Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Su İyesi (Tatarca: Су иясе veya Su İyäse, Çuvaşça: Шыв Ийĕ, Yakutça: Уу Иччи) - Türk, Tatar ve Altay mitolojisinde suyun koruyucu ruhu. Değişik Türk dillerinde Suv (Sub, Suğ, Sıv) İyesi / Eğesi / Ezi / Issı / İççisi olarak da bilinir. Moğollar Usan (Uhan) Ezen olarak adlandırırlar.
Özellikleri
Her suyun bir iyesi vardır. Hepsi sularda yaşarlar. İnsanlara zarar vermezler. Cisimsiz varlıklardır. Ak giysiler giyinirler. Suları korurlar. Kuş ve yılan kılığına girebilirler. Yaşadıkları suyun derinliklerindeki büyük bir kayanın altında bulunan geçitten girilen bir sarayda yaşarlar. Bazıları denizkızı gibi balık kuyrukludurlar. Maviye çalan bir renkleri vardır. Etraflarında yüzen ve ışıldayan mavi renkli balıklarla tasvir edilirler. Kimi zaman boynuzlu olarak betimlenir. Saçsız, sakalsız, kaşsız bir varlıktır. Burada kastedilen daha çok su kaynaklarının koruyucu ruhudur. Onun huyunu anlayabilmek neredeyse imkânsızmış. Hiç beklenmeyen bir anda suyu dalgalandırıp barajları yıkabilir, hayvanların, insanların boğulup ölmesine neden olabilirmiş. Su Sonası/Sunası olarak bilinen yarı balık yarı kız olan bir canlının taş üzerinde oturduğunu görülür. Tatar mitolojisinde Su Atası, Su İyesi ve Su Anası bazen tek bir varlığa verilen çeşitli isimler olarak görünür. Fakat aralarındaki en önemli fark, Su İyesinin sadece belli bir su kaynağına bağlı olmasıdır.
Öğüz İyesi
Öğüz İyesi – Türk ve Orta Asya halk inancında akarsu ruhudur. Su İyesi ile benzer özellikler taşıyan ve ona çok yakın olan bir varlıktır. Hatta kimi görüşlere göre aynı canlıdır. Öz İyesi olarak da bilinir. Eşanlamlı olarak Akar (Ahar) İyesi veya Akarsu İyesi tabiri de kullanılır. Dere İyesi de benzer bir anlam içerir. Akarsuyun koruyucu ruhudur. Her akarsu için farklı bir İye vardır. Yaşlı kadın kılığındadır. Çaylarda, derelerde yaşar. Köprüden geçerken suya bakanlara kızar ve başını döndürür. O kişi de suya düşer ve bazen boğulur. Suların kirletilmesi onu çok üzer. Suya kirli şeyler dökenlerin başına belalar getirir. Su kenarlarında yaşar. Bazen kuraklık ve hastalık getirir. İlk defa su doldurmaya giden bir gelin kendisine saçı verir. Bozuk para atılabilir. Veya sudaki canlıları beslemesi için peynir, çökelek, ekmek dökülebilir. İnsanları ayaklarından tutup suya çeker. Bazen aslında çok sığ olan bir yerde insanlar onlarca kulaç derinliğe batarlar. Dağınık saçları vardır. Çay (Say) İyesi küçük akarsuların koruyucu ruhudur. Öğüz sözcüğü, akarsu demektir. Bazı şive ve lehçelerde Öz olarak kullanılır. Öz sözü aynı zamanda bir varlığın temel unsuru demektir ki, su tüm canlı organizmalardaki temel unsurlardan belki de en önemlisidir. Moğolcada Üyer, Tunguzcada Üge/Üve akarsu anlamına gelir.
Kutsal Sular
Kutlu kaplıcalara Türk halk inancında genellikle "Çermik" adı verilir ve buraların da iyeler tarafından korunduğuna inanılır. Bu yerler genelde sıcak su kaynağı şeklindedir. Çoğu zaman bir dağın başında, amansız bir hastalığa yakalandığı için ölüme terk edilen bir genç, yaralı kurtların ya da yaban köpeklerinin kutlu bir suya ya da balçığa girdiğini ve iyileştiğini görerek kendisi de aynı şeyi yapar ve üç gün üç gece o suda veya balçıkta kaldıktan sonra sapasağlam olarak çıkar. Suyun ve/veya sıcağın (ateşin) kutsallığını bir araya getiren yerlerdir. Hatta çoğu zaman ağaçlık, dağlık bölgelerde bulunması bu mekanlara yönelik olumlu ve ruhsal anlamda sağaltıcı etkiyi artırır. Bazen bu su kaynaklarına yakın yerlerde bir erenin türbesi bulunur. Hastalıkla sınanan bu kutlu kişiye iyileşmesi için Tanrı tarafından gönderildiği de düşünülür. Çermik sözcüğü, suyun toplandığı yer demektir. İddia edildiği gibi Ermenice değildir. Ermeniceye Türkçeden geçmiştir. Çer kökü Türkçede ve Moğolcada Yer ile ilgili anlamlar taşır.
Etimoloji
(Su/Suv/Sub) kökünden türemiştir. Normal şartlarda sıvı durumda bulunan, içilebilen akışkan madde. Su mecazen yaradılış ve huy anlamı da içerir. “Bu adamın suyuna git,” sözünde olduğu gibi.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0)27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
- Tatar Türklerinde Varlıklar, Çulpan Zaripova13 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Su Iyesi Tatarca Su iyase veya Su Iyase Cuvasca Shyv Ijĕ Yakutca Uu Ichchi Turk Tatar ve Altay mitolojisinde suyun koruyucu ruhu Degisik Turk dillerinde Suv Sub Sug Siv Iyesi Egesi Ezi Issi Iccisi olarak da bilinir Mogollar Usan Uhan Ezen olarak adlandirirlar OzellikleriHer suyun bir iyesi vardir Hepsi sularda yasarlar Insanlara zarar vermezler Cisimsiz varliklardir Ak giysiler giyinirler Sulari korurlar Kus ve yilan kiligina girebilirler Yasadiklari suyun derinliklerindeki buyuk bir kayanin altinda bulunan gecitten girilen bir sarayda yasarlar Bazilari denizkizi gibi balik kuyrukludurlar Maviye calan bir renkleri vardir Etraflarinda yuzen ve isildayan mavi renkli baliklarla tasvir edilirler Kimi zaman boynuzlu olarak betimlenir Sacsiz sakalsiz kassiz bir varliktir Burada kastedilen daha cok su kaynaklarinin koruyucu ruhudur Onun huyunu anlayabilmek neredeyse imkansizmis Hic beklenmeyen bir anda suyu dalgalandirip barajlari yikabilir hayvanlarin insanlarin bogulup olmesine neden olabilirmis Su Sonasi Sunasi olarak bilinen yari balik yari kiz olan bir canlinin tas uzerinde oturdugunu gorulur Tatar mitolojisinde Su Atasi Su Iyesi ve Su Anasi bazen tek bir varliga verilen cesitli isimler olarak gorunur Fakat aralarindaki en onemli fark Su Iyesinin sadece belli bir su kaynagina bagli olmasidir Oguz IyesiOguz Iyesi Turk ve Orta Asya halk inancinda akarsu ruhudur Su Iyesi ile benzer ozellikler tasiyan ve ona cok yakin olan bir varliktir Hatta kimi goruslere gore ayni canlidir Oz Iyesi olarak da bilinir Esanlamli olarak Akar Ahar Iyesi veya Akarsu Iyesi tabiri de kullanilir Dere Iyesi de benzer bir anlam icerir Akarsuyun koruyucu ruhudur Her akarsu icin farkli bir Iye vardir Yasli kadin kiligindadir Caylarda derelerde yasar Kopruden gecerken suya bakanlara kizar ve basini dondurur O kisi de suya duser ve bazen bogulur Sularin kirletilmesi onu cok uzer Suya kirli seyler dokenlerin basina belalar getirir Su kenarlarinda yasar Bazen kuraklik ve hastalik getirir Ilk defa su doldurmaya giden bir gelin kendisine saci verir Bozuk para atilabilir Veya sudaki canlilari beslemesi icin peynir cokelek ekmek dokulebilir Insanlari ayaklarindan tutup suya ceker Bazen aslinda cok sig olan bir yerde insanlar onlarca kulac derinlige batarlar Daginik saclari vardir Cay Say Iyesi kucuk akarsularin koruyucu ruhudur Oguz sozcugu akarsu demektir Bazi sive ve lehcelerde Oz olarak kullanilir Oz sozu ayni zamanda bir varligin temel unsuru demektir ki su tum canli organizmalardaki temel unsurlardan belki de en onemlisidir Mogolcada Uyer Tunguzcada Uge Uve akarsu anlamina gelir Kutsal SularKutlu kaplicalara Turk halk inancinda genellikle Cermik adi verilir ve buralarin da iyeler tarafindan korunduguna inanilir Bu yerler genelde sicak su kaynagi seklindedir Cogu zaman bir dagin basinda amansiz bir hastaliga yakalandigi icin olume terk edilen bir genc yarali kurtlarin ya da yaban kopeklerinin kutlu bir suya ya da balciga girdigini ve iyilestigini gorerek kendisi de ayni seyi yapar ve uc gun uc gece o suda veya balcikta kaldiktan sonra sapasaglam olarak cikar Suyun ve veya sicagin atesin kutsalligini bir araya getiren yerlerdir Hatta cogu zaman agaclik daglik bolgelerde bulunmasi bu mekanlara yonelik olumlu ve ruhsal anlamda sagaltici etkiyi artirir Bazen bu su kaynaklarina yakin yerlerde bir erenin turbesi bulunur Hastalikla sinanan bu kutlu kisiye iyilesmesi icin Tanri tarafindan gonderildigi de dusunulur Cermik sozcugu suyun toplandigi yer demektir Iddia edildigi gibi Ermenice degildir Ermeniceye Turkceden gecmistir Cer koku Turkcede ve Mogolcada Yer ile ilgili anlamlar tasir Etimoloji Su Suv Sub kokunden turemistir Normal sartlarda sivi durumda bulunan icilebilen akiskan madde Su mecazen yaradilis ve huy anlami da icerir Bu adamin suyuna git sozunde oldugu gibi KaynakcaTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Dis baglantilarTatar Turklerinde Varliklar Culpan Zaripova13 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde