Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rüstemi Devleti, Rûstemdâd Devleti, Rüstemiler ya da Rüstemoğulları İran asıllı Abdurrahman bin Rüstem tarafından kurulan Orta Mağrib'i Tahert merkezli 761-909 yılları arasında yönetmiş olan Hariciyye mezhebinin İbadiyye koluna mensup bir hanedan.
8. yüzyılın ilk çeyreğinde Kuzey Afrika'nın batısında başlayan İslam fütuhatı çok kısa sürede netice vermişti. Ancak Şam'da bulunan Emevi Devleti tarafından bölgeye atanan idarecilerin burada bulunan yerli halkı köleleştirmeleri ve ağır vergiler dayatmaları önde gelen yerli kabileleri öfkelendirdirmiş ve bu öfke patlaması 740 tarihinde yaşanan Berberi Ayaklanması ile gün yüzüne çıktı. Ayaklanmanın başını çeken Hariciyye imamları yerli halka eşitlik ve tolerans vadederek nüfuzlarını ve güçlerini giderek büyütmüş ve bu hareket bir Harici hareketine dönüşmüştür. Ayaklanma sona erdiğinde bazı Hariciyye koluna mensup aileler bölgede özerk olarak yönetim yerleri elde etmişlerdir. Bunların içlerinde adından en çok söz ettirecek olan Banu Rüstem ailesi Tiyaret mıntıkasının hakimiyetini ele geçirmiştir.
İbn Rüstem
8. yüzyıl ve 9. yüzyıllarda üç hanedan Mağrip'e hakim olmuştur. Bunlar: Kayravan merkezli Sünni Aglebiler, Fes merkezli Şii İdrisiler ve Tahert merkezli Rüstemiler'dir. İbn-i Rüstem ise İbadiyye mensupları arasında imam adıyla tanınmış ve onları bir araya getirerek Tahert'te devletini kurmayı başarmıştır. Bu devletin hükümdarları saf bir dini yönetim göstererek dini hoşgörüyle, kültürel, ticari ve imar faaliyetleri ile etki ederek saygınlık kazanmışlardır. Bu hanedan 909 tarihinde Şii Fatımiler'in misyonerlik faaliyetleri sonucu bölgede giderek güç kazanan Kutame kabilesi tarafından başkentinin ele geçirilip, yakılıp, yıkılmasıyla son bulmuştur.
Kökenleri
Hanedana adını veren Rüstem Ferruhzad, İslam ordusuna karşı 636 senesinde yapılan Kadisiye Savaşı'nda mağlup olan Sasani ordusunda görevli olan komutanlardan birisidir. Kendisi bu savaşta ele geçirilerek, ortadan kaldırmıştır. Bu savaş neticesi İran'ın kapıları İslam ordusuna açılmıştır.
Hanedanın kurucusu olan Pers kökenli Haricilerden Abdürrahman bin Rüstem ilk önce Trablusgarp'a yerleşmiş ve 758 yılında Kayravan'ı ele geçirmeyi başarmıştı. Böylece İfrikiye eyaletinde İbadiyye hareketi güç kazanmıştı. Ancak 760 yılında bu harekete karşı harekete geçen Mısır valisi İfrikiye'ye taarruz etmiş ve ibn-i Rüstem'i mağlup etmişlerdi. Bu mağlubiyet üzerine İfrikiye Abbasi kuvvetlerine terk ederek Batı Cezayir'e sığınmış ve burada 761 yılında devletinin başkenti yapacağı Tahert şehrini kurmuştu. Hareketin önde gelenleri tarafından seçilmesine rağmen gücünü ve başarılarını kalıtsal özelliklerinden aldığı hususunda ileri gelenleri ve hareket mensuplarını ikna ederek hanedanını tesis etti.
Hakimiyet Bölgesi
Rüstemiler Orta Mağrip'in büyük bir bölümünü Fatımilerin bölgede görülmesine kadar yönetmişlerdir. İbn-i Rüstem Mağrip İbadiyye mensupları tarafından "imam" unvanıyla tanınmıştır. Esasen hanedanın gücü batıdan doğuya doğru Tilimsen dağlarından Trablusgarp'a, kadar 1300 km.lik bir mesafeyi, güneye doğru ise Güney Cezayir vahalarına kadar erişmekteydi. Rüstemi gücü diğer kabileler üzerinde güçlü bir çağrışım bırakacak şekilde düşünülmemelidir. Diğer bölgelerde mesela Trablusgarp'ta imamların otoritesi en azından ismen tanınmaktadır. Tilimsan bölgesinde ise Ebu Kurra (İfraniler) ve Akdeniz kıyısından Belezma Dağları'na kadar uzanan Konstantiyonis mıntıkasından Oranya'ya kadar Süleymaniler 9. yüzyıl Kuzeybatı Afrikası'nda yer almaktadırlar.
Tarihi
Kuzey Afrika'da yapılan İslam fetihlerinden bir süre sonra Emevi yönetimine karşı Berberi ayaklanmaları çıktı ve 8. yüzyılda Hariciyye mezhebine mensup kabile önderlerinin yürüttüğü safçılık ve eşitçiliğe dayanan hareket etkisini genişleterek Mağrip bölgesinin denetimini ele geçirdi. Böylece Kuzey Afrika'da ilk kurulan İslam devletleri Hariciyye mezhebi mensuplarına ait olmuştur. Merkezi Mağrip'te kurulan ilk devletlerden Sufriyye koluna mensup olan İfraniler Tilimsen şehrini merkez yaparak devletlerini kurmuşlardır. Ancak anılan bölgenin büyük ölçüde kontrolünü elinde tutacak olan güç İbadiyye koluna mensup olan Rüstemiler olmuştur.
İfrikiye'den çıkartılan İbn-i Rüstem buradan batıya doğru harekete geçmiş ve Tahert'e vararak burada İbadiyye mensuplarınca imam olarak tanınmıştır. Diğer harici unsurlarla da temasa geçerek nüfuzunu artırmıştır. Böylece 767'de Tobna'da Tilimsen Sufriyyeleri ile Tihert İbadiyyeleri bir koalisyon oluşturdular. İbn-i Rüstem Hariciye mezhebine mensup Sicilmasse hükümdarının kızlarından biri ile de evlenmiştir.
Rüstemiler Endülüs Emevileri ve Abbasi Halifeliği'nin diplomatik, askeri baskılarına rağmen bölgelerinde bağımsız kalabilmişlerdir. Özellikle iki komşusu olan İdrisiler ve Aglebiler arasında önlemler alarak güçlerini muhafaza edebilmişlerdir. Endülüs Emevileri ile sonraları bir ittifak anlaşması da yapmışlardır. Böylece Abbasilere bağlı kalan Aglebilere karşı bu iki hanedan birlikte hareket etmişlerdir. 772-787 tarihleri arasındaki Abbasi hücumları arkasından Aglebilerle yapılan bir barış anlaşması ile bu mesele halledilmiştir. Yerleşik ve göçebe Zenata toplulukları arasında çıkan gerilimlere müdahale etmişler ve Nefusilerle çatışmışlardır.
909'da Tahert şehri Fâtımî-İsmailliyye propagandacısı Ebu Abdullah el-Şii'nin Kutama Berberilerini tahrikiyle saldırıya uğrayarak harap edildi. Şehir tamamen yok edildi ve sakinleri katledildi veya sürgüne gönderildi.
Rûstemdâdlar'ın atalarının soyu
| Shapur | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tiruyih | Vinduyih | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rostam Farrokhzād | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Shahram | Suhrab | Isfandiyar | Bahram | Farrukhan | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Notlar ve dipnotlar
Notlar
- ^ Arapça : Er-Rüstemiyun (الرستميون) / Banu Rüstem (بنو رستم)
- ^ günümüz Cezayir'inin Tiyaret vilayetinde yer alan bir yerleşim yeridir.
- ^ imam: Hariciyye mezhebi inancında manevi nüfuzu kuvvetli, yüce kişilikli önderlere bu isim verilir.
- ^ Trablusgarp (Arapça: طرابلس, transliterasyon: Tarābulus), Libya'yı oluşturan üç bölgeden birine eskiden verilen ad. Diğer ikisi Fizan ve Sirenayka (veya Kirenayka) dır. Trablusgarp bugünkü Trablus şehrinin çevresine tekabül eder.
- ^ 790-1066 seneleri arasında Tilimsan şehrini merkez edinen, Zenata Berberilerine mensup, Hariciliğin Sufriyye koluna mensup yerel bir hanedan.
- ^ diğer adı Avras Dağları olan, Atlas sıradağlarının en doğusunda bulunan, günümüz Cezayir'inin kuzeydoğusu ve Tunus'unun kuzeybatısında yer alan dağ silsilesi.
- ^ günümüz Cezayir'inin kuzeydoğusunda Akdeniz kıyısında yer alan, büyük kısmı dağlık olan mıntıka.
- ^ Arapça: al qitaâ al wahrani(القطاع الوهراني); günümüz Cezayir'inin kuzeybatısında Akdeniz kıyısında yer alan mıntıka.
- ^ Arapça: Ifrīkiya (إفريقية); Ortaçağ tarihinde günümüz Tunus'unun tamamını, Cezayir'inin doğusunu, Libya'sının batısını içine alan yönetim bölgesi.
- ^ günümüz Cezayir'inin Avras Dağları mıntıkasında yer alan antik bir şehirdir. Kayravan-Sicilmasse arasında yer alan ana yol üzerinde bulunan en büyük şehirdi. Yıkıntı olan bu şehir günümüz Hodna'sı içinde yer alır.
- ^ Arapça:(سجلماسة); Ortaçağ'da büyük ticari öneme sahip Sahra Çölü kıyısında bulunan bir Morok (Fas) şehridir.
- ^ Arapça: Zenata (زناتة); çeşitli orta veya doğu Berberi insanlarından müteşekkil Kuzey Afrika'da bulunan bir topluluk.
- ^ Arapça: Nefusi (نفوسي); Nefusi Dağları çevresinde yaşayan ve Berberi dilinin Nefusi diyalektiğini kullanan Zenata kabilesine mensup bir halk.
- ^ Arapça: Abū 'Abd Allāh ash-Shi'ī(ابو عبد الله الشيعي); isim açılımı Ebu Abdullah el-Hüseyin bin Ahmed bin Zekeriya el-Şii olan Şiiliğin İsmailliyye kolunun Yemen'de ve Kuzey Afrika'da özelikle Kurama Berberileri arasında Fatımi dailiğini (dava eri) yapmış olan ve Fatımi Halifeliğinin tesis edilmesinde önemli bir rol oynamış olan birisidir. 911 yılında çıkan bir ayaklanma sonucu katledilmiştir.
Dipnotlar
Kaynak hatası: <references> etiketinde geçersiz parametre (Bkz: )
- ^ "Islamic History - Laura Etheredge - p73". 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Rustemi Devleti Rustemdad Devleti Rustemiler ya da Rustemogullari Iran asilli Abdurrahman bin Rustem tarafindan kurulan Orta Magrib i Tahert merkezli 761 909 yillari arasinda yonetmis olan Hariciyye mezhebinin Ibadiyye koluna mensup bir hanedan 8 yuzyilin ilk ceyreginde Kuzey Afrika nin batisinda baslayan Islam futuhati cok kisa surede netice vermisti Ancak Sam da bulunan Emevi Devleti tarafindan bolgeye atanan idarecilerin burada bulunan yerli halki kolelestirmeleri ve agir vergiler dayatmalari onde gelen yerli kabileleri ofkelendirdirmis ve bu ofke patlamasi 740 tarihinde yasanan Berberi Ayaklanmasi ile gun yuzune cikti Ayaklanmanin basini ceken Hariciyye imamlari yerli halka esitlik ve tolerans vadederek nufuzlarini ve guclerini giderek buyutmus ve bu hareket bir Harici hareketine donusmustur Ayaklanma sona erdiginde bazi Hariciyye koluna mensup aileler bolgede ozerk olarak yonetim yerleri elde etmislerdir Bunlarin iclerinde adindan en cok soz ettirecek olan Banu Rustem ailesi Tiyaret mintikasinin hakimiyetini ele gecirmistir Ibn Rustem8 yuzyil ve 9 yuzyillarda uc hanedan Magrip e hakim olmustur Bunlar Kayravan merkezli Sunni Aglebiler Fes merkezli Sii Idrisiler ve Tahert merkezli Rustemiler dir Ibn i Rustem ise Ibadiyye mensuplari arasinda imam adiyla taninmis ve onlari bir araya getirerek Tahert te devletini kurmayi basarmistir Bu devletin hukumdarlari saf bir dini yonetim gostererek dini hosgoruyle kulturel ticari ve imar faaliyetleri ile etki ederek sayginlik kazanmislardir Bu hanedan 909 tarihinde Sii Fatimiler in misyonerlik faaliyetleri sonucu bolgede giderek guc kazanan Kutame kabilesi tarafindan baskentinin ele gecirilip yakilip yikilmasiyla son bulmustur KokenleriHanedana adini veren Rustem Ferruhzad Islam ordusuna karsi 636 senesinde yapilan Kadisiye Savasi nda maglup olan Sasani ordusunda gorevli olan komutanlardan birisidir Kendisi bu savasta ele gecirilerek ortadan kaldirmistir Bu savas neticesi Iran in kapilari Islam ordusuna acilmistir Hanedanin kurucusu olan Pers kokenli Haricilerden Abdurrahman bin Rustem ilk once Trablusgarp a yerlesmis ve 758 yilinda Kayravan i ele gecirmeyi basarmisti Boylece Ifrikiye eyaletinde Ibadiyye hareketi guc kazanmisti Ancak 760 yilinda bu harekete karsi harekete gecen Misir valisi Ifrikiye ye taarruz etmis ve ibn i Rustem i maglup etmislerdi Bu maglubiyet uzerine Ifrikiye Abbasi kuvvetlerine terk ederek Bati Cezayir e siginmis ve burada 761 yilinda devletinin baskenti yapacagi Tahert sehrini kurmustu Hareketin onde gelenleri tarafindan secilmesine ragmen gucunu ve basarilarini kalitsal ozelliklerinden aldigi hususunda ileri gelenleri ve hareket mensuplarini ikna ederek hanedanini tesis etti Hakimiyet BolgesiRustemiler Orta Magrip in buyuk bir bolumunu Fatimilerin bolgede gorulmesine kadar yonetmislerdir Ibn i Rustem Magrip Ibadiyye mensuplari tarafindan imam unvaniyla taninmistir Esasen hanedanin gucu batidan doguya dogru Tilimsen daglarindan Trablusgarp a kadar 1300 km lik bir mesafeyi guneye dogru ise Guney Cezayir vahalarina kadar erismekteydi Rustemi gucu diger kabileler uzerinde guclu bir cagrisim birakacak sekilde dusunulmemelidir Diger bolgelerde mesela Trablusgarp ta imamlarin otoritesi en azindan ismen taninmaktadir Tilimsan bolgesinde ise Ebu Kurra Ifraniler ve Akdeniz kiyisindan Belezma Daglari na kadar uzanan Konstantiyonis mintikasindan Oranya ya kadar Suleymaniler 9 yuzyil Kuzeybati Afrikasi nda yer almaktadirlar TarihiKuzey Afrika da yapilan Islam fetihlerinden bir sure sonra Emevi yonetimine karsi Berberi ayaklanmalari cikti ve 8 yuzyilda Hariciyye mezhebine mensup kabile onderlerinin yuruttugu safcilik ve esitcilige dayanan hareket etkisini genisleterek Magrip bolgesinin denetimini ele gecirdi Boylece Kuzey Afrika da ilk kurulan Islam devletleri Hariciyye mezhebi mensuplarina ait olmustur Merkezi Magrip te kurulan ilk devletlerden Sufriyye koluna mensup olan Ifraniler Tilimsen sehrini merkez yaparak devletlerini kurmuslardir Ancak anilan bolgenin buyuk olcude kontrolunu elinde tutacak olan guc Ibadiyye koluna mensup olan Rustemiler olmustur Ifrikiye den cikartilan Ibn i Rustem buradan batiya dogru harekete gecmis ve Tahert e vararak burada Ibadiyye mensuplarinca imam olarak taninmistir Diger harici unsurlarla da temasa gecerek nufuzunu artirmistir Boylece 767 de Tobna da Tilimsen Sufriyyeleri ile Tihert Ibadiyyeleri bir koalisyon olusturdular Ibn i Rustem Hariciye mezhebine mensup Sicilmasse hukumdarinin kizlarindan biri ile de evlenmistir Rustemiler Endulus Emevileri ve Abbasi Halifeligi nin diplomatik askeri baskilarina ragmen bolgelerinde bagimsiz kalabilmislerdir Ozellikle iki komsusu olan Idrisiler ve Aglebiler arasinda onlemler alarak guclerini muhafaza edebilmislerdir Endulus Emevileri ile sonralari bir ittifak anlasmasi da yapmislardir Boylece Abbasilere bagli kalan Aglebilere karsi bu iki hanedan birlikte hareket etmislerdir 772 787 tarihleri arasindaki Abbasi hucumlari arkasindan Aglebilerle yapilan bir baris anlasmasi ile bu mesele halledilmistir Yerlesik ve gocebe Zenata topluluklari arasinda cikan gerilimlere mudahale etmisler ve Nefusilerle catismislardir 909 da Tahert sehri Fatimi Ismailliyye propagandacisi Ebu Abdullah el Sii nin Kutama Berberilerini tahrikiyle saldiriya ugrayarak harap edildi Sehir tamamen yok edildi ve sakinleri katledildi veya surgune gonderildi Rustemdadlar in atalarinin soyu Shapur Tiruyih Vinduyih Rostam Farrokhzad Shahram Suhrab Isfandiyar Bahram Farrukhan Notlar ve dipnotlarNotlar Arapca Er Rustemiyun الرستميون Banu Rustem بنو رستم gunumuz Cezayir inin Tiyaret vilayetinde yer alan bir yerlesim yeridir imam Hariciyye mezhebi inancinda manevi nufuzu kuvvetli yuce kisilikli onderlere bu isim verilir Trablusgarp Arapca طرابلس transliterasyon Tarabulus Libya yi olusturan uc bolgeden birine eskiden verilen ad Diger ikisi Fizan ve Sirenayka veya Kirenayka dir Trablusgarp bugunku Trablus sehrinin cevresine tekabul eder 790 1066 seneleri arasinda Tilimsan sehrini merkez edinen Zenata Berberilerine mensup Hariciligin Sufriyye koluna mensup yerel bir hanedan diger adi Avras Daglari olan Atlas siradaglarinin en dogusunda bulunan gunumuz Cezayir inin kuzeydogusu ve Tunus unun kuzeybatisinda yer alan dag silsilesi gunumuz Cezayir inin kuzeydogusunda Akdeniz kiyisinda yer alan buyuk kismi daglik olan mintika Arapca al qitaa al wahrani القطاع الوهراني gunumuz Cezayir inin kuzeybatisinda Akdeniz kiyisinda yer alan mintika Arapca Ifrikiya إفريقية Ortacag tarihinde gunumuz Tunus unun tamamini Cezayir inin dogusunu Libya sinin batisini icine alan yonetim bolgesi gunumuz Cezayir inin Avras Daglari mintikasinda yer alan antik bir sehirdir Kayravan Sicilmasse arasinda yer alan ana yol uzerinde bulunan en buyuk sehirdi Yikinti olan bu sehir gunumuz Hodna si icinde yer alir Arapca سجلماسة Ortacag da buyuk ticari oneme sahip Sahra Colu kiyisinda bulunan bir Morok Fas sehridir Arapca Zenata زناتة cesitli orta veya dogu Berberi insanlarindan mutesekkil Kuzey Afrika da bulunan bir topluluk Arapca Nefusi نفوسي Nefusi Daglari cevresinde yasayan ve Berberi dilinin Nefusi diyalektigini kullanan Zenata kabilesine mensup bir halk Arapca Abu Abd Allah ash Shi i ابو عبد الله الشيعي isim acilimi Ebu Abdullah el Huseyin bin Ahmed bin Zekeriya el Sii olan Siiligin Ismailliyye kolunun Yemen de ve Kuzey Afrika da ozelikle Kurama Berberileri arasinda Fatimi dailigini dava eri yapmis olan ve Fatimi Halifeliginin tesis edilmesinde onemli bir rol oynamis olan birisidir 911 yilinda cikan bir ayaklanma sonucu katledilmistir Dipnotlar Kaynak hatasi lt references gt etiketinde gecersiz parametre Bkz Kaynak gosterme Islamic History Laura Etheredge p73 14 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2016