Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Katı, maddenin atomları arasındaki boşluğun en az olduğu halidir. "Katı" olarak adlandırılan bu haldeki maddelerin kütlesi, hacmi ve şekli belirlidir. Bir dış etkiye maruz kalmadıkça değişmez. Sıvıların aksine katılar akışkan değildir. Fiziksel yollarla, diğer üç hal olan sıvı, gaz ve plazmaya dönüştürülebilirler. Altın demir gibi madenler katı maddelere örnektir. Ayrıca katı maddeler atomlarının en yavaş hareket edebildiği haldir. Doğa'da amorf veya kristal yapıda bulunurlar. Amorf katılar maddenin taneciklerinin düzensiz olma durumudur. Kristal katılar ise de maddenin taneciklerinin düzenli olma durumudur. Kristal katılar da aralarında 4'e ayrılır.
Maddenin dört temel hâlinden biridir. Gaz ya da sıvı hâldeki madde katı hâle dönüşürken maddeyi oluşturan atomlar daha düzenli bir üç boyutlu yapıya geçer ve atomların enerjisi azalır. Katı durumdaki bir maddenin atomları arasındaki boşluk azalır. Bu nedenle aralarındaki çekim kuvveti de artar. Katı maddelerin biçim değiştirebilmesi için dışarıdan bir kuvvetin etki etmesi gerekir. Maddenin bu kuvvete göstereceği direniş, onun dayanıklılığını gösterir. Her maddeye göre değişen bu dayanıklılık belli katsayılarla gösterilir. Maddenin dayanıklılık özelliklerini mekanik bilimi inceler. Katıdan sıvıya, sıvıdan gaza dönüşürken ısı alır (enerji alır), tam tersi gazdan sıvıya, sıvıdan katıya dönüşürken ısı verir (enerji verir). Sıvıların sert bir görünüm almasına donma denir. Ayrıca tanecikleri sıkıştırılamaz katı cisimlerin hepsi belli bir kuvvete kadar dayanabilir esnekliğini kaybetmez yani onlara uygulanan kuvvet esnekligini sınırlayıp aşmıyorsa kuvvet kalkınca cisim eski haline geri döner.
Katıların Genel Özellikleri
Bütün maddeler atom ve moleküllerin çeşitli şekillerde bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Katıdaki atomlar, özellikle elektriksel karakterli kuvvetlerle, belirli konumlarda bir arada tutulurlar. Katı atomları bu denge konumları etrafında ısısal etkiler nedeniyle titreşim hareketi yaparlar. Fakat düşük sıcaklıklarda bu titreşim hareketi azdır ve atomlar hemen hemen sabit gibi düşünülebilir. Maddeye ısı enerjisi verilirse bu titreşim genliğini artırır.
Erime noktası
Her katının bir erime noktası bulunur. Bir katıya ısı verildiğinde katının yapısındaki atomlar, iyonlar ya da moleküller daha şiddetli titreşirler. Sonunda bu titreşimlerin kristal yapısını bozacağı bir sıcaklığa ulaşılır; atomlar, iyonlar ya da moleküller birbirinin üzerinden kayar; katı, belli biçimini kaybeder ve sıvıya dönüşür. Bu olaya erime ve bu olayın gerçekleştiği noktadaki sıcaklığa erime noktası denir. Erime noktası ile madde miktarının bir ilgisi yoktur.
"X" katısının erimesi ve donması için gereken sıcaklık aynıdır. Su 0 °C'de donup, 0 °C'de erir.
Erime ve donma noktası üzerine basıncın etkisi vardır. Normal erime noktasından söz edilirken, basınç Atmosfer olarak kabul edilir. Erime noktası, saf maddeler için karakteristik fiziksel bir sabittir.
Bazı hallerde erimiş madde, donma noktasına kadar soğuduğu halde donmaz. İşte bu duruma aşırı soğuma ve donmada gecikme denir. Bu haldeki sıvıya kendi cinsinden küçük bir katı billur atılırsa sıvı maddenin birdenbire donduğu görülür. Buna aşı billuru (kristali) denir. Erime noktası en düşük olan metal -38,83 °C ile Cıva (Hg)'dır. En yüksek erime noktasına sahip metal ise Tungsten veya diğer adıyla Volfram (W)'dır. Erime noktası 3412 °C'dir. Dayanıklı olmasından dolayı ampullerde kullanılır.
Katı halden gaz hale geçiş
Katı halden gaz hale geçiş veya süblimleşme katı maddenin sıvı hale geçmeden direkt olarak maddenin gaz hale geçmesidir. Bu olayın tersine kırağılaşma denir. Gereken buharlaşma basıncına belli bir sıcaklıkta sahip olan bütün katılar genellikle süblimleşebilir. Karbon, arsenik gibi bazı maddelerin üçlü noktalarının yüksek olması dolayısıyla süblimleşmesi, eriyip buharlaşmasından daha kolaydır.
İletkenlik
Katıların bazıları ısıyı ve elektriği iyi iletirken bazıları iletmez. Bu olaya maddenin iletkenlik özelliği denir. Elektriksel iletkenlik bir iletken malzemeye uygulanan elektriksel alan etkisinde yük taşıyıcılarının uzak mesafeli hareketleri sonucu oluşur. Isı aktarımı ise; sıcaklıkları farklı iki veya daha fazla nesne arasında iletim, ya da ışınım yoluyla (veya bu yolların birbiri ile olan birleşimleri yoluyla) gerçekleşen enerji aktarımının incelenmesidir. Bu transferin matematiksel olarak modellenmesi ısı aktarımı dersinin temel konusunu oluşturur. Termodinamik, akışkanlar mekaniği ve malzeme ile ilişkilidir.
Katı Türleri
Katılar kendi arasında ikiye ayrılır. Bunlar; amorf ve kristal katılardır.
Amorf katılar
Düzensiz tanecik dizilimine sahip katılardır. Kristal katıların aksine belirli bir erime sıcaklıkları yoktur. Amorf katının erimeye başladığı sıcaklık değişkenlik gösterebilir.
Amorf katılar genellikle sıvı haldeki bir maddenin ani olarak soğutulması ile oluşturulur. Günlük hayatımızda bulunan cam, plastik, lastik, mum amorf katılara örnektir. Şekilleri de belirsizlik gösterir. Uzun süre beklemede akışkan olduğu gözlemlenmektedir. Amorf katıların belirli şekilleri yoktur.
Kristal katılar
Gördüğünüz tüm katıların en az %90'ı kristal katılar grubuna girer. Atomların, iyonların veya moleküllerin belli bir geometrik kalıba göre istiflenmesiyle oluşan katılara kristal katı denir. Kristal katıların yapı, erime noktası, yoğunluk, sertlik gibi fiziksel özellikleri bu katıları meydana getiren atom, iyon ve molekülleri bir arada tutan çekim kuvvetlerine bağlıdır.
Kristal katılar, tanecikler arası çekim kuvvetlerine göre iyonik, moleküler, kovalent, metalik olarak sınıflandırılır.
Kaynakça
- ^ . 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
- ^ . 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kati maddenin atomlari arasindaki boslugun en az oldugu halidir Kati olarak adlandirilan bu haldeki maddelerin kutlesi hacmi ve sekli belirlidir Bir dis etkiye maruz kalmadikca degismez Sivilarin aksine katilar akiskan degildir Fiziksel yollarla diger uc hal olan sivi gaz ve plazmaya donusturulebilirler Altin demir gibi madenler kati maddelere ornektir Ayrica kati maddeler atomlarinin en yavas hareket edebildigi haldir Doga da amorf veya kristal yapida bulunurlar Amorf katilar maddenin taneciklerinin duzensiz olma durumudur Kristal katilar ise de maddenin taneciklerinin duzenli olma durumudur Kristal katilar da aralarinda 4 e ayrilir Maddenin dort temel halinden biridir Gaz ya da sivi haldeki madde kati hale donusurken maddeyi olusturan atomlar daha duzenli bir uc boyutlu yapiya gecer ve atomlarin enerjisi azalir Kati durumdaki bir maddenin atomlari arasindaki bosluk azalir Bu nedenle aralarindaki cekim kuvveti de artar Kati maddelerin bicim degistirebilmesi icin disaridan bir kuvvetin etki etmesi gerekir Maddenin bu kuvvete gosterecegi direnis onun dayanikliligini gosterir Her maddeye gore degisen bu dayaniklilik belli katsayilarla gosterilir Maddenin dayaniklilik ozelliklerini mekanik bilimi inceler Katidan siviya sividan gaza donusurken isi alir enerji alir tam tersi gazdan siviya sividan katiya donusurken isi verir enerji verir Sivilarin sert bir gorunum almasina donma denir Ayrica tanecikleri sikistirilamaz kati cisimlerin hepsi belli bir kuvvete kadar dayanabilir esnekligini kaybetmez yani onlara uygulanan kuvvet esnekligini sinirlayip asmiyorsa kuvvet kalkinca cisim eski haline geri doner Katilarin Genel OzellikleriButun maddeler atom ve molekullerin cesitli sekillerde bir araya gelmesiyle ortaya cikar Katidaki atomlar ozellikle elektriksel karakterli kuvvetlerle belirli konumlarda bir arada tutulurlar Kati atomlari bu denge konumlari etrafinda isisal etkiler nedeniyle titresim hareketi yaparlar Fakat dusuk sicakliklarda bu titresim hareketi azdir ve atomlar hemen hemen sabit gibi dusunulebilir Maddeye isi enerjisi verilirse bu titresim genligini artirir Erime noktasi Her katinin bir erime noktasi bulunur Bir katiya isi verildiginde katinin yapisindaki atomlar iyonlar ya da molekuller daha siddetli titresirler Sonunda bu titresimlerin kristal yapisini bozacagi bir sicakliga ulasilir atomlar iyonlar ya da molekuller birbirinin uzerinden kayar kati belli bicimini kaybeder ve siviya donusur Bu olaya erime ve bu olayin gerceklestigi noktadaki sicakliga erime noktasi denir Erime noktasi ile madde miktarinin bir ilgisi yoktur X katisinin erimesi ve donmasi icin gereken sicaklik aynidir Su 0 C de donup 0 C de erir Erime ve donma noktasi uzerine basincin etkisi vardir Normal erime noktasindan soz edilirken basinc Atmosfer olarak kabul edilir Erime noktasi saf maddeler icin karakteristik fiziksel bir sabittir Bazi hallerde erimis madde donma noktasina kadar sogudugu halde donmaz Iste bu duruma asiri soguma ve donmada gecikme denir Bu haldeki siviya kendi cinsinden kucuk bir kati billur atilirsa sivi maddenin birdenbire dondugu gorulur Buna asi billuru kristali denir Erime noktasi en dusuk olan metal 38 83 C ile Civa Hg dir En yuksek erime noktasina sahip metal ise Tungsten veya diger adiyla Volfram W dir Erime noktasi 3412 C dir Dayanikli olmasindan dolayi ampullerde kullanilir Kati halden gaz hale gecis Kati halden gaz hale gecis veya sublimlesme kati maddenin sivi hale gecmeden direkt olarak maddenin gaz hale gecmesidir Bu olayin tersine kiragilasma denir Gereken buharlasma basincina belli bir sicaklikta sahip olan butun katilar genellikle sublimlesebilir Karbon arsenik gibi bazi maddelerin uclu noktalarinin yuksek olmasi dolayisiyla sublimlesmesi eriyip buharlasmasindan daha kolaydir Iletkenlik Katilarin bazilari isiyi ve elektrigi iyi iletirken bazilari iletmez Bu olaya maddenin iletkenlik ozelligi denir Elektriksel iletkenlik bir iletken malzemeye uygulanan elektriksel alan etkisinde yuk tasiyicilarinin uzak mesafeli hareketleri sonucu olusur Isi aktarimi ise sicakliklari farkli iki veya daha fazla nesne arasinda iletim ya da isinim yoluyla veya bu yollarin birbiri ile olan birlesimleri yoluyla gerceklesen enerji aktariminin incelenmesidir Bu transferin matematiksel olarak modellenmesi isi aktarimi dersinin temel konusunu olusturur Termodinamik akiskanlar mekanigi ve malzeme ile iliskilidir Kati TurleriKatilar kendi arasinda ikiye ayrilir Bunlar amorf ve kristal katilardir Amorf katilar Duzensiz tanecik dizilimine sahip katilardir Kristal katilarin aksine belirli bir erime sicakliklari yoktur Amorf katinin erimeye basladigi sicaklik degiskenlik gosterebilir Amorf katilar genellikle sivi haldeki bir maddenin ani olarak sogutulmasi ile olusturulur Gunluk hayatimizda bulunan cam plastik lastik mum amorf katilara ornektir Sekilleri de belirsizlik gosterir Uzun sure beklemede akiskan oldugu gozlemlenmektedir Amorf katilarin belirli sekilleri yoktur Kristal katilar Gordugunuz tum katilarin en az 90 i kristal katilar grubuna girer Atomlarin iyonlarin veya molekullerin belli bir geometrik kaliba gore istiflenmesiyle olusan katilara kristal kati denir Kristal katilarin yapi erime noktasi yogunluk sertlik gibi fiziksel ozellikleri bu katilari meydana getiren atom iyon ve molekulleri bir arada tutan cekim kuvvetlerine baglidir Kristal katilar tanecikler arasi cekim kuvvetlerine gore iyonik molekuler kovalent metalik olarak siniflandirilir Kaynakca 5 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 6 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mart 2017 Arsivlenmis kopya 6 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mart 2017 5 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2017