Rusya ve kitle imha silahları

Rusya Federasyonu'nun üç tür kitle imha silahına sahip olduğu bilinmektedir: nükleer silahlar, biyolojik silahlar ve kimyasal silahlar . Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması kapsamında tanınan beş nükleer silah ülkesinden biridir.

Ülke, 2022 itibarıyla yaklaşık 6.000 nükleer savaş başlığına sahip - dünyadaki en büyük nükleer silah stoğu. Dünyadaki 12.700 nükleer silahın neredeyse yarısı Rusya'ya ait. Karşılaştırıldığında, Amerika Birleşik Devletleri'nin yaklaşık 5.400 silahı var. Rusya'nın konuşlandırdığı füzeler (aslında her an ateş etmeye hazır olanlar) sadece 1.600 civarındadır. Kalan silahlar ya yedek stoklarda ya da kullanımdan kaldırıldı ve sökülmeleri planlanıyor. Rusya'nın selefi olan Sovyetler Birliği, 1986'da yaklaşık 45.000 nükleer savaş başlığı stoğuna ulaştı. Rusya'nın sahip olabileceği silah sayısı şu anda ABD ile imzalanan ikili New START anlaşması tarafından kontrol ediliyor.

Sovyetler Birliği, biyolojik ve kimyasal silahların kullanımını yasaklayan Cenevre Protokolü'nü 5 Nisan 1928'de, daha sonra 18 Ocak 2001'de kaldırılan çekincelerle onayladı. Rusya ayrıca 1972 Biyolojik Silahlar Sözleşmesine ve 1993 Kimyasal Silahlar Sözleşmesine taraftır . Sovyet biyolojik silah programı, Biyolojik Silahlar Sözleşmesini ihlal etti ve türünün dünyanın en büyük, en uzun ve en karmaşık programıydı. Zirvede, program 65.000 kişiye kadar istihdam sağladı.

Rusya, Kimyasal Silahlar Sözleşmesi'ne taraf olmasına rağmen, kimyasal silah bulundurmaya ve zaman zaman kullanmaya devam etti. 1997'de Rusya, kısmen azaltmak için çalıştığı 39.967 ton kimyasal silah cephaneliği ilan etti. Silah stokunun 2017'de imha edildiği açıklandı. Ancak 2018'de Sergei ve Yulia Skripal'in Zehirlenmesi ve 2020'de Alexei Navalny'nin Zehirlenmesi, her ikisi de Rusya tarafından gerçekleştirildi, ülkenin yasadışı bir kimyasal silah programı sürdürdüğünü ortaya koydu.

Nükleer silahlar

Tarih

Sovyet dönemi

Sovyet sonrası dönem

1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte, Sovyet nükleer silahları yeni cumhuriyetlerin dördünde konuşlandırıldı: Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya ve Kazakistan . Mayıs 1992'de, bu dört devlet Lizbon Protokolü'nü imzalayarak, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması'na katılmayı kabul ettiler, Rusya ile Sovyetler Birliği'nin halefi devlet nükleer bir devlet ve diğer üç devlet nükleer olmayan olarak katılmayı kabul etti. devletler.

Ukrayna, Rusya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nden Ukrayna topraklarının garantileri karşılığında , Güvenlik Güvenceleri Budapeşte Muhtırası olarak bilinen silahlarını Rusya'ya bırakmayı kabul etti. Çin ve Fransa da muhtıraya destek veren açıklamalarda bulundu.

