Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Örnekler |
|---|
|
Sıfat tamlaması; bir ismin önüne isim ile ilgili bilgi veren sıfatların eklenmesi ile oluşturulmuş kelime grubudur. Sıfat tamlamaları bir ismin işaret ettiği varlık veya kavramın adedi, biçimi, rengi, durumu, konumu vs. hakkında bilgi verir. Örnekler:
- mavi gökyüzü, yarım ekmek, yaşlı adam, küçük ev, zeytinyağlı sarma, birinci yarışmacı, ikiz yatak, hangi çocuk, öteki okul, görünen köy
Sıfat tamlamalarında birden fazla sıfat kullanılabilir. Bu sıfatlar noktalama işaretleri ve bağlaçlarla ayrılır:
- az ama doyurucu yemek
- soğuk ve yağmurlu hava,
- şişman, beyaz kedi.
(Belirsizlik sıfatı) "bir" ile kendisinden önceki sıfat arasına virgül konmaz:
- uzun, ince bir yol,
- yenilikçi bir yaklaşım
Bir sıfat, birden fazla ismi niteleyebilir. Aşağıdaki örneklerde sıfatlar ve niteledikleri isimler işaretlenmiştir:
- Başıboş taylar, oğlaklar ve köpekler kırlarda koşuyor.
- Pazarcı "Sulu sulu elmalarım, armutlarım var!" diye .
Sıfat-fiillerle oluşturulanlar
Sıfat-fiiller (ortaçlar) fiillerin sonuna sıfat-fiil ekleri olan -en, -esi, -mez, -ar, -di(k), -di(ği),-ecek ve -miş getirilerek oluşturulurlar. Sıfat-fiiller de tıpkı sıfatlar gibi isimlerin önüne gelerek sıfat tamlaması oluştururlar:
- gelecek yıl, çalışan adam, koşar adım, öpülesi el, haşlanmış mısır, sarsılmaz inanç, bildik yüzler, vs.
"Takısız isim tamlaması" tartışması
Sıfat tamlamaları, isim tamlamalarının aksine iyelik ve ilgi eki almaz:
- dalgalı deniz (sıfat tamlaması)
- ekşi üzüm (sıfat tamlaması)
- evrak çantası (belirtisiz isim tamlaması)
- köpeğin tasması (belirtili isim tamlaması)
Türkçede altın, cam, tahta gibi kelimeler hem bir malzemenin ismini belirtir hem de bu malzemeden yapılmış nesneleri tanımlarken sıfat (önad) olarak kullanılır:
- Türkiye'de her yıl yaklaşık olarak 25 ton altın çıkarılmaktadır. (isim)
- Gelinlere altın bilezik takma âdeti pek çok ülkede görülür. (sıfat)
- Cam çok yüksek sıcaklıklarda işlenir. (isim)
- Salatayı cam kâseye koyalım. (sıfat)
- En sağlam tahtaları dirsek kısımlarında kullandık. (isim)
- Çocukluğumda en sevdiğim oyuncağım, tahta atımdı. (sıfat)
Uzun yıllar bunlar ve benzeri kelimelerle oluşturulan altın bilezik, tahta kaşık, cam bardak, demir kapı gibi tamlamaların takısız (eksiz) isim tamlaması olduğu görüşü hakimdi. Günümüzde ise bunların sıfat tamlaması olduğu görüşü gitgide yaygınlaşmakta ve akademik yayınlarda daha çok bu şekilde ele alınmaktadır.
Sıfat grubu
Bazı kelimeler bir arada kullanıldıklarında -tek başlarına sıfat olmasalar dahi- cümlede sıfat gibi davranabilir. Bu kelime gruplarına sıfat grubu denir. Sıfat grupları ile de sıfat tamlaması oluşturmak mümkündür:
- aşka dâir her şey
- dağ gibi adam
- görülmeye değer film
- işine bağlı adam
- milyonların sevgilisi sanatçı
- on dokuz tane yumurta (bkz. (sayı sıfatı))
Kaynakça
- ^ Ergin 310
- ^ Yıldız, Osman (Mayıs 2007). "Dâsitân-ı Sultân Mahmûd Mesnevisi'nde Fiiller" (PDF). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (15 bas.). ss. 129-150. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010.[]
- ^ "cam." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 8 Mart 2012
- ^ "altın." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 8 Mart 2012
- ^ "tahta." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 8 Mart 2012
- ^ Takısız İsim Tamlaması Tartışması ve Tür - Öbek ilişkisi 28 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Yrd. Doç. Dr. Caner Kerimoğlu. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 6/1 Winter. s. 1442-1456, 2011.
Literatür
- Ergin, Muharrem. ''Üniversiteler İçin Türk Dili.'' İstanbul: Bayrak Yayım, 2009.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ornekleraltin anahtar bir yolcu ceyrek bilet kirmizi gul mavi gozlu cocuk son firsat tatli elma guzel yuz kucuk prens yesil mi yesil orman pembe seker zor ders turuncu boya Sifat tamlamasi bir ismin onune isim ile ilgili bilgi veren sifatlarin eklenmesi ile olusturulmus kelime grubudur Sifat tamlamalari bir ismin isaret ettigi varlik veya kavramin adedi bicimi rengi durumu konumu vs hakkinda bilgi verir Ornekler mavi gokyuzu yarim ekmek yasli adam kucuk ev zeytinyagli sarma birinci yarismaci ikiz yatak hangi cocuk oteki okul gorunen koy Sifat tamlamalarinda birden fazla sifat kullanilabilir Bu sifatlar noktalama isaretleri ve baglaclarla ayrilir az ama doyurucu yemek soguk ve yagmurlu hava sisman beyaz kedi Belirsizlik sifati bir ile kendisinden onceki sifat arasina virgul konmaz uzun ince bir yol yenilikci bir yaklasim Bir sifat birden fazla ismi niteleyebilir Asagidaki orneklerde sifatlar ve niteledikleri isimler isaretlenmistir Basibos taylar oglaklar ve kopekler kirlarda kosuyor Pazarci Sulu sulu elmalarim armutlarim var diye Sifat fiillerle olusturulanlarSifat fiiller ortaclar fiillerin sonuna sifat fiil ekleri olan en esi mez ar di k di gi ecek ve mis getirilerek olusturulurlar Sifat fiiller de tipki sifatlar gibi isimlerin onune gelerek sifat tamlamasi olustururlar gelecek yil calisan adam kosar adim opulesi el haslanmis misir sarsilmaz inanc bildik yuzler vs Takisiz isim tamlamasi tartismasiSifat tamlamalari isim tamlamalarinin aksine iyelik ve ilgi eki almaz dalgali deniz sifat tamlamasi eksi uzum sifat tamlamasi evrak cantasi belirtisiz isim tamlamasi kopegin tasmasi belirtili isim tamlamasi Turkcede altin cam tahta gibi kelimeler hem bir malzemenin ismini belirtir hem de bu malzemeden yapilmis nesneleri tanimlarken sifat onad olarak kullanilir Turkiye de her yil yaklasik olarak 25 ton altin cikarilmaktadir isim Gelinlere altin bilezik takma adeti pek cok ulkede gorulur sifat Cam cok yuksek sicakliklarda islenir isim Salatayi cam kaseye koyalim sifat En saglam tahtalari dirsek kisimlarinda kullandik isim Cocuklugumda en sevdigim oyuncagim tahta atimdi sifat Uzun yillar bunlar ve benzeri kelimelerle olusturulan altin bilezik tahta kasik cam bardak demir kapi gibi tamlamalarin takisiz eksiz isim tamlamasi oldugu gorusu hakimdi Gunumuzde ise bunlarin sifat tamlamasi oldugu gorusu gitgide yayginlasmakta ve akademik yayinlarda daha cok bu sekilde ele alinmaktadir Sifat grubuBazi kelimeler bir arada kullanildiklarinda tek baslarina sifat olmasalar dahi cumlede sifat gibi davranabilir Bu kelime gruplarina sifat grubu denir Sifat gruplari ile de sifat tamlamasi olusturmak mumkundur aska dair her sey dag gibi adam gorulmeye deger film isine bagli adam milyonlarin sevgilisi sanatci on dokuz tane yumurta bkz sayi sifati Kaynakca Ergin 310 Yildiz Osman Mayis 2007 Dasitan i Sultan Mahmud Mesnevisi nde Fiiller PDF Suleyman Demirel Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15 bas ss 129 150 Erisim tarihi 28 Nisan 2010 olu kirik baglanti cam Guncel Turkce Sozluk Turk Dil Kurumu Erisim 8 Mart 2012 altin Guncel Turkce Sozluk Turk Dil Kurumu Erisim 8 Mart 2012 tahta Guncel Turkce Sozluk Turk Dil Kurumu Erisim 8 Mart 2012 Takisiz Isim Tamlamasi Tartismasi ve Tur Obek iliskisi 28 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yrd Doc Dr Caner Kerimoglu Turkish Studies International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6 1 Winter s 1442 1456 2011 LiteraturErgin Muharrem Universiteler Icin Turk Dili Istanbul Bayrak Yayim 2009