Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karadan havaya füze veya uçaksavar füzesi, karadan fırlatılan ve hava araçları veya diğer füzelere karşı kullanılan füzelere verilen genel addır.
Karadan havaya füze sistemleri ilk olarak II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası tarafından geliştirilmeye başlamış olup Soğuk Savaş döneminde 1950'lerin ikinci yarısında Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği ve Birleşik Krallık gibi büyük güçler tarafından kullanılmaya başlandı. Zamanla karadan havaya füzeler uçaksavar toplarının yerini almış olup günümüzde çoğu ülkenin ordusunda kullanılmaktadır.
İlk karadan havaya füze Nazilerin füzesi olup ilk operasyonel füze sistemi ise ABD yapımı 'tır. Sovyet yapımı S-75 Dvina en çok üretilen karadan havaya füze sistemidir. Günümüzde yaygın olarak kullanılan modern sistemler ise Patriot ve S-300 gibi hava savunma sistemler, SM-6 gibi donanma füzeleri ve Stinger ve Strela-3 gibi taşınabilir hava savunma sistemleridir.
Tarih
Güdümlü bir karadan havaya füze için bilinen ilk fikir 1925 yılında, bir roketin bir projektör ışığını hedefe doğru takip edeceği bir ışın sürme sistemi önerildiğinde ortaya çıkmıştır. Roketin dört kuyruk kanadının her birinin ucuna, hücreler geriye bakacak şekilde bir selenyum hücresi monte edilmiştir. Bir çizimin sunulduğu karadan havaya füze konsepti ve tasarımından ilk kez 1931 yılında mucit bahsetmiş ve bir uçağın motorlarının sesine göre hareket edecek bir tasarım önermiştir.
İkinci Dünya Savaşı
Dünya Savaşı sırasında, geleneksel uçaksavarların yüksek performanslı bombardıman uçaklarına karşı etkili olmadığına inanıldığı için karadan havaya füzelerin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmuştur. Uçaksavar mermilerinin ölümcül yarıçapı küçüktü ve bir hedefi vurma şansı sınırlıydı. Bir hedefe saldırmak için, başarılı bir vuruş şansını artırmak amacıyla, uçak menzil içindeyken toplar sürekli olarak mümkün olduğunca çok mermi ateşlerdi. Örneğin, bir Boeing B-17 bombardıman uçağını imha etmek için ortalama 2.805 mermi atılması gerektiği ve bu bombardıman uçaklarının Alman seksen sekizliklerinin menzilinde olması gerektiği tespit edilmiştir. Ancak, uçaklar daha yüksek irtifalarda uçtukça ya da daha yüksek hızlara ulaştıkça, onlara ulaşmak için daha büyük toplara ve mermilere ihtiyaç duyuldu, bu da maliyeti artırdı ve ateş hızını yavaşlattı. Buna ek olarak, daha hızlı uçan uçaklar hızla menzil dışına çıkıyor, bu da onlara atılabilecek mermi sayısını azaltıyordu. Boeing B-29 Superfortress gibi savaş sonu tasarımlarına ya da Arado Ar 234 gibi jet motorlu tasarımlara karşı uçaksavarların etkisiz kalacağı anlaşılmıştı. 1943 yılında Kraliyet Donanması Topçu Bölümü Müdürü, gemiden ayrıldığında kontrolünü kaybeden herhangi bir merminin etkili olamayacağını belirterek, topların jetlere karşı yararlı olmayacağı sonucuna varmıştır.
Alman çabaları
1941 yılında Almanya karadan havaya füze (SAM) geliştirmeyi düşünmeye başladı. Bu, bir "flak roketi" konsepti öneren ile 15.000 ila 18.000 metre yüksekliğe ulaşabilecek güdümlü bir füze üzerinde çalışmaları istenen Walter Dornberger ve Wernher von Braun arasındaki tartışmalarla ateşlendi. Von Braun insanlı bir roket önleyicinin daha iyi bir çözüm olacağına inanıyordu, ancak Luftwaffe yöneticileri insanlı uçaklarla ilgilenmiyordu ve bu da bir SAM'ın geliştirilmesinde iki yıl gecikmeye neden oldu. 1942'de SAM projesinde ilerleme kaydedilmemesiyle ilgili endişelerini yayınladı ve nihayet ciddi bir şekilde ele alındı. Sıvı ve katı yakıtlı roketler için geliştirme programları 1942 Flak Geliştirme Programının bir parçası haline geldi. Bu sırada Peenemünde ekibi ve de dahil olmak üzere çok sayıda roket tasarımı hazırlamıştı. Ancak bu tasarımlar Müttefik hava saldırılarının yoğunlaştığı 1943 yılına kadar kayda değer bir gelişme gösterememiştir. Bunlara , ve güdümsüz gibi başka tasarımlar da eklenmiştir. Bu tasarımlar iki kategoriye ayrılabilir: irtifaya yükseltilen ve daha sonra düşük hızlarda bombardıman uçaklarına doğru uçanlar ve yüksek hızlarda doğrudan hedeflere doğru uçanlar. Her iki tip de yönlendirme için kullanıyordu. Füzelerin geliştirilmesinin 1944'teki büyük ölçekli Müttefik bombardıman saldırılarını önleyebileceğine inanan Albert Speer'in desteğine rağmen, ordu içindeki çatışmalar ve Komet ve gibi diğer aşırı avcı uçağı tasarımlarıyla çakışması nedeniyle bu sistemlerin hiçbiri savaşın sonuna kadar kullanıma hazır değildi.
Müttefik çabaları
Dünya Savaşı sırasında İngilizler adı verilen güdümsüz uçaksavar roketleri geliştirmiştir. Ancak, Müttefiklerin hava üstünlüğü bu tür silahlara fazla talep olmadığı anlamına geliyordu. 1943 yılında birçok Müttefik gemisi ve süzülme bombaları tarafından batırılınca, Müttefikler benzer silahlar geliştirmekle daha fazla ilgilenmeye başladılar. Bu füzeler uzaktan fırlatılarak bombardıman uçağının geminin uçaksavar silahlarının menzili dışında kalmasını sağlıyordu ve etkili bir şekilde saldırıya uğramak için çok küçük ve hızlıydı. Buna karşılık ABD Donanması, fırlatılan uçağı uzun menzilde imha edecek ramjet motorlu bir füze geliştirmek üzere başlattı. olarak bilinen bu füze ancak 16 yıl sonra operasyonel hale gelebildi. Filipinler'in kurtuluşu ve Okinawa Savaşı sırasında kamikaze saldırıları nedeniyle yaşanan ağır nakliye kayıpları da İngiliz ve ile ABD Donanması'nın gibi güdümlü füzelerin geliştirilmesini teşvik etmiştir. Ancak Lark çok sayıda sorunla karşılaştı ve hiçbir zaman operasyonda kullanılmadı. Savaştan sonra İngilizlerin çabaları sadece araştırma ve geliştirme için kullanıldı.
Savaş sonrası yapılanlar
'ndan sonra çeşitli ülkeler karadan havaya füze (SAM) sistemleri geliştirmeye başladı. 1950'lerde bu sistemlerden birkaçı hizmete girdi. Amerika Birleşik Devletleri'nde, Bell Labs liderliğindeki Nike Projesi ekibi, 1954 yılında faaliyete geçtiğinde ilk operasyonel SAM sistemi haline gelen Nike Ajax'ı geliştirdi. Ancak Ajax'ın birden fazla uçağa karşı etkinliğine ilişkin endişeler, 1958'de ilk nükleer silahlı SAM olan güncellenmiş Nike Hercules'in yaratılmasına yol açtı. ABD Ordusu Hava Kuvvetleri de çarpışma odaklı silahların peşine düştü ve 1959'da 'ı yarattı. Sovyetler Birliği de, sırasıyla 1955 ve 1957'de hizmete giren ve taşınabilir S-75 Dvina dahil olmak üzere SAM sistemleri geliştirdi. Birleşik Krallık da , ve gibi SAM sistemleri geliştirmiştir.
Vietnam Savaş
Vietnam Savaşı, gelişmiş süpersonik jet uçaklarına karşı ilk kez güdümlü uçaksavar füzelerinin kullanıldığı bir savaş olarak modern savaş tarihinde önemli bir yere sahiptir. Bu çatışma aynı zamanda Sovyetler Birliği'nin en son hava savunma teknolojilerinin ABD'nin en modern jet savaş uçakları ve bombardıman uçaklarıyla savaşta karşı karşıya geldiği ilk ve tek örnektir. 1965 yılında yaklaşık 17,000 Sovyet füze teknisyeni ve operatörü Hanoi'nin Amerikan bombardıman uçaklarına karşı savunulmasına yardımcı olmak üzere Kuzey Vietnam'a gönderilirken, Kuzey Vietnamlı füzeciler de Sovyetler Birliği'nde eğitim aldı. 1966'dan 1967'ye kadar Kuzey Vietnam'ın hava savunması sırasında, Teğmen adlı bir Rus SAM operatörü, 20 çatışmada 12 ABD uçağını düşürmekle tanındı.
ABD Hava Kuvvetleri bu tehdide füzeleri ve füzeleriyle donatılmış uçaklarını tanıtarak ve ve gibi operasyonlarla yeni taktikler uygulayarak karşılık verdi. 1972'deki harekâtı sırasında Amerikalılar S-75 füze sisteminin performansı hakkında değerli bilgiler edinmiş ve bu bilgileri stratejik bombardıman uçaklarının yoğun bir şekilde savunulan bir bölgede faaliyet gösterme kabiliyetini göstermek için kullanmışlardır. Başlangıçtaki aksiliklere rağmen, ABD başarı oranını önemli ölçüde artırmayı başardı ve S-75'in B-52 bombardıman uçaklarına karşı vurulma oranı harekâtın sonunda %7.52'ye düştü.
Savaş boyunca Sovyetler Birliği Kuzey Vietnam'a toplam 7,658 SAM tedarik etti ve savunma güçleri yaklaşık 5,800 fırlatma gerçekleştirdi. Çatışmanın sonunda ABD, muharebe operasyonlarında 3.374 uçak kaybetmiş ve bu kayıpların 205'i Kuzey Vietnam karadan havaya füzelerine atfedilmiştir.
Daha küçük, daha hızlı
Karadan havaya füzelerin (SAM) ilk günlerinde, büyük ve sabit olacak şekilde tasarlanmışlardı, önemli ölçüde kurulum süresi gerektiriyorlardı ve hareket kabiliyetleri yoktu. Ancak, yetenekleri geliştikçe, yüksek irtifa uçaklarına karşı savunmada giderek daha etkili hale geldiler. 1960'lara gelindiğinde, SAM'lerin konuşlandırılması savaşta yüksek irtifa uçuşunu son derece riskli hale getirdi. Bu füzelerden kaçınmak için uçakların daha alçaktan ve radar sistemlerinin görüş hattının altında uçması gerekiyordu. Bu da F-111, ve Panavia Tornado gibi daha alçak irtifalarda uçmak üzere tasarlanmış yeni uçakların geliştirilmesini gerektirdi.
Daha alçak irtifalarda uçmaya yönelik yeni taktiklere yanıt olarak SAM'ler de gelişti. Hedefleri yere daha yakın uçtukları için, çatışmalar daha kısa menzillerde ve daha hızlı bir şekilde gerçekleşiyordu. Bu da daha küçük, daha hareketli füzelerin geliştirilmesine olanak sağladı. 1960'ların ortalarına gelindiğinde birçok silahlı kuvvetin kamyonlara ya da hafif zırhlılara monte edilmiş, korudukları kuvvetlerle birlikte hareket edebilen kısa menzilli füzeleri vardı. Bu füzelere örnek olarak 2K12 Kub (SA-6), 9K33 Osa (SA-8), MIM-23 Hawk, Rapier, Roland ve Crotale verilebilir.
1960'ların sonlarında ve 1970'lerde deniz üstünde süzülen füzelerin kullanılmaya başlanması, özellikle bu tür hedeflere karşı savunma yapmak üzere tasarlanmış orta ve kısa menzilli SAM'ların geliştirilmesine yol açmıştır. Örneğin Birleşik Krallık'ın 'i, üzerindeki Bofors 40mm topun yerini almak üzere üretilmiş ve ilk operasyonel nokta savunma SAM'ı olmuştur. Amerikan RIM-7 Sea Sparrow da birçok donanma tarafından yaygın olarak benimsenmiş ve çok sayıda varyasyonu ortaya çıkmıştır. Deniz savunmasının kendine özgü ihtiyaçları, özel füzelerin yaratılmaya devam edilmesiyle sonuçlanmıştır.
MANPADS
Uçak teknolojisi geliştikçe ve füzeler daha verimli hale geldikçe, uçaklara karşı savunmada kullanılabilecek taşınabilir bir füze sistemi oluşturmak mümkün hale geldi. MANPADS (insan tarafından taşınabilir uçaksavar füzeleri) olarak bilinen bu sistemlerin ilki, Kraliyet Donanması tarafından küçük gemilerde kullanılmak üzere geliştirilen Holman Projektörü idi. Almanlar da adında benzer bir silah geliştirdi, ancak bu sadece küçük ölçekte kullanıldı. Ancak bu ilk sistemler savaş sonrası dönemin daha hızlı jet avcı uçaklarına karşı etkili değildi.
1960'larda teknoloji, jet avcı uçaklarına karşı daha etkili olan FIM-43 Redeye, SA-7 Grail ve 'ın tanıtılması için yeterince ilerlemişti. 1980'lerde FIM-92 Stinger, 9K34 Strela-3 (SA-14) ve gibi daha da iyi performansa sahip ikinci nesil tasarımlar tanıtıldı. 1990'lardan 2010'lara gelindiğinde Çinliler, da dahil olmak üzere, bu önceki sistemlerden etkilenen kendi tasarımlarını geliştirmişlerdir.
SAM'ler (karadan havaya füzeler) geliştikçe, uçaksavar topçusu da rafine ediliyordu, ancak füzelerin kullanımı onları, özellikle seyir füzelerine karşı hava alanlarının ve gemilerin nokta savunması gibi daha kısa menzilli rollere itti. 1990'lara gelindiğinde bu roller bile yeni MANPADS ve RIM-116 Rolling Airframe Missile gibi diğer kısa menzilli silahlar tarafından devralınmıştır.
Genel bilgi
Hareketlilik, Manevra Kabiliyeti ve Menzili
Bir karadan havaya füzenin (SAM) hareketliliği ve manevra kabiliyeti, farklı konum ve koşullarda hareket ettirilebilme ve kullanılabilme kabiliyetini ifade eder. MIM-104 Patriot ve S-300 gibi uzun menzilli SAM'ler nispeten iyi hareket kabiliyeti ve hızlı kurulum süreleri sunarken, MIM-14 Nike Hercules veya S-75 Dvina gibi eski sistemler daha büyük sabit sahalar gerektirir. Rapier ve 2K12 Kub gibi orta menzilli sistemler yüksek hareket kabiliyeti ve hızlı veya sıfır kurulum süreleri için tasarlanmıştır ve genellikle zırhlı araçlara monte edilmiştir. Kısa menzilli insan tarafından taşınabilir hava savunma sistemleri (MANPADS), yaklaşık 3 km (1,9 mil) menzil ile bireyler tarafından taşınmak ve kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Gemi tabanlı uçaksavar füzeleri de SAM olarak sınıflandırılabilir ve tipik olarak uçaklardan ziyade deniz yüzeyinden gelen füzelere karşı kullanılır.
Yönlendirme sistemleri
SAM (Satıhtan Havaya Füze) sistemleri güdüm sistemlerine göre iki kategoriye ayrılabilir: radar tabanlı ve radar tabanlı olmayan. Uzun menzilli füzeler genellikle erken tespit ve güdüm için radar kullanırlar ve komuta güdüm (radyo kontrol) ya da yarı aktif radar güdüm (SARH) kullanırlar. SARH'de füze izleme radarının yayınlarının yansımalarını takip ederken, komuta güdümünde fırlatmadan sonra yer istasyonunun füze ile iletişim kurması gerekir. Daha küçük füzeler, özellikle MANPADS (İnsan Tarafından Taşınabilir Hava Savunma Sistemleri), tipik olarak harici sinyallere ihtiyaç duymadan "ateşle ve unut" fırlatmalarına izin veren kızılötesi güdüm sistemleri kullanırlar. Bazı yeni kısa menzilli sistemler SARH'ın bir varyasyonunda lazer aydınlatma kullanırken, birkaç eski tasarım tamamen optik izleme ve komuta güdümüne dayanmaktadır. MANPADS de dahil olmak üzere tüm SAM sistemleri, angajmandan önce hedeflerin belirlenmesine yardımcı olmak için genellikle dost veya düşman olarak tanımlama (IFF) sistemleri içerir.
Hedef tespiti
Hedef tespiti, bir hedefe saldırmak için o hedefi belirleme ve yerini tespit etme sürecini ifade eder. Bu işlem optik nişangâhlar, radar sistemleri veya her ikisinin bir kombinasyonu gibi çeşitli yöntemler kullanılarak yapılabilir. Örneğin, bir Japon Hava Öz Savunma Kuvvetleri (JASDF) askeri havadaki sahte bir hedefin yerini belirlemek için bir (mobil uçaksavar füze sistemi) üzerindeki optik görüşü kullanabilirken, bir ABD Deniz Piyadesi bir Stinger füzesini hedefe doğrultmadan önce bir gözcünün hedefin yerini göstermesine güvenebilir. ve İngiliz Rapier gibi bazı sistemler hedeflerin yerini tespit etmek için kısa menzilli radar ve görsel algılamanın bir kombinasyonunu kullanır.
Ayrıca bakınız
- Karadan havaya füzeler için NATO raporlama isimleri listesi
- Düşman Hava Savunmalarının Bastırılması (SEAD), SAM ve AA silah tesislerinin bulunması ve imha edilmesi görevi. SEAD görevi Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri'nde "" olarak adlandırılır.
Kaynakça
- ^ "Evolution of the Guided Missile" 15 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . FLIGHT, May 4, 1951, p. 535.
- ^ Corporation, Bonnier (1 Temmuz 1931). "Popular Science". Bonnier Corporation. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2015 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ a b "Surface to Air Missile (SAM) - Long Range SAM & Medium Range SAM". BYJUS (İngilizce). 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Aralık 2022.
- ^ . Archived from the original on 10 Ocak 2004. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2006., RAF Museum
- ^ (PDF). New Mexico State University. 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2010.
- ^ "Talos Missile History". Hays, Philip R. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2010.
- ^ . web.archive.org. 1 Kasım 2013. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022.
- ^ "Nike Zeus" 28 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Flight International, 2 August 1962
- ^ . web.archive.org. 5 Ekim 2012. 5 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022.
- ^ Michel III p. 1-4
- ^ . web.archive.org. 21 Haziran 2013. 21 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022.
- ^ Davies p. 72-74
- ^ . web.archive.org. 1 Kasım 2013. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022.
- ^ Fulghum, David A. (23 Eylül 2010), "Missile-Killing Interceptors Eyed By Israel, US", Aviation Week's DTI
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Karadan havaya füze ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Rest-of-World Missile Systems28 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . fas.org (İngilizce)
 | Füze ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karadan havaya fuze veya ucaksavar fuzesi karadan firlatilan ve hava araclari veya diger fuzelere karsi kullanilan fuzelere verilen genel addir Patriot fuzesi Karadan havaya fuze sistemleri ilk olarak II Dunya Savasi sirasinda Nazi Almanyasi tarafindan gelistirilmeye baslamis olup Soguk Savas doneminde 1950 lerin ikinci yarisinda Amerika Birlesik Devletleri Sovyetler Birligi ve Birlesik Krallik gibi buyuk gucler tarafindan kullanilmaya baslandi Zamanla karadan havaya fuzeler ucaksavar toplarinin yerini almis olup gunumuzde cogu ulkenin ordusunda kullanilmaktadir Ilk karadan havaya fuze Nazilerin fuzesi olup ilk operasyonel fuze sistemi ise ABD yapimi tir Sovyet yapimi S 75 Dvina en cok uretilen karadan havaya fuze sistemidir Gunumuzde yaygin olarak kullanilan modern sistemler ise Patriot ve S 300 gibi hava savunma sistemler SM 6 gibi donanma fuzeleri ve Stinger ve Strela 3 gibi tasinabilir hava savunma sistemleridir TarihGudumlu bir karadan havaya fuze icin bilinen ilk fikir 1925 yilinda bir roketin bir projektor isigini hedefe dogru takip edecegi bir isin surme sistemi onerildiginde ortaya cikmistir Roketin dort kuyruk kanadinin her birinin ucuna hucreler geriye bakacak sekilde bir selenyum hucresi monte edilmistir Bir cizimin sunuldugu karadan havaya fuze konsepti ve tasarimindan ilk kez 1931 yilinda mucit bahsetmis ve bir ucagin motorlarinin sesine gore hareket edecek bir tasarim onermistir Ikinci Dunya Savasi Dunya Savasi sirasinda geleneksel ucaksavarlarin yuksek performansli bombardiman ucaklarina karsi etkili olmadigina inanildigi icin karadan havaya fuzelerin gelistirilmesine ihtiyac duyulmustur Ucaksavar mermilerinin olumcul yaricapi kucuktu ve bir hedefi vurma sansi sinirliydi Bir hedefe saldirmak icin basarili bir vurus sansini artirmak amaciyla ucak menzil icindeyken toplar surekli olarak mumkun oldugunca cok mermi ateslerdi Ornegin bir Boeing B 17 bombardiman ucagini imha etmek icin ortalama 2 805 mermi atilmasi gerektigi ve bu bombardiman ucaklarinin Alman seksen sekizliklerinin menzilinde olmasi gerektigi tespit edilmistir Ancak ucaklar daha yuksek irtifalarda uctukca ya da daha yuksek hizlara ulastikca onlara ulasmak icin daha buyuk toplara ve mermilere ihtiyac duyuldu bu da maliyeti artirdi ve ates hizini yavaslatti Buna ek olarak daha hizli ucan ucaklar hizla menzil disina cikiyor bu da onlara atilabilecek mermi sayisini azaltiyordu Boeing B 29 Superfortress gibi savas sonu tasarimlarina ya da Arado Ar 234 gibi jet motorlu tasarimlara karsi ucaksavarlarin etkisiz kalacagi anlasilmisti 1943 yilinda Kraliyet Donanmasi Topcu Bolumu Muduru gemiden ayrildiginda kontrolunu kaybeden herhangi bir merminin etkili olamayacagini belirterek toplarin jetlere karsi yararli olmayacagi sonucuna varmistir Alman cabalari Bir test ucusu sirasinda bir Wasserfall fuzesi havalaniyor 1941 yilinda Almanya karadan havaya fuze SAM gelistirmeyi dusunmeye basladi Bu bir flak roketi konsepti oneren ile 15 000 ila 18 000 metre yukseklige ulasabilecek gudumlu bir fuze uzerinde calismalari istenen Walter Dornberger ve Wernher von Braun arasindaki tartismalarla ateslendi Von Braun insanli bir roket onleyicinin daha iyi bir cozum olacagina inaniyordu ancak Luftwaffe yoneticileri insanli ucaklarla ilgilenmiyordu ve bu da bir SAM in gelistirilmesinde iki yil gecikmeye neden oldu 1942 de SAM projesinde ilerleme kaydedilmemesiyle ilgili endiselerini yayinladi ve nihayet ciddi bir sekilde ele alindi Sivi ve kati yakitli roketler icin gelistirme programlari 1942 Flak Gelistirme Programinin bir parcasi haline geldi Bu sirada Peenemunde ekibi ve de dahil olmak uzere cok sayida roket tasarimi hazirlamisti Ancak bu tasarimlar Muttefik hava saldirilarinin yogunlastigi 1943 yilina kadar kayda deger bir gelisme gosterememistir Bunlara ve gudumsuz gibi baska tasarimlar da eklenmistir Bu tasarimlar iki kategoriye ayrilabilir irtifaya yukseltilen ve daha sonra dusuk hizlarda bombardiman ucaklarina dogru ucanlar ve yuksek hizlarda dogrudan hedeflere dogru ucanlar Her iki tip de yonlendirme icin kullaniyordu Fuzelerin gelistirilmesinin 1944 teki buyuk olcekli Muttefik bombardiman saldirilarini onleyebilecegine inanan Albert Speer in destegine ragmen ordu icindeki catismalar ve Komet ve gibi diger asiri avci ucagi tasarimlariyla cakismasi nedeniyle bu sistemlerin hicbiri savasin sonuna kadar kullanima hazir degildi Muttefik cabalari Boost glide tipi silahlarin tipik bir ornegi olan Fairey Stooge hedefle carpismak uzere ucurulan silahli bir drone ucagiydi Enzian ve Schmetterling konsept tasarim ve performans acisindan benzerdi Dunya Savasi sirasinda Ingilizler adi verilen gudumsuz ucaksavar roketleri gelistirmistir Ancak Muttefiklerin hava ustunlugu bu tur silahlara fazla talep olmadigi anlamina geliyordu 1943 yilinda bircok Muttefik gemisi ve suzulme bombalari tarafindan batirilinca Muttefikler benzer silahlar gelistirmekle daha fazla ilgilenmeye basladilar Bu fuzeler uzaktan firlatilarak bombardiman ucaginin geminin ucaksavar silahlarinin menzili disinda kalmasini sagliyordu ve etkili bir sekilde saldiriya ugramak icin cok kucuk ve hizliydi Buna karsilik ABD Donanmasi firlatilan ucagi uzun menzilde imha edecek ramjet motorlu bir fuze gelistirmek uzere baslatti olarak bilinen bu fuze ancak 16 yil sonra operasyonel hale gelebildi Filipinler in kurtulusu ve Okinawa Savasi sirasinda kamikaze saldirilari nedeniyle yasanan agir nakliye kayiplari da Ingiliz ve ile ABD Donanmasi nin gibi gudumlu fuzelerin gelistirilmesini tesvik etmistir Ancak Lark cok sayida sorunla karsilasti ve hicbir zaman operasyonda kullanilmadi Savastan sonra Ingilizlerin cabalari sadece arastirma ve gelistirme icin kullanildi Nike Ajax ilk operasyonel SAM sistemiydi SA 2 Guideline karadan havaya fuzeler dunyada en yaygin olarak kullanilan SAM sistemlerinden biriSavas sonrasi yapilanlar ndan sonra cesitli ulkeler karadan havaya fuze SAM sistemleri gelistirmeye basladi 1950 lerde bu sistemlerden birkaci hizmete girdi Amerika Birlesik Devletleri nde Bell Labs liderligindeki Nike Projesi ekibi 1954 yilinda faaliyete gectiginde ilk operasyonel SAM sistemi haline gelen Nike Ajax i gelistirdi Ancak Ajax in birden fazla ucaga karsi etkinligine iliskin endiseler 1958 de ilk nukleer silahli SAM olan guncellenmis Nike Hercules in yaratilmasina yol acti ABD Ordusu Hava Kuvvetleri de carpisma odakli silahlarin pesine dustu ve 1959 da i yaratti Sovyetler Birligi de sirasiyla 1955 ve 1957 de hizmete giren ve tasinabilir S 75 Dvina dahil olmak uzere SAM sistemleri gelistirdi Birlesik Krallik da ve gibi SAM sistemleri gelistirmistir Bir S 75 Dvina SA 2 Kuzey Vietnam uzerinde bir F 105 i vurduktan bir sure sonra avci bombardiman ucagi alev puskurtmeye baslar Vietnam Savas Vietnam Savasi gelismis supersonik jet ucaklarina karsi ilk kez gudumlu ucaksavar fuzelerinin kullanildigi bir savas olarak modern savas tarihinde onemli bir yere sahiptir Bu catisma ayni zamanda Sovyetler Birligi nin en son hava savunma teknolojilerinin ABD nin en modern jet savas ucaklari ve bombardiman ucaklariyla savasta karsi karsiya geldigi ilk ve tek ornektir 1965 yilinda yaklasik 17 000 Sovyet fuze teknisyeni ve operatoru Hanoi nin Amerikan bombardiman ucaklarina karsi savunulmasina yardimci olmak uzere Kuzey Vietnam a gonderilirken Kuzey Vietnamli fuzeciler de Sovyetler Birligi nde egitim aldi 1966 dan 1967 ye kadar Kuzey Vietnam in hava savunmasi sirasinda Tegmen adli bir Rus SAM operatoru 20 catismada 12 ABD ucagini dusurmekle tanindi ABD Hava Kuvvetleri bu tehdide fuzeleri ve fuzeleriyle donatilmis ucaklarini tanitarak ve ve gibi operasyonlarla yeni taktikler uygulayarak karsilik verdi 1972 deki harekati sirasinda Amerikalilar S 75 fuze sisteminin performansi hakkinda degerli bilgiler edinmis ve bu bilgileri stratejik bombardiman ucaklarinin yogun bir sekilde savunulan bir bolgede faaliyet gosterme kabiliyetini gostermek icin kullanmislardir Baslangictaki aksiliklere ragmen ABD basari oranini onemli olcude artirmayi basardi ve S 75 in B 52 bombardiman ucaklarina karsi vurulma orani harekatin sonunda 7 52 ye dustu Savas boyunca Sovyetler Birligi Kuzey Vietnam a toplam 7 658 SAM tedarik etti ve savunma gucleri yaklasik 5 800 firlatma gerceklestirdi Catismanin sonunda ABD muharebe operasyonlarinda 3 374 ucak kaybetmis ve bu kayiplarin 205 i Kuzey Vietnam karadan havaya fuzelerine atfedilmistir Daha kucuk daha hizli Osa tek bir mobil platform uzerinde arama takip ve fuzeleri iceren ilk sistemdi Karadan havaya fuzelerin SAM ilk gunlerinde buyuk ve sabit olacak sekilde tasarlanmislardi onemli olcude kurulum suresi gerektiriyorlardi ve hareket kabiliyetleri yoktu Ancak yetenekleri gelistikce yuksek irtifa ucaklarina karsi savunmada giderek daha etkili hale geldiler 1960 lara gelindiginde SAM lerin konuslandirilmasi savasta yuksek irtifa ucusunu son derece riskli hale getirdi Bu fuzelerden kacinmak icin ucaklarin daha alcaktan ve radar sistemlerinin gorus hattinin altinda ucmasi gerekiyordu Bu da F 111 ve Panavia Tornado gibi daha alcak irtifalarda ucmak uzere tasarlanmis yeni ucaklarin gelistirilmesini gerektirdi Daha alcak irtifalarda ucmaya yonelik yeni taktiklere yanit olarak SAM ler de gelisti Hedefleri yere daha yakin uctuklari icin catismalar daha kisa menzillerde ve daha hizli bir sekilde gerceklesiyordu Bu da daha kucuk daha hareketli fuzelerin gelistirilmesine olanak sagladi 1960 larin ortalarina gelindiginde bircok silahli kuvvetin kamyonlara ya da hafif zirhlilara monte edilmis koruduklari kuvvetlerle birlikte hareket edebilen kisa menzilli fuzeleri vardi Bu fuzelere ornek olarak 2K12 Kub SA 6 9K33 Osa SA 8 MIM 23 Hawk Rapier Roland ve Crotale verilebilir 1960 larin sonlarinda ve 1970 lerde deniz ustunde suzulen fuzelerin kullanilmaya baslanmasi ozellikle bu tur hedeflere karsi savunma yapmak uzere tasarlanmis orta ve kisa menzilli SAM larin gelistirilmesine yol acmistir Ornegin Birlesik Krallik in i uzerindeki Bofors 40mm topun yerini almak uzere uretilmis ve ilk operasyonel nokta savunma SAM i olmustur Amerikan RIM 7 Sea Sparrow da bircok donanma tarafindan yaygin olarak benimsenmis ve cok sayida varyasyonu ortaya cikmistir Deniz savunmasinin kendine ozgu ihtiyaclari ozel fuzelerin yaratilmaya devam edilmesiyle sonuclanmistir MANPADS Ucak teknolojisi gelistikce ve fuzeler daha verimli hale geldikce ucaklara karsi savunmada kullanilabilecek tasinabilir bir fuze sistemi olusturmak mumkun hale geldi MANPADS insan tarafindan tasinabilir ucaksavar fuzeleri olarak bilinen bu sistemlerin ilki Kraliyet Donanmasi tarafindan kucuk gemilerde kullanilmak uzere gelistirilen Holman Projektoru idi Almanlar da adinda benzer bir silah gelistirdi ancak bu sadece kucuk olcekte kullanildi Ancak bu ilk sistemler savas sonrasi donemin daha hizli jet avci ucaklarina karsi etkili degildi 1960 larda teknoloji jet avci ucaklarina karsi daha etkili olan FIM 43 Redeye SA 7 Grail ve in tanitilmasi icin yeterince ilerlemisti 1980 lerde FIM 92 Stinger 9K34 Strela 3 SA 14 ve gibi daha da iyi performansa sahip ikinci nesil tasarimlar tanitildi 1990 lardan 2010 lara gelindiginde Cinliler da dahil olmak uzere bu onceki sistemlerden etkilenen kendi tasarimlarini gelistirmislerdir SAM ler karadan havaya fuzeler gelistikce ucaksavar topcusu da rafine ediliyordu ancak fuzelerin kullanimi onlari ozellikle seyir fuzelerine karsi hava alanlarinin ve gemilerin nokta savunmasi gibi daha kisa menzilli rollere itti 1990 lara gelindiginde bu roller bile yeni MANPADS ve RIM 116 Rolling Airframe Missile gibi diger kisa menzilli silahlar tarafindan devralinmistir Genel bilgiHareketlilik Manevra Kabiliyeti ve Menzili David s Sling Stunner fuzesi super manevra kabiliyeti icin tasarlanmistir Uc darbeli bir motor yalnizca imha asamasinda devreye girerek ek hizlanma ve manevra kabiliyeti saglar RIM 161 gibi uzun menzilli SAM ler modern deniz kuvvetlerinin onemli bir parcasidir Bir karadan havaya fuzenin SAM hareketliligi ve manevra kabiliyeti farkli konum ve kosullarda hareket ettirilebilme ve kullanilabilme kabiliyetini ifade eder MIM 104 Patriot ve S 300 gibi uzun menzilli SAM ler nispeten iyi hareket kabiliyeti ve hizli kurulum sureleri sunarken MIM 14 Nike Hercules veya S 75 Dvina gibi eski sistemler daha buyuk sabit sahalar gerektirir Rapier ve 2K12 Kub gibi orta menzilli sistemler yuksek hareket kabiliyeti ve hizli veya sifir kurulum sureleri icin tasarlanmistir ve genellikle zirhli araclara monte edilmistir Kisa menzilli insan tarafindan tasinabilir hava savunma sistemleri MANPADS yaklasik 3 km 1 9 mil menzil ile bireyler tarafindan tasinmak ve kullanilmak uzere tasarlanmistir Gemi tabanli ucaksavar fuzeleri de SAM olarak siniflandirilabilir ve tipik olarak ucaklardan ziyade deniz yuzeyinden gelen fuzelere karsi kullanilir Yonlendirme sistemleri SAM Satihtan Havaya Fuze sistemleri gudum sistemlerine gore iki kategoriye ayrilabilir radar tabanli ve radar tabanli olmayan Uzun menzilli fuzeler genellikle erken tespit ve gudum icin radar kullanirlar ve komuta gudum radyo kontrol ya da yari aktif radar gudum SARH kullanirlar SARH de fuze izleme radarinin yayinlarinin yansimalarini takip ederken komuta gudumunde firlatmadan sonra yer istasyonunun fuze ile iletisim kurmasi gerekir Daha kucuk fuzeler ozellikle MANPADS Insan Tarafindan Tasinabilir Hava Savunma Sistemleri tipik olarak harici sinyallere ihtiyac duymadan atesle ve unut firlatmalarina izin veren kizilotesi gudum sistemleri kullanirlar Bazi yeni kisa menzilli sistemler SARH in bir varyasyonunda lazer aydinlatma kullanirken birkac eski tasarim tamamen optik izleme ve komuta gudumune dayanmaktadir MANPADS de dahil olmak uzere tum SAM sistemleri angajmandan once hedeflerin belirlenmesine yardimci olmak icin genellikle dost veya dusman olarak tanimlama IFF sistemleri icerir Bir JASDF askeri havadaki sahte bir hedefi tespit etmek icin Tip 91 Kai MANPADS in optik nisangahini kullaniyor Soldaki belirgin dikey metal cihazlar IFF antenleridir Hedef tespiti Hedef tespiti bir hedefe saldirmak icin o hedefi belirleme ve yerini tespit etme surecini ifade eder Bu islem optik nisangahlar radar sistemleri veya her ikisinin bir kombinasyonu gibi cesitli yontemler kullanilarak yapilabilir Ornegin bir Japon Hava Oz Savunma Kuvvetleri JASDF askeri havadaki sahte bir hedefin yerini belirlemek icin bir mobil ucaksavar fuze sistemi uzerindeki optik gorusu kullanabilirken bir ABD Deniz Piyadesi bir Stinger fuzesini hedefe dogrultmadan once bir gozcunun hedefin yerini gostermesine guvenebilir ve Ingiliz Rapier gibi bazi sistemler hedeflerin yerini tespit etmek icin kisa menzilli radar ve gorsel algilamanin bir kombinasyonunu kullanir Ayrica bakinizKaradan havaya fuzeler icin NATO raporlama isimleri listesi Dusman Hava Savunmalarinin Bastirilmasi SEAD SAM ve AA silah tesislerinin bulunmasi ve imha edilmesi gorevi SEAD gorevi Birlesik Devletler Hava Kuvvetleri nde olarak adlandirilir Kaynakca Evolution of the Guided Missile 15 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde FLIGHT May 4 1951 p 535 Corporation Bonnier 1 Temmuz 1931 Popular Science Bonnier Corporation 29 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2015 Google Books vasitasiyla a b Surface to Air Missile SAM Long Range SAM amp Medium Range SAM BYJUS Ingilizce 27 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Aralik 2022 Archived from the original on 10 Ocak 2004 Erisim tarihi 16 Temmuz 2006 KB1 bakim BOT esas url durumu bilinmeyen link RAF Museum PDF New Mexico State University 28 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Agustos 2010 Talos Missile History Hays Philip R 22 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Agustos 2010 web archive org 1 Kasim 2013 1 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Aralik 2022 Nike Zeus 28 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Flight International 2 August 1962 web archive org 5 Ekim 2012 5 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Aralik 2022 Michel III p 1 4 web archive org 21 Haziran 2013 21 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Aralik 2022 Davies p 72 74 web archive org 1 Kasim 2013 1 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Aralik 2022 Fulghum David A 23 Eylul 2010 Missile Killing Interceptors Eyed By Israel US Aviation Week s DTI Dis baglantilarWikimedia Commons ta Karadan havaya fuze ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Rest of World Missile Systems28 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde fas org Ingilizce Fuze ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz