
52. ^ Saudi king's visit to Russia heralds shift in global power structures: King Salman agrees new areas of cooperation with Vladimir Putin on first official trip by Saudi monarch to Moscow 26 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Guardian, 5 October 2017.
53. ^ Saudi king, Putin agree deals on historic Russia trip: Russia and Saudi Arabia announce large investment agreements and joint ventures to further cement relations. 21 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Al Jazeera, 6 October 2017.
54. ^ Russia Signs S-400 Missiles Deal With Saudi Arabia 14 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . , 9 October 2017.
55. ^ WP, 5 October 2017.
56. ^ Эр-Рияд получит огня, ракет и гранат: Россия и Саудовская Аравия как никогда сблизились в вопросах поставок С-400 7 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kommersant, 6 October 2017.
57. ^ Saudi Arabia and Russia sign arms deal 6 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Euronews, 6 October 2017.
58. ^ Saudi king signs lucrative deals on landmark Russia visit 14 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . BBC, 5 October 2017.
59. ^ Путин не исключил продления соглашения с ОПЕК 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Rossiyskaya Gazeta, 4 October 2017.
60. ^ Putin did not propose extending oil output cut deal: Kremlin 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Reuters, 6 October 2017.
61. ^ Путин и король Саудовской Аравии обсуждали ситуацию на рынке нефти 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TASS, 6 October 2017.
62. ^ "Не этикет, а новая реальность": эксперт оценил "саудовский подход" к решению вопроса о снятии санкций с РФ 9 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . rueconomics.ru, 7 October 2017.
63. ^ Robert Fisk. Vladimir Putin is positioning himself as the main player in the Middle East: It would be Russia who does the rebuilding of Syria after the war and Saudi Arabia who paid for it. The two vast oil nations now seem to be set on a course of mutual collaboration. So much for Trump’s $300bn weapons deal with the king 20 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Independent, 19 October 2017.
64. ^ . 7 Ağustos 2020. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
65. ^ . 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
66. ^ "Adarpress - President of Armenia: Turkey supports Azerbaijan with F-16 fighters". www.adarpress.net. Erişim tarihi: 12 Ekim 2020. ^[]