Silah azaltma

Nükleer savaş tehdidi, Soğuk Savaş sırasında kalıcı ve ürkütücü bir tehditti. Zirvede, Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri, karşılıklı garantili imha doktrini altında on binlerce savaş başlığı topladı. Ancak 1980'lere gelindiğinde hem Amerika Birleşik Devletleri hem de Sovyetler Birliği, diğerinin fırlattığı silah sayısını azaltmaya çalıştı. Bu, 1982'de silah azaltma müzakerelerinin açılmasına yol açtı. Bu, 1991'de START I anlaşmasının imzalanmasıyla sonuçlanacaktı: iki küresel güç arasındaki ilk nükleer silahların azaltılması anlaşması. Bu ilk anlaşma, her ülkede konuşlandırılan savaş başlığı sayısını 6.000 ile sınırlandırdı ve 1991'de sahaya konan 10.000'den 12.000'e neredeyse yarıya indirdi. START I'in kayda değer başarısı, 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birleştiğinde START II anlaşmasına yol açtı. Rusya anlaşmayı hiçbir zaman onaylamadı ve yürürlüğe girmedi. Bir START III girişiminde bulunuldu, ancak müzakereler geçilemedi. Bunun yerine, Stratejik Saldırı Azaltma Antlaşması 2002'de kabul edildi ve savaş başlıklarını 2.200'de sınırladı. Mevcut sınırlamalar, 2010 yılında onaylanan Yeni START anlaşmasından kaynaklanmaktadır. Her iki tarafı 1.550 silahla sınırlar. Nükleer bombardıman uçakları, 20'ye kadar taşıyabilmelerine rağmen, her biri yalnızca bir silah olarak sayılır, bu nedenle ülkelerdeki gerçek sınır biraz daha yüksektir. Anlaşma 2026 yılına kadar yürürlüktedir.

ABD Başkanı George W. Bush, 1972 Anti-Balistik Füze Antlaşması'ndan çekildikten sonra, Rusya, ABD'nin yeteneklerini dengeleyecek şekilde nükleer yeteneklerini geliştirerek karşılık verdi. Rusya, 7 Temmuz 2017'de 122 Devlet tarafından kabul edilen BM Nükleer Silahların Yasaklanması anlaşmasını imzalamama kararı aldı. Çoğu analist, Rusya'nın Putin yönetimindeki nükleer stratejisinin sonunda onu 1987 Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşması'nı (bu doğrulanmasa da) ihlal ettiği konusunda hemfikir. Rus yetkililere göre, Amerika'nın füze savunma sistemini Avrupa'ya yerleştirme kararı, anlaşmanın ihlaliydi. ABD Başkanı Donald Trump, 20 Ekim 2018'de ABD'nin artık anlaşmanın hükümlerine bağlı olmadığını ve iki güç arasındaki nükleer gerilimi artırdığını duyurdu.

Rusya'nın nükleer cephaneliği

Nükleer savaş başlıklarının tam sayısı bir devlet sırrıdır ve bu nedenle bir tahmin meselesidir. 2022 itibarıyla , Amerikan Bilim Adamları Federasyonu, Rusya'nın 5.977 nükleer silaha sahip olduğunu tahmin ederken, Amerika Birleşik Devletleri'nin 5.428; Rusya ve ABD'nin her birinin yaklaşık 1.600 aktif konuşlandırılmış stratejik nükleer savaş başlığı var. Amerika Birleşik Devletleri küçülürken, Rusya'nın stoku büyüyor.

RS-28 Sarmat (Rusça: РС-28 Сармат; NATO rapor adı : SATAN 2), Makeyev Rocket Design tarafından geliştirilmekte olan bir Rus sıvı yakıtlı, MIRV donanımlı, süper ağır termonükleer silahlı kıtalararası balistik füzedir . Büro 2009, önceki R-36 füzesinin yerini almayı amaçladı. Büyük yük kapasitesi, 10 ağır savaş başlığına veya 15 daha hafif savaş başlığına veya füzesavar sistemlerini yenmek için tasarlanmış savaş başlıkları ve büyük miktarda karşı önlem kombinasyonuna izin verecekti; Rus ordusu tarafından ABD'nin Hızlı Küresel Grevi'ne bir yanıt olarak müjdelendi.

2015 yılında, Rusya'nın Pentagon yetkilileri tarafından "Kanyon" kod adlı Status-6 Ocean Çok Amaçlı Sistemi adlı yeni bir nükleer torpido geliştiriyor olabileceği bilgisi ortaya çıktı. Bu silah, kobalt-60 ile düşman kıyılarında geniş bir alanı radyoaktif olarak kirletecek ve bir ICBM'yi devre dışı bırakabilecek lazer silahları ve raylı tüfekler gibi füzesavar savunma sistemlerine karşı bağışıklı olacak, 500 m yüksekliğe kadar bir tsunami dalgası oluşturmak üzere tasarlanmıştır. . İki potansiyel taşıyıcı denizaltı, Project 09852 Belgorod ve Project 09851 Khabarovsk, sırasıyla 2012 ve 2014'te ortaya konan yeni teknelerdir. Durum 6, son çare olarak caydırıcı bir silah gibi görünüyor. 185 kilometre/saat (100 kn) hıza çıkabilen, torpido şeklinde robotik bir mini denizaltı gibi görünüyor. . Daha yeni bilgiler en yüksek hızın 100 kilometre/saat (54 kn) olduğunu gösteriyor, 10.000 kilometre (6.200 mi) aralığında ve maksimum derinlik 1.000 metre (3.300 ft) . Bu su altı drone, akustik izleme cihazlarından kaçınmak için gizli teknoloji ile gizlenmiştir.

1 Mart 2018'de yıllık ulusa sesleniş konuşmasında, Başkan Vladimir Putin alenen Rusya'nın şu anda birkaç yeni nükleer silah sınıfına sahip olduğunu ve bunların bazılarının önceden var olduğu tahmin edilen yeteneklere sahip olduğunu iddia etti. Putin, Avangard olarak bilinen ve ses hızının 20 katı hızla seyahat ederken keskin manevralar yapabilen ve onu "herhangi bir füze savunma sistemi için kesinlikle savunmasız" hale getiren hipersonik kayma aracı da dahil olmak üzere birkaç yeni veya yükseltilmiş silahı tartıştı. Putin ayrıca, her ikisi de etkin bir şekilde sınırsız menzile sahip nükleer enerjili bir su altı torpidosunun ve nükleer enerjili bir seyir füzesinin ( 9M730 Burevestnik ) varlığını tartıştı. Ayrıca Rusya'nın, Sovyet dönemi Şeytan ICBM'sinin menzilini ve taşıma kapasitesini genişleten Sarmat adlı yeni bir geleneksel ICBM sınıfını test ettiğini de tartıştı. Bu silahların animasyonları canlı ve televizyonda izleyicilerin önünde gösterildi ve Putin, onlara resmi halk isimleri vermek için çevrimiçi bir anket yapılmasını önerdi.

Rus askeri doktrininde nükleer silahlar

2010 yılında belirtilen bir Rus askeri doktrinine göre, nükleer silahlar Rusya tarafından "nükleer ve diğer tür kitle imha silahlarının kendisine veya müttefiklerine karşı kullanılmasına yanıt olarak ve ayrıca Rusya'ya karşı saldırganlık durumunda da kullanılabilir. devletin varlığı tehdit edildiğinde konvansiyonel silahların Askeri analistlerin çoğu, bu durumda Rusya'nın, düşmanları müzakere masasına getirmek için sınırlı nükleer mübadeleyi başlatarak 'gerilimi azaltmak için tırmandıran' bir strateji izleyeceğine inanıyor. Rusya ayrıca, herhangi bir büyük konvansiyonel çatışmanın başlangıçta tırmanmasını engellemek için nükleer çatışmayı tehdit edecek.

Nükleer çoğalma

Küresel menzile sahip geniş stok (koyu mavi)

Kore Savaşı'ndan sonra Sovyetler Birliği, ABD ve NATO'nun bir düşmanı olarak Çin Halk Cumhuriyeti'ne nükleer teknoloji ve silahları transfer etti. Ion Mihai Pacepa'ya göre, "Kruşçev'in nükleer silahların yayılması süreci, Nisan 1955'te Kremlin'deki yeni hükümdarın Pekin'e örnek bir atom bombası tedarik etmeyi ve onun seri üretimine yardımcı olmayı kabul etmesiyle Komünist Çin ile başladı. Ardından Sovyetler Birliği, Çin'in yeni askeri nükleer endüstrisinin tüm temel unsurlarını inşa etti."

Rusya, 1968'de ( Sovyetler Birliği olarak) onayladığı Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması (NPT) kapsamındaki beş "Nükleer Silah Devletinden" (NWS) biridir.

