Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Siyez, kaplıca[] ya da einkorn (Triticum monococcum), Fransa, Fas, Yugoslavya ve Türkiye'de yetişen, türünden yabani buğday türünün kültüre alınmış formudur. buğdayı ile birlikte erken dönemde kültüre alınan buğday türlerindendir. İlk kez Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Karaca Dağ'da evcilleştirildiği düşünülüyor.
| Siyez | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Triticum monococcum | |||||||||||||||||
Genel bilgi
Tr. monococcum ya da Einkorn olarak da bilinen Siyez buğdayı ilk olarak 10.000 yıl önce Yakın Doğu’da tespit edilmiş olup, kültüre alınmış günümüz buğdayının da atasıdır. Hititler ve Frigler tarafından da tarımı yapılmış olan Siyez buğdayına verilen ilk isim Hititçe bir kelime olan "Zız" iken, daha sonraları "Siyez" ve bazen de "Kaplıca" olarak adlandırılmıştır. Günümüzde halen Kuzey Anadolu’da, Balkan ülkelerinde, Almanya, İsviçre, İspanya ve İtalya’da ekimi yapılmaktadır.
Siyez buğdayının yapısı
Siyez Buğdayı 2n kromozom yapısındadır ve yabancı dillerde Emmer olarak adlandırılan ve Türkiye'de Kars yöresinde ekilen Triticum dococcum (Gernik[] ya da Kavılca)türü buğdaydan farklı bir yapıdadır. Tek başakçıklı olması ve sıkı kavuz yapısı itibarı ile hastalık ve zararlılara dayanıklı, kurak şartlarda ve fakir topraklarda rekabet gücü yüksek bir tür olarak bilinen Siyez Buğdayı'nın, yapılan çalışmalarda yüksek yağ içeriğine ve ekmeklik buğdaya göre daha fazla sarı lutein oranına sahip olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca tam tahıl tüketimiyle ilişkili sağlık yararları ve düşük glisemik indekse sahip olmasının yanında, fonksiyonel gıda olarak da protein, fenolikler, tokoferoller ve karotenoidler açısından diğer buğday türlerine göre daha zengin bir yapıda olduğu tespit edilmiştir.
Besin Değerleri
Siyezin ortalama besin değerleri şu şekildedir:
- Enerji: 340 kcal/100g
- Kül 1,70 g/100 g
- Protein 14-25/100 g (ekmeklik buğdaylarda bu değer 10-12 gr./100 g)
- Karbonhidrat 56,92/100 g
- Diyet lif 9,72/100 g
- Yağ 1,78/100 g
- E Vitamini 0,09 mg/100 g
- B1 Vitamini (tiamin) 0,25 mg/100 g
- B2 Vitamini (Riboflavin) 0,026 mg/100 g
- Niasin 4,21 mg/100 g
- B5 Vitamini 0,208 mg/100 g
- B6 Vitamini 0,41 mg/100 g
- B7 Vitamini 1,66 IU/100 g
- B12 Vitamini 0,091 IU/100 g
- K2 Vitamini 1,23 IU/100 g
- Folik Asit 26 IU/100 g
- Çinko 5,32 mg/100 g
- Demir 4,21 mg/100 g
- Fosfor 159,7 mg/100 g
- Kalsiyum 32,26 mg/100 g
- Magnezyum 93,51 mg/100 g
- Potasyum 403,5 mg/100 g
- Sodyum 3,41 mg/100 g
- Selenyum 11,5 IU/100 g
- Ham lif %0,90
- Nişasta %56,69
Türkiye'deki siyez buğdayı tarımı
Siyez buğdayı Türkiye'de Kastamonu yöresinde, özellikle de Taşköprü, İhsangazi, Seydiler ve Devrekani ilçeleri civarında ve Afyonkarahisar yöresinde İhsaniye ilçesinde yetiştirilmektedir. Bulgura işlenerek tüketilmektedir. Siyez bulguru, başakcıkları tek taneli olan ve kavuzlu bir yapıya sahip olan Siyez Buğdayı'nın, kaynatıldıktan sonra kurutulması ve tamamen geleneksel yöntemlerle taş değirmenlerde yarılması (kırılma değil) sureti ile elde edilen bir üründür. Kastamonu yöresinde 14000 dekar Siyez buğdayı ekiliş alanı bulunmaktadır. Kastamonu geneli Siyez buğdayın üretim miktarı 3.500 ton, Siyez bulguru üretimi yaklaşık 700 ton iken; İhsangazi İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü'nün verilerine göre üretimin en fazla yapıldığı İhsangazi'de 2013 yılı ekilişi 6.750 dekar, Siyez buğdayı üretimi 1.687 ton ve Siyez bulguru üretimi ise 470 tondur.
Siyez bulguru ve İhsangazi
Siyez bulguru, üretiminin en yoğun yapıldığı yer olan İhsangazi yöresi için büyük önem taşımaktadır. İhsangazi yöresinin diğer tarım ürünlerinin ekimi için elverişsiz olması, kuraklığa ve verimsiz toprağa dayanıklı olan Siyez Buğdayı'nı en önemli tarım ürünü haline getirmiştir.Yöre halkı ekimini yaptığı Siyez Buğdayı'nın önemli bir kısmını hayvan yemi olarak değerlendirirken, diğer kısmı geleneksel yöntemlerle bulgura işlemektedir. Siyez Bulguru'nu tanıtmak ve yaygınlaştırmak amacıyla yılın ilk hasadıyla birlikte İhsangazi Siyez Bulguru Festivali düzenlenmektedir. Fikir Sahibi Damaklar grubunun Aralık 2011'düzenlediği buğday temalı Terra Madre günündeki fikirden ilham alan İstanbul'daki Slow Food Gençlik Gıda Hareketinin başlattığı çalışma sonuç vermiş ve Slow Food Biyoçeşitlilik Vakfı, İhsangazi Siyez Bulguru'nu Türkiye'deki ilk Slow Food Presidia'sı olarak ilan etmiştir. Türkiye'nin ilk presidium ürünü İhsangazi Siyez bulguru, 25-29 Ekim 2012 tarihlerinde İtalya'nın Torino kentinde gerçekleştirilen Terra Madre-Salone Del Gusto festivalinde Türkiye'yi temsil etti ve dünya kamuoyunun beğenisine sunuldu. İhsangazi'de Siyez buğdayı unundan zaman zaman ekmek üretilirken, tüketici talepleri doğrultusunda düzenli üretime geçiş hazırlıkları yapılmaktadır.
Ayrıca bakınız
- Fikir Sahibi Damaklar
- Siyez Salatası 3 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Siyez Bulgur&Malatya Kayısı 25 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Siyez Bulgurlu Pazı Sarması 25 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Siyez kaplica kaynak belirtilmeli ya da einkorn Triticum monococcum Fransa Fas Yugoslavya ve Turkiye de yetisen turunden yabani bugday turunun kulture alinmis formudur bugdayi ile birlikte erken donemde kulture alinan bugday turlerindendir Ilk kez Guneydogu Anadolu Bolgesinde yer alan Karaca Dag da evcillestirildigi dusunuluyor SiyezBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif MagnoliopsidaTakim PoalesFamilya PoaceaeAlt oymak Cins TriticumTur T monococcumIkili adlandirmaTriticum monococcumL Triticum monococcumGenel bilgiTr monococcum ya da Einkorn olarak da bilinen Siyez bugdayi ilk olarak 10 000 yil once Yakin Dogu da tespit edilmis olup kulture alinmis gunumuz bugdayinin da atasidir Hititler ve Frigler tarafindan da tarimi yapilmis olan Siyez bugdayina verilen ilk isim Hititce bir kelime olan Ziz iken daha sonralari Siyez ve bazen de Kaplica olarak adlandirilmistir Gunumuzde halen Kuzey Anadolu da Balkan ulkelerinde Almanya Isvicre Ispanya ve Italya da ekimi yapilmaktadir Siyez bugdayinin yapisiSiyez Bugdayi 2n kromozom yapisindadir ve yabanci dillerde Emmer olarak adlandirilan ve Turkiye de Kars yoresinde ekilen Triticum dococcum Gernik kaynak belirtilmeli ya da Kavilca turu bugdaydan farkli bir yapidadir Tek basakcikli olmasi ve siki kavuz yapisi itibari ile hastalik ve zararlilara dayanikli kurak sartlarda ve fakir topraklarda rekabet gucu yuksek bir tur olarak bilinen Siyez Bugdayi nin yapilan calismalarda yuksek yag icerigine ve ekmeklik bugdaya gore daha fazla sari lutein oranina sahip oldugu ortaya konmustur Ayrica tam tahil tuketimiyle iliskili saglik yararlari ve dusuk glisemik indekse sahip olmasinin yaninda fonksiyonel gida olarak da protein fenolikler tokoferoller ve karotenoidler acisindan diger bugday turlerine gore daha zengin bir yapida oldugu tespit edilmistir Besin DegerleriSiyezin ortalama besin degerleri su sekildedir Enerji 340 kcal 100g Kul 1 70 g 100 g Protein 14 25 100 g ekmeklik bugdaylarda bu deger 10 12 gr 100 g Karbonhidrat 56 92 100 g Diyet lif 9 72 100 g Yag 1 78 100 g E Vitamini 0 09 mg 100 g B1 Vitamini tiamin 0 25 mg 100 g B2 Vitamini Riboflavin 0 026 mg 100 g Niasin 4 21 mg 100 g B5 Vitamini 0 208 mg 100 g B6 Vitamini 0 41 mg 100 g B7 Vitamini 1 66 IU 100 g B12 Vitamini 0 091 IU 100 g K2 Vitamini 1 23 IU 100 g Folik Asit 26 IU 100 g Cinko 5 32 mg 100 g Demir 4 21 mg 100 g Fosfor 159 7 mg 100 g Kalsiyum 32 26 mg 100 g Magnezyum 93 51 mg 100 g Potasyum 403 5 mg 100 g Sodyum 3 41 mg 100 g Selenyum 11 5 IU 100 g Ham lif 0 90 Nisasta 56 69Turkiye deki siyez bugdayi tarimiSiyez bugdayi Turkiye de Kastamonu yoresinde ozellikle de Taskopru Ihsangazi Seydiler ve Devrekani ilceleri civarinda ve Afyonkarahisar yoresinde Ihsaniye ilcesinde yetistirilmektedir Bulgura islenerek tuketilmektedir Siyez bulguru basakciklari tek taneli olan ve kavuzlu bir yapiya sahip olan Siyez Bugdayi nin kaynatildiktan sonra kurutulmasi ve tamamen geleneksel yontemlerle tas degirmenlerde yarilmasi kirilma degil sureti ile elde edilen bir urundur Kastamonu yoresinde 14000 dekar Siyez bugdayi ekilis alani bulunmaktadir Kastamonu geneli Siyez bugdayin uretim miktari 3 500 ton Siyez bulguru uretimi yaklasik 700 ton iken Ihsangazi Ilce Gida Tarim ve Hayvancilik Mudurlugu nun verilerine gore uretimin en fazla yapildigi Ihsangazi de 2013 yili ekilisi 6 750 dekar Siyez bugdayi uretimi 1 687 ton ve Siyez bulguru uretimi ise 470 tondur Siyez bulguru ve IhsangaziSiyez bulguru uretiminin en yogun yapildigi yer olan Ihsangazi yoresi icin buyuk onem tasimaktadir Ihsangazi yoresinin diger tarim urunlerinin ekimi icin elverissiz olmasi kurakliga ve verimsiz topraga dayanikli olan Siyez Bugdayi ni en onemli tarim urunu haline getirmistir Yore halki ekimini yaptigi Siyez Bugdayi nin onemli bir kismini hayvan yemi olarak degerlendirirken diger kismi geleneksel yontemlerle bulgura islemektedir Siyez Bulguru nu tanitmak ve yayginlastirmak amaciyla yilin ilk hasadiyla birlikte Ihsangazi Siyez Bulguru Festivali duzenlenmektedir Fikir Sahibi Damaklar grubunun Aralik 2011 duzenledigi bugday temali Terra Madre gunundeki fikirden ilham alan Istanbul daki Slow Food Genclik Gida Hareketinin baslattigi calisma sonuc vermis ve Slow Food Biyocesitlilik Vakfi Ihsangazi Siyez Bulguru nu Turkiye deki ilk Slow Food Presidia si olarak ilan etmistir Turkiye nin ilk presidium urunu Ihsangazi Siyez bulguru 25 29 Ekim 2012 tarihlerinde Italya nin Torino kentinde gerceklestirilen Terra Madre Salone Del Gusto festivalinde Turkiye yi temsil etti ve dunya kamuoyunun begenisine sunuldu Ihsangazi de Siyez bugdayi unundan zaman zaman ekmek uretilirken tuketici talepleri dogrultusunda duzenli uretime gecis hazirliklari yapilmaktadir Ayrica bakinizFikir Sahibi Damaklar Siyez Salatasi 3 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Siyez Bulgur amp Malatya Kayisi 25 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Siyez Bulgurlu Pazi Sarmasi 25 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Kaynakca Heun M Schafer Pregl R Klawan D Castagna R Accerbi M Borghi B Salamini F 1997 Site of Einkorn Wheat Domestication Identified by DNA Fingerprinting Science 278 5341 ss 1312 1314 doi 10 1126 science 278 5341 1312 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link National Gegraphic Turkiye Dergi Mayis 2014 s 81