Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sakız Adası'nın Fethi, Kaptanıderya Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması'nın 1566 yılında Sakız Adası'nı ele geçirerek Osmanlı topraklarına ilhak etmesiyle sonuçlanan deniz harekâtı.
| Sakız Adası'nın Fethi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Piri Reis'in eseri Kitâb-ı Bahriye'deki Sakız haritası | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı Devleti |  Ceneviz | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Piyale Paşa |  | ||||||
| Güçler | |||||||
| 80 kadırga | ?? | ||||||
Osmanlı Devleti'nin Sakız'a yönelik siyaseti
Sakız'da daha önceki yıllarda da Müslüman idaresi kurulmuştu. Nitekim 670 yılında Emevîler'ce Bizans İmparatorluğu'ndan kısa süreliğine alınan ada, 1089-1091 arasında İzmir ve civarında bir beylik kuran Türk denizcisi Çaka Bey tarafından ele geçirildi. Ada Bizans İmparatorluğu ve Dördüncü Haçlı seferi sonrasında kurulan Latin İmparatorluğu el değiştirdikten sonra, VIII. Mihail döneminde Bizans’ta Cenovalılar üstün duruma gelince 1261 tarihli ile Sakız’da Ceneviz tebaasına konsolos tayin etme ve pazar yeri açma gibi ayrıcalıklar verildi. Bir sonraki İmparator II. Andronikos Aydınoğulları Beyliği tehdidi karşısında 1304’te yeni Foça hâkimi Cenevizli Benedetto Zaccaria’dan yardım istedi ve Sakız bir oldubitti ile bu kişinin denetimine geçti. Menteşe Beyliği’ne ait otuz gemilik bir Türk filosu 1306 yılında adayı yağmaladı ve halkını esir aldı. 1319’daki ikinci saldırı ise başarısız oldu. Bir süre tekrar Bizans'a bağlanan ada Cenovalı Simone Vignosi tarafından tekrar işgal edildi (15-21 Haziran 1346). Zayıf durumdaki Ceneviz Cumhuriyeti, armatör Simone Vignosi ile anlaşıp Ceneviz toprağı olarak kabul edilen Sakız’da Maona adıyla anılan şirketin tasarruf hakkını tanıdı. Şirket özellikle sakız ürününe dayalı paylaşımlı ortaklık tekelini esas alan, cumhuriyet sistemini andıran bir idare kurdu. Ada, Ceneviz Maona yönetiminde köle ticaretinde de bir merkez haline geldi.
Maona yönetimi, Venedik’in baskısına karşı Akdeniz’in bu stratejik adasını ellerinde tutabilmek için Batı Anadolu Türkmen beylikleri Aydınoğulları ve Saruhanoğulları'na 500’er düka altını vergi veriyordu. Yıldırım Bayezid bu beylikleri Osmanlı Devleti'ne katınca Sakız’a buğday gönderilmesini yasakladığı gibi, 60 gemilik bir filo yolladı. 1412 yılında Sakız’a yönelik ikinci bir Osmanlı hücumu da Cenova ve Rodos’tan gelen yardımlarla engellendi. I. Mehmed'in İzmir kuşatması esnasında 1428 yılında yapılan bir anlaşmayla Sakız'ın yıllık vergisi 4.000 düka altınına çıkarıldı. II. Murad döneminde ise Sakız'ın haraçgüzârlık statüsü devam etmekle birlikte ilişkilere dostane bir hava egemen oldu ve 1431 yılında adayı kuşatan Venedikliler’e karşı Osmanlı donanmasından yardım istendi. II. Mehmed’in İstanbul'u fethinden sonra ise Sakız-Osmanlı ilişkilerinin seyri değişti ve Maona yönetimi İstanbul’a elçiler gönderip yıllık vergiyi 6.000 düka altınına çıkarmak suretiyle barışı sağlamayı başardı. Bununla birlikte II. Mehmed 1455 yılında bir alacak meselesini gerekçe göstererek adaya önce Hamza Bey, ardından Yunus Bey komutasında iki filo gönderdiyse de sonuç alamadı. 1456 yılında Sakız üzerine daha geniş kapsamlı bir harekât hazırlıkları yapılırken, bu defa verginin 10.000 düka altınına çıkarılmasıyla bundan vazgeçildi.
Harekata giden süreç
Sonraki dönemde vergilerin ödenmesi düzenli bir şekilde icra edilirken, Kanuni Sultan Süleyman döneminin sonlarında ödemelerin üç yıl boyunca kesintiye uğraması ilişkilerde gerginliğe yolaçtı. Gerginliğin bir başka sebebi de 1565 yılında Malta Kuşatması sırasında Sakız'dan Hospitalier Şövalyeleri'ne yardım gitmesiydi.
Sakız beyleri uyarılara rağmen üç yıllık vergi borçlarını ödemeyince, Osmanlı Devleti 1565 Nisan ayında kendilerine bir mektup göndererek, bu gecikmenin nedenlerini sordu ve borçlarını ödemelerini istedi. Bu uyarının ardından Sakız Beyleri hemen İstanbul’a bir temsilci göndererek vergilerine mahsuben 156.356 akçeyi Osmanlı hazinesine teslim ettiler ve geriye kalan 413.644 akçe için 40 gün vade istediler. Bu talepleri kabul edilmesine rağmen, vade dolduğunda kalan borç yine ödenmedi.
Bu durumda, Osmanlı Devleti verginin tahsili amacıyla 1565 yılı sonlarında Tulumbacılar çavuşlarından Hüseyin’i Sakız’a gönderdi. Sakız beyleri söz konusu meblağı toplamak için zamana gereksinim duyduklarını bahane göstererek, oyalama taktiğini sürdürdüler. Osmanlı Devleti Hüseyin Çavuş’tan uzun süre alınamaması ve verginin tahsil edilip edilemediğini öğrenilememesi üzere, Kanuni Sultan Süleyman 28 Mart 1566 tarihinde Kaptan-ı derya Piyale Paşa’yı donanmayla Sakız’a giderek Sakız beylerinin ve Hüseyin Çavuş'un İstanbul'a getirilerek, şimdiye kadar toplanan paranın kimde olduğunun, geriye kalan borcun ise neden ödenmediğinin sorgulanmasıyla ve borcun tahsil edilmesiyle görevlendirdi.
Harekat
Piyale Paşa 26 Mart 1566'da İstanbul’dan 70 kadırga ile hareket etti. Donanmaya Gelibolu’da 10 kadırga daha katıldı. Donanma 14 Nisan 1566 tarihinde Sakız’ın doğusundaki Passaggio mevkiine demirledi. Maona yöneticisi Yincenzo Giustiniani, limana gelerek parayı teslim etmediği gibi, Paskalya'yı bahane ederek Piyale Paşa'yı karşılamaya da gitmedi ve yerine iki temsilci gönderdi. Piyale Paşa ise temsilcileri dinledikten sonra, şehre dönmelerine izin verdi ve 15 Nisan 1566 tarihinde donanmayı üç bölüme ayırarak Sakız limanına girdi.
Esasen sadece Sakız vergisinin tahsiline memur edilmiş olan Piyale Paşa, adanın 12 yöneticisini huzuruna davet etti. Ancak, yöneticilerden borcun uzun süre daha ödenemeyeceği yanıtını alınca, onları tutuklayarak zincire vurdu. Piyale Paşa'nın emriyle harekete geçen yeniçeriler de çok zayıf bir dirençle karşılaşarak şehri ve kaleyi zaptettiler.
Harekatın sonrası
Daha sonra Ege Denizi'nden çıkarak Adriyatik Denizi'ne yönelen Osmanlı Donanması İtalya'nın Apulia sahillerini . Bu sırada Zigetvar Kuşatması sırasında ölen Kanuni Sultan Süleyman'ın yerine II. Selim tahta geçti. Piyale Paşa komutasındaki donanma, yeni padişah İstanbul'da tahta çıkmadan önce başkente döndü.
Ceneviz Cumhuriyeti'nin en doğudaki mülkü olan Sakız'ın kaybı, zenginliği Akdeniz ticaret rotalarına bağımlı olan bu deniz ticareti devleti açısından önemli bir darbe oldu.Osmanlı İmparatorluğu, Ceneviz'e ait bir toprağa harekât düzenlerken bu ülkenin fiilen Osmanlılar'ın savaş halinde olduğu İspanya Krallığı denetiminde/müttefiki olmasıyla da irtibatlandırmıştı.