1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından, bir dizi Sovyet dönemi nükleer savaş başlığı Belarus, Ukrayna ve Kazakistan topraklarında kaldı. NPT'nin Lizbon Protokolü şartlarına göre ve Rusya, Beyaz Rusya ve ABD arasındaki 1995 Üçlü Anlaşma'nın ardından, bunlar Rusya'ya devredildi ve Rusya'yı Sovyet nükleer cephaneliğinin tek mirasçısı olarak bıraktı. Sovyetler Birliği'nin çöküşü sırasında stoklanmış yaklaşık 45.000 nükleer silaha sahip olduğu tahmin ediliyor.

Sovyetler Birliği'nin çöküşü, NATO ile ilişkilerin ısınmasına izin verdi. Nükleer bir soykırım korkusu azaldı. Eylül 1997'de, Rusya Güvenlik Konseyi'nin eski sekreteri Alexander Lebed, 100 "bavul büyüklüğünde" nükleer silahın açıklanmadığını iddia etti. Ekim 1996'da Başkan Boris Yeltsin tarafından görevden alındığında silahların envanterini çıkarmaya çalıştığını söyledi. Gerçekten de, birkaç ABD'li politikacı endişelerini dile getirdi ve tehdide yönelik mevzuat sözü verdi.

Dmitry Medvedev, 2010 Prag'da New START anlaşmasını imzaladıktan sonra Barack Obama ile

Rusya'nın Kuzey Kore nükleer programına katkıda bulunduğu ve nükleer malzemelerin güvenli bir şekilde depolanması ve taşınması için ekipman sattığı iddiaları vardı. Bununla birlikte, Rusya o zamandan beri Kuzey Kore'nin nükleer denemelerini kınadı. Rusya'nın, gelişmekte olan Afrika ülkelerine nükleer teknoloji satarak birkaç milyar sterlin kazanmak için Afrika'daki nüfuzunu oluşturmaya çalıştığı iddia ediliyor.

Rusya'dan nükleer sabotaj iddiaları

En yüksek rütbeli GRU ilticacısı Stanislav Lunev, savaş durumunda ABD'ye karşı sabotaj için taktik nükleer silahların kullanılmasıyla ilgili iddia edilen Sovyet planlarını anlattı. RA-115'ler (veya dalgıç silahlar için RA-115-01'ler) olarak tanımlanan ve elli ila altmış pound (23 sterlin) ağırlığındaki Sovyet yapımı bavul bombalarını tanımladı. kg - 27 kilogram). Bu taşınabilir bombalar, bir elektrik kaynağına bağlanırsa uzun yıllar dayanabilir. "Güç kaybı olması durumunda pil yedeği var. Pil zayıflarsa, silahta, uydu aracılığıyla veya doğrudan bir Rus büyükelçiliği veya konsolosluğundaki bir GRU karakoluna kodlanmış bir mesaj gönderen bir verici bulunur." .

Lunev şahsen bölgesinde silah depoları için saklanacak yerler arıyordu. Meksika sınırından veya bir Rus uçağından fırlatıldığında tespit edilmese de kayabilen küçük bir nakliye füzesi kullanarak "nükleer silahları ABD'ye kaçırmanın şaşırtıcı derecede kolay" olduğunu söyledi. ABD'ye hiçbir zaman silah yerleştirmediğini kabul eden Lunev'in belirlediği alanlarda aramalar yapıldı, ancak ABD'de "ancak kolluk kuvvetleri, taşınabilir nükleer silahlara sahip olsun ya da olmasın, bu tür silah depoları bulamadı".

2004 tarihli bir röportajda, RVSN'nin albay generali Viktor Yesin, Sovyet küçük ölçekli nükleer bombalarının yalnızca Ordu tarafından işletildiğini söyledi. Tüm bu tür cihazlar, Rusya'daki bir silah deposunda saklandı ve sadece onları üreten fabrikada kontrol edilmek üzere bırakıldı.

2022 Rusya'nın Ukrayna'yı işgali

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında, Putin yönetimindeki Ruslar, nükleer silah kullanımı konusunda alarm seviyesini artırdı. Ruslar bunun üzerine kınandı.

