Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sınıraşan sular, bir ülkeden doğan başka ülke ile sınır oluşturan veya başka ülkeye akan sınıraşan sulardır. Ülke sınırlarında doğup, yine sınırlar içinde sona eren akarsulara milli/ulusal akarsu denilmektedir.
Sınıraşan sulara (transboundary watercourses) kıyısı olan devletlere kıyıdaş ülke denilmektedir. Sınıraşan suların tüm yönleriyle el alındığı küresel bir düzenlenme yoktur. Dünya nüfusunun %40'ı sınıraşan 260'tan fazla göl veya akarsu havzasında yaşamaktadır.
Önemi
Küresel ısınma ile birlikte yakın gelecekte suyun en önemli doğal kaynak haline geleceği düşünülmektedir. Gelecekte günümüzde petrol ve doğalgaz alanında yaşanan sert rekabetin, gelecekte su paylaşımı konusunda yaşanacağı düşünülmektedir.
Hukuki durum
Sınıraşan sular ile ilgili ilk düzenlemeler 1992-1997 gibi geç bir zamanda yapılmıştır. Günümüzde geçerli olan iki hukuki metin vardır: 1992'de imzalanan Uluslararası Göller ve Sınıraşan Suyollarının Korunması ve Kullanılması Hakkında Sözleşme ve 1997'de imzalanan Uluslararası Suyollarının Ulaşımdışı Amaçlarla Kullanılması Hukukuna İlişkin Sözleşme metinleridir. Bu anlaşmalarda devletlerin sular üzerindeki sınır ve hakları kesin olarak düzenleyen hükümler bulunmamaktadır. Sorunların çözümü taraf devletlere bırakılmıştır.
Anlaşmazlıklar uluslararası hakemlik kuruluşları veya mahkemelere aksettiğinde makul ve hakça kullanım prensibi doğrultusunda kararlar vermektedir. Hakça kullanım; "diğer tarafın çıkarlarına zarar vermeme" şeklinde tanımlanmaktadır.
Sorunlar
Bu konu ile ilgili en önemli sorun suların paylaşılmasının oluşturduğu su sorunudur. Suya sınırı olan her devlet sudan en fazla yararlanma hedefinde olduğundan sorunlar çıkmaktadır. Devletler olayı sadece su çerçevesinde değil, stratejik, ekonomik ve siyasal bir açıdan ilgilendikleri için çözümsüzlük devam etmektedir.
Türkiye'nin sınıraşan suları
Başka ülkede doğup Türk topraklarına giren, Türkiye'de doğup başka ülke topraklarına akan sulardır. Türkiye'de 5 sınır oluşturan, 22 sınıraşan, toplamda 27 egemenlik hakkı olan akarsu belirlenmiştir.
Türkiye'nin hak sahibi olduğu sınır oluşturan ve sınır aşan sular akış yönüne göre şunlardır:
- Afrin Çayı, Türkiye, Suriye, Türkiye
- Aras Nehri, Türkiye, Azerbaycan, İran, Ermenistan sınırını oluşturur.
- Arpaçay, Türkiye, Ermenistan sınırını oluşturur.
- Asi Nehri, Lübnan, Suriye, Türkiye
- Balık Suyu, Türkiye, Suriye
- Büyük Circop Suyu, Türkiye, Suriye. (Fırat'ın kolu)
- Culap Deresi, Türkiye, Suriye.(Fırat'ın kolu)
- Çoruh Nehri, Türkiye,Gürcistan
- Dicle, Türkiye, Suriye, Irak
- Drahini Deresi, Türkiye, Irak (Hezil Çayı'nın kolu)
- Fırat, Türkiye, Suriye, Irak
- Habur Çayı (Fırat), Türkiye, Suriye
- Hezil Suyu, Türkiye, Irak sınırını oluşturur. (Dicle'nin koludur.)
- Karacurum Çayı, Türkiye, Suriye
- Karasu, Türkiye, Suriye sınırını oluşturur. (Asi nehrinin koludur)
- Kocadere (Veleka), Türkiye, Bulgaristan
- Kura Nehri, Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan
- Meriç nehri, Bulgaristan, Yunanistan, Türkiye sınırını oluşturur.
- Mutludere, Türkiye, Bulgaristan sınırını oluşturur.
- Nerduş Çayı, Türkiye, Suriye
- Nusaybin Çağpınar, (Çağ Çağ Deresi) Türkiye, Suriye
- Sabun Suyu, Türkiye, Suriye
- Sayur Çayı, Türkiye, Suriye (Fırat'ın koludur)
- Sarısu, Türkiye, İran
- Senpas Suyu, Türkiye, Suriye
- ,
- Tunca Nehri, Bulgaristan, Türkiye
- Zerkan Suyu, Türkiye, Suriye
- Büyük Zap Suyu, Türkiye, Irak (Dicle'nin koludur)
Fırat-Dicle havzası için Türkiye Körfez ülkelerine barış suyu projesi teklif etmiştir. Irak ve Suriye Türkiye'nin teklifini petrolü çok, suyu az olan ülkelere siyasal manevra olarak kabul etmektedir. Türkiye'nin amacının; su fazlasını paraya çevirme, petrole karşı su ile bu ülkeleri kendisine muhtaç hale getirme, ekonomik ve siyasi etki altına alma, olarak görmektedir.
Türkiye Fırat ve Dicle sularını egemenlik meselesi olarak görmekte, suyun tahsisini kabul etmektedir. Suriye ve Irak bu ırmakları uluslararası su kabul etmekte paylaşım-taksimden yanadır.
Aras Nehri; Türkiye'nin sulama ve enerji projeleri uyguladı nehir için İran sorun görmekte, akışın %50 azaldığını iddia etmektedir. Arasın bir kolu olan Arpaçay üzerinde Türkiye ile SSCB ortak anlaşma ile Arpaçay Barajı ve Serdarabat Bendini yapmışlardır. Türkiye ile Ermenistan eski anlaşmaya göre barajdan yararlanmakta, Iğdır Ovası bu sular ile sulanmaktadır. Anlaşma kıyıdaş ülkelerin anlaşarak sudan birlikte faydalanmasına iyi bir örnektir.
Asi Nehri;Hatay'ı kendi toprağı kabul eden Suriye, Asi nehrinin tüm sularını kullanmakta, kışın habersiz baraj kapaklarını açmakta, yazın ise akarsu yatağı kurumaktadır.
Meriç nehri; Yunanistan ve Türkiye nehir kenarlarına yapılan setlerle taşkın tehlikesi bertaraf edilmiştir. Fakat Bulgaristan yaptığı barajlarla yazın suyun tamamına yakınını kullanmaktadır. Türkiye 1993'te Bulgaristan'dan su satın almıştır.
Çoruh Nehri; Türkiye nehir üzerinde HESler kurmaya devam etmekte, elektrik elde edilmektedir. Sorunun olmadığı bir sınıraşan sudur.
Aktaş Gölü; Türkiye ile Gürcistan arasında bulunur. Sınır yaklaşık olarak ortasından geçer.
Dünyada sınıraşan sular
Sınıraşan suların 214 akarsu havzasının; 155 tanesi iki, 36 tanesi üç, kalanı dört veya daha fazla ülke tarafından paylaşılır.
Su paylaşımında anlaşmazlık yaşanan önemli sınıraşan sular ve ilgili devletler şunlardır:
- Nil Nehri, Mısır, Sudan ve Etiyopya
- Lanoux Gölü; İspanya Fransa arasında,
- İndus Nehri; Hindistan ve Pakistan
- ; Arjantin Uruguay
- Çad Gölü; Çad, Kamerun, Nijer, Nijerya
- ve Colorado Nehri Meksika, ABD
Kaynakça
- ^ a b c ERDAĞ, Yrd.Doç.Dr. Ramazan. . YALOVA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
- ^ a b c ÖZ, Dilek Elvan. ""SINIRAŞAN SU" KAVRAMI VE BAZI ÖRNEKLER IŞIĞINDA FIRAT VE DİCLE İÇİN BİR PAYLAŞIM PLANI" (PDF). TMMOB Su Politikaları Kongresi. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
- ^ a b c d Tırıl, Alpay. "Sınır Aşan Sular: Türkiye ve Paydaşlarının Sınır Aşan Sular Politikalarına Siyasal ve Ekolojik Bir Bakış" (PDF). tucaum.ankara.edu.tr. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
- ^ a b AKMANDOR, M.Neşet. (PDF). 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
- ^ İNAN, Prof. Dr. Yüksel. "Sınır aşan Suların Hukuksal Boyutları" (PDF). dergiler.ankara.edu.tr. 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sinirasan sular bir ulkeden dogan baska ulke ile sinir olusturan veya baska ulkeye akan sinirasan sulardir Ulke sinirlarinda dogup yine sinirlar icinde sona eren akarsulara milli ulusal akarsu denilmektedir Sinirasan sulara transboundary watercourses kiyisi olan devletlere kiyidas ulke denilmektedir Sinirasan sularin tum yonleriyle el alindigi kuresel bir duzenlenme yoktur Dunya nufusunun 40 i sinirasan 260 tan fazla gol veya akarsu havzasinda yasamaktadir OnemiKuresel isinma ile birlikte yakin gelecekte suyun en onemli dogal kaynak haline gelecegi dusunulmektedir Gelecekte gunumuzde petrol ve dogalgaz alaninda yasanan sert rekabetin gelecekte su paylasimi konusunda yasanacagi dusunulmektedir Hukuki durumSinirasan sular ile ilgili ilk duzenlemeler 1992 1997 gibi gec bir zamanda yapilmistir Gunumuzde gecerli olan iki hukuki metin vardir 1992 de imzalanan Uluslararasi Goller ve Sinirasan Suyollarinin Korunmasi ve Kullanilmasi Hakkinda Sozlesme ve 1997 de imzalanan Uluslararasi Suyollarinin Ulasimdisi Amaclarla Kullanilmasi Hukukuna Iliskin Sozlesme metinleridir Bu anlasmalarda devletlerin sular uzerindeki sinir ve haklari kesin olarak duzenleyen hukumler bulunmamaktadir Sorunlarin cozumu taraf devletlere birakilmistir Anlasmazliklar uluslararasi hakemlik kuruluslari veya mahkemelere aksettiginde makul ve hakca kullanim prensibi dogrultusunda kararlar vermektedir Hakca kullanim diger tarafin cikarlarina zarar vermeme seklinde tanimlanmaktadir SorunlarBu konu ile ilgili en onemli sorun sularin paylasilmasinin olusturdugu su sorunudur Suya siniri olan her devlet sudan en fazla yararlanma hedefinde oldugundan sorunlar cikmaktadir Devletler olayi sadece su cercevesinde degil stratejik ekonomik ve siyasal bir acidan ilgilendikleri icin cozumsuzluk devam etmektedir Turkiye nin sinirasan sulariBaska ulkede dogup Turk topraklarina giren Turkiye de dogup baska ulke topraklarina akan sulardir Turkiye de 5 sinir olusturan 22 sinirasan toplamda 27 egemenlik hakki olan akarsu belirlenmistir Turkiye nin hak sahibi oldugu sinir olusturan ve sinir asan sular akis yonune gore sunlardir Afrin Cayi Turkiye Suriye Turkiye Aras Nehri Turkiye Azerbaycan Iran Ermenistan sinirini olusturur Arpacay Turkiye Ermenistan sinirini olusturur Asi Nehri Lubnan Suriye Turkiye Balik Suyu Turkiye Suriye Buyuk Circop Suyu Turkiye Suriye Firat in kolu Culap Deresi Turkiye Suriye Firat in kolu Coruh Nehri Turkiye Gurcistan Dicle Turkiye Suriye Irak Drahini Deresi Turkiye Irak Hezil Cayi nin kolu Firat Turkiye Suriye Irak Habur Cayi Firat Turkiye Suriye Hezil Suyu Turkiye Irak sinirini olusturur Dicle nin koludur Karacurum Cayi Turkiye Suriye Karasu Turkiye Suriye sinirini olusturur Asi nehrinin koludur Kocadere Veleka Turkiye Bulgaristan Kura Nehri Turkiye Gurcistan Azerbaycan Meric nehri Bulgaristan Yunanistan Turkiye sinirini olusturur Mutludere Turkiye Bulgaristan sinirini olusturur Nerdus Cayi Turkiye Suriye Nusaybin Cagpinar Cag Cag Deresi Turkiye Suriye Sabun Suyu Turkiye Suriye Sayur Cayi Turkiye Suriye Firat in koludur Sarisu Turkiye Iran Senpas Suyu Turkiye Suriye Tunca Nehri Bulgaristan Turkiye Zerkan Suyu Turkiye Suriye Buyuk Zap Suyu Turkiye Irak Dicle nin koludur Firat Dicle havzasi icin Turkiye Korfez ulkelerine baris suyu projesi teklif etmistir Irak ve Suriye Turkiye nin teklifini petrolu cok suyu az olan ulkelere siyasal manevra olarak kabul etmektedir Turkiye nin amacinin su fazlasini paraya cevirme petrole karsi su ile bu ulkeleri kendisine muhtac hale getirme ekonomik ve siyasi etki altina alma olarak gormektedir Turkiye Firat ve Dicle sularini egemenlik meselesi olarak gormekte suyun tahsisini kabul etmektedir Suriye ve Irak bu irmaklari uluslararasi su kabul etmekte paylasim taksimden yanadir Aras Nehri Turkiye nin sulama ve enerji projeleri uyguladi nehir icin Iran sorun gormekte akisin 50 azaldigini iddia etmektedir Arasin bir kolu olan Arpacay uzerinde Turkiye ile SSCB ortak anlasma ile Arpacay Baraji ve Serdarabat Bendini yapmislardir Turkiye ile Ermenistan eski anlasmaya gore barajdan yararlanmakta Igdir Ovasi bu sular ile sulanmaktadir Anlasma kiyidas ulkelerin anlasarak sudan birlikte faydalanmasina iyi bir ornektir Asi Nehri Hatay i kendi topragi kabul eden Suriye Asi nehrinin tum sularini kullanmakta kisin habersiz baraj kapaklarini acmakta yazin ise akarsu yatagi kurumaktadir Meric nehri Yunanistan ve Turkiye nehir kenarlarina yapilan setlerle taskin tehlikesi bertaraf edilmistir Fakat Bulgaristan yaptigi barajlarla yazin suyun tamamina yakinini kullanmaktadir Turkiye 1993 te Bulgaristan dan su satin almistir Coruh Nehri Turkiye nehir uzerinde HESler kurmaya devam etmekte elektrik elde edilmektedir Sorunun olmadigi bir sinirasan sudur Aktas Golu Turkiye ile Gurcistan arasinda bulunur Sinir yaklasik olarak ortasindan gecer Dunyada sinirasan sularSinirasan sularin 214 akarsu havzasinin 155 tanesi iki 36 tanesi uc kalani dort veya daha fazla ulke tarafindan paylasilir Su paylasiminda anlasmazlik yasanan onemli sinirasan sular ve ilgili devletler sunlardir Nil Nehri Misir Sudan ve Etiyopya Lanoux Golu Ispanya Fransa arasinda Indus Nehri Hindistan ve Pakistan Arjantin Uruguay Cad Golu Cad Kamerun Nijer Nijerya ve Colorado Nehri Meksika ABDKaynakca a b c ERDAG Yrd Doc Dr Ramazan YALOVA SOSYAL BILIMLER DERGISI 1 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2017 a b c OZ Dilek Elvan SINIRASAN SU KAVRAMI VE BAZI ORNEKLER ISIGINDA FIRAT VE DICLE ICIN BIR PAYLASIM PLANI PDF TMMOB Su Politikalari Kongresi 1 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Mart 2017 a b c d Tiril Alpay Sinir Asan Sular Turkiye ve Paydaslarinin Sinir Asan Sular Politikalarina Siyasal ve Ekolojik Bir Bakis PDF tucaum ankara edu tr 1 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Mart 2017 a b AKMANDOR M Neset PDF 1 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2017 INAN Prof Dr Yuksel Sinir asan Sularin Hukuksal Boyutlari PDF dergiler ankara edu tr 3 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Mart 2017