Türkiye'deki Kırgızlar, Türkiye Kırgızları ya da Türkiye Kırgız Türkleri (Kırgızca: Түркия кыргыздaры Türkiya Kırgızdarı), 20. yüzyılda Orta Asya'nın Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra kimi yıllarda az sayıda olarak Türkiye topraklarına gelen Kırgızların Türkiye sınırlarında kalan kısmıdır. Türkiye'deki Kırgızların sayısı 15 bin dolayındadır.
Toplam nüfus | |
---|---|
15000 | |
Diller | |
Din | |
Tarihçe
Türkiye'deki Kırgızlar içinde dillerini en iyi koruyan grup esas olarak Van'a bağlı Erciş ilçesinin Ulupamir köyüdür. Buraya yerleşen Kırgızlar 1980 yıllarından beri burada yaşadıklarından Van Kırgızları da denilir. Van Kırgızlarının nüfusu yaklaşık olarak 5000 dolayındadır. Buradaki Kırgızların kökü Afganistan'ın Pamir yöresinden gelmişlerdir. Türkiye'de yaşayan başka da Kırgız toplulukları bulunur. Rus işgali ile Tacikistan'ın ilçesinden Afganistan Pamir yöresine gelen bir bölük Kırgız topluluğu Pamir'deki Kırgız topluluğu ile birleşmiştir. Sovyetlerin Afganistan'ı işgali ile de Pamir yöresinde Rahmankul Han önderliğinde Pakistan'ın Gilgit vadisine geçmişlerdir. 1982 yılında bu topluluğun bir bölümü İstanbul'a gitmiş, kalanları da yeniden Afganistan'daki Pamir yöresine dönmüşlerdir.
Kırgız topluluklarının Pamir'e ilk yerleşimleri 1575 yılındadır. 1920 yılında yine Pamir'e Kırgız toplulukları gelip yerleşirler. 1930'lu yıllarda Pamir'e yine bir iskan daha yaşanır. Pamir Kırgızlarının nüfusları 65.000 kadardı. Pamir yöresi Kırgızları 20. asırda sınır değişimleri sebebiyle Sovyet Rusya (Türkistan'dan) ve İngiltere (Hindistan'dan) arasında ikiye bölünmüşlerdir. Kırgızlar çok sayıda kadere (farklı ülkelere) gitmek mecburiyetinde bırakılırlar. Pamir Kırgızları terimi ilk kez 1892 yılında Rus etnograflar tarafından kullanılmıştır. Kırgız adı Eski Türk dilinden gelen bir addır. Eski Türk dilinde Kırk-ız şeklinde yazılır.
Boylar
Türkiye'deki bütün Kırgız boyları İstanbul ilinde yaşasa da, asıl yoğunlaştıkları yer Ulupamir köyüdür. Türkiye'deki Kırgızların kültürü Kırgızistan Kırgızları ile büyük ölçüde benzerlik gösterse bile Türkiye Kırgızlarının dili daha özdür.
Dernekler
Türkiye Kırgızlarının en büyük dernek yapılanması Kırgız Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği'dir. Bunun dışında da dernek yapılanmaları vardır.
Konuyla ilgili yayınlar
- Kаyıpоv S. Cılğа bеrgis cаrım kün: İlimiy-pоpulyardık kitеp – B.: Uçkun, 2006. - 220 b.
- Kayıpоv Sulaiman. Fоlklоr Üzеrinе Yazılar: Makalеlеr, Bildirilеr. – Ankara, 2006.
- Cumаbаеv, Bеktеmir Mitаlipоviç. Pаmir: Uluu dеrcаvаlаrdın оrtоsundаğı gеоsаyasiy küröş. – Bişkеk: Uçkun, 2009. – 192 bеt.
- Cumаbаеv B. Bаtıştаn Аziyanın cürögünö çеyin // Kırğızdаr / Tüzgön Kеñеş Cusupоv. – Bişkеk, 2003. – T. 5. – 289-298-bеttеr.
- Cumаbаеv B., Mааnаеv Е. Pаmir kırğızdаrı: Tаrıхiy-еtnоgrаfiyalık оçеrk. – Bişkеk, 2009. – 186 bеt.
- Çоrоtеgin T., Mоldоkаsımоv K. Kırğızdаrdın cаnа Kırğızstаndın kıskаçа tаrıхı: (Bаyırkı zаmаndаn tаrtıp bugünkü küngö çеyin): Tаrıхtı оkup üyrönüüçülör üçün. – Bişkеk, 2000. – (). – 160 b.
- Urstаnbеkоv, Bеyşе., Çоrоеv T.K. Kırğız tаrıхı: Kıskаçа еntsiklоpеdiyalık sözdük. – Frunzе: Kırğız Sоvеt Еntsiklоpеdiyasının Bаşkı rеdаktsiyası, 1990. – 288 bеt. – Rеtsеnzеnt: tаrıх iliminin dоktоru Ömürkul Kаrаеv. - .
Kaynakça
- ^ a b "Türkiye'de yaşayan Kırgızların yaşamı nasıl? - Röportaj". kabar.kg. 11 Nisan 2018. 10 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2016.
- ^ http://www.dunyaturkleri.org.tr/Haberler.asp?haber=devam&id=84[]
Dış bağlantılar
- http://www.azattyk.org/media/video/24696804.html 27 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.barakelde.org/news:35115/ 21 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://manas.edu.kg/ 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.azattyk.org/archive/ky-news/20120113/828/828.html?id=24451201 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.сары-кол.рф/pressa/zhaylyktar/item/214-ван-кыргыздары-кыргызстандан-мугалим-сурашат-улуу-памир[]
- http://www.bbc.co.uk/kyrgyz/kyrgyzstan/2012/11/121105_van.shtml 8 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.erkintoo.kg/news4735[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkiye deki Kirgizlar Turkiye Kirgizlari ya da Turkiye Kirgiz Turkleri Kirgizca Tүrkiya kyrgyzdary Turkiya Kirgizdari 20 yuzyilda Orta Asya nin Rus Imparatorlugu tarafindan ele gecirilmesinden sonra kimi yillarda az sayida olarak Turkiye topraklarina gelen Kirgizlarin Turkiye sinirlarinda kalan kismidir Turkiye deki Kirgizlarin sayisi 15 bin dolayindadir Turkiye deki KirgizlarToplam nufus15000DillerKirgizca TurkceDinIslam Hanefi Sunni TarihceTurkiye deki Kirgizlar icinde dillerini en iyi koruyan grup esas olarak Van a bagli Ercis ilcesinin Ulupamir koyudur Buraya yerlesen Kirgizlar 1980 yillarindan beri burada yasadiklarindan Van Kirgizlari da denilir Van Kirgizlarinin nufusu yaklasik olarak 5000 dolayindadir Buradaki Kirgizlarin koku Afganistan in Pamir yoresinden gelmislerdir Turkiye de yasayan baska da Kirgiz topluluklari bulunur Rus isgali ile Tacikistan in ilcesinden Afganistan Pamir yoresine gelen bir boluk Kirgiz toplulugu Pamir deki Kirgiz toplulugu ile birlesmistir Sovyetlerin Afganistan i isgali ile de Pamir yoresinde Rahmankul Han onderliginde Pakistan in Gilgit vadisine gecmislerdir 1982 yilinda bu toplulugun bir bolumu Istanbul a gitmis kalanlari da yeniden Afganistan daki Pamir yoresine donmuslerdir Kirgiz topluluklarinin Pamir e ilk yerlesimleri 1575 yilindadir 1920 yilinda yine Pamir e Kirgiz topluluklari gelip yerlesirler 1930 lu yillarda Pamir e yine bir iskan daha yasanir Pamir Kirgizlarinin nufuslari 65 000 kadardi Pamir yoresi Kirgizlari 20 asirda sinir degisimleri sebebiyle Sovyet Rusya Turkistan dan ve Ingiltere Hindistan dan arasinda ikiye bolunmuslerdir Kirgizlar cok sayida kadere farkli ulkelere gitmek mecburiyetinde birakilirlar Pamir Kirgizlari terimi ilk kez 1892 yilinda Rus etnograflar tarafindan kullanilmistir Kirgiz adi Eski Turk dilinden gelen bir addir Eski Turk dilinde Kirk iz seklinde yazilir BoylarTurkiye deki butun Kirgiz boylari Istanbul ilinde yasasa da asil yogunlastiklari yer Ulupamir koyudur Turkiye deki Kirgizlarin kulturu Kirgizistan Kirgizlari ile buyuk olcude benzerlik gosterse bile Turkiye Kirgizlarinin dili daha ozdur DerneklerTurkiye Kirgizlarinin en buyuk dernek yapilanmasi Kirgiz Turkleri Kultur ve Yardimlasma Dernegi dir Bunun disinda da dernek yapilanmalari vardir Konuyla ilgili yayinlarKayipov S Cilga bergis carim kun Ilimiy populyardik kitep B Uckun 2006 220 b Kayipov Sulaiman Folklor Uzerine Yazilar Makaleler Bildiriler Ankara 2006 Cumabaev Bektemir Mitalipovic Pamir Uluu dercavalardin ortosundagi geosayasiy kuros Biskek Uckun 2009 192 bet Cumabaev B Batistan Aziyanin curoguno ceyin Kirgizdar Tuzgon Kenes Cusupov Biskek 2003 T 5 289 298 better Cumabaev B Maanaev E Pamir kirgizdari Tarihiy etnografiyalik ocerk Biskek 2009 186 bet Corotegin T Moldokasimov K Kirgizdardin cana Kirgizstandin kiskaca tarihi Bayirki zamandan tartip bugunku kungo ceyin Tarihti okup uyronuuculor ucun Biskek 2000 ISBN 9967 00 001 5 160 b Urstanbekov Beyse Coroev T K Kirgiz tarihi Kiskaca entsiklopediyalik sozduk Frunze Kirgiz Sovet Entsiklopediyasinin Baski redaktsiyasi 1990 288 bet Retsenzent tarih iliminin doktoru Omurkul Karaev ISBN 5 89750 028 2 Kaynakca a b Turkiye de yasayan Kirgizlarin yasami nasil Roportaj kabar kg 11 Nisan 2018 10 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Agustos 2019 Arsivlenmis kopya 29 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Haziran 2016 http www dunyaturkleri org tr Haberler asp haber devam amp id 84 olu kirik baglanti Dis baglantilarhttp www azattyk org media video 24696804 html 27 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi http www barakelde org news 35115 21 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi http manas edu kg 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi http www azattyk org archive ky news 20120113 828 828 html id 24451201 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi http www sary kol rf pressa zhaylyktar item 214 van kyrgyzdary kyrgyzstandan mugalim surashat uluu pamir olu kirik baglanti http www bbc co uk kyrgyz kyrgyzstan 2012 11 121105 van shtml 8 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi http www erkintoo kg news4735 olu kirik baglanti