Biyolojik silahlar

Sovyetler Birliği, dünyanın en büyük, en uzun ve en gelişmiş biyolojik silah programını gizlice işletiyordu. Program 1920'lerde başladı ve en azından Eylül 1992'ye kadar sürdü, ancak muhtemelen bundan sonra Rusya tarafından devam ettirildi. Böylece Sovyetler Birliği, 10 Nisan 1972'de imzaladığı ve 26 Mart 1975'te onayladığı Biyolojik Silahlar Sözleşmesi kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal etmiş oldu.

1970'lerin başında, Sovyetler Birliği saldırgan biyolojik silah programlarını önemli ölçüde genişletti. 1975'ten sonra biyolojik silah programı öncelikle "sivil" Biopreparat ajansı tarafından yürütüldü, ancak aynı zamanda Sovyet Savunma Bakanlığı, Tarım Bakanlığı, Kimya Endüstrisi Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Sovyet Akademisi tarafından işletilen çok sayıda tesisi de içeriyordu. Bilimler .

Sovyet biyolojik silah ajansı Biopreparat'ın müdür yardımcısı olan ve 1992'de Amerika Birleşik Devletleri'ne iltica eden Ken Alibek'e göre, silahlar Sovyetler Birliği'nin izole bölgelerinde, Omutininsk, Penza ve Pokrov'daki seferberlik tesisleri de dahil olmak üzere laboratuvarlarda geliştirildi. ve Moskova, Stirzhi ve Vladimir'deki araştırma tesisleri. Bu silahlar, Aral Denizi'ndeki "Yeniden Doğuş Adası"nda ( Vozrozhdeniya ) birçok tesiste, silahlar direklere bağlı maymunların üzerinde havaya ateşlenerek test edildi, ardından maymunlar, etkilerinin belirlenmesi için izlenecekti. Alibek'e göre, Sovyet taarruz programı resmi olarak 1992'de sona erdirilmiş olsa da, Rusya hala BWC tarafından yasaklanan faaliyetlere dahil olabilir.

1993 yılında Sverdlovsk şarbon sızıntısı hakkındaki hikaye Rusya'da yayınlandı. Olay, Sverdlovsk (önceden ve şimdi yine Yekaterinburg ) kentindeki bir askeri tesisten şarbon sporlarının yanlışlıkla serbest bırakılmasıyla meydana geldi. 1.500 kilometre (930 mi) 2 Nisan 1979'da Moskova'nın doğusunda. Bunu takip eden hastalık salgını, 64'ü altı haftalık bir süre içinde ölen 94 kişinin enfekte olmasına neden oldu.

2021 itibarıyla, Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı "Rusya Federasyonu'nun (Rusya) bir saldırı [biyolojik silahlar] programı yürüttüğünü ve BWC'nin I ve II. Maddeleri kapsamındaki yükümlülüğünü ihlal ettiğini değerlendirmektedir. Rusya'nın BWC'ye uyum sorunu uzun yıllardır endişe kaynağı olmuştur".

Kimyasal silahlar

Rusya, 13 Ocak 1993'te Kimyasal Silahlar Sözleşmesini imzaladı ve 5 Kasım 1997'de onayladı. Rusya 1997 yılında 39.967 ton kimyasal silah cephaneliği ilan etti:

• blister ajanlar : Lewisit, hardal, Lewisit-hardal karışımı (HL)
• sinir ajanları : Sarin, Soman, VX

Rusya, Kimyasal Silahlar Konvansiyonu'nun 2002 tarihine kadar kimyasal ajanlarının %1'ini imha ederek anlaşma yükümlülüklerini yerine getirdi, ancak kimyasal imhanın çevresel zorlukları nedeniyle 2004 ve 2007 tarihlerinde teknik ve mali yardım ve uzatma talep etti. Anlaşmada belirtilen bu uzatma prosedürü, Amerika Birleşik Devletleri dahil diğer ülkeler tarafından kullanılmıştır. Tam imha için uzatılan son tarih (Nisan 2012) karşılanmadı. Ekim 2011 itibarıyla, Rusya stoklarının %57'sini imha etti. Rusya ayrıca ilan ettiği tüm Kategori 2 (10.616 MT) ve Kategori 3 kimyasallarını da imha etti.

Rusya, CWC içinde beyan ettiği kimyasal silahlarını (veya gerekli kimyasalları) 8 noktada depoladı: Gorny'de ( Saratov Oblastı ) (toplam olarak beyan edilen stokun %2,9'u) ve Kambarka'da ( Udmurt Cumhuriyeti ) (%15,9) halihazırda stoklar yok edilmiştir. Shchuchye ( Kurgan Oblast ) (% 13,6), Maradykovsky ( Kirov Oblast ) (% 17,4) ve Leonidovka ( Penza Oblast ) (% 17,2) yıkım, Pochep'te ( Bryansk Oblast ) (% 18,8) kurulumlar devam ediyor ve Kizner ( Udmurt Cumhuriyeti ) (% 14.2).

27 Eylül 2017'de OPCW, Rusya'nın tüm kimyasal silah stokunu imha ettiğini duyurdu.

Novichok ajanları

1970'lerde ve 1980'lerde bir dizi Novichok ajanı geliştirildi ve test edildi, ancak Sovyet Kazakistan'daki Pavlodar Kimyasal Fabrikasında amaçlanan Novichok silah üretim sahası, 1987'de kimyasal silah binasının yıkılmasına karar verildiğinde hala yapım aşamasındaydı. Yaklaşan Kimyasal Silahlar Sözleşmesi .

Mart 2018'de, eski GRU ajanı Sergei Skripal ve kızı, İngiltere'nin Salisbury kentinde daha sonra Novichok olduğu doğrulanan bir kimyasal ajan tarafından zehirlendi . Olay, Rusya'nın potansiyel kimyasal silah üretimi ve kullanımı konusunda yeni tartışmalara yol açtı ve Birleşik Krallık, Rus hükümetini veya haydut Rus ajanlarını saldırıyı düzenlemekle suçladı, Rusya'nın defalarca reddettiği bir iddia.

Ağustos 2020'de Rus muhalefet figürü ve yolsuzlukla mücadele aktivisti Alexei Navalny, Rusya'nın Tomsk kentinde daha sonra Novichok olduğu doğrulanan bir kimyasal madde tarafından zehirlendi .El País'in katkılarıyla Bellingcat, CNN, Der Spiegel ve The Insider tarafından yürütülen ortak bir soruşturma, Rusya'nın Federal Güvenlik Servisi'nin (FSB) neredeyse ölümcül sinir gazı zehirlenmesine karıştığını gösteriyor, bu Rusya tarafından reddedilen bir gerçek. Navalny daha sonra temizleme operasyonundan sorumlu FSB ajanlarından birini aradı ve Navalny'nin iç çamaşırlarını Novichok'tan temizlemekle görevlendirildiklerini belirtti.

Bertaraf tesisleri

Rusya'nın kimyasal silah cephaneliğini imha etmek için bir dizi fabrikası var: Saratov Oblastı'nda Gorny, Udmurtia'da Kambarka, Leonidovka Penza Oblastı, Kirov Oblastı'nda Maradykovsky, Kurgan Oblastı'nda Shchuchye ve Bryansk Oblastı'ndaki en son Pochep 70 Ukrayna sınırına km uzaklıkta, iki ülke arasında imzalanan anlaşma uyarınca İtalya'dan gelen fonlarla inşa edildi. Kizner, Udmurtya'daki son Rus kimyasal bertaraf tesisi Aralık 2013'te açıldı.

Ayrıca bakınız

• Rusya'nın savunma sanayii
• Tüm Bombaların Babası
• Rus silah üreticilerinin listesi
• Rusya'nın askeri doktrini
• Yeni fiziksel prensipler silahlar
• Nükleer silahlar ve ABD
• Nunn-Lugar Kooperatifi Tehdit Azaltma
• Sovyet biyolojik silah programı
• Amerika Birleşik Devletleri ve kitle imha silahları

Kaynakça

1. ^ "Status of World Nuclear Forces". Federation Of American Scientists (İngilizce). 5 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2021. 
2. ^ Robert S. Norris and Hans M. Kristensen, "Global nuclear stockpiles, 1945-2006 24 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .," Bulletin of the Atomic Scientists 62, no. 4 (July/August 2006), 64-66.
3. ^ "Disarmament Treaties Database: 1925 Geneva Protocol". . 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2021. 
4. ^ "Disarmament Treaties Database: Biological Weapons Convention". . 2 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
5. ^ "Disarmament Treaties Database: Chemical Weapons Convention". . 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2021. 
6. ^ ^{a b c d e} Leitenberg, M., Zilinskas, R., & Kuhn, J. (2012).
7. ^ ^{a b} . NTI.org. 2009. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2010. 
8. ^ ^{a b} "Opening Statement by the Director-General to the Conference of the States Parties at its Sixteenth Session". . 28 Kasım 2011. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2012. 
9. ^ "Syria, Russia, and the Global Chemical Weapons Crisis | Arms Control Association". www.armscontrol.org. 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2022. 
10. ^ "The Budapest Memorandum and Crimea". VOA. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
11. ^ "START I". The Nuclear Threat Initiative (İngilizce). 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2022. 
12. ^ "START II". The Nuclear Threat Initiative (İngilizce). 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2022. 
13. ^ "SORT". The Nuclear Threat Initiative (İngilizce). 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2022. 
14. ^ "New START at a Glance | Arms Control Association". www.armscontrol.org. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2022. 
15. ^ Majumdar (1 Mart 2018). "Russia's Nuclear Weapons Buildup Is Aimed at Beating U.S. Missile Defenses". The National Interest. ABD. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2018. 
16. ^ "122 countries adopt 'historic' UN treaty to ban nuclear weapons". CBC News. 7 Temmuz 2017. 14 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
17. ^ "Russia may have violated the INF Treaty. Here's how the United States appears to have done the same". Bulletin of the Atomic Scientists (İngilizce). 7 Şubat 2019. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
18. ^ Kramer. "Russia Calls New U.S. Missile Defense System a 'Direct Threat'". NYT. NYT. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
19. ^ Hurlbert (26 Ekim 2018). "Russia Violated an Arms Treaty. Trump Ditched It, Making the Nuclear Threat Even Worse". New York Magazine. ABD. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2018. 
20. ^ "Status of World Nuclear Forces". Federation Of American Scientists (İngilizce). 5 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2022. 
21. ^ ^{a b} Новую тяжелую ракету "Сармат" будут делать в Красноярске 6 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Rossiyskaya Gazeta, 2 Feb 2015.
22. ^ "РС-28 / ОКР Сармат, ракета 15А28 - SS-X-30 (проект) - MilitaryRussia.Ru — отечественная военная техника (после 1945г.)". 10 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
23. ^ Gady (12 Ocak 2016). "Russia to Test-Launch 16 Intercontinental Ballistic Missiles in 2016". . 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
24. ^ "SS-30 ?? / R-X-? Sarmat New Heavy ICBM". globalsecurity.org. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. 
25. ^ "Russia plans new ICBM to replace Cold War 'Satan' missile". Reuters. 17 Aralık 2013. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ocak 2015. 
26. ^ "Минобороны рассказало о тяжелой баллистической ракете - неуязвимом для ПРО ответе США". 15 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
27. ^ "Status-6 Ocean Multipurpose System". 15 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
28. ^ ^{a b c} Why A Russian Super-Radioactive Atomic Torpedo Isn't The News You Think It Is
29. ^ ^{a b} "Russia reveals nuclear torpedo plan". BBC News. 12 Kasım 2015. 12 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
30. ^ ^{a b} . The Diplomat. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
31. ^ ^{a b c} Russian Mystery Submarine Likely Deployment Vehicle for New Nuclear Torpedo.
32. ^ "What Is The Purpose Of Russia's Deadly Status-6 Torpedo". 8 Aralık 2015. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
33. ^ ^{a b c} . . 18 Kasım 2015. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2019. 
34. ^ ^{a b c d} Oliphant R. Secret Russian radioactive doomsday torpedo leaked on television.
35. ^ "Trump questions the US's nuclear arsenal: Here's how the US's nukes compare to Russia's". 24 Aralık 2016. 4 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
36. ^ . 8 Aralık 2016. 9 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
37. ^ . abcnews.go.com. 1 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2022. 
38. ^ "Russia has 'invincible' nuclear weapons". BBC News. 1 Mart 2018. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
39. ^ Russian military doctrine 3 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (in Russian)
40. ^ Blank (25 Şubat 2018). "Getting Russia's nuclear strategy mostly right". The Hill. ABD. 26 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2018. 
41. ^ "Russian Officials Deny Claims Of Missing Nuclear Weapons". 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
42. ^ . 19 Ekim 1997. 1 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
43. ^ Russia secretly offered North Korea nuclear technology 2 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - by a Special Correspondent in Pyongyang and Michael Hirst, Telegraph, September 7, 2006.
44. ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
45. ^ "Guardian: Russia pushing 'unsuitable' nuclear power in Africa". Kyiv Post. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019. 
46. ^ ^{a b c} Stanislav Lunev.
47. ^ Steve Goldstein and Chris Mondics, "Some Weldon-backed allegations unconfirmed; Among them: A plot to crash planes into a reactor, and missing suitcase-size Soviet atomic weapons."
48. ^ Novikova (29 Mart 2004). "Куда исчезли "ядерные чемоданчики"?". Pravda (Rusça). 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
50. ^ "Status of the Biological Weapons Convention". . 2 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2021. 
51. ^ ^{a b c} Alibek, K. and S. Handelman.
52. ^ "2021 Adherence to and Compliance With Arms Control, Nonproliferation, and Disarmament Agreements and Commitments". United States Department of State (İngilizce). 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ekim 2021. 
53. ^ Global Campaign to Destroy Chemical Weapons Passes 60 Percent Mark 11 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
54. ^ "Путин поучаствовал в уничтожении последнего в России килограмма химоружия". РБК. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ocak 2018. 
55. ^ "OPCW Director-General Commends Major Milestone as Russia Completes Destruction of Chemical Weapons Stockpile under OPCW Verification". OPCW. 30 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
56. ^ "UK Delegation to the OPCW" (PDF). 20 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
57. ^ "Kazakhstan - Chemical". Nuclear Threat Initiative. April 2015. 14 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2018. 
58. ^ "Inspectors back UK in spy poisoning row". BBC News. 12 Nisan 2018. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
59. ^ "The curious case of Yulia Skripal's recorded phone call". DW.COM. 6 Nisan 2018. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 
60. ^ "Chemical weapons body confirms nerve agent Novichok in Navalny's blood". reuters.com. 6 Ekim 2020. 12 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2020. 
61. ^ . bellingcat.com. 14 Aralık 2020. 14 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2020. 
62. ^ "Russian opposition leader Alexey Navalny dupes spy into revealing how he was poisoned". CNN.com. 21 Aralık 2020. 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2020. 
63. ^ . RIA Novosti. 27 Kasım 2010. 1 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
64. ^ . RIA Novosti. 26 Mart 2008. 29 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
65. ^ "New Chemical Weapons Destruction Facility Opens at Kizner in the Russian Federation". 17 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2022. 

Dış bağlantılar

• Sovyetler Birliği'nin Nükleer Testlerinin 4 Ocak 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi video arşivi sonicbomb.com'da
• Mihail S. Gorbaçov
• - Dmitri Trenin tarafından yapılan analiz, IFRI Proliferation Papers n°13, 2005
• National Journal'dan Rusya'ya Karşı Nükleer Tehdit Girişimi 2 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
• Nükleer stok tahmini 17 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . fas.org
• Nükleer Defter: Rus nükleer kuvvetleri, 2006 12 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Atom Bilimcileri Bülteni 28 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Mart/Nisan 2006.
• Rusya'daki nükleer stoklarla ilgili güncel bilgiler 18 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . . nükleerfiles.org
• Rusya'da Kimyasal Silahlar: Tarih, Ekoloji, Politika 11 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Lev Fedorov, Moskova, Rusya Ekolojik Politika Merkezi, 27 Temmuz 1994
• Rus Nükleer Silah Programının 6 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Tarihi fas.org
• nrdc.org
• Nükleer arayışlar, 2012 14 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .