Sulakçayır, Hanak

Sulakçayır, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.

Sulakçayır
Köy
Ardahan'ın konumu
Sulakçayır Sulakçayır'ın Ardahan'daki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Ardahan
İlçe	Hanak
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
Rakım	2096 m
Nüfus  (2022)
• Toplam	117
Zaman dilimi	(TSİ)
İl alan kodu	0478
İl plaka kodu	75
Posta kodu	75900

Tarihçe

Sulakçayır köyünün en eski adı Cvarishevi’dir. Gürcüce bir yer adı olan Cvarishevi (ჯვარისხევი), haç anlamındaki "cvari" (ჯვარი) ile dere anlamındaki "hevi" (ხევი) kelimelerinden oluşur ve “haç dere” anlamına gelir. Bu yer adı Türkçeye benzer biçimde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Cvarisğev (جوارسغو) şeklinde geçer. Bu yer adı, Çıldır Eyaleti’nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterinde ise, Cvarishev (جوارسخو) biçiminde yazılmıştır. Ancak bu isim zaman içinde değişime uğramış ve Carishev (جاریسخو) dönüşmüştür.

Cvarishevi köyünün yer aldığı Eruşeti bölgesi, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan yerlerden biriydi ve Gürcü Hristiyanlığının başta gelen merkezleri arasında yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Megalit bir yapı olan Cvarishevi Kalesi ile yıkılmış olan Cvarishevi Kilisesi bu dönemden kalmıştır.

Cvarishevi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Cvarisğev-i Süfla adıyla kaydedilmiş olan köyde 10 Hristiyan hane bulunuyordu ve nüfusu Gürcülerden oluşuyordu. Köyün mezrası da Cvarisğev-i Ulya adıyla yazılmıştı. Köyde buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.

Cvarishevi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresi köyün adını değiştirmiş ve 1886 nüfus sayımında, Türkçenin etlisiyle Carishevi (Джарисхеви) şeklinde yazılmış olan köy, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Maçueti nahiyesinin beş köyünden biriydi. Nüfusu, 130’u erkek ve 136’sı kadın olmak üzere, 36 hanede yaşayan 266 kişiden oluşuyordu. Bu nüfus içinde, 19 hanede yaşayan 205 kişi Türk, 9 hanede yaşayan 61 kişi Kürt olarak kaydedilmiştir.

Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli 1917 yılında köyün adını Cvarishevi (ჯვარისხევი) şeklinde yazmıştır. Martvileli, köyün haçı andıran bir vadide bulunduğunu ve muhtemelen bundan dolayı Cvarishevi olarak adlandırıldığını belirtmiştir. Bu sırada köyde yarı yıkık halde bir kilise bulunuyordu.

Cvarishevi köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru Rus ordusunun çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de İmzalanan Moskova Antlaşması’yla Ardahan sancağı ve Cvarishevi köyü Türkiye’ye bırakıldı.

Cvarishevi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Kars vilayetinin Ardahan kazasının Damal nahiyesine bağlıydı. 1940 genel nüfus köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 391 kişiden oluşuyordu. Cvarishevi veya Carishev Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Sulakçayır olarak değiştirilmiştir. Sulakçayır köyünün nüfusu 1965 yılında 602 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 166 kişi okuma yazma biliyordu.

Eskiden köydeki Hristiyan nüfusun ibadet yeri olan Gürcülerden kalma Cvarishevi Kilisesi, 1917 yılında yarı yıkık halde bulunuyordu. Daha sonraki bir tarihte bu kilisenin tamamen yıkıldığı ve yerinde köyün camisinin inşa edildiği anlaşılmaktadır. Köyün merkezindeki bir evde tespit edilen süslemeli taşın bu kiliseden kaldığı tahmin edilmektedir. Taştaki üç adet kemerli oyuk içinde kabartma haçların olduğu, bir adet silik biçimde kalmış olan figürden anlaşılmaktadır. Cvarishevi Kalesi, köyün merkezinin 1,2 kilometre kuzeybatısında, Kasreti Deresi’nin sağ tarafında bir sırtta, köylülerin “Koçoba” (კოჭობა) olarak adlandırığı yerde bulunmaktadır. Kuru duvar tekniğiyle kabaca yontulmuş kesme taşlarla inşa edilmiş olan yapı (14 x 10 m) bugüne ulaşan duvarlarının yüksekliği 1-2 metre arasında değişmektedir. Ancak duvarlarının büyük kısmı bugün taş yığını halindedir.

Coğrafya

Köy, Ardahan il merkezine 40 km, Hanak ilçe merkezine 14 km uzaklıktadır.

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2022	117
2021	123
2020	124
2019	125
2018	131
2017	137
2016	137
2015	133
2014	138
2013	147
2012	147
2011	144
2010	157
2009	162
2008	168
2007	169
2000	156
1990	341
1985	441
1960	586
1935	303

Kaynakça

1. ^ (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
2. ^ ^{a b c d e f g h i j k l m n o p q} "Ardahan Hanak Sulakçayır Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
3. ^ "ჯვარი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 3 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
4. ^ "ხევი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 24 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
5. ^ ^{a b} "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 541". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
6. ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 306". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
7. ^ ^{a b}
8. ^ ^{a b c} 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 38. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
9. ^ ^{a b} Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 211, .
10. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 479". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
11. ^ ""1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
12. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 289". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
13. ^ ^{a b} "başlık=Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 4 Ekim 1917, sayı: 217". 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
14. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
15. ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
16. ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 355" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
17. ^ . 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
18. ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
19. ^ . YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
20. ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 25 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
21. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
22. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
23. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
24. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar

• Sulakçayır, Hanak için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft