Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sade (Farsça: سده), Ahameniş İmparatorluğu'na kadar uzanan İran festivalidir. Sade, Nevruz'dan 50 gün önce kutlanır. Farsça'da "Sade" kelimesi "yüz" anlamına gelir ve baharın başlamasına yüz gün kaldığını ifade eder. Sade, eski İran'da görkemli bir şekilde kutlanan bir kış ortası festivalidir. Aynı zamanda ateşin onurlandırıldığı ve karanlık, don ve soğuğun yenildiği bir şenlikti.
| Sade Farsça: جشن سده | |
|---|---|
 İran'da sade | |
| Diğer adı | Jashn-e Sadeh |
| Kutlayanlar |  İran Tacikistan |
| Tarih | 10 Bahman (Ocak 29, 30 veya 31) |
| Sıklık | Yıllık |
| Bağlantılı günler | Nevruz, , , Yelda |
Tarihçe
Efsanelere göre, mitolojik Peşdadiyan hanedanının (Peşdad, Kanun vermek anlamına gelir) 2. kralı olan Huşeng, Sade geleneğini başlattı. Rivayete göre Huşeng bir gün dağa tırmanırken bir yılan gördü ve ona bir taş atmak istedi. Taşı fırlattığında, başka bir taşa çarptı ve her ikisi de çakmak taşı olduğundan ateş çıktı ve yılan kaçtı. Huşeng bu şekilde ateş yakmayı keşfetti. Sevinen Huşeng, Tanrısı kendisine ateş yakma sırrını açıkladığı için şükretti. Ardından, "Bu, Tanrı'dan gelen bir ışık. Dolayısıyla ona hayran olmalıyız" dedi.
Dini inançlara göre Jashn-e Sadeh, ışığın, ateşin ve enerjinin önemini hatırlatır; Tanrı'dan gelen ışık, yarattığı varlıkların kalplerinde bulunur.
Eski zamanlarda Jashn-e Sadeh ateş yakılarak kutlanırdı.Zerdüştler için Sade'ye hazırlığın en önemli kısmı, festivalden bir gün önce odun toplamaktır ve bu gelenek bazı bölgelerde hala devam etmektedir. Ergenlik çağındaki erkek çocuklar birkaç yetişkin erkek eşliğinde, İran'da yaygın bir çöl bitkisi olan deven dikeni toplamak için yerel dağlara giderlerdi. Çoğu çocuk için bu, ailelerinden ilk kez ayrılma deneyimi olurdu. Bu vesile, erkek çocukların ergenlikten yetişkinliğe geçişlerini simgeleyen ve onların olgunluğa doğru attıkları önemli bir adım olan bir geçiş ayini niteliğindedir. Topladıkları deven dikenlerini şehirlerindeki tapınaklara götürürlerdi. Eğer bu, çocukların ilk kez katılımıysa, eve döndüklerinde arkadaşları ve ailelerinin de hazır bulunduğu bir kutlama yapılırdı.
Eski çağlarda ateşler her zaman su kaynaklarının ve tapınakların yakınlarında yakılırdı [bkz: Ateşgede]. Ateşin asıl amacı, güneşe yeniden can vermek ve yazın sıcağı ile ışığını geri getirmekti. Aynı zamanda suyu buza çevirerek bitkilerin köklerini öldürebilen don ve soğuğun şeytanlarını kovmak için de yakılıyordu.
Ateş bütün gece boyunca yanardı. Ertesi gün sabahleyin kadınlar ateşe gider, her biri tapınağın "kutsal ateşinden" yeni bir parlak ateş yakmak için küllerinden küçük bir parça alırdı. Bu, Sade ateşinin kutsallığının mahalledeki her eve yayılması anlamına gelir. Ateşten geriye kalanlar ise, tek bir kapta toplanıp bir sonraki yıla kadar tapınakta saklanması için tekrar türbeye götürülürdü. Bu şekilde ateş yıl boyunca yanmaya devam ederdi. "Sonsuz ateş" aynı zamanda insanların kalplerinde ateşli bir alev gibi hep canlı kalan yurt sevgisini de simgelemektedir.
Şenlikler normalde üç gün boyunca devam ederdi. Akşamları yemek yiyerek ve yiyecek bağışında bulunarak geçirilirdi. Kuzu etinden hazırlanan yemekler fakirlere dağıtılırdı.
7. yüzyılda Müslümanların İran'ı fethinden sonra Sade kutlamalarına dair en ayrıntılı rapor, 10. yüzyılda İsfahan yöneticisi Ziyari Hanedanı'nın hükümdarı döneminde gelmiştir. Ziyari Hanedanı, Fars geleneklerini korumak için ellerinden geleni yapmıştır. Zayenderud nehrinin her iki yakasına özel olarak yapılmış metal tutucular içerisinde ateş yakılmıştır. Havai fişekler gökyüzünü aydınlatırken yüzlerce kuş serbest bırakılmıştır. Zengin ziyafet masalarında kızarmış kuzu, dana eti, tavuk ve diğer birçok yemek sunulurken havai fişek gösterileri, dans ve müzik etkinlikleri düzenlenmiştir.
Jashn-e Sadeh, İran'ın Kerman ve Yazd gibi şehirlerinde antik geleneklere uygun şekilde kutlanmaya devam eder. Her yıl Tahran'ın Kerec kentinde bulunan Kuşke Varjavand bahçelerinde de İranlı Zerdüştler ve Fars kültürüyle ilgilenenler tarafından büyük bir coşkuyla kutlanır.
Bazı kutlamalarda ateşler açık havada yakılırken, bazı kutlamalarda tüm etkinlikler Zerdüşt tapınaklarının içinde gerçekleştirilir. Deve dikeni toplama geleneği günümüzde büyük ölçüde unutulmuş olsa da, bu geleneği korumak için çabalar devam etmektedir. Her yıl nevruz'a 50 gün kala İran'ın her yerinde ve hatta ülke dışında bile Jashn-e Sade'yi anlatan toplantılar ve kutlamalar düzenlenmektedir.
Kutlamalarda insanlar bir araya gelerek dua eder ve ardından el ele tutuşarak bir daire oluşturup ateşin etrafında dans ederler. Bu, baharın yaklaşmasını ve karanlığın yenilgisini simgeler.
Her yıl, İran ve diğer ülkelerde binlerce Zerdüşt, baharın gelişini ve kötülüğe karşı sembolik mücadelesini simgelemek için açık alanda odun yakarak Jashn-e Sade dini bayramını kutlar.
Yazd yakınlarında bir dağda, Ateş Tapınağı olarak adlandırılan bir mağara bulunmaktadır. Her yıl Sade bayramı sırasında bu tapınakta özel törenler düzenlenmektedir. İslamiyet'in doğuya doğru yayıldığı M.S. 640 yılında, son Zerdüşt prensesinin bu mağarada saklandığına inanılmaktadır.
Her ne kadar İranlıların çoğunluğu için Sade dini bir anlam taşımasa ve gün batımında ateş yakıp eğlenmek dışında özel ritüeller bulunmasa da, tüm inançlardan İranlılar bu günde kadim geleneklerini sürdürmek ve yaratılışın değerini kutlamak için kolektif bir çaba gösterirler.
Sade, karmaşık bir tarihe sahiptir ve festivalin kutlanması için iki farklı tarih belirlenmiştir. Daha önce de belirtildiği gibi, yeni yılın başlamasına 50 gün (100 gün ve gece) kala (veya Ayathrima gahambarından sonraki yüzüncü gün) kutlanan güne ek olarak, diğer kutlama ise dini yeni yıla yüz gün kala yapılmaktadır (dini yeni yıl, mutlaka baharın başlangıcıyla aynı değildir). Neden iki farklı Sadeh Festivali olduğu ve farklı bölgelerin neden farklı tarihlerde kutladığı tam olarak bilinmemektedir. Zerdüştlerin birçok kutsal günü geçmişte olduğu gibi günümüzde de iki kez kutlanmaktadır; bunun 3. yüzyılda yapılan takvim reformuyla ilişkili olması muhtemeldir.
2017 yılından bu yana Sade, Tacikistan Hükûmeti tarafından resmi olarak tanınmakta ve kutlanmaktadır.
2023 yılının 30 Ocak tarihinde İran'ın birçok şehrinde Sade kutlamaları gerçekleştirildi. Devam eden protestolara rağmen çok sayıda insan Sade'yi kutladı ve ülke genelinde ateş yakarak bu bayramı simgeleştirdi. Sade'yi kutlayan şehirler arasında Tahran, Tebriz, İzeh, Ahvaz, Şiraz, Kerman, Sanandaj, Isfahan, Zencan, Kermanşah, Yezd, Malayer, Meşhed ve Hormozgan'ın bazı şehirleri yer aldı. Tahran'da ise Amanieh, Şehre-Ara, And, Şahriyar, Heft-Aviz, Ekbatan, Beheşti ve Sührevardi semtleri ateş yakılarak Sade'nin kutlandığı mahallelerden bazılarıydı. Ayrıca bazı insanlar kuzey Tahran dağlarında toplanarak ateş yakıp Sade'yi kutladılar.
Kaynakça
- ^ . Mehr / Payvand. 31 Ocak 2010. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2014.
- ^ "SADEH Festival and the Muslims who Convert to Zoroastrianism". Iranian.com. 3 Şubat 2011. 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2014.
- ^ Bahrami, Askar, Jashnha-ye Iranian, Tehran, 1383, p. 51.
- ^ "Celebrating the Sadeh festival". AP / Dawn.com. 31 Ocak 2012. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2014.
- ^ "اولین جشن رسمی سده در تاجیکستان". February 2018. 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2024.
- ^ a b c d "برگزاری جشن سده در شهرهای مختلف ایران و سر دادن شعارهای شبانه و دیوارنویسی ضدحکومتی". ایران اینترنشنال (Farsça). 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.
- ^ a b c "برگزاری جشن سده در شهرهای مختلف ایران همراه با شعارهای ضد حکومتی". رادیو فردا (Farsça). 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sade Farsca سده Ahamenis Imparatorlugu na kadar uzanan Iran festivalidir Sade Nevruz dan 50 gun once kutlanir Farsca da Sade kelimesi yuz anlamina gelir ve baharin baslamasina yuz gun kaldigini ifade eder Sade eski Iran da gorkemli bir sekilde kutlanan bir kis ortasi festivalidir Ayni zamanda atesin onurlandirildigi ve karanlik don ve sogugun yenildigi bir senlikti Sade Farsca جشن سدهIran da sadeDiger adiJashn e SadehKutlayanlar Iran TacikistanTarih10 Bahman Ocak 29 30 veya 31 SiklikYillikBaglantili gunlerNevruz YeldaTarihceEfsanelere gore mitolojik Pesdadiyan hanedaninin Pesdad Kanun vermek anlamina gelir 2 krali olan Huseng Sade gelenegini baslatti Rivayete gore Huseng bir gun daga tirmanirken bir yilan gordu ve ona bir tas atmak istedi Tasi firlattiginda baska bir tasa carpti ve her ikisi de cakmak tasi oldugundan ates cikti ve yilan kacti Huseng bu sekilde ates yakmayi kesfetti Sevinen Huseng Tanrisi kendisine ates yakma sirrini acikladigi icin sukretti Ardindan Bu Tanri dan gelen bir isik Dolayisiyla ona hayran olmaliyiz dedi Dini inanclara gore Jashn e Sadeh isigin atesin ve enerjinin onemini hatirlatir Tanri dan gelen isik yarattigi varliklarin kalplerinde bulunur Eski zamanlarda Jashn e Sadeh ates yakilarak kutlanirdi Zerdustler icin Sade ye hazirligin en onemli kismi festivalden bir gun once odun toplamaktir ve bu gelenek bazi bolgelerde hala devam etmektedir Ergenlik cagindaki erkek cocuklar birkac yetiskin erkek esliginde Iran da yaygin bir col bitkisi olan deven dikeni toplamak icin yerel daglara giderlerdi Cogu cocuk icin bu ailelerinden ilk kez ayrilma deneyimi olurdu Bu vesile erkek cocuklarin ergenlikten yetiskinlige gecislerini simgeleyen ve onlarin olgunluga dogru attiklari onemli bir adim olan bir gecis ayini niteligindedir Topladiklari deven dikenlerini sehirlerindeki tapinaklara gotururlerdi Eger bu cocuklarin ilk kez katilimiysa eve donduklerinde arkadaslari ve ailelerinin de hazir bulundugu bir kutlama yapilirdi Eski caglarda atesler her zaman su kaynaklarinin ve tapinaklarin yakinlarinda yakilirdi bkz Atesgede Atesin asil amaci gunese yeniden can vermek ve yazin sicagi ile isigini geri getirmekti Ayni zamanda suyu buza cevirerek bitkilerin koklerini oldurebilen don ve sogugun seytanlarini kovmak icin de yakiliyordu Varjavand Kushk ta Sade 2003 Ates butun gece boyunca yanardi Ertesi gun sabahleyin kadinlar atese gider her biri tapinagin kutsal atesinden yeni bir parlak ates yakmak icin kullerinden kucuk bir parca alirdi Bu Sade atesinin kutsalliginin mahalledeki her eve yayilmasi anlamina gelir Atesten geriye kalanlar ise tek bir kapta toplanip bir sonraki yila kadar tapinakta saklanmasi icin tekrar turbeye goturulurdu Bu sekilde ates yil boyunca yanmaya devam ederdi Sonsuz ates ayni zamanda insanlarin kalplerinde atesli bir alev gibi hep canli kalan yurt sevgisini de simgelemektedir Senlikler normalde uc gun boyunca devam ederdi Aksamlari yemek yiyerek ve yiyecek bagisinda bulunarak gecirilirdi Kuzu etinden hazirlanan yemekler fakirlere dagitilirdi 7 yuzyilda Muslumanlarin Iran i fethinden sonra Sade kutlamalarina dair en ayrintili rapor 10 yuzyilda Isfahan yoneticisi Ziyari Hanedani nin hukumdari doneminde gelmistir Ziyari Hanedani Fars geleneklerini korumak icin ellerinden geleni yapmistir Zayenderud nehrinin her iki yakasina ozel olarak yapilmis metal tutucular icerisinde ates yakilmistir Havai fisekler gokyuzunu aydinlatirken yuzlerce kus serbest birakilmistir Zengin ziyafet masalarinda kizarmis kuzu dana eti tavuk ve diger bircok yemek sunulurken havai fisek gosterileri dans ve muzik etkinlikleri duzenlenmistir Jashn e Sadeh Iran in Kerman ve Yazd gibi sehirlerinde antik geleneklere uygun sekilde kutlanmaya devam eder Her yil Tahran in Kerec kentinde bulunan Kuske Varjavand bahcelerinde de Iranli Zerdustler ve Fars kulturuyle ilgilenenler tarafindan buyuk bir coskuyla kutlanir Bazi kutlamalarda atesler acik havada yakilirken bazi kutlamalarda tum etkinlikler Zerdust tapinaklarinin icinde gerceklestirilir Deve dikeni toplama gelenegi gunumuzde buyuk olcude unutulmus olsa da bu gelenegi korumak icin cabalar devam etmektedir Her yil nevruz a 50 gun kala Iran in her yerinde ve hatta ulke disinda bile Jashn e Sade yi anlatan toplantilar ve kutlamalar duzenlenmektedir Kutlamalarda insanlar bir araya gelerek dua eder ve ardindan el ele tutusarak bir daire olusturup atesin etrafinda dans ederler Bu baharin yaklasmasini ve karanligin yenilgisini simgeler Her yil Iran ve diger ulkelerde binlerce Zerdust baharin gelisini ve kotuluge karsi sembolik mucadelesini simgelemek icin acik alanda odun yakarak Jashn e Sade dini bayramini kutlar Yazd yakinlarinda bir dagda Ates Tapinagi olarak adlandirilan bir magara bulunmaktadir Her yil Sade bayrami sirasinda bu tapinakta ozel torenler duzenlenmektedir Islamiyet in doguya dogru yayildigi M S 640 yilinda son Zerdust prensesinin bu magarada saklandigina inanilmaktadir Tahranpars Markar da Sade 2011 Her ne kadar Iranlilarin cogunlugu icin Sade dini bir anlam tasimasa ve gun batiminda ates yakip eglenmek disinda ozel ritueller bulunmasa da tum inanclardan Iranlilar bu gunde kadim geleneklerini surdurmek ve yaratilisin degerini kutlamak icin kolektif bir caba gosterirler Sade karmasik bir tarihe sahiptir ve festivalin kutlanmasi icin iki farkli tarih belirlenmistir Daha once de belirtildigi gibi yeni yilin baslamasina 50 gun 100 gun ve gece kala veya Ayathrima gahambarindan sonraki yuzuncu gun kutlanan gune ek olarak diger kutlama ise dini yeni yila yuz gun kala yapilmaktadir dini yeni yil mutlaka baharin baslangiciyla ayni degildir Neden iki farkli Sadeh Festivali oldugu ve farkli bolgelerin neden farkli tarihlerde kutladigi tam olarak bilinmemektedir Zerdustlerin bircok kutsal gunu gecmiste oldugu gibi gunumuzde de iki kez kutlanmaktadir bunun 3 yuzyilda yapilan takvim reformuyla iliskili olmasi muhtemeldir 2017 yilindan bu yana Sade Tacikistan Hukumeti tarafindan resmi olarak taninmakta ve kutlanmaktadir 2023 yilinin 30 Ocak tarihinde Iran in bircok sehrinde Sade kutlamalari gerceklestirildi Devam eden protestolara ragmen cok sayida insan Sade yi kutladi ve ulke genelinde ates yakarak bu bayrami simgelestirdi Sade yi kutlayan sehirler arasinda Tahran Tebriz Izeh Ahvaz Siraz Kerman Sanandaj Isfahan Zencan Kermansah Yezd Malayer Meshed ve Hormozgan in bazi sehirleri yer aldi Tahran da ise Amanieh Sehre Ara And Sahriyar Heft Aviz Ekbatan Behesti ve Suhrevardi semtleri ates yakilarak Sade nin kutlandigi mahallelerden bazilariydi Ayrica bazi insanlar kuzey Tahran daglarinda toplanarak ates yakip Sade yi kutladilar Kaynakca Mehr Payvand 31 Ocak 2010 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2014 SADEH Festival and the Muslims who Convert to Zoroastrianism Iranian com 3 Subat 2011 19 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2014 Bahrami Askar Jashnha ye Iranian Tehran 1383 p 51 Celebrating the Sadeh festival AP Dawn com 31 Ocak 2012 1 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2014 اولین جشن رسمی سده در تاجیکستان February 2018 16 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Temmuz 2024 a b c d برگزاری جشن سده در شهرهای مختلف ایران و سر دادن شعارهای شبانه و دیوارنویسی ضدحکومتی ایران اینترنشنال Farsca 31 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Ocak 2023 a b c برگزاری جشن سده در شهرهای مختلف ایران همراه با شعارهای ضد حکومتی رادیو فردا Farsca 31 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Ocak 2023