Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Füzeler, roketlerden farklı olarak sadece atmosferde çalışan çeşitli güdüm sistemleri ile (görüntü algılayıcılar, ısıl algılayıcılar, radar, ataletsel algılayıcılar, GPS, vb.) hedefe yönelen karmaşık silahlardır. Hava savaşı ve hava savunma savaşı'nın önemli parçasıdır. Füzeler çoğunluka roket motoruna sahiptirler. Çeşitli füzelerin jet motoru da bulunabilmektedir. Füzelere zaman zaman güdümlü roket de denilmektedir. Roket motoru olmayan sistemlere ise güdümlü mühimmat adı verilmektedir. Sualtı torpidoları gibi havada gitmeyen sistemler, karmaşık güdüm sistemlerine sahip olmalarına rağmen füze sınıflandırması içinde kabul edilmezler. Füzelerin beş sistem bileşeni vardır: , güdüm sistemi, uçuş sistemi, motor ve savaş başlığı.
Füzeler, farklı amaçlar için uyarlanmış tiplerde gelir: karadan karaya füze ve havadan karaya füzeler (balistik füze, seyir füzesi, gemisavar füzesi, taşınabilir hava savunma sistemi, güdümlü tanksavar füzesi vb.), karadan havaya füzeler (ve anti-balistik füze), havadan havaya füzeler ve . Füze atmak için gemiler, , , kullanılır.
Füzeler, geçmişte genellikle uzun menziller için kullanılmışlardır. Nedeni ise öncelikle sistemin pahalılığı ve aynı zamanda güdüm sisteminin devreye girebilmesi için zaman gerekmesiydi. Kısa mesafede kullanıldığında güdümsüz bir silahla yapılan atıştan bir farkı yoktu.
Günümüzde hem uzun hem de kısa menzilli çok sayıda tipi mevcuttur. Bilişim teknolojisindeki gelişmeler, elektronik sistemlerin logaritmik mertebede ucuzlaması, güdümsüz sistemlerin lojistik destek yükünün fazlalığı, güdümsüz sistemler ile çevreye ve sivillere verilen yüksek zararlar, hareketli ve/veya zaman kritik hedeflerin güdümsüz sistemler ile vurulma zorlukları, vb. sebebiyle füze sistemleri gün geçtikçe daha fazla tercih edilir olmuştur.
Güdümsüz sistemlere göre daha pahalı olan füze sistemlerinin kullanılabilmesi için en önemli unsur zamanında, hızlı ve doğru gerçekleştirilen keşif, gözetleme, istihbarat, hedef tespitidir. Yetersiz hedef istihbaratı durumunda güdümsüz bir sistem ile yapılan çoklu atışlarda hedefi vurma olasılığı daha yüksektir. Tabi bu atışta bölgede hedefle birlikte hedef dışındaki her şeye zarar verilebilir. Doğru ve zamanında istihbarat yoksa füzeler hedefi hassas bir biçimde ıskalar.
Tahrik gücü olmayan havadaki patlayıcı cihazlar, bir topçu tarafından ateşlenirse, mermiler ve uçak tarafından düşürülürse bombalar olarak adlandırılır. Güdümsüz jet güdümlü füzeler genellikle topçu roketi olarak tanımlanır.
İlk Örnekleri
Operasyonel bir şekilde kullanılan ilk modern füze örnekleri Almanların 2. dünya savaşında kullandığı V-1 füzesi ve V-2 roketleridir. Bu iki füzede güdüm için mekanik otopilotlar içermektedir. Bu otopilotlar fırlatmadan önce belirlenmiş rotayı takip etmek üzere ayarlanırlar. Naziler Almanya'dan İngiltere'yi bombalamak için savaş boyunca bu füzeleri kullanmıştır ayrıca basit radyo kontrollü anti gemi ve anti uçak füzelerinin de kullanıldığı bilinmektedir. radyo kontrollü roketler yer istasyonundan manuel olarak kontrol edilmektedir.
