Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sterol düzenleyici eleman bağlayıcı proteinler (Sterol Regulatory Element Binding Proteins veya SREBPs), "sterol düzenleme elemanı" adlı DNA dizisine bağlanan transkripsiyon faktörleridir. SREBP'ler transkripsiyon faktörlerinin (İng. basic-helix-loop-helix leucine zipper) sınıfına aittirler. İnaktifken çekirdek ve endoplazmik retikulum zarlarına bağlı olurlar. Düşük seviyede sterol bulunduran hücrelerde SREBP'ler kesilir ve suda çözünür bir bölge, çekirdeğe taşınır. Bu etkinleşmiş SREBP'ler sonra spesifik sterol düzenleyici eleman DNA dizilerine bağlanarak, sterol sentezinde yer alan enzimlerin sentezini yukarı ayarlarlar. Sterollar ise SREBP'lerin kesilmesini inhibe ettiği için geri beslemeli bir döngü ile sterol sentezi yavaşlar ve sonunda durur.
Etkime mekanizması
1993'te Sterol Düzenleyici Eleman Bağlayıcı Protein'lerin keşfi takiben, biyokimya, moleküler biyoloji ve genetik çalışmaları ile, hayvan hücrelerinin lipit homeostazı için kullandıkları karmaşık mekanizmalar ortaya çıkmıştır. Hücre kolesterol düzeyleri gereken seviyenin altına düşünce hücre daha çok kolesterol yapmak için gereken enzimleri sentezler. Bu tepkiyi oluşturan adımlardan önemli biri, bu enzimlerin sentezlenmesi için gereken mesajcı RNA'dan (mRNA'dan) daha fazla üretmektir. Buna karşın yeterli miktarda kolesterol mevcutsa, hücre bu mRNA'ları üretmeyi durdurur ve enzim düzyeleri düşer. Böylece, hücre yeterince kolesterola sahip olunca onu sentezlemeyi bırakır.
Bu düzenleyici geri tepkime mekanizmasının kayda değer bir özelliği SREBP yolunda ilk keşfedilmiştir: Kontrollü membraniçi proteoliz (İng. regulated intramembrane proteolysis veya RIP). Bu keşfi takiben, RIP'in bakterilerden insana kadar hemen her organizmada yer aldığı, onun düzenlediği süreçlerin gelişimden nörodejenerasyona kadar geniş bir yelpazede yer aldıkları bulunmuştur.
SREBP yolunun tanımlayıcı özelliği, membran bağlı transkripsiyon faktörü SREBP'nin yoluyla serbest bırakılması ve sitoplazmadan çekirdeğe geçmesidir. SREBP, lipit sentezi için gerekli olan enzimleri sentezleyen genlerin promotörlerindeki spesifik DNA dizilerine bağlanır (bunlara sterol düzenleyici eleman teriminin İngilizcesi olan Sterol Regulatory Element 'ın kısaltması olan SRE denir). DNA'ya bağlanmanın sonucu, hedef genlerin transkripsiyon hızının artmasıdır.
SREBP'nin öncül (prekürsör) biçimi ~120 kDa kütleli bir protein olup, proteinin orta kısmındaki iki membran aşar sarmal ile endoplazmik retikulum ve çekirdek zarlarına bağlıdır. Saç firketesi gibi bir şekle sahip olan öncül proteinin hem karboksil uçtaki düzenleyici bölgesi, hem de amino uçtaki transkripsiyon faktör bölgesi, sitoplazma tarafına dönüktür. Membran aşar iki sarmalı ayıran 30 aminoasitlik bir ilmik, ER'nin lümeni içinde yer alır. Transkripsiyon faktörü olarak çalışan amino ucun kopabilmesi için iki ayrı, konuma özgül (site specific) proteolitik kesim gereklidir. Bu kesimlerden sorumlu olan iki proteaz vardır: konum-1 proteaz (site 1 protease; S1P) ve konum-2 proteaz (S2P).
S1P ve S2P'ye ek olarak, transkripsiyon için etkinleştirilmiş SREBP'nin uygun olarak salınabilmesi için SCAP kısaltmasıyla bilinen SREBP kesme etkinleştirme proteini (İng. SREBP cleavage activating protein) gerekmektedir. Kolesterola duyarli olan bu protein ve SREBP, karboksi uç bölgelerinin etkileşmesi ile bir kompleks oluşturur. SCAP endoplazmik retikulumda kolesterola bağlanınca artık SREBP'yi Golgi'ye, S1P tarafından kesilmesi için taşıyamaz. SREBP kesilmesinin bu şekilde düzenlenmesinde, ökaryotik hücrelerin hücre içi bölmelerden oluşma özelliğinden yararlanır, bu sayede kesilme ancak gerektiği zaman meydana gelir.
SREBP işlenmesinin geri beslemeli kontrolü en iyi kolesterolle ilişkili olarak anlaşılabilir. Kolesterol için hücresel gereksinim artınca SREBP:SCAP kompleksi ER'den ayrılıp Golgi cismine gider, orada aktif S1P ile karşılaşır. S1P SREBP'yi konum-1'de keserek iki yarım parşa oluşturur. Her iki yarım parça hâlâ membran aşan birer sarmala sahip olduğu için her biri membrana bağlı kalır. SREBP'nin amino ucunu kapsayan yarım parça sonra S2P tarafından konum 2'den kesilir. Konum 2, membran aşan sarmalın içinde yer alır, oradan kesilme sonucunda SREBP'nin sitoplazmik kısmı serbest kalır ve sitoplazmaya salınır. Bu parça sonra çekirdeğe gidip orada hedef genleri etkinleştirir.
İzoformlar
Memeli genomlarında iki ayrı SREBP geni vardır: SREBF1 ve SREBF2.
- SREBP-1 iki izoform üretir, SREBP-1a ve -1c. bu izoformlar, farklı transkripsiyon başlangıç konumları kullanılmasından dolayı ilk eksonlarında birbirlerinden farklıdırlar. SREBP-1c'nin farelerdeki benzeri, ADD-1 olarak adlandırılmıştır. SREBP-1c, yağ asitleri yapmak için gerekli genleri düzenler.
- SREBP-2. SREBP-2 kolesterol metabolizmasının genlerini düzenler.
Kaynakça
- ^ a b Yokoyama C, Wang X, Briggs MR, Admon A, Wu J, Hua X, Goldstein JL, Brown MS (1993). "SREBP-1, a basic-helix-loop-helix-leucine zipper protein that controls transcription of the low density lipoprotein receptor gene". Cell. 75 (1). ss. 187-97. (PMID) 8402897.
- ^ Wang X, Sato R, Brown MS, Hua X, Goldstein JL (1994). "SREBP-1, a membrane-bound transcription factor released by sterol-regulated proteolysis". Cell. 77 (1). ss. 53-62. doi:10.1016/0092-8674(94)90234-8. (PMID) 8156598.
- ^ Gasic GP (1994). "Basic-helix-loop-helix transcription factor and sterol sensor in a single membrane-bound molecule". Cell. 77 (1). ss. 17-9. doi:10.1016/0092-8674(94)90230-5. (PMID) 8156593.
- ^ a b Brown MS, Goldstein JL (1997). "The SREBP pathway: regulation of cholesterol metabolism by proteolysis of a membrane-bound transcription factor". Cell. 89 (3). ss. 331-40. doi:10.1016/S0092-8674(00)80213-5. (PMID) 9150132.
- ^ Brown MS, Goldstein JL (1999). "A proteolytic pathway that controls the cholesterol content of membranes, cells, and blood". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 96 (20). ss. 11041-8. doi:10.1073/pnas.96.20.11041. (PMID) 10500120.
- ^ Brown MS, Ye J, Rawson RB, Goldstein JL (2000). "Regulated intramembrane proteolysis: a control mechanism conserved from bacteria to humans". Cell. 100 (4). ss. 391-8. doi:10.1016/S0092-8674(00)80675-3. (PMID) 10693756.
Dış bağlantılar
- Brown ve Goldstein labortuvarı 26 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Kolesterol Sentezi4 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - düzenleme ile ilgili ayrıntılar veriyor. (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sterol duzenleyici eleman baglayici proteinler Sterol Regulatory Element Binding Proteins veya SREBPs sterol duzenleme elemani adli DNA dizisine baglanan transkripsiyon faktorleridir SREBP ler transkripsiyon faktorlerinin Ing basic helix loop helix leucine zipper sinifina aittirler Inaktifken cekirdek ve endoplazmik retikulum zarlarina bagli olurlar Dusuk seviyede sterol bulunduran hucrelerde SREBP ler kesilir ve suda cozunur bir bolge cekirdege tasinir Bu etkinlesmis SREBP ler sonra spesifik sterol duzenleyici eleman DNA dizilerine baglanarak sterol sentezinde yer alan enzimlerin sentezini yukari ayarlarlar Sterollar ise SREBP lerin kesilmesini inhibe ettigi icin geri beslemeli bir dongu ile sterol sentezi yavaslar ve sonunda durur LDL reseptoru protein geninin promotorune baglanmis SREBP 1A proteinin kristal yapisi PDB 1am9 Etkime mekanizmasiSREBP duzenleme yolu 1993 te Sterol Duzenleyici Eleman Baglayici Protein lerin kesfi takiben biyokimya molekuler biyoloji ve genetik calismalari ile hayvan hucrelerinin lipit homeostazi icin kullandiklari karmasik mekanizmalar ortaya cikmistir Hucre kolesterol duzeyleri gereken seviyenin altina dusunce hucre daha cok kolesterol yapmak icin gereken enzimleri sentezler Bu tepkiyi olusturan adimlardan onemli biri bu enzimlerin sentezlenmesi icin gereken mesajci RNA dan mRNA dan daha fazla uretmektir Buna karsin yeterli miktarda kolesterol mevcutsa hucre bu mRNA lari uretmeyi durdurur ve enzim duzyeleri duser Boylece hucre yeterince kolesterola sahip olunca onu sentezlemeyi birakir Bu duzenleyici geri tepkime mekanizmasinin kayda deger bir ozelligi SREBP yolunda ilk kesfedilmistir Kontrollu membranici proteoliz Ing regulated intramembrane proteolysis veya RIP Bu kesfi takiben RIP in bakterilerden insana kadar hemen her organizmada yer aldigi onun duzenledigi sureclerin gelisimden norodejenerasyona kadar genis bir yelpazede yer aldiklari bulunmustur SREBP yolunun tanimlayici ozelligi membran bagli transkripsiyon faktoru SREBP nin yoluyla serbest birakilmasi ve sitoplazmadan cekirdege gecmesidir SREBP lipit sentezi icin gerekli olan enzimleri sentezleyen genlerin promotorlerindeki spesifik DNA dizilerine baglanir bunlara sterol duzenleyici eleman teriminin Ingilizcesi olan Sterol Regulatory Element in kisaltmasi olan SRE denir DNA ya baglanmanin sonucu hedef genlerin transkripsiyon hizinin artmasidir SREBP nin oncul prekursor bicimi 120 kDa kutleli bir protein olup proteinin orta kismindaki iki membran asar sarmal ile endoplazmik retikulum ve cekirdek zarlarina baglidir Sac firketesi gibi bir sekle sahip olan oncul proteinin hem karboksil uctaki duzenleyici bolgesi hem de amino uctaki transkripsiyon faktor bolgesi sitoplazma tarafina donuktur Membran asar iki sarmali ayiran 30 aminoasitlik bir ilmik ER nin lumeni icinde yer alir Transkripsiyon faktoru olarak calisan amino ucun kopabilmesi icin iki ayri konuma ozgul site specific proteolitik kesim gereklidir Bu kesimlerden sorumlu olan iki proteaz vardir konum 1 proteaz site 1 protease S1P ve konum 2 proteaz S2P S1P ve S2P ye ek olarak transkripsiyon icin etkinlestirilmis SREBP nin uygun olarak salinabilmesi icin SCAP kisaltmasiyla bilinen SREBP kesme etkinlestirme proteini Ing SREBP cleavage activating protein gerekmektedir Kolesterola duyarli olan bu protein ve SREBP karboksi uc bolgelerinin etkilesmesi ile bir kompleks olusturur SCAP endoplazmik retikulumda kolesterola baglaninca artik SREBP yi Golgi ye S1P tarafindan kesilmesi icin tasiyamaz SREBP kesilmesinin bu sekilde duzenlenmesinde okaryotik hucrelerin hucre ici bolmelerden olusma ozelliginden yararlanir bu sayede kesilme ancak gerektigi zaman meydana gelir SREBP islenmesinin geri beslemeli kontrolu en iyi kolesterolle iliskili olarak anlasilabilir Kolesterol icin hucresel gereksinim artinca SREBP SCAP kompleksi ER den ayrilip Golgi cismine gider orada aktif S1P ile karsilasir S1P SREBP yi konum 1 de keserek iki yarim parsa olusturur Her iki yarim parca hala membran asan birer sarmala sahip oldugu icin her biri membrana bagli kalir SREBP nin amino ucunu kapsayan yarim parca sonra S2P tarafindan konum 2 den kesilir Konum 2 membran asan sarmalin icinde yer alir oradan kesilme sonucunda SREBP nin sitoplazmik kismi serbest kalir ve sitoplazmaya salinir Bu parca sonra cekirdege gidip orada hedef genleri etkinlestirir IzoformlarMemeli genomlarinda iki ayri SREBP geni vardir SREBF1 ve SREBF2 SREBP 1 iki izoform uretir SREBP 1a ve 1c bu izoformlar farkli transkripsiyon baslangic konumlari kullanilmasindan dolayi ilk eksonlarinda birbirlerinden farklidirlar SREBP 1c nin farelerdeki benzeri ADD 1 olarak adlandirilmistir SREBP 1c yag asitleri yapmak icin gerekli genleri duzenler SREBP 2 SREBP 2 kolesterol metabolizmasinin genlerini duzenler Kaynakca a b Yokoyama C Wang X Briggs MR Admon A Wu J Hua X Goldstein JL Brown MS 1993 SREBP 1 a basic helix loop helix leucine zipper protein that controls transcription of the low density lipoprotein receptor gene Cell 75 1 ss 187 97 PMID 8402897 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Wang X Sato R Brown MS Hua X Goldstein JL 1994 SREBP 1 a membrane bound transcription factor released by sterol regulated proteolysis Cell 77 1 ss 53 62 doi 10 1016 0092 8674 94 90234 8 PMID 8156598 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Gasic GP 1994 Basic helix loop helix transcription factor and sterol sensor in a single membrane bound molecule Cell 77 1 ss 17 9 doi 10 1016 0092 8674 94 90230 5 PMID 8156593 a b Brown MS Goldstein JL 1997 The SREBP pathway regulation of cholesterol metabolism by proteolysis of a membrane bound transcription factor Cell 89 3 ss 331 40 doi 10 1016 S0092 8674 00 80213 5 PMID 9150132 Brown MS Goldstein JL 1999 A proteolytic pathway that controls the cholesterol content of membranes cells and blood Proc Natl Acad Sci U S A 96 20 ss 11041 8 doi 10 1073 pnas 96 20 11041 PMID 10500120 Brown MS Ye J Rawson RB Goldstein JL 2000 Regulated intramembrane proteolysis a control mechanism conserved from bacteria to humans Cell 100 4 ss 391 8 doi 10 1016 S0092 8674 00 80675 3 PMID 10693756 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Dis baglantilarBrown ve Goldstein labortuvari 26 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kolesterol Sentezi4 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde duzenleme ile ilgili ayrintilar veriyor Ingilizce