Sakız adasında Türk yönetiminin başlaması
Sakız'ın Osmanlı topraklarına katılmasıyla eski Bizans topraklarındaki son Ceneviz kolonisi de ortadan kalktı. Piyale Paşa Sakız şehrine girdikten sonra kiliselerden birini camiye çevirdi ve Kanuni Sultan Süleyman adına hutbe okuttu. Sakız, müstakil bir sancak haline getirilerek Kaptanpaşa eyaletine bağlandı, sancak beyliğine de 50.000 akçe bedelle Kırşehir Beyi Gazanfer Bey gönderildi.
Aynı zamanda adaya bir kadı, imam, hatip ve müezzin tayin edildi. Ayrıca, reâyânın mahkemedeki işlemlerinin kolaylaştırılması amacıyla Sakız tercümanlığı vazifesi ihdas edildi. Türk idaresinin kurulmasının ardından Sakız’ın tahriri yapıldı. Bunun sonuçlarını yansıtan iki defterden 1566 tarihli ilkinde, adanın 8 kasaba, 31 mahalle, 52 karye ve 58 manastırdaki gayrımenkuller sayıldı. 1567'de yapılan ikinci tahrirde ise hâne ve cizye miktarı belirlendi. Yine, Sakız'ın zaptından bir süre sonra İstanbul’daki Fransız elçisinin ricası üzerine bir fermanla, adadan sürülen Katolikler’den isteyenlerin dönmelerine ve kendi kiliselerine sahip olmalarına izin verildi. Sakızlıların bir kısmı ise (1453'e kadar eski bir Ceneviz kolonisi olan) Galata’ya yerleşti.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- İslam Ansiklopedisi, "Sakız Adası" maddesi (Ali Fuat Örenç), cilt: 36, sayfa: 6-728 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- "Sakız'ın Türk Hakimiyeti Altına Alınması", Şerafettin Turan; Tarih Araştırmaları Dergisi, c. IV, Sayı: 6-7, (1966) s. 173-1992 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c. 6 sa. 215-21622 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Naval wars in the Levant 1559-1853 (1952) - R. C. Anderson
Kaynakça
- ^ "Chius Vincta or the Occupation of Chios by the Turks (1566) and Their Administration of the Island (1566–1912)", Described in Contemporary Diplomatic Reports and Official Dispatches, Philip P. Argenti, Cambridge (1941), I. Bölüm
- ^ "The Papacy and the Levant, 1204-1571, Kenneth Meyer Setton, American Philosophical Society (1984), c.4, s.899
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sakiz Adasi nin Fethi Kaptaniderya Piyale Pasa komutasindaki Osmanli Donanmasi nin 1566 yilinda Sakiz Adasi ni ele gecirerek Osmanli topraklarina ilhak etmesiyle sonuclanan deniz harekati Sakiz Adasi nin FethiPiri Reis in eseri Kitab i Bahriye deki Sakiz haritasiTarih15 Nisan 1566BolgeSakiz YunanistanSonucKesin Osmanli Zaferi Sakiz adasi Osmanli topraklarina katildi TaraflarOsmanli Devleti CenevizKomutanlar ve liderlerPiyale PasaGucler80 kadirga Osmanli Devleti nin Sakiz a yonelik siyasetiSakiz da daha onceki yillarda da Musluman idaresi kurulmustu Nitekim 670 yilinda Emeviler ce Bizans Imparatorlugu ndan kisa sureligine alinan ada 1089 1091 arasinda Izmir ve civarinda bir beylik kuran Turk denizcisi Caka Bey tarafindan ele gecirildi Ada Bizans Imparatorlugu ve Dorduncu Hacli seferi sonrasinda kurulan Latin Imparatorlugu el degistirdikten sonra VIII Mihail doneminde Bizans ta Cenovalilar ustun duruma gelince 1261 tarihli ile Sakiz da Ceneviz tebaasina konsolos tayin etme ve pazar yeri acma gibi ayricaliklar verildi Bir sonraki Imparator II Andronikos Aydinogullari Beyligi tehdidi karsisinda 1304 te yeni Foca hakimi Cenevizli Benedetto Zaccaria dan yardim istedi ve Sakiz bir oldubitti ile bu kisinin denetimine gecti Mentese Beyligi ne ait otuz gemilik bir Turk filosu 1306 yilinda adayi yagmaladi ve halkini esir aldi 1319 daki ikinci saldiri ise basarisiz oldu Bir sure tekrar Bizans a baglanan ada Cenovali Simone Vignosi tarafindan tekrar isgal edildi 15 21 Haziran 1346 Zayif durumdaki Ceneviz Cumhuriyeti armator Simone Vignosi ile anlasip Ceneviz topragi olarak kabul edilen Sakiz da Maona adiyla anilan sirketin tasarruf hakkini tanidi Sirket ozellikle sakiz urunune dayali paylasimli ortaklik tekelini esas alan cumhuriyet sistemini andiran bir idare kurdu Ada Ceneviz Maona yonetiminde kole ticaretinde de bir merkez haline geldi Maona yonetimi Venedik in baskisina karsi Akdeniz in bu stratejik adasini ellerinde tutabilmek icin Bati Anadolu Turkmen beylikleri Aydinogullari ve Saruhanogullari na 500 er duka altini vergi veriyordu Yildirim Bayezid bu beylikleri Osmanli Devleti ne katinca Sakiz a bugday gonderilmesini yasakladigi gibi 60 gemilik bir filo yolladi 1412 yilinda Sakiz a yonelik ikinci bir Osmanli hucumu da Cenova ve Rodos tan gelen yardimlarla engellendi I Mehmed in Izmir kusatmasi esnasinda 1428 yilinda yapilan bir anlasmayla Sakiz in yillik vergisi 4 000 duka altinina cikarildi II Murad doneminde ise Sakiz in haracguzarlik statusu devam etmekle birlikte iliskilere dostane bir hava egemen oldu ve 1431 yilinda adayi kusatan Venedikliler e karsi Osmanli donanmasindan yardim istendi II Mehmed in Istanbul u fethinden sonra ise Sakiz Osmanli iliskilerinin seyri degisti ve Maona yonetimi Istanbul a elciler gonderip yillik vergiyi 6 000 duka altinina cikarmak suretiyle barisi saglamayi basardi Bununla birlikte II Mehmed 1455 yilinda bir alacak meselesini gerekce gostererek adaya once Hamza Bey ardindan Yunus Bey komutasinda iki filo gonderdiyse de sonuc alamadi 1456 yilinda Sakiz uzerine daha genis kapsamli bir harekat hazirliklari yapilirken bu defa verginin 10 000 duka altinina cikarilmasiyla bundan vazgecildi Harekata giden surec16 yuzyilda Sakiz adasi Sonraki donemde vergilerin odenmesi duzenli bir sekilde icra edilirken Kanuni Sultan Suleyman doneminin sonlarinda odemelerin uc yil boyunca kesintiye ugramasi iliskilerde gerginlige yolacti Gerginligin bir baska sebebi de 1565 yilinda Malta Kusatmasi sirasinda Sakiz dan Hospitalier Sovalyeleri ne yardim gitmesiydi Sakiz beyleri uyarilara ragmen uc yillik vergi borclarini odemeyince Osmanli Devleti 1565 Nisan ayinda kendilerine bir mektup gondererek bu gecikmenin nedenlerini sordu ve borclarini odemelerini istedi Bu uyarinin ardindan Sakiz Beyleri hemen Istanbul a bir temsilci gondererek vergilerine mahsuben 156 356 akceyi Osmanli hazinesine teslim ettiler ve geriye kalan 413 644 akce icin 40 gun vade istediler Bu talepleri kabul edilmesine ragmen vade doldugunda kalan borc yine odenmedi Bu durumda Osmanli Devleti verginin tahsili amaciyla 1565 yili sonlarinda Tulumbacilar cavuslarindan Huseyin i Sakiz a gonderdi Sakiz beyleri soz konusu meblagi toplamak icin zamana gereksinim duyduklarini bahane gostererek oyalama taktigini surdurduler Osmanli Devleti Huseyin Cavus tan uzun sure alinamamasi ve verginin tahsil edilip edilemedigini ogrenilememesi uzere Kanuni Sultan Suleyman 28 Mart 1566 tarihinde Kaptan i derya Piyale Pasa yi donanmayla Sakiz a giderek Sakiz beylerinin ve Huseyin Cavus un Istanbul a getirilerek simdiye kadar toplanan paranin kimde oldugunun geriye kalan borcun ise neden odenmediginin sorgulanmasiyla ve borcun tahsil edilmesiyle gorevlendirdi HarekatSakiz daki Ceneviz kalesi Piyale Pasa 26 Mart 1566 da Istanbul dan 70 kadirga ile hareket etti Donanmaya Gelibolu da 10 kadirga daha katildi Donanma 14 Nisan 1566 tarihinde Sakiz in dogusundaki Passaggio mevkiine demirledi Maona yoneticisi Yincenzo Giustiniani limana gelerek parayi teslim etmedigi gibi Paskalya yi bahane ederek Piyale Pasa yi karsilamaya da gitmedi ve yerine iki temsilci gonderdi Piyale Pasa ise temsilcileri dinledikten sonra sehre donmelerine izin verdi ve 15 Nisan 1566 tarihinde donanmayi uc bolume ayirarak Sakiz limanina girdi Esasen sadece Sakiz vergisinin tahsiline memur edilmis olan Piyale Pasa adanin 12 yoneticisini huzuruna davet etti Ancak yoneticilerden borcun uzun sure daha odenemeyecegi yanitini alinca onlari tutuklayarak zincire vurdu Piyale Pasa nin emriyle harekete gecen yeniceriler de cok zayif bir direncle karsilasarak sehri ve kaleyi zaptettiler Harekatin sonrasiDaha sonra Ege Denizi nden cikarak Adriyatik Denizi ne yonelen Osmanli Donanmasi Italya nin Apulia sahillerini Bu sirada Zigetvar Kusatmasi sirasinda olen Kanuni Sultan Suleyman in yerine II Selim tahta gecti Piyale Pasa komutasindaki donanma yeni padisah Istanbul da tahta cikmadan once baskente dondu Ceneviz Cumhuriyeti nin en dogudaki mulku olan Sakiz in kaybi zenginligi Akdeniz ticaret rotalarina bagimli olan bu deniz ticareti devleti acisindan onemli bir darbe oldu Osmanli Imparatorlugu Ceneviz e ait bir topraga harekat duzenlerken bu ulkenin fiilen Osmanlilar in savas halinde oldugu Ispanya Kralligi denetiminde muttefiki olmasiyla da irtibatlandirmisti Sakiz adasinda Turk yonetiminin baslamasiSakiz in Osmanli topraklarina katilmasiyla eski Bizans topraklarindaki son Ceneviz kolonisi de ortadan kalkti Piyale Pasa Sakiz sehrine girdikten sonra kiliselerden birini camiye cevirdi ve Kanuni Sultan Suleyman adina hutbe okuttu Sakiz mustakil bir sancak haline getirilerek Kaptanpasa eyaletine baglandi sancak beyligine de 50 000 akce bedelle Kirsehir Beyi Gazanfer Bey gonderildi Ayni zamanda adaya bir kadi imam hatip ve muezzin tayin edildi Ayrica reayanin mahkemedeki islemlerinin kolaylastirilmasi amaciyla Sakiz tercumanligi vazifesi ihdas edildi Turk idaresinin kurulmasinin ardindan Sakiz in tahriri yapildi Bunun sonuclarini yansitan iki defterden 1566 tarihli ilkinde adanin 8 kasaba 31 mahalle 52 karye ve 58 manastirdaki gayrimenkuller sayildi 1567 de yapilan ikinci tahrirde ise hane ve cizye miktari belirlendi Yine Sakiz in zaptindan bir sure sonra Istanbul daki Fransiz elcisinin ricasi uzerine bir fermanla adadan surulen Katolikler den isteyenlerin donmelerine ve kendi kiliselerine sahip olmalarina izin verildi Sakizlilarin bir kismi ise 1453 e kadar eski bir Ceneviz kolonisi olan Galata ya yerlesti Ayrica bakinizOsmanli Donanmasi Sakiz Adasi Piyale PasaDis baglantilarIslam Ansiklopedisi Sakiz Adasi maddesi Ali Fuat Orenc cilt 36 sayfa 6 728 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sakiz in Turk Hakimiyeti Altina Alinmasi Serafettin Turan Tarih Arastirmalari Dergisi c IV Sayi 6 7 1966 s 173 1992 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Buyuk Osmanli Tarihi Joseph von Hammer c 6 sa 215 21622 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Naval wars in the Levant 1559 1853 1952 R C Anderson ISBN 1 57898 538 2Kaynakca Chius Vincta or the Occupation of Chios by the Turks 1566 and Their Administration of the Island 1566 1912 Described in Contemporary Diplomatic Reports and Official Dispatches Philip P Argenti Cambridge 1941 I Bolum The Papacy and the Levant 1204 1571 Kenneth Meyer Setton American Philosophical Society 1984 c 4 s 899