Teknoloji
Güdümlü füzeler birçok alt komponentte oluşmaktadır. Bunlar;
- Güdüm
- Arayıcı (hedef bulucu) sistem
- Uçuş kontrol sistemi
- Motor
- Savaş başlığı
Güdüm Sistemi
füze güdümü için en yaygın kullanılan yöntem hedeften yayılan bir radyasyonu takip etmektir. Bu radyasyon kızılötesi, laser veya radyo dalgası olabilir. füze arayıcı başlığı hedef uçağın motorundan çıkan ısı, gövdesinden yansıyan görünür veya kızılötesi ışık veya radyo dalgalarını takip ederek güdüm sistemine sinyalleri gönderir. Bu radyasyonu füze bir dalga üreteci ile kendisi de üretebilir. özetle füze hedefi belirlemek için bir radar teknolojisi kullanır. ek olarak bu radyasyon bazı tür füzeler için 3. bir bölgeden hedefe yansıtılarak da gönderilebilir. Bu yöntem anti tank füzeleri için yaygın olarak kullanılmaktadır (bkz. javelin).
bu anlatılanlar kapsamında füze güdüm sistemlerini arayıcı tiplerine göre 3 temel kategoriye ayırabiliriz. Bunlar;
- Aktif güdüm: füze kendi ürettiği radar sinyallerinin hedeften yansıması ile hedefini takip eder.
- Yarı aktif güdüm: füze 3. bir noktadan hedefn işaretlenmesine ihtiyaç duyar. 3. nokta bir geminin, hava savunma sisteminin ya da uçağın yerleşik radarı olabilir. füze hedeften yansıyan sinyalleri tespit ederek hedefi bulur.
- Pasif güdüm: füze güneş ışığı gibi hedefin doğal yollardan yaptığı ışımaları takip eder. motor ısısı, hedef gövdesinin görüntü işleme ile takibi, kızılötesi kamera ile hedef takibi bu güdüm çeşidine örnek olarak verilebilir. (detaylı bilgi için bkz.)
Uçuş Kontrol Sistemi
füzenin güdüm sisteminden aldığı veri ile hedefine düzgün bir şekilde uçabilmesi için gerekli olan kontrol yüzeylerini yönetir. füzenin üzerinde bulunan kanatçıklar ve itki vektör kontrolü bunlara örnek olarak verilebilir. Diğer bir yöntem ise hedefin yerini bilerek ve INS, TERCOM veya uydu güdüm gibi bir güdümlü bomba sistemi kullanarak füzeyi hedef almaktır.
Motor
Motor roketin hareketi için gerekli olan itkiyi üretir. Katı yakıtlı roket motoru, sıvı itici yakıtlı roket, hibrit ve hava soluyan motorlar olmak üzere 4 genel başlığa ayrılabilir. seyir füzeleri genellikle uzun süreli çalışabilmek için ramjet veya turbojet motor kullanırlar ki bu motorlar hava soluyan motorlar sınıfına girerler. yüksek hızlı ve düşük hacimli füzeler ise genellikle katı yakıt kullanırlar. Bunun genel sebebi katı yakıtlı roket motorlarının düşük hacimli bir tasarımda daha kolay uygulanabilir olmasındandır.
Savaş Başlığı
Füzenin hedefini gerçekleştirmesi için yerleştirilmiş faydalı yüktür. Farklı hedefler için farklı türde mühimmatlar kullanılabilir. Savaş başlıkları en yaygın olarak yüksek patlayıcı madde tiptedir ve genellikle sertleştirilmiş hedefleri yok etmek ve güdümlü bir silahın doğruluğundan yararlanmak için boşluklu imla hakkı kullanır. Diğer savaş başlığı türleri arasında misket bombası, , nükleer silahlar, kimyasal silahlar, biyolojik silahlar, radyolojik silahlar veya KE mermisi bulunur.
Görevlerine Göre Temel Füze Türleri
Balistik Füzeler
Balistik füzeler fırlatıldıktan sonra belirli balistik bir rotayı takip eden füzelerdir. Bazı türleri atmosfer dışında hareket ederek dünyanın öbür ucundaki hedefleri vurabilecek kabiliyete sahip olabilir.
Seyir Füzeleri
Seyir füzeleri genellikle radarlara ve hava savunma sistemlerine yakalanmamak adına alçak irtifadan uzun mesafeleri kat edebilen füzelerdir. böylelikle uzak ve stratejik hedefleri düşmana tespit edilmeden imha edebilirler.
Anti gemi ve Anti Denizaltı Füzeleri
anti gemi ve anti denizaltı füzeleri özellikle deniz araçlarını imha için özelleştirilmiş füzelerdir. Anti denizaltı füzeleri genellikle bir torpidoyu hedef bölgeye götürecek şekilde tasarlanmış füzelerdir.
Anti Tank Füzeleri
Anti tank füzeleri tankların imhası için üretilmiş füzelerdir. omuzdan veya kara aracından fırlatılan türleri bulunmaktadır.
Karadan Havaya Füzeler
Karadan havaya atılan füzeler genellikle bir hava aracının imhası veya tehdidi için kullanılır. Bu füzeler genellikle hedefini direkt olarak vurmaz. Füze patlayıcısının etki alanına girecek şekilde en verimli rotayı izler.
Hava Hava Füzeleri
Hava hava füzeleri hava araçlarından diğer hava araçlarını vurmak için kullanılan füzelerdir. Hedef araçlar genellikle yüksek manevra kabiliyetine sahip oldukları için yüksek manevra kabiliyetine sahip olarak üretilirler. (örn. gökdoğan)
Anti uydu Füzeleri
Bu tür füzeler yörüngedeki uyduları vurmak için karadan veyahut havadan fırlatılan füzelerdir. Dünya üzerinde belirli sayıda ülkeler bu teknolojiye sahiptir. (örn. ASM-135 ASAT)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
Wikimedia Commons'ta Füze ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
| Füze sınıfları |
| Havadan havaya füze (AAM) • Havadan karaya füze (ASM) • • • Balistik füze • Kıtalararası balistik füze (ICBM) • • • Seyir füzesi • • Denizaltısavar füze (ASROC) • Güdümlü tanksavar füzesi (ATGM) • • Güdüm sistemlerine göre |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fuzeler roketlerden farkli olarak sadece atmosferde calisan cesitli gudum sistemleri ile goruntu algilayicilar isil algilayicilar radar ataletsel algilayicilar GPS vb hedefe yonelen karmasik silahlardir Hava savasi ve hava savunma savasi nin onemli parcasidir Fuzeler cogunluka roket motoruna sahiptirler Cesitli fuzelerin jet motoru da bulunabilmektedir Fuzelere zaman zaman gudumlu roket de denilmektedir Roket motoru olmayan sistemlere ise gudumlu muhimmat adi verilmektedir Sualti torpidolari gibi havada gitmeyen sistemler karmasik gudum sistemlerine sahip olmalarina ragmen fuze siniflandirmasi icinde kabul edilmezler Fuzelerin bes sistem bileseni vardir gudum sistemi ucus sistemi motor ve savas basligi Yerden havaya firlatilan bir fuze Fuzeler farkli amaclar icin uyarlanmis tiplerde gelir karadan karaya fuze ve havadan karaya fuzeler balistik fuze seyir fuzesi gemisavar fuzesi tasinabilir hava savunma sistemi gudumlu tanksavar fuzesi vb karadan havaya fuzeler ve anti balistik fuze havadan havaya fuzeler ve Fuze atmak icin gemiler kullanilir Fuzeler gecmiste genellikle uzun menziller icin kullanilmislardir Nedeni ise oncelikle sistemin pahaliligi ve ayni zamanda gudum sisteminin devreye girebilmesi icin zaman gerekmesiydi Kisa mesafede kullanildiginda gudumsuz bir silahla yapilan atistan bir farki yoktu Gunumuzde hem uzun hem de kisa menzilli cok sayida tipi mevcuttur Bilisim teknolojisindeki gelismeler elektronik sistemlerin logaritmik mertebede ucuzlamasi gudumsuz sistemlerin lojistik destek yukunun fazlaligi gudumsuz sistemler ile cevreye ve sivillere verilen yuksek zararlar hareketli ve veya zaman kritik hedeflerin gudumsuz sistemler ile vurulma zorluklari vb sebebiyle fuze sistemleri gun gectikce daha fazla tercih edilir olmustur Gudumsuz sistemlere gore daha pahali olan fuze sistemlerinin kullanilabilmesi icin en onemli unsur zamaninda hizli ve dogru gerceklestirilen kesif gozetleme istihbarat hedef tespitidir Yetersiz hedef istihbarati durumunda gudumsuz bir sistem ile yapilan coklu atislarda hedefi vurma olasiligi daha yuksektir Tabi bu atista bolgede hedefle birlikte hedef disindaki her seye zarar verilebilir Dogru ve zamaninda istihbarat yoksa fuzeler hedefi hassas bir bicimde iskalar Tahrik gucu olmayan havadaki patlayici cihazlar bir topcu tarafindan ateslenirse mermiler ve ucak tarafindan dusurulurse bombalar olarak adlandirilir Gudumsuz jet gudumlu fuzeler genellikle topcu roketi olarak tanimlanir Ilk OrnekleriOperasyonel bir sekilde kullanilan ilk modern fuze ornekleri Almanlarin 2 dunya savasinda kullandigi V 1 fuzesi ve V 2 roketleridir Bu iki fuzede gudum icin mekanik otopilotlar icermektedir Bu otopilotlar firlatmadan once belirlenmis rotayi takip etmek uzere ayarlanirlar Naziler Almanya dan Ingiltere yi bombalamak icin savas boyunca bu fuzeleri kullanmistir ayrica basit radyo kontrollu anti gemi ve anti ucak fuzelerinin de kullanildigi bilinmektedir radyo kontrollu roketler yer istasyonundan manuel olarak kontrol edilmektedir TeknolojiGudumlu fuzeler bircok alt komponentte olusmaktadir Bunlar Gudum Arayici hedef bulucu sistem Ucus kontrol sistemi Motor Savas basligiGudum Sistemi fuze gudumu icin en yaygin kullanilan yontem hedeften yayilan bir radyasyonu takip etmektir Bu radyasyon kizilotesi laser veya radyo dalgasi olabilir fuze arayici basligi hedef ucagin motorundan cikan isi govdesinden yansiyan gorunur veya kizilotesi isik veya radyo dalgalarini takip ederek gudum sistemine sinyalleri gonderir Bu radyasyonu fuze bir dalga ureteci ile kendisi de uretebilir ozetle fuze hedefi belirlemek icin bir radar teknolojisi kullanir ek olarak bu radyasyon bazi tur fuzeler icin 3 bir bolgeden hedefe yansitilarak da gonderilebilir Bu yontem anti tank fuzeleri icin yaygin olarak kullanilmaktadir bkz javelin bu anlatilanlar kapsaminda fuze gudum sistemlerini arayici tiplerine gore 3 temel kategoriye ayirabiliriz Bunlar Aktif gudum fuze kendi urettigi radar sinyallerinin hedeften yansimasi ile hedefini takip eder Yari aktif gudum fuze 3 bir noktadan hedefn isaretlenmesine ihtiyac duyar 3 nokta bir geminin hava savunma sisteminin ya da ucagin yerlesik radari olabilir fuze hedeften yansiyan sinyalleri tespit ederek hedefi bulur Pasif gudum fuze gunes isigi gibi hedefin dogal yollardan yaptigi isimalari takip eder motor isisi hedef govdesinin goruntu isleme ile takibi kizilotesi kamera ile hedef takibi bu gudum cesidine ornek olarak verilebilir detayli bilgi icin bkz Ucus Kontrol Sistemi fuzenin gudum sisteminden aldigi veri ile hedefine duzgun bir sekilde ucabilmesi icin gerekli olan kontrol yuzeylerini yonetir fuzenin uzerinde bulunan kanatciklar ve itki vektor kontrolu bunlara ornek olarak verilebilir Diger bir yontem ise hedefin yerini bilerek ve INS TERCOM veya uydu gudum gibi bir gudumlu bomba sistemi kullanarak fuzeyi hedef almaktir Motor Motor roketin hareketi icin gerekli olan itkiyi uretir Kati yakitli roket motoru sivi itici yakitli roket hibrit ve hava soluyan motorlar olmak uzere 4 genel basliga ayrilabilir seyir fuzeleri genellikle uzun sureli calisabilmek icin ramjet veya turbojet motor kullanirlar ki bu motorlar hava soluyan motorlar sinifina girerler yuksek hizli ve dusuk hacimli fuzeler ise genellikle kati yakit kullanirlar Bunun genel sebebi kati yakitli roket motorlarinin dusuk hacimli bir tasarimda daha kolay uygulanabilir olmasindandir Savas Basligi Fuzenin hedefini gerceklestirmesi icin yerlestirilmis faydali yuktur Farkli hedefler icin farkli turde muhimmatlar kullanilabilir Savas basliklari en yaygin olarak yuksek patlayici madde tiptedir ve genellikle sertlestirilmis hedefleri yok etmek ve gudumlu bir silahin dogrulugundan yararlanmak icin bosluklu imla hakki kullanir Diger savas basligi turleri arasinda misket bombasi nukleer silahlar kimyasal silahlar biyolojik silahlar radyolojik silahlar veya KE mermisi bulunur Gorevlerine Gore Temel Fuze TurleriBalistik Fuzeler Balistik fuzeler firlatildiktan sonra belirli balistik bir rotayi takip eden fuzelerdir Bazi turleri atmosfer disinda hareket ederek dunyanin obur ucundaki hedefleri vurabilecek kabiliyete sahip olabilir Seyir Fuzeleri Seyir fuzeleri genellikle radarlara ve hava savunma sistemlerine yakalanmamak adina alcak irtifadan uzun mesafeleri kat edebilen fuzelerdir boylelikle uzak ve stratejik hedefleri dusmana tespit edilmeden imha edebilirler Anti gemi ve Anti Denizalti Fuzeleri anti gemi ve anti denizalti fuzeleri ozellikle deniz araclarini imha icin ozellestirilmis fuzelerdir Anti denizalti fuzeleri genellikle bir torpidoyu hedef bolgeye goturecek sekilde tasarlanmis fuzelerdir Anti Tank Fuzeleri Anti tank fuzeleri tanklarin imhasi icin uretilmis fuzelerdir omuzdan veya kara aracindan firlatilan turleri bulunmaktadir Karadan Havaya Fuzeler Karadan havaya atilan fuzeler genellikle bir hava aracinin imhasi veya tehdidi icin kullanilir Bu fuzeler genellikle hedefini direkt olarak vurmaz Fuze patlayicisinin etki alanina girecek sekilde en verimli rotayi izler Hava Hava Fuzeleri Hava hava fuzeleri hava araclarindan diger hava araclarini vurmak icin kullanilan fuzelerdir Hedef araclar genellikle yuksek manevra kabiliyetine sahip olduklari icin yuksek manevra kabiliyetine sahip olarak uretilirler orn gokdogan Anti uydu Fuzeleri Bu tur fuzeler yorungedeki uydulari vurmak icin karadan veyahut havadan firlatilan fuzelerdir Dunya uzerinde belirli sayida ulkeler bu teknolojiye sahiptir orn ASM 135 ASAT Ayrica bakinizFuze savunmasi Ucaksavar fuzesi sistemi Deniz tabanli ucaksavar fuzesi sistemi Ucaksavar fuze silah sistemi Basinc merkezi Hucumbot Firlatma araci Firlatma rampasi Uzay ussu Roketatar Bomba Scramjet VLSKaynakca Arsivlenmis kopya 10 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2021 Arsivlenmis kopya 24 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2021 Arsivlenmis kopya 12 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2021 Arsivlenmis kopya 12 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2021 Arsivlenmis kopya 12 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2021 Arsivlenmis kopya 12 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2021 Arsivlenmis kopya 12 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2021 Arsivlenmis kopya 12 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2021 Wikimedia Commons ta Fuze ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Fuze siniflariHavadan havaya fuze AAM Havadan karaya fuze ASM Balistik fuze Kitalararasi balistik fuze ICBM Seyir fuzesi Denizaltisavar fuze ASROC Gudumlu tanksavar fuzesi ATGM Gudum sistemlerine gore Kablo gudumlu fuze