Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Spāhbed (aynı zamanda spahbod ve spahbad olarak da yazılır) esas olarak Sasani İmparatorluğu'nda kullanılan "ordu şefi" anlamına gelen Orta Farsça bir unvandır. Başlangıçta Orta Farsça: -spāhbed adı verilen tek bir spahbed vardı. Sasani ordusunun Generalissimo'su olarak görev yapmıştır. I. Hüsrev'in (h. 531-579) zamanından itibaren makam, ana yönlerin her biri için birer spahbed olacak şekilde dörde bölünmüştür.Müslümanların İran'ı fethinden sonra, Doğu'nun spahbed'i, Hazar Denizi'nin güney kıyısındaki erişilemez dağlık Taberistan bölgesi üzerindeki otoritesini korumayı başarmış; burada unvanın çoğu zaman İslami biçimiyle Farsça: ispahbadh olduğu görülür, 13. yüzyıldaki Moğol istilalarına kadar kraliyet unvanı olarak varlığını sürdürmüştür. Fars kökenli eşdeğer bir unvan olan ispahsālār veya sipahsālār, 10. ve 15. yüzyıllarda İslam dünyasında büyük bir geçerlilik kazanmıştır.
Bu unvan aynı zamanda Ermeniler ve Gürcüler ve Hotan ve Orta Asya'da Soğdlular tarafından da benimsenmiştir. Yunan kaynaklarında Grekçe: aspabedēs olarak da geçmektedir. Unvan, 20. yüzyılda Pehlevî Hanedanı tarafından Modern Farsça: sepahbod biçiminde yeniden canlandırılmıştır, Farsça: altında yer alan üç yıldızlı Korgeneral'e eşdeğerdir.
İslam öncesi İran'da kullanın
Ahameniş İmparatorluğu'nda Eski Farsça biçimindeki spadapati (*spāda- "ordu" ve *pati- "şef" kelimesinden gelir), ordunun başkomutanını belirtir. Unvan, Part soylularının yedi büyük hanedanından birinde kalıtsal bir konum olduğu anlaşılan Arşaklı Part İmparatorluğu döneminde kullanılmaya devam etti.
Arşaklıların yerini alan Sasani İmparatorluğu, 3. yüzyıldan kalma bir dizi yazıtta kaydedilmiştir.
6. yüzyılın başlarına kadar bu unvanın tek bir sahibi vardı; 9. yüzyıl Müslüman tarihçisi Yakubî tarafından sağlanan saray hiyerarşisi listesine göre beşinci sırada yer alan Ērān -spāhbed olarak yer almaktaydı. Her ikisi de Raxš olarak adlandırılan iki spahbed, Shapur-KZ ve Paikuli yazıtlarında kaydedilmiştir.
Bizans ve Süryanice kaynakları, 6. yüzyılın başlarında rütbeye sahip olabilecek bir dizi üst düzey subaydan bahseder. 502 ile 506 yılalrı arasında gerçekleşen Anastasya Savaşı sırasında, Bizans Magister officiorum Celer ile müzakere eden ve 505 yılında ölen Boes (Bōē) adında biri, Süryanice kaynaklarında astable' (aynı zamanda astabed, astabad, astabadh olarak da yazılır) olarak anılır. Müzakerelerdeki isimsiz halefi de bu unvanı taşımaktaydı. Bazı modern bilim adamları, astabed'i, sözde Wuzurg framadār otoritesini zayıflatmak amacıyla I. Kubâd tarafından 503'ten kısa bir süre önce kurulduğu iddia edilen Bizans magister officiorum'una karşılık gelen yeni bir makam olarak yorumladılar. Ancak bu Süryanice kelimenin basit bir şekilde spāhbed'in (normalde Süryanice'de aspabid olarak kaydedilir) bozulmuş bir şekli olması muhtemeldir veya muhtemelen asp(a)bed ("süvarilerin şefi"), çünkü Yunan kaynakları bu ismi verir. Aspebedes olarak ikinci adam (Latince: Aspebedus), Aspevedes veya Aspetios (Latince: Aspetius). Yine İberya Savaşı (526-532) sırasında, tarihçi Prokopius'a göre I. Hüsrev'in (hükümdarlık dönemi 531-579) dayısı olan Aspebedes (yani Bawi ) adında bir adam ortaya çıkar. 527'de Bizans elçileriyle müzakerelere katıldı ve 531'de Chanaranges ve Mihr-Mihroe ile birlikte Mezopotamya'nın işgaline öncülük etti. Tahta çıkmasından kısa bir süre sonra diğer soylularla birlikte kardeşi lehine kendisini devirmek için komplo kurmak suçundan Hüsrev tarafından idam edildi.
I. Hüsrev'in reformu
Aşırı kudretli generalissimo'nun gücünü dizginlemek için I. Hüsrev -her ne kadar bu reform babası I. Kubâd (h. 499-531) tarafından planlanmış olsa da- Ērān-spāhbed'in makamını, bunlara karşılık gelen dört bölgesel komutanlığa bölmüştür. Dört geleneksel ana yöne (kust, bkz. Šahrestānīhā ī Ērānšahr) göre: "Doğu'nun ordu şefi (Horasan)" (kust ī khwarāsān spāhbed), "Güney'in ordu şefi" (kustī nēmrōz spāhbed), "Batı'nın ordu şefi" (kust ī khwarbārān spāhbed) ve "Azerbaycan'ın ordu şefi" (kust ī Ādurbādagān spāhbed, burada Azerbaycan'ın kuzeybatı eyaleti, "kuzey" terimininin olumsuz çağrışımlarından dolayı değiştirmiştir). Her komutun tam coğrafi tanımı Anania Şirakatsi'nin Aşharhatsuyts'dan alınmıştır. Bu reformdan yalnızca daha sonraki yazılı kaynaklarda bahsedildiği için, bu bölümün tarihselliği veya I. Hüsrev'in hükümdarlığından sonra hayatta kalması geçmişte sorgulanmıştı, ancak yakın zamanda keşfedilen ve sekiz spāhbed'in adını veren on üç mühürden oluşan bir seri. s, I. Hüsrev ve onun halefi IV. Hürmüz'ün (h. 579-590) hükümdarlık dönemlerine ait döneme ait kanıtlar sağlar; P. Pourshariati, bunlardan ikisinin II. Hüsrev (h. 590-628) dönemine tarihlenebileceğini öne sürüyor. Bilinen sekiz spahbed şunlardır:
| İsim | Emretmek | Kral | Aile | Diğer başlıklar |
|---|---|---|---|---|
| Chihr-Burzen (Simah-ı Bürzin) | Doğu | I. Hüsrev | Karin | |
| Dād-Burzen-Mihr (Wuzurgmihr) | Doğu | IV. Hürmüz | Karin | aspbed ve pahlav |
| Wahrām Adurmāh (Behram-ı Mah Ezher) | Güney | I. Hüsrev ve IV. Hürmüz | Bilinmeyen | šahr- hazāruft (yalnızca IV. Hürmüz döneminde), nēwānbed, šābestan |
| Wēh-Shāpūr | Güney | I. Hüsrev | Bilinmeyen | aspbed ve parsīg |
| Pirag | Güney | II. Hüsrev | Mihran | Şehrbârâz |
| Wistakhm(Vistahm) | Batı | II. Hüsrev ve IV. Hürmüz | Ispahbudhan | Hazarbed |
| Gōrgōn veya Gōrgēn (Golon Mihran) | Kuzey | I. Hüsrev | Mihran | |
| Sēd-hosh (?) | Kuzey | I. Hüsrev | Mihran | šahr-aspbed |
Spahbed makamı, genellikle kişisel ad olarak kabul edilen Şehrbârâz ("İmparatorluğun Yaban Domuzu") gibi diğer makam ve unvanlarla birlikte yürütüldüğünden, rütbenin diğer sahiplerinin yazılı kaynaklardan tespit edilmesi zordur. Daha sonraki yazılı kaynaklardaki bir diğer kafa karışıklığı faktörü, rütbenin marzbān ("sınır muhafızı, uçbeyi") ve pāygōsbān ("bölge koruyucusu") gibi alt eyalet rütbeleriyle birbirinin yerine kullanılmasıdır.
Taberistan
Müslümanların İran'ı fethi sırasında Horasan'ın spahbed'i görünüşe göre Taberistan dağlarına çekilmişti. Orada son Sasani şahı III. Yazgerd'i sığınmaya davet etmiş, ancak Yezgerd reddetmiş ve 651'de öldürülmüştür Komşu vilayetler Gurgan ve Gilan da dahil olmak üzere eski Sasani topraklarındaki diğer pek çok yerel yönetici gibi spahbed de daha sonra Araplarla anlaşmalar yapmış ve bu onun yıllık bir haraç karşılığında Taberistan'ın fiilen bağımsız hükümdarı olarak kalmasına izin vermiştir. Bu, Abbâsîler tarafından fethedilip bir eyalet olarak Halifeliğe dahil edildiği 759-761 yılına kadar Taberistan'ı yöneten Dabuyid hanedanının kuruluşuna işaret ediyordu. Hanedanlığın ilk yöneticilerinin kayıtları kötüdür; Sasani hanedanının 651'deki düşüşünden başlayarak Pehlevi efsaneleri ve tarihleme sistemi ile kendi paralarını bastılar ve Gīlgīlan, Padashwargarshah (" Pataşwargar Şahı", Tabaristan dağlarının eski adı) ve Horasan'daki spahbed'in yeni Farsça biçimi ispahbadh (Farsça: اسپهبذ) unvanlarını almışlardır.
İspahbadh unvanı, Sasani geçmişine uzaktan bağlı olduklarını iddia eden bölgedeki diğer yerel yöneticiler tarafından da sahiplenildi: Kendilerini Dabuyidlerin mirasçıları olarak gören ve 839/840'a kadar orta ve batı Taberistan'ı yöneten Karen ailesi ve Doğu dağlarındaki Bavandid hanedanı, çeşitli kolları 13. yüzyıldaki Moğol fetihlerinden çok sonrasına kadar hayatta kaldı. Bu unvan aynı zamanda Taberistan'a komşu Deylemliler tarafından da kullanılıyordu. Bu bölgeden daha sonraki bazı metinlerde bu unvan yalnızca yerel bir reisi ifade etmeye başladı.
Orta Asya
Horasan'da bu unvan yerel Soğdya prensler arasında kullanılmaya devam etmiştir. Belh'in ispahbad'ından 709'da, el-İşkand'dan, Nasa'nın ispahbad'ından 737'de bahsedilmektedir ve aynı unvan 9. yüzyılın başlarında Kâbil kralı ile bağlantılı olarak kullanılmıştır. 1090'lı yıllarda Mekke'nin kontrolünü bir süreliğine ele geçiren Selçuklu komutanı İsfabadh bin Savtegin'in kişisel adı olarak karşımıza çıkar.
Ermenistan'da
Part Arşak hanedanının bir kolu tarafından yönetilen Ermenistan Krallığı, bu terimi ilk olarak Ermenice parapet veren Eski Farsça biçimini benimsemiş ve daha sonra Sasani etkisi altında, Orta Farsça biçimini vererek aspahapet biçimini almıştır. Bu unvan, İran'da olduğu gibi, kraliyet ordusunun başkomutanı için kullanılıyordu ve Mamikonyan ailesi tarafından kalıtsal olarak taşınmaktaydı.
Gürcistan'da
Gürcü rütbesi spaspet kurumu, komşu Ermenistan'daki kaba eşdeğeri spahbed gibi, Sasani Pers spahbedinin etkisi altında tasarlanmış, ancak kalıtsal olmayan bir rütbe olması ve yalnızca askeri değil aynı zamanda sivil işlevleri de içermesi bakımından farklıdır.
Orta Çağ Gürcü kroniklerine göre spaspet rütbesi, MÖ 3. yüzyılda ilk kral I. Parnavaz tarafından tanıtılmıştır. Makam, çeşitli şekillerde değiştirilmiş bir şekilde, 19. yüzyılın başlarında Rusya'nın ilhakına kadar Orta Çağ ve erken modern Gürcistan'da varlığını sürdürmüştür.
Kaynakça
- ^ (1984), The History of Ancient Iran, C.H.Beck, s. 224, ISBN
- ^ a b c d e f g h Gyselen (2004)
- ^ a b c d e f g h i j k l m n Bosworth (1978), pp. 207–208
- ^ Windfuhr, Gernot (2013). Iranian Languages (İngilizce). Routledge. s. 201. ISBN .
- ^ a b Chaumont (1987), pp. 825–826
- ^ Martindale (1980), p. 169
- ^ Martindale (1992), p. 137
- ^ Pourshariati (2008), pp. 95ff.
- ^ Howard-Johnston, James (2012). "The Late Sasanian Army". Late Antiquity: Eastern Perspectives. ss. 87-127. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2024 – Academia vasıtasıyla.
- ^ Pourshariati (2008), pp. 94–95
- ^ Pourshariati (2008), pp. 98–101, 470 (Table 6.3)
- ^ Kennedy (2007), p. 187
- ^ Kennedy (2007), pp. 178–179, 192
- ^ Madelung (1975), pp. 198–200
- ^ Madelung (1975), pp. 200–202
- ^ Robert Bedrosian, "Sparapet", in: Joseph Reese Strayer (1983), Dictionary of the Middle Ages, p. 460. Scribner, .
Konuyla ilgili yayınlar
- Bosworth, C. E. (1978). "Ispahbad̲h̲". ; Lewis, B.; ; Bosworth, C. E. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 207-208. OCLC 758278456.
- Chaumont, M. L. (1987). "ASTABED". Yarshater, Ehsan (Ed.). Encyclopædia Iranica, Volume II/8: Aśoka IV–Āṯār al-Wozarāʾ (İngilizce). Londra ve New York: Routledge & Kegan Paul. ss. 825-826. ISBN .
- (2009). Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. Londra ve New York: I.B. Tauris. ISBN .
- Gyselen, Rika (1996–2021). "SPĀHBED". Yarshater, Ehsan (Ed.). Encyclopædia Iranica, Online Edition (İngilizce). Encyclopædia Iranica Foundation. Erişim tarihi: 30 Kasım 2012.
- Kennedy, Hugh (2007). The Great Arab Conquests: How the Spread of Islam Changed the World We Live In (İngilizce). Philadelphia, Pennsylvania: Da Capo Press. ISBN .
- (1975). "The Minor Dynasties of Northern Iran". (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 198-249. ISBN .
- Martindale, John R., (Ed.) (1980). The Prosopography of the Later Roman Empire: Volume II, AD 395–527 (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN .
- Martindale, John R., (Ed.) (1992). The Prosopography of the Later Roman Empire: Volume III, AD 527–641 (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN .
- Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. Londra ve New York: I.B. Tauris. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Spahbed ayni zamanda spahbod ve spahbad olarak da yazilir esas olarak Sasani Imparatorlugu nda kullanilan ordu sefi anlamina gelen Orta Farsca bir unvandir Baslangicta Orta Farsca spahbed adi verilen tek bir spahbed vardi Sasani ordusunun Generalissimo su olarak gorev yapmistir I Husrev in h 531 579 zamanindan itibaren makam ana yonlerin her biri icin birer spahbed olacak sekilde dorde bolunmustur Muslumanlarin Iran i fethinden sonra Dogu nun spahbed i Hazar Denizi nin guney kiyisindaki erisilemez daglik Taberistan bolgesi uzerindeki otoritesini korumayi basarmis burada unvanin cogu zaman Islami bicimiyle Farsca ispahbadh oldugu gorulur 13 yuzyildaki Mogol istilalarina kadar kraliyet unvani olarak varligini surdurmustur Fars kokenli esdeger bir unvan olan ispahsalar veya sipahsalar 10 ve 15 yuzyillarda Islam dunyasinda buyuk bir gecerlilik kazanmistir Gec Sasani donemi askeri komutaninin modern yeniden insasi Bu unvan ayni zamanda Ermeniler ve Gurculer ve Hotan ve Orta Asya da Sogdlular tarafindan da benimsenmistir Yunan kaynaklarinda Grekce aspabedes olarak da gecmektedir Unvan 20 yuzyilda Pehlevi Hanedani tarafindan Modern Farsca sepahbod biciminde yeniden canlandirilmistir Farsca altinda yer alan uc yildizli Korgeneral e esdegerdir Islam oncesi Iran da kullaninAhamenis Imparatorlugu nda Eski Farsca bicimindeki spadapati spada ordu ve pati sef kelimesinden gelir ordunun baskomutanini belirtir Unvan Part soylularinin yedi buyuk hanedanindan birinde kalitsal bir konum oldugu anlasilan Arsakli Part Imparatorlugu doneminde kullanilmaya devam etti Arsaklilarin yerini alan Sasani Imparatorlugu 3 yuzyildan kalma bir dizi yazitta kaydedilmistir 6 yuzyilin baslarina kadar bu unvanin tek bir sahibi vardi 9 yuzyil Musluman tarihcisi Yakubi tarafindan saglanan saray hiyerarsisi listesine gore besinci sirada yer alan Eran spahbed olarak yer almaktaydi Her ikisi de Raxs olarak adlandirilan iki spahbed Shapur KZ ve Paikuli yazitlarinda kaydedilmistir Bizans ve Suryanice kaynaklari 6 yuzyilin baslarinda rutbeye sahip olabilecek bir dizi ust duzey subaydan bahseder 502 ile 506 yilalri arasinda gerceklesen Anastasya Savasi sirasinda Bizans Magister officiorum Celer ile muzakere eden ve 505 yilinda olen Boes Bōe adinda biri Suryanice kaynaklarinda astable ayni zamanda astabed astabad astabadh olarak da yazilir olarak anilir Muzakerelerdeki isimsiz halefi de bu unvani tasimaktaydi Bazi modern bilim adamlari astabed i sozde Wuzurg framadar otoritesini zayiflatmak amaciyla I Kubad tarafindan 503 ten kisa bir sure once kuruldugu iddia edilen Bizans magister officiorum una karsilik gelen yeni bir makam olarak yorumladilar Ancak bu Suryanice kelimenin basit bir sekilde spahbed in normalde Suryanice de aspabid olarak kaydedilir bozulmus bir sekli olmasi muhtemeldir veya muhtemelen asp a bed suvarilerin sefi cunku Yunan kaynaklari bu ismi verir Aspebedes olarak ikinci adam Latince Aspebedus Aspevedes veya Aspetios Latince Aspetius Yine Iberya Savasi 526 532 sirasinda tarihci Prokopius a gore I Husrev in hukumdarlik donemi 531 579 dayisi olan Aspebedes yani Bawi adinda bir adam ortaya cikar 527 de Bizans elcileriyle muzakerelere katildi ve 531 de Chanaranges ve Mihr Mihroe ile birlikte Mezopotamya nin isgaline onculuk etti Tahta cikmasindan kisa bir sure sonra diger soylularla birlikte kardesi lehine kendisini devirmek icin komplo kurmak sucundan Husrev tarafindan idam edildi I Husrev in reformu Asiri kudretli generalissimo nun gucunu dizginlemek icin I Husrev her ne kadar bu reform babasi I Kubad h 499 531 tarafindan planlanmis olsa da Eran spahbed in makamini bunlara karsilik gelen dort bolgesel komutanliga bolmustur Dort geleneksel ana yone kust bkz Sahrestaniha i Eransahr gore Dogu nun ordu sefi Horasan kust i khwarasan spahbed Guney in ordu sefi kusti nemrōz spahbed Bati nin ordu sefi kust i khwarbaran spahbed ve Azerbaycan in ordu sefi kust i Adurbadagan spahbed burada Azerbaycan in kuzeybati eyaleti kuzey terimininin olumsuz cagrisimlarindan dolayi degistirmistir Her komutun tam cografi tanimi Anania Sirakatsi nin Asharhatsuyts dan alinmistir Bu reformdan yalnizca daha sonraki yazili kaynaklarda bahsedildigi icin bu bolumun tarihselligi veya I Husrev in hukumdarligindan sonra hayatta kalmasi gecmiste sorgulanmisti ancak yakin zamanda kesfedilen ve sekiz spahbed in adini veren on uc muhurden olusan bir seri s I Husrev ve onun halefi IV Hurmuz un h 579 590 hukumdarlik donemlerine ait doneme ait kanitlar saglar P Pourshariati bunlardan ikisinin II Husrev h 590 628 donemine tarihlenebilecegini one suruyor Bilinen sekiz spahbed sunlardir Isim Emretmek Kral Aile Diger basliklarChihr Burzen Simah i Burzin Dogu I Husrev KarinDad Burzen Mihr Wuzurgmihr Dogu IV Hurmuz Karin aspbed ve pahlavWahram Adurmah Behram i Mah Ezher Guney I Husrev ve IV Hurmuz Bilinmeyen sahr hazaruft yalnizca IV Hurmuz doneminde newanbed sabestanWeh Shapur Guney I Husrev Bilinmeyen aspbed ve parsigPirag Guney II Husrev Mihran SehrbarazWistakhm Vistahm Bati II Husrev ve IV Hurmuz Ispahbudhan HazarbedGōrgōn veya Gōrgen Golon Mihran Kuzey I Husrev MihranSed hosh Kuzey I Husrev Mihran sahr aspbed Spahbed makami genellikle kisisel ad olarak kabul edilen Sehrbaraz Imparatorlugun Yaban Domuzu gibi diger makam ve unvanlarla birlikte yurutuldugunden rutbenin diger sahiplerinin yazili kaynaklardan tespit edilmesi zordur Daha sonraki yazili kaynaklardaki bir diger kafa karisikligi faktoru rutbenin marzban sinir muhafizi ucbeyi ve paygōsban bolge koruyucusu gibi alt eyalet rutbeleriyle birbirinin yerine kullanilmasidir Taberistan Son Dabuyid ispahbadh in gumus dirhemi Taberistan Ispahbadhi Hursid h 740 761 Muslumanlarin Iran i fethi sirasinda Horasan in spahbed i gorunuse gore Taberistan daglarina cekilmisti Orada son Sasani sahi III Yazgerd i siginmaya davet etmis ancak Yezgerd reddetmis ve 651 de oldurulmustur Komsu vilayetler Gurgan ve Gilan da dahil olmak uzere eski Sasani topraklarindaki diger pek cok yerel yonetici gibi spahbed de daha sonra Araplarla anlasmalar yapmis ve bu onun yillik bir harac karsiliginda Taberistan in fiilen bagimsiz hukumdari olarak kalmasina izin vermistir Bu Abbasiler tarafindan fethedilip bir eyalet olarak Halifelige dahil edildigi 759 761 yilina kadar Taberistan i yoneten Dabuyid hanedaninin kurulusuna isaret ediyordu Hanedanligin ilk yoneticilerinin kayitlari kotudur Sasani hanedaninin 651 deki dususunden baslayarak Pehlevi efsaneleri ve tarihleme sistemi ile kendi paralarini bastilar ve Gilgilan Padashwargarshah Pataswargar Sahi Tabaristan daglarinin eski adi ve Horasan daki spahbed in yeni Farsca bicimi ispahbadh Farsca اسپهبذ unvanlarini almislardir Ispahbadh unvani Sasani gecmisine uzaktan bagli olduklarini iddia eden bolgedeki diger yerel yoneticiler tarafindan da sahiplenildi Kendilerini Dabuyidlerin mirascilari olarak goren ve 839 840 a kadar orta ve bati Taberistan i yoneten Karen ailesi ve Dogu daglarindaki Bavandid hanedani cesitli kollari 13 yuzyildaki Mogol fetihlerinden cok sonrasina kadar hayatta kaldi Bu unvan ayni zamanda Taberistan a komsu Deylemliler tarafindan da kullaniliyordu Bu bolgeden daha sonraki bazi metinlerde bu unvan yalnizca yerel bir reisi ifade etmeye basladi Orta Asya Horasan da bu unvan yerel Sogdya prensler arasinda kullanilmaya devam etmistir Belh in ispahbad indan 709 da el Iskand dan Nasa nin ispahbad indan 737 de bahsedilmektedir ve ayni unvan 9 yuzyilin baslarinda Kabil krali ile baglantili olarak kullanilmistir 1090 li yillarda Mekke nin kontrolunu bir sureligine ele geciren Selcuklu komutani Isfabadh bin Savtegin in kisisel adi olarak karsimiza cikar Ermenistan daPart Arsak hanedaninin bir kolu tarafindan yonetilen Ermenistan Kralligi bu terimi ilk olarak Ermenice parapet veren Eski Farsca bicimini benimsemis ve daha sonra Sasani etkisi altinda Orta Farsca bicimini vererek aspahapet bicimini almistir Bu unvan Iran da oldugu gibi kraliyet ordusunun baskomutani icin kullaniliyordu ve Mamikonyan ailesi tarafindan kalitsal olarak tasinmaktaydi Gurcistan daGurcu rutbesi spaspet kurumu komsu Ermenistan daki kaba esdegeri spahbed gibi Sasani Pers spahbedinin etkisi altinda tasarlanmis ancak kalitsal olmayan bir rutbe olmasi ve yalnizca askeri degil ayni zamanda sivil islevleri de icermesi bakimindan farklidir Orta Cag Gurcu kroniklerine gore spaspet rutbesi MO 3 yuzyilda ilk kral I Parnavaz tarafindan tanitilmistir Makam cesitli sekillerde degistirilmis bir sekilde 19 yuzyilin baslarinda Rusya nin ilhakina kadar Orta Cag ve erken modern Gurcistan da varligini surdurmustur Kaynakca 1984 The History of Ancient Iran C H Beck s 224 ISBN 9783406093975 a b c d e f g h Gyselen 2004 a b c d e f g h i j k l m n Bosworth 1978 pp 207 208 Windfuhr Gernot 2013 Iranian Languages Ingilizce Routledge s 201 ISBN 978 1 135 79704 1 a b Chaumont 1987 pp 825 826 Martindale 1980 p 169 Martindale 1992 p 137 Pourshariati 2008 pp 95ff Howard Johnston James 2012 The Late Sasanian Army Late Antiquity Eastern Perspectives ss 87 127 29 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Nisan 2024 Academia vasitasiyla Pourshariati 2008 pp 94 95 Pourshariati 2008 pp 98 101 470 Table 6 3 Kennedy 2007 p 187 Kennedy 2007 pp 178 179 192 Madelung 1975 pp 198 200 Madelung 1975 pp 200 202 Robert Bedrosian Sparapet in Joseph Reese Strayer 1983 Dictionary of the Middle Ages p 460 Scribner 0 684 16760 3 Konuyla ilgili yayinlarBosworth C E 1978 Ispahbad h Lewis B Bosworth C E Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume IV Iran Kha Ingilizce Leiden E J Brill ss 207 208 OCLC 758278456 Chaumont M L 1987 ASTABED Yarshater Ehsan Ed Encyclopaedia Iranica Volume II 8 Asoka IV Aṯar al Wozaraʾ Ingilizce Londra ve New York Routledge amp Kegan Paul ss 825 826 ISBN 978 0 71009 108 6 2009 Sasanian Persia The Rise and Fall of an Empire Londra ve New York I B Tauris ISBN 978 1 85043 898 4 Gyselen Rika 1996 2021 SPAHBED Yarshater Ehsan Ed Encyclopaedia Iranica Online Edition Ingilizce Encyclopaedia Iranica Foundation Erisim tarihi 30 Kasim 2012 Kennedy Hugh 2007 The Great Arab Conquests How the Spread of Islam Changed the World We Live In Ingilizce Philadelphia Pennsylvania Da Capo Press ISBN 978 0 306 81740 3 1975 The Minor Dynasties of Northern Iran Ed The Cambridge History of Iran Volume 4 From the Arab Invasion to the Saljuqs Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ss 198 249 ISBN 0 521 20093 8 Martindale John R Ed 1980 The Prosopography of the Later Roman Empire Volume II AD 395 527 Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ISBN 0 521 20159 4 Martindale John R Ed 1992 The Prosopography of the Later Roman Empire Volume III AD 527 641 Ingilizce Cambridge Cambridge University Press ISBN 0 521 20160 8 Pourshariati Parvaneh 2008 Decline and Fall of the Sasanian Empire The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran Londra ve New York I B Tauris ISBN 978 1 84511 645 3