Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır. |
İstatistik bilim dalında tabakalı örnekleme bir anakütleden özel bir şekil olasılık örnekleme yöntemi ile veri elde edilmesidir. Tabakalı örnekleme yöntemini diğer olasılık örnekleme yöntemlerden ayıran özelliği anakütlenin içindeki bütün elamanlar belli özelliklere göre kendi içlerinde birbirlerine benzeyen birkaç gruptan, tabakadan oluştuklarıdır. Tabaka elemanları birbirlerine benzerler fakat diğer tabaka elemanlarından çok bariz şekilde değişiktirler. Tabaka örneğinde örnek elemanları öyle seçilmektedir ki her bir anakütle tabakası için örnekte temsilci bulunmaktadır.
Tabakalı örnekleme özellikleri
Eğer anakütlenin alt tabakaları çok bariz farklılıklar gösterirse, her bir alt-anakütleyi (yani tabakayı) ayrı ayrı örneklemek yararlıdır. Tabakalaştırmak örneklemeye başlamadan anakütle üyelerini göreli türdeş gruplara ayırma işlemidir. Tabakalar karşılıklı olarak dışlamalı olmalıdır ve böylece anakütlenin her bir elemanı sadece tek bir tabakaya tahsis edilmelidir. Tabakalar hep birlikte kapsayıcı olmalıdır: yani hiçbir anakütle elemanı mevcut tabakalara tahsis edilmeden dışarıda bırakılmamalıdır.
Her bir anakütle elemanı sadece tek bir tabakaya tahsis edilip sınıflandırıldıktan sonra her bir tabakadan ayrı ayrı örnek seçilme işlemine geçilir. Her bir tabakadan önceden tayin edilmiş büyüklükte tabaka örneği yine uygun bir olasılık örneklemesi kullanılarak (ya basit rastgele örnekleme ile ya da sistematik örnekleme ile) ele geçirilir. Bu türlü örnekleme örneklem hatasını azalttığı için örneklemin anakütleyi temsil etme gücünü artırır. Bir anakütleye bir basit rastgele örnekleme uyguladıktan sonra elde edilen aritmetik ortalama etrafındaki yayılım, tabakalanmış örneklemeden sonra hesaplanan ağırlıklı ortalama etrafındaki yayılımdan daha fazla olması beklenmektedir.
Tabakalı örnek seçme stratejileri
Her tabaka için örnek seçme için kullanılan strateji değişik tipte tabakalı örneklem elde edilmesini sağlar. Şu çeşitlerde stratejiler uygulanması mümkündür:
- Orantılı ayırma: Bu tip tabakalı örnek almada her tabaka için örnekteki eleman sayısı o tabakanın anakütle içindeki bir dağılım özelliği oranına bağlanır.
- Sayıya orantılı ayırma:
Bu çeşit orantılı ayrımda anakütle çerçevesi elemanları tabakalara ayrılır ve her tabaka elamanları sayısının anakütle büyüklüğüne oranı bulunur. Bu sayısal oranların da seçilecek örnekte de aynen korunması bu çeşit ayrımın ana prensibi olur. Örneğin bir üniversite öğrencileri anakütlesinde 1/10 Anadolu liseleri mezunları var olduğu biliniyorsa o üniversite öğrencilerinden seçilecek Anadolu liselileri tabakasına ait olan örnek elamanları tüm örnek içinde 1/10 oranında olmaları gerekir.
Bu çeşit ayrımın büyük dezavantajı bazı anakütle tabakaları mensupları sayısının ve tüm sayıya orantılarının çok küçük olup nispeten küçük sayıda bir tabaka örneği için kesirli yahut yanlı sonuç çıkarması çok muhtemel çok küçük örnek büyüklükleri gerektirmesidir. Örneğin, yine yukarıda bahsi geçen üniversiteden alınacak örnek büyüklüğü 30 olması kabul edilmişse ve anakütle Anadolu lise mezunları oranı olan 1/10 bu örnekte de korunacaksa, bu tabaka örnek büyüklüğü sadece 3 olacaktır. Bu kadar küçük bir örnekten elde edilecek bilgilerin yanlı olmak olasılığı çok yüksek olacaktır.
- Yayılıma orantılı ayırma:
Bu şekilde, bir ayrıcı değişken için anakütle tüm varyansı ve her bir tabakanın bu varyansa katkısı oranı tespit edilir. Anakütle tabakaları için tüm varyansa katkı orantıları tespit edilir. Alınacak örnekte değişik tabakalardan alınacak örnek sayıları her tabaka için bu anakütle varyansa katkı oranını koruyacak şekilde saptanır.
Bu çeşit ayrımın en büyük dezavantajı ayrıcı değişken için anakütle verilerinin bulunup, kullanılması ve anakütle tabakalarının varyanslarının tüm anakütle varyansına katkı oranlarının hesaplanması gereğidir.
- Ters orantılı ayırma:
Bazı araştırmalarda, araştırma konusu çok küçük sayıda ama ana önemi haiz bir tabakanın ayrıntılı olarak incelemesini gerektirir. Örneğin, yine bir üniversite öğrencileri davranışlarına ait bir çalışmada yabancı okul mezunlarının davranışlarını incelemek özellikle istenmektedir. Bu halde yabancı okul mezunları tabakası çok küçük olabilir ve eğer orantılı ayırma kullanılırsa örnekte çok ufak olarak temsil edilmeleri gerekir. Bu halde bazı Amerikan araştırmacılar ayrımın sayıya orantılı yapılmasını, ama orantıların ters olarak kullanılmasını tavsiye etmişlerdir. Böylece anakütlede küçük oranda olan tabakalar örnekte büyük oranda ve tersi olacaktır.
- Orantısız ayırma:
- Tahminlerin kesinliğini artırır
- Etkendir
Dezavantajları
- Kesinlikle tabakalamayı sağlayacak işe yarar tabaka ayırıcı değişken seçimi çok güç olabilir ve bu ayırıcı değişken için bilgi toplanması çok güç hatta imkânsiz olabilir.
- Eğer kendi aralarında benzerlik gösteren birkaç alt-grup yoksa imkânsızdır
- Örnekleme maliyeti yüksek olabilir
- Anakütle hakkında kesin ve işe yarar bilgilerin örnek planlaması safhasında elde olması gerekir; eğer bu bilgi yoksa toplanan örnekte problemi ortaya çıkar.
- Sadece örnekleme surecinin en başında alt gruplara önem verir ve artırma içinde ortaya çıkabilecek gruplaşmalar ele alınmaz.
Örnek
Bir orantılı ayrım kullanılarak tabakalı örnek seçimine pratik örnek, bir firma için hazırlanan bir ankettir. Burada tabakayı teşhis eden özellikler araştırmacı tarafından seçilen iki anakütle özelliğidir: firmada çalışanların cinsiyeti ve tamzamanlı/yarızamanlı çalışıp çalışmadıkları. Anakütle çerçevesi 180 çalışandan oluşmaktadır. Seçilen 2 ayırma özelliğine göre bu anakütle çerçevesi şu dört tabakaya ayrılmışsa ve her tabaka içindeki eleman sayısı şöyle verilmiştir:
- erkek, tam zamanlı: 90
- erkek, yarızamanlı: 18
- kadın, tamzamanlı: 9
- kadın, yarızamanlı: 63
- Toplam: 180
Dikkat edilirse istatistik için bu bir anakütle değildir; sadece anakütle çerçevesidir. Araştırmanın incelediği değişken hakkında verilebilecek değerler anakütleyi oluşturur.
Araştırıcı ne kadar kendi emek, zaman ve para sarfetmek istemediğine göre, örnek büyüklüğünü 40 olarak seçmiş olduğu varsayılsın ve orantılı ayırma yöntemi ile tabakalı örnek elde edilecektir
İlk olarak her bir tabakanın eleman sayısı ile anakütle çerçevesi içinde toplam arasındaki oran bulunur yani her bir tabaka eleman sayısı 180 ile bölünür ve yüzdeler elde edilir:
- erkek, tam zamanlı yüzdesi = (90 / 180) x 100 = 50
- erkek, yarızamanlı yüzdesi= (18 / 180) x100 = 10
- kadın, tamzamanlı yüzdesi= (9 / 180) x 100 = 5
- kadın, yarızamanlı yüzdesi= (63 / 180) x 100 = 35
Orantılı ayırma kullanılacağı için her bir tabaka elemanı oranı, örnek içinde de şöyle olması gerekir:
- erkek, tam zamanlı: %50
- erkek, yarızamanlı: %10
- kadın, tamzamanlı: %5
- kadın, yarızamanlı: %35
Örnek büyüklüğü 40 olarak seçildiği için örnek çerçevesi içinde her bir tabaka eleman sayısı şöyledir:
- 40in %50i olur 20.
- 40in %10u olur 4.
- 40in %5i olur 2.
- 40in %35i olur 14.
Kaynakça
- ^ Aaker,D.A., V.Kumar and G.S.Day, [2007], Marketing Research, 9th ed., John Wiley
- ^ http://www.coventry.ac.uk/ec/~nhunt/meths/strati.html 23 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Accessed 2008/01/27
İçsel bağlantılar
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin iceriginin Turkcelestirilmesi veya Turkce dilbilgisi ve kurallari dogrultusunda duzeltilmesi gerekmektedir Bu maddedeki yazim ve noktalama yanlislari ya da anlatim bozukluklari giderilmelidir Yabanci sozcukler yerine Turkce karsiliklarinin kullanilmasi karakter hatalarinin duzeltilmesi dilbilgisi hatalarinin duzeltilmesi vs Duzenleme yapildiktan sonra bu sablon kaldirilmalidir Istatistik bilim dalinda tabakali ornekleme bir anakutleden ozel bir sekil olasilik ornekleme yontemi ile veri elde edilmesidir Tabakali ornekleme yontemini diger olasilik ornekleme yontemlerden ayiran ozelligi anakutlenin icindeki butun elamanlar belli ozelliklere gore kendi iclerinde birbirlerine benzeyen birkac gruptan tabakadan olustuklaridir Tabaka elemanlari birbirlerine benzerler fakat diger tabaka elemanlarindan cok bariz sekilde degisiktirler Tabaka orneginde ornek elemanlari oyle secilmektedir ki her bir anakutle tabakasi icin ornekte temsilci bulunmaktadir Tabakali ornekleme ozellikleriEger anakutlenin alt tabakalari cok bariz farkliliklar gosterirse her bir alt anakutleyi yani tabakayi ayri ayri orneklemek yararlidir Tabakalastirmak orneklemeye baslamadan anakutle uyelerini goreli turdes gruplara ayirma islemidir Tabakalar karsilikli olarak dislamali olmalidir ve boylece anakutlenin her bir elemani sadece tek bir tabakaya tahsis edilmelidir Tabakalar hep birlikte kapsayici olmalidir yani hicbir anakutle elemani mevcut tabakalara tahsis edilmeden disarida birakilmamalidir Her bir anakutle elemani sadece tek bir tabakaya tahsis edilip siniflandirildiktan sonra her bir tabakadan ayri ayri ornek secilme islemine gecilir Her bir tabakadan onceden tayin edilmis buyuklukte tabaka ornegi yine uygun bir olasilik orneklemesi kullanilarak ya basit rastgele ornekleme ile ya da sistematik ornekleme ile ele gecirilir Bu turlu ornekleme orneklem hatasini azalttigi icin orneklemin anakutleyi temsil etme gucunu artirir Bir anakutleye bir basit rastgele ornekleme uyguladiktan sonra elde edilen aritmetik ortalama etrafindaki yayilim tabakalanmis orneklemeden sonra hesaplanan agirlikli ortalama etrafindaki yayilimdan daha fazla olmasi beklenmektedir Tabakali ornek secme stratejileriHer tabaka icin ornek secme icin kullanilan strateji degisik tipte tabakali orneklem elde edilmesini saglar Su cesitlerde stratejiler uygulanmasi mumkundur Orantili ayirma Bu tip tabakali ornek almada her tabaka icin ornekteki eleman sayisi o tabakanin anakutle icindeki bir dagilim ozelligi oranina baglanir Sayiya orantili ayirma Bu cesit orantili ayrimda anakutle cercevesi elemanlari tabakalara ayrilir ve her tabaka elamanlari sayisinin anakutle buyuklugune orani bulunur Bu sayisal oranlarin da secilecek ornekte de aynen korunmasi bu cesit ayrimin ana prensibi olur Ornegin bir universite ogrencileri anakutlesinde 1 10 Anadolu liseleri mezunlari var oldugu biliniyorsa o universite ogrencilerinden secilecek Anadolu liselileri tabakasina ait olan ornek elamanlari tum ornek icinde 1 10 oraninda olmalari gerekir Bu cesit ayrimin buyuk dezavantaji bazi anakutle tabakalari mensuplari sayisinin ve tum sayiya orantilarinin cok kucuk olup nispeten kucuk sayida bir tabaka ornegi icin kesirli yahut yanli sonuc cikarmasi cok muhtemel cok kucuk ornek buyuklukleri gerektirmesidir Ornegin yine yukarida bahsi gecen universiteden alinacak ornek buyuklugu 30 olmasi kabul edilmisse ve anakutle Anadolu lise mezunlari orani olan 1 10 bu ornekte de korunacaksa bu tabaka ornek buyuklugu sadece 3 olacaktir Bu kadar kucuk bir ornekten elde edilecek bilgilerin yanli olmak olasiligi cok yuksek olacaktir Yayilima orantili ayirma Bu sekilde bir ayrici degisken icin anakutle tum varyansi ve her bir tabakanin bu varyansa katkisi orani tespit edilir Anakutle tabakalari icin tum varyansa katki orantilari tespit edilir Alinacak ornekte degisik tabakalardan alinacak ornek sayilari her tabaka icin bu anakutle varyansa katki oranini koruyacak sekilde saptanir Bu cesit ayrimin en buyuk dezavantaji ayrici degisken icin anakutle verilerinin bulunup kullanilmasi ve anakutle tabakalarinin varyanslarinin tum anakutle varyansina katki oranlarinin hesaplanmasi geregidir Ters orantili ayirma Bazi arastirmalarda arastirma konusu cok kucuk sayida ama ana onemi haiz bir tabakanin ayrintili olarak incelemesini gerektirir Ornegin yine bir universite ogrencileri davranislarina ait bir calismada yabanci okul mezunlarinin davranislarini incelemek ozellikle istenmektedir Bu halde yabanci okul mezunlari tabakasi cok kucuk olabilir ve eger orantili ayirma kullanilirsa ornekte cok ufak olarak temsil edilmeleri gerekir Bu halde bazi Amerikan arastirmacilar ayrimin sayiya orantili yapilmasini ama orantilarin ters olarak kullanilmasini tavsiye etmislerdir Boylece anakutlede kucuk oranda olan tabakalar ornekte buyuk oranda ve tersi olacaktir Orantisiz ayirma Tahminlerin kesinligini artirir EtkendirDezavantajlari Kesinlikle tabakalamayi saglayacak ise yarar tabaka ayirici degisken secimi cok guc olabilir ve bu ayirici degisken icin bilgi toplanmasi cok guc hatta imkansiz olabilir Eger kendi aralarinda benzerlik gosteren birkac alt grup yoksa imkansizdir Ornekleme maliyeti yuksek olabilir Anakutle hakkinda kesin ve ise yarar bilgilerin ornek planlamasi safhasinda elde olmasi gerekir eger bu bilgi yoksa toplanan ornekte problemi ortaya cikar Sadece ornekleme surecinin en basinda alt gruplara onem verir ve artirma icinde ortaya cikabilecek gruplasmalar ele alinmaz OrnekBir orantili ayrim kullanilarak tabakali ornek secimine pratik ornek bir firma icin hazirlanan bir ankettir Burada tabakayi teshis eden ozellikler arastirmaci tarafindan secilen iki anakutle ozelligidir firmada calisanlarin cinsiyeti ve tