Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ABD'nin Washington eyaletine bağlı Skamania County içinde bulunan St. Helens Yanardağı 27 Mart 1980 tarihinde patlamaya ve piroklastik akıntıya başlamıştır. Yanardağda bu süreç içinde yeraltı suyu patlamaları yaşanmıştır. İlerleyen süreçte yanardağ 18 Mayıs 1980 günü sabah 08:32'de patlamıştır. Volkan Patlama İndeksine göre 5 seviyesindeki patlama ABD tarihindeki en yıkıcı patlama olarak bilinir. Patlama sonrasında bölge coğrafyası değişmiş, çevredeki binlerce canlı ölmüş ve tabiat büyük hasar görmüştür. Patlama sürecinde aralarında bölgede konaklama merkezi işleten , fotoğrafçılar ve ve jeolog olmak üzere 57 kişi hayatını kaybetmiştir.
Olayların gelişimi
St. Helens Yanardağı en son 1840 ve 1850'li yıllarda faal olmuştu. Yüzyılın üzerindeki sessizliği 1980 yılı Mart ayında bozuldu. 15 Mart günü yaşanan küçük depremler yanardağın altındaki magma tabakasının hareket etmeye başladığını gösteriyordu. 20 Mart günü öğleden sonra yanardağın kuzey bölgesinde 4.2 şiddetinde bir deprem yaşandı. Bundan sonra sistematik şekilde başlayan sismik hareketler 25 Mart günü 5.1 şiddetindeki depremle tepe noktasına ulaştı. Bu Nisan ve Mayıs ayları boyunca şiddetleri 3 civarında sayısız deprem olurken Mayıs ayında 4 şiddetinin üzerinde günde 8 deprem ölçüldüğü olmuştur. 18 Mayıs günü yaşanan asıl patlamadan önce yaklaşık 10 bin depremin yaşandığı sanılmaktadır.
Patlama
18 Mayıs sabahı St. Helens Yanardağı'nın olağan faaliyetinin dışında bir gösterge bulunmuyordu. Volkan bilimci 'un yanardağın kuzeyinde 10 km uzaklıktaki gözlem noktasından yaptığı kükürt dioksit ve yüzey sıcaklık analizlerinde de olağandışı bir durum gözükmüyordu. Sabah saat 8:32'de kuzey yüzeyin altına denk gelen bölgede 5.1 şiddetinde deprem gerçekleşince bu yüzde çok büyük bir toprak kayması yaşanır. Kayıtlanabilen tarihteki en büyük toprak kayması olarak kaydedilen bu olayda toprak parçası saatte 177–249 km hıza ulaşmıştır. Volkanik patlamada bu toprak kaymasının başlamasından 7 ila 20 saniye içinde başlamıştır. Yatay yönde yaşanan patlamada yaklaşık 3 kilometreküp malzeme 62 kilometrekare alana yayılmıştır. Patlama sırasında bölgeden 18 km uzaklıkta bulunan fotoğrafçı 'in seri fotoğrafları sayesinde bilimadamları patlamanın mekanizmasının kaydedebilmesini sağlamış, böylelikle modelleme çalışmaları başlatılabilmiştir.
Sonraki dönem
Toprak kayması nedeniyle yanardağın boğaz kısmındaki çok sıcak durumdaki magma açığa çıkmış ve patlamayla beraber inanılmaz hızlarla ortama yayılmıştır. Toplamda 600 kilometrekarelik alandaki tüm orman yok olmuştur. Yatay patlama 30 saniye sürmüş, sonrasında dikey yönde patlama bir dakikaya yakın devam etmiştir. Patlamada yaklaşık olarak 24 megaton TNT eşdeğeri enerji ortaya çıkarmıştır. Patlamada hayatını kaybedenler doğrudan patlamadan gelen malzemelerin yanı sıra gaz zehirlenmesi sonrasında hayatlarını kaybetmiştir. Atmosfere yükselen kül ve gaz bulutları stratosfere yayılmış ve döküntüyle beraber yıldırımların oluşmasına, dolayısıyla bazı komşu bölgelerde yoğun orman yangınlarına yol açmıştır. Kül, toz ve gaz bulutları saat 9:45 sularında bölgeden 140 km uzaktaki Yakima, Washington'a ulaşmış ve öğleyin güneş görülemeyecek şekilde hava kirliliğine yol açmıştır. İnsan kayıplarının ve binlerce hayvan kaybının ötesinde ABD ekonomisine oluşan zarar 1.1 milyar dolar seviyesinde olarak tahmin edilmektedir.
Notlar
- ^ Hiroşima'ya 2. Dünya Savaşı sırasında atılan Little Boy adlı atom bombasının ortaya çıkardığı enerji 15 kiloton TNT eşdeğeridir. Bu kıyasa göre yanardağ patlamasının yaklaşık 1.600 atom bombası şiddetinde olduğu söylenebilir.
Kaynakça
- ^ Smithsonian Enstitüsü tarafından hazırlanan belgesel 1 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 1 Şubat 2023 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
ABD nin Washington eyaletine bagli Skamania County icinde bulunan St Helens Yanardagi 27 Mart 1980 tarihinde patlamaya ve piroklastik akintiya baslamistir Yanardagda bu surec icinde yeralti suyu patlamalari yasanmistir Ilerleyen surecte yanardag 18 Mayis 1980 gunu sabah 08 32 de patlamistir Volkan Patlama Indeksine gore 5 seviyesindeki patlama ABD tarihindeki en yikici patlama olarak bilinir Patlama sonrasinda bolge cografyasi degismis cevredeki binlerce canli olmus ve tabiat buyuk hasar gormustur Patlama surecinde aralarinda bolgede konaklama merkezi isleten fotografcilar ve ve jeolog olmak uzere 57 kisi hayatini kaybetmistir 18 Mayis sabahi yasanan ana patlama Olaylarin gelisimiSt Helens Yanardagi en son 1840 ve 1850 li yillarda faal olmustu Yuzyilin uzerindeki sessizligi 1980 yili Mart ayinda bozuldu 15 Mart gunu yasanan kucuk depremler yanardagin altindaki magma tabakasinin hareket etmeye basladigini gosteriyordu 20 Mart gunu ogleden sonra yanardagin kuzey bolgesinde 4 2 siddetinde bir deprem yasandi Bundan sonra sistematik sekilde baslayan sismik hareketler 25 Mart gunu 5 1 siddetindeki depremle tepe noktasina ulasti Bu Nisan ve Mayis aylari boyunca siddetleri 3 civarinda sayisiz deprem olurken Mayis ayinda 4 siddetinin uzerinde gunde 8 deprem olculdugu olmustur 18 Mayis gunu yasanan asil patlamadan once yaklasik 10 bin depremin yasandigi sanilmaktadir Patlama18 Mayis patlamasinin ilerleyisi Patlamanin modellemesi Yesil renk toprak kaymasini temsil ederken kirmizi renk piroklastik akintiyi simgeler 18 Mayis sabahi St Helens Yanardagi nin olagan faaliyetinin disinda bir gosterge bulunmuyordu Volkan bilimci un yanardagin kuzeyinde 10 km uzakliktaki gozlem noktasindan yaptigi kukurt dioksit ve yuzey sicaklik analizlerinde de olagandisi bir durum gozukmuyordu Sabah saat 8 32 de kuzey yuzeyin altina denk gelen bolgede 5 1 siddetinde deprem gerceklesince bu yuzde cok buyuk bir toprak kaymasi yasanir Kayitlanabilen tarihteki en buyuk toprak kaymasi olarak kaydedilen bu olayda toprak parcasi saatte 177 249 km hiza ulasmistir Volkanik patlamada bu toprak kaymasinin baslamasindan 7 ila 20 saniye icinde baslamistir Yatay yonde yasanan patlamada yaklasik 3 kilometrekup malzeme 62 kilometrekare alana yayilmistir Patlama sirasinda bolgeden 18 km uzaklikta bulunan fotografci in seri fotograflari sayesinde bilimadamlari patlamanin mekanizmasinin kaydedebilmesini saglamis boylelikle modelleme calismalari baslatilabilmistir Sonraki donemPatlamadan sonra yanardagin genel durumu Solda ve sagdaki kucuk resimler patlamadan onceki ve sonraki durumu temsil eder Toprak kaymasi nedeniyle yanardagin bogaz kismindaki cok sicak durumdaki magma aciga cikmis ve patlamayla beraber inanilmaz hizlarla ortama yayilmistir Toplamda 600 kilometrekarelik alandaki tum orman yok olmustur Yatay patlama 30 saniye surmus sonrasinda dikey yonde patlama bir dakikaya yakin devam etmistir Patlamada yaklasik olarak 24 megaton TNT esdegeri enerji ortaya cikarmistir Patlamada hayatini kaybedenler dogrudan patlamadan gelen malzemelerin yani sira gaz zehirlenmesi sonrasinda hayatlarini kaybetmistir Atmosfere yukselen kul ve gaz bulutlari stratosfere yayilmis ve dokuntuyle beraber yildirimlarin olusmasina dolayisiyla bazi komsu bolgelerde yogun orman yanginlarina yol acmistir Kul toz ve gaz bulutlari saat 9 45 sularinda bolgeden 140 km uzaktaki Yakima Washington a ulasmis ve ogleyin gunes gorulemeyecek sekilde hava kirliligine yol acmistir Insan kayiplarinin ve binlerce hayvan kaybinin otesinde ABD ekonomisine olusan zarar 1 1 milyar dolar seviyesinde olarak tahmin edilmektedir Patlamada hayatini kaybeden 57 kisi anisina yapilan kitabe Notlar Hirosima ya 2 Dunya Savasi sirasinda atilan Little Boy adli atom bombasinin ortaya cikardigi enerji 15 kiloton TNT esdegeridir Bu kiyasa gore yanardag patlamasinin yaklasik 1 600 atom bombasi siddetinde oldugu soylenebilir Kaynakca Smithsonian Enstitusu tarafindan hazirlanan belgesel 1 Subat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 1 Subat 2023 tarihinde erisilmistir