Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sidonlu Zeno (Grekçe: Ζήνων ὁ Σιδώνιος; yaklaşık MÖ 150-75), Fenike şehri Sidon'dan Epikürcü bir filozof ve matematikçi. Yazıları günümüze ulaşamamıştır, ancak öğrencisi Philodemus'un yazıları arasında derslerinin bazı özetleri korunmuştur.
Hayatı
Lübnanlı filozof Said Akl'ın onayladığı üzere Zeno, Sidon şehrinde modern Saida kentinin doğusundaki tepelerde Miye ou Miye köyünde Karm El Razzine denilen bir bölgede doğdu. Cicero'nun çağdaşıydı ve onu Atina'dayken duymuştu.
Bazen "önde gelen Epikürcü" olarak adlandırılırdı. (Latince: Coryphaeus Epicureorum) Cicero, Zeno'nun diğer filozofları hor gördüğünü ve hatta Sokrates'e "Atinalı Şaklaban (İngilizce: Attic Buffoon, Latince: scurram Atticum)" adını verdiğini belirtir. Apollodorus'un bir öğrencisiydi ve Cicero ile Diogenes Laërtius, onu doğru ve gösterişli bir düşünür olarak tanımlar.
Çalışmaları
Zeno, çok çeşitli konularda yazılar yazan çok bilgili bir adamdı. Çalıştığı alanlar arasında mantık, atom teorisi, biyoloji, etik, edebi üslup, hitabet, şiir, bilgi teorisi ve matematiğe katkı sağladığına inanılıyor. Son bahsedilen iki konu dışında yaptığı katkılar hakkında çok az şey biliyoruz.
Felsefe
Zeno, mutluluğun yalnızca mevcut zevk ve refaha bağlı olmadığını, aynı zamanda onların sürekliliği ve takdir edilmesine ilişkin makul bir beklentiye de bağlı olduğunu belirtti.
Zeno'nun yazıları günümüze ulaşamamıştır, ancak Herculaneum'daki Papyri Köşkü'ndeki kömürleşmiş papirüs kalıntıları arasında, öğrencisi Gadaralı Philodemus tarafından yazılan Zeno Derslerinden Davranış ve Karakter Özeti (İngilizce: Epitome of Conduct and Character from the Lectures of Zeno) vardır. Frenk Eleştiriciliği Üzerine (İngilizce: On Frank Criticism) ve Öfke Üzerine (İngilizce: On Anger) adlı makaleleri içerir.
Philodemus Atina'da Zeno'nun yanında okudu ve ardından MÖ 75 yılında Romalı aristokrat Lucius Calpurnius Piso için çalışmak üzere Roma'ya taşındı. Philodemus daha sonra Lucius'un Napoli yakınlarındaki Herculaneum'daki villasında yaşamaya gitti ve yanında önemli papirüs kütüphanesini de aldı.
MS 79'da Vesuvius patladığında Herculaneum, Pompeii ve Stabiae ile birlikte yıkıldı. Herculaneum, 18. yüzyılda kazılar başlayana kadar şehri koruyan yaklaşık 16 metre derinliğinde kompakt bir malzeme kütlesiyle gömüldü. Zeminin özel nem koşulları odun, kumaş, yiyecek ve özellikle Philodemus'un papirüsünü korudu.
Papirüs, Philodemus tarafından öğretmeni Zeno'nun Stoacılar ile olan argümanlarını anlatan dikkate değer bilgiler içerir. Zeno'nun Epikürcü zevk arzusu felsefesi, Stoacı'nın görev etiğinin tam tersi gibi görünse de, hayatlarını nasıl yaşadıklarının sonuçları oldukça benzerdi. Philodemus tarafından açıklanan argümanlar bilginin temelleriyle ilgiliydi. Zeno ayrıca tüm bilgilerin deneyimden türetilmesine dayanan matematik felsefesini de inceledi. Bu hususu Von Fritz de yazmıştır:
| “ | Bu tartışmada Zeno, tüm insan bilgisinin yalnızca deneyimden kaynaklandığı şeklindeki eski Epikürcü öğretiyi savundu. Bununla birlikte, onu ilginç kılan, savunmasını esasen John Stuart Mill'in tümevarım teorisinin bir öngörüsü olan bir teoriye dayandırmasıdır. ... Zeno, tüm bilginin temelde, pek çok durumda, karşı örnek gözlemlenmeden tüm vakalardan çıkarım yoluyla elde edildiğinde ısrar etti. | „ |
Geometrinin temel ilkelerinden (Grekçe: ἀρχαί) yapılan çıkarımların kendi başlarına kanıtlanamayacağını göstermeye çalışan Öklid'i eleştirdi:
| “ | [Bazıları] ilkeleri kabul ediyor, ancak ilkelerden sonra gelen önermelerin, ilkelerde yer almayan bir şeyi vermedikçe gösterilebileceğini reddediyorlar. Bu tartışma yöntemini, Epikür okuluna ait olan ve Posidonius'un kendisine karşı bir kitap yazdığı Sidonlu Zenon izledi. | „ |
Matematik
Zeno'nun ait olduğu okulun kurucusu Epicurus'un gerçek matematiksel yetenekleri olmamasına ve konuyu cehalet konumundan eleştirmesine rağmen, bu durum konuyu derinlemesine anlayan Zeno için doğru değildir. Zeno, Öklid'in Elemanlar'da ortaya koyduğu aksiyomlara derin eleştiriler yaptı. Örneğin, Öklid'in ilk önermesinin iki düz çizginin en fazla bir noktada kesişebileceğini varsaydığını, ancak Öklid'in bunu aksiyom olarak almadığını ve diğer aksiyomlardan çıkarılamayacağını iddia etti.
Zeno ayrıca, Öklid'in dik açıların eşitliğine dair kanıtına, bir dik açının varlığını önceden varsaydığı gerekçesiyle saldırdı. Proclus ayrıca bir Epikürcünün (neredeyse kesinlikle Zeno'yu anlatır ama Proclus adını vermez), Öklid'in her eğrinin sonsuz bölünebilir olduğunu varsaydığını iddia ettiğini, ancak yine bunun aksiyomlardan çıkarılamayacağını söylüyor.
Bazı modern yazarlar, bu iddiaların Sidonlu Zenon'un Öklid dışı geometri olasılığını göz önünde bulunduran ilk kişi olarak kabul edilmesi için bazı gerekçeler verdiğini öne sürmüşlerdir. Bu, özellikle Zeno'nun amacı kesinlikle bu olmadığı için biraz abartılıdır. Daha ziyade, matematiğe karşı Epikuros'un anti-matematiksel inançlarını destekleyen önemli argümanlar vermeyi amaçlıyordu.
Heath, Proclus'un Zeno ile ilgili yorumlarıyla ilgili olarak aşağıdakileri yazmaktadır:
| “ | Zeno, genel olarak, geometrinin temel ilkelerini kabul etsek bile, onlardan elde edilen çıkarımların, söz konusu ilkelerde yer almayan başka bir şey de kabul edilmeden ispatlanamayacağını savundu ve bu eleştirilerle tüm geometriyi yok etmeyi amaçladı. | „ |
Elbette matematikçiler, Zeno'nun derin ve haklı yorumlarını anlamaya çalışmak yerine, konularının savunmasına geldi. Von Fritz'in yazdığı gibi:
| “ | Bununla birlikte, Zeno'nun Öklid eleştirisi konuyla ilgilidir ve onları çürütmeye çalışan eski filozoflar ve matematikçilerden herhangi biri bunların tüm sonuçlarını kavrayabilmiş olsaydı, matematiğin gelişimi farklı bir şekilde birbiri ardına gelebilirdi. | „ |
Pek çok insan şans eseri tarihte önemli bir yer edinir veya böyle bir pozisyonu elde edemez. Zeno'nun ardından fikirlerini geliştirmeye devam edebilecek bir matematikçi olsaydı, bugün Zeno'yu matematik dehası parıltısı matematiğin gidişatını değiştiren büyük bir figür olarak tanıyabilirdik. Ancak bu olmayacaktı ve Zeno'nun fikirlerinin parlaklığı yüzyıllar boyunca takdir edilmedi.
Elbette matematikte Zeno'nun birçok vakaya ilişkin gözlemlerinin aslında yanlış bir sonuca işaret ettiği pek çok örnek vardır.
Notlar
- ^ Dorandi 1999, s. 52.
- ^ a b c Cicero, , i. 59 .
- ^ a b Cicero, Tusculan Disputations, iii. 17.
- ^ Cicero, de Natura Deorum, i. 93.
- ^ Laërtius 1925b, § 26
- ^ a b Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Zeno of Sidon". Encyclopædia Britannica. 28 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 972.
- ^ Laërtius 1925, § 35
- ^ PHerc. 1471
- ^ PHerc. 182
- ^ a b K. von Fritz. (PDF). Dictionary of Scientific Biography (New York 1970-1990). 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Proclus, ad I. Euclid. iii.
- ^ T. L. Heath, A history of Greek mathematics I, II (Oxford, 1931)
Kaynakça
- Dorandi, Tiziano (1999). "Chapter 2: Chronology". Algra, Keimpe (Ed.). The Cambridge History of Hellenistic Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press. s. 52. ISBN .
- Laërtius, Diogenes (1925). "The Stoics: Zeno". Lives of the Eminent Philosophers. 2:7. Translated by Hicks, Robert Drew (Two volume ed.). Loeb Classical Library. § 35.
- Laërtius, Diogenes (1925b). "Epicurus". Lives of the Eminent Philosophers. 2:10. Translated by Hicks, Robert Drew (Two volume ed.). Loeb Classical Library. § 26.
- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Sidonlu Zeno", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sidonlu Zeno Grekce Zhnwn ὁ Sidwnios yaklasik MO 150 75 Fenike sehri Sidon dan Epikurcu bir filozof ve matematikci Yazilari gunumuze ulasamamistir ancak ogrencisi Philodemus un yazilari arasinda derslerinin bazi ozetleri korunmustur HayatiLubnanli filozof Said Akl in onayladigi uzere Zeno Sidon sehrinde modern Saida kentinin dogusundaki tepelerde Miye ou Miye koyunde Karm El Razzine denilen bir bolgede dogdu Cicero nun cagdasiydi ve onu Atina dayken duymustu Bazen onde gelen Epikurcu olarak adlandirilirdi Latince Coryphaeus Epicureorum Cicero Zeno nun diger filozoflari hor gordugunu ve hatta Sokrates e Atinali Saklaban Ingilizce Attic Buffoon Latince scurram Atticum adini verdigini belirtir Apollodorus un bir ogrencisiydi ve Cicero ile Diogenes Laertius onu dogru ve gosterisli bir dusunur olarak tanimlar CalismalariZeno cok cesitli konularda yazilar yazan cok bilgili bir adamdi Calistigi alanlar arasinda mantik atom teorisi biyoloji etik edebi uslup hitabet siir bilgi teorisi ve matematige katki sagladigina inaniliyor Son bahsedilen iki konu disinda yaptigi katkilar hakkinda cok az sey biliyoruz Felsefe Zeno mutlulugun yalnizca mevcut zevk ve refaha bagli olmadigini ayni zamanda onlarin surekliligi ve takdir edilmesine iliskin makul bir beklentiye de bagli oldugunu belirtti Zeno nun yazilari gunumuze ulasamamistir ancak Herculaneum daki Papyri Kosku ndeki komurlesmis papirus kalintilari arasinda ogrencisi Gadarali Philodemus tarafindan yazilan Zeno Derslerinden Davranis ve Karakter Ozeti Ingilizce Epitome of Conduct and Character from the Lectures of Zeno vardir Frenk Elestiriciligi Uzerine Ingilizce On Frank Criticism ve Ofke Uzerine Ingilizce On Anger adli makaleleri icerir Philodemus Atina da Zeno nun yaninda okudu ve ardindan MO 75 yilinda Romali aristokrat Lucius Calpurnius Piso icin calismak uzere Roma ya tasindi Philodemus daha sonra Lucius un Napoli yakinlarindaki Herculaneum daki villasinda yasamaya gitti ve yaninda onemli papirus kutuphanesini de aldi MS 79 da Vesuvius patladiginda Herculaneum Pompeii ve Stabiae ile birlikte yikildi Herculaneum 18 yuzyilda kazilar baslayana kadar sehri koruyan yaklasik 16 metre derinliginde kompakt bir malzeme kutlesiyle gomuldu Zeminin ozel nem kosullari odun kumas yiyecek ve ozellikle Philodemus un papirusunu korudu Papirus Philodemus tarafindan ogretmeni Zeno nun Stoacilar ile olan argumanlarini anlatan dikkate deger bilgiler icerir Zeno nun Epikurcu zevk arzusu felsefesi Stoaci nin gorev etiginin tam tersi gibi gorunse de hayatlarini nasil yasadiklarinin sonuclari oldukca benzerdi Philodemus tarafindan aciklanan argumanlar bilginin temelleriyle ilgiliydi Zeno ayrica tum bilgilerin deneyimden turetilmesine dayanan matematik felsefesini de inceledi Bu hususu Von Fritz de yazmistir Bu tartismada Zeno tum insan bilgisinin yalnizca deneyimden kaynaklandigi seklindeki eski Epikurcu ogretiyi savundu Bununla birlikte onu ilginc kilan savunmasini esasen John Stuart Mill in tumevarim teorisinin bir ongorusu olan bir teoriye dayandirmasidir Zeno tum bilginin temelde pek cok durumda karsi ornek gozlemlenmeden tum vakalardan cikarim yoluyla elde edildiginde israr etti Geometrinin temel ilkelerinden Grekce ἀrxai yapilan cikarimlarin kendi baslarina kanitlanamayacagini gostermeye calisan Oklid i elestirdi Bazilari ilkeleri kabul ediyor ancak ilkelerden sonra gelen onermelerin ilkelerde yer almayan bir seyi vermedikce gosterilebilecegini reddediyorlar Bu tartisma yontemini Epikur okuluna ait olan ve Posidonius un kendisine karsi bir kitap yazdigi Sidonlu Zenon izledi Matematik Zeno nun ait oldugu okulun kurucusu Epicurus un gercek matematiksel yetenekleri olmamasina ve konuyu cehalet konumundan elestirmesine ragmen bu durum konuyu derinlemesine anlayan Zeno icin dogru degildir Zeno Oklid in Elemanlar da ortaya koydugu aksiyomlara derin elestiriler yapti Ornegin Oklid in ilk onermesinin iki duz cizginin en fazla bir noktada kesisebilecegini varsaydigini ancak Oklid in bunu aksiyom olarak almadigini ve diger aksiyomlardan cikarilamayacagini iddia etti Zeno ayrica Oklid in dik acilarin esitligine dair kanitina bir dik acinin varligini onceden varsaydigi gerekcesiyle saldirdi Proclus ayrica bir Epikurcunun neredeyse kesinlikle Zeno yu anlatir ama Proclus adini vermez Oklid in her egrinin sonsuz bolunebilir oldugunu varsaydigini iddia ettigini ancak yine bunun aksiyomlardan cikarilamayacagini soyluyor Bazi modern yazarlar bu iddialarin Sidonlu Zenon un Oklid disi geometri olasiligini goz onunde bulunduran ilk kisi olarak kabul edilmesi icin bazi gerekceler verdigini one surmuslerdir Bu ozellikle Zeno nun amaci kesinlikle bu olmadigi icin biraz abartilidir Daha ziyade matematige karsi Epikuros un anti matematiksel inanclarini destekleyen onemli argumanlar vermeyi amacliyordu Heath Proclus un Zeno ile ilgili yorumlariyla ilgili olarak asagidakileri yazmaktadir Zeno genel olarak geometrinin temel ilkelerini kabul etsek bile onlardan elde edilen cikarimlarin soz konusu ilkelerde yer almayan baska bir sey de kabul edilmeden ispatlanamayacagini savundu ve bu elestirilerle tum geometriyi yok etmeyi amacladi Elbette matematikciler Zeno nun derin ve hakli yorumlarini anlamaya calismak yerine konularinin savunmasina geldi Von Fritz in yazdigi gibi Bununla birlikte Zeno nun Oklid elestirisi konuyla ilgilidir ve onlari curutmeye calisan eski filozoflar ve matematikcilerden herhangi biri bunlarin tum sonuclarini kavrayabilmis olsaydi matematigin gelisimi farkli bir sekilde birbiri ardina gelebilirdi Pek cok insan sans eseri tarihte onemli bir yer edinir veya boyle bir pozisyonu elde edemez Zeno nun ardindan fikirlerini gelistirmeye devam edebilecek bir matematikci olsaydi bugun Zeno yu matematik dehasi pariltisi matematigin gidisatini degistiren buyuk bir figur olarak taniyabilirdik Ancak bu olmayacakti ve Zeno nun fikirlerinin parlakligi yuzyillar boyunca takdir edilmedi Elbette matematikte Zeno nun bircok vakaya iliskin gozlemlerinin aslinda yanlis bir sonuca isaret ettigi pek cok ornek vardir Notlar Dorandi 1999 s 52 a b c Cicero i 59 a b Cicero Tusculan Disputations iii 17 Cicero de Natura Deorum i 93 Laertius 1925b 26 a b Onceki cumlelerden bir veya daha fazlasi artik kamu mali olan bir yayindan alinan metni iceriyor Chisholm Hugh Ed 1911 Zeno of Sidon Encyclopaedia Britannica 28 11 bas Cambridge University Press s 972 Laertius 1925 35 PHerc 1471 PHerc 182 a b K von Fritz PDF Dictionary of Scientific Biography New York 1970 1990 7 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Proclus ad I Euclid iii T L Heath A history of Greek mathematics I II Oxford 1931 KaynakcaDorandi Tiziano 1999 Chapter 2 Chronology Algra Keimpe Ed The Cambridge History of Hellenistic Philosophy Cambridge Cambridge University Press s 52 ISBN 9780521250283 Laertius Diogenes 1925 The Stoics Zeno Lives of the Eminent Philosophers 2 7 Translated by Hicks Robert Drew Two volume ed Loeb Classical Library 35 Laertius Diogenes 1925b Epicurus Lives of the Eminent Philosophers 2 10 Translated by Hicks Robert Drew Two volume ed Loeb Classical Library 26 O Connor John J Robertson Edmund F Sidonlu Zeno MacTutor Matematik Tarihi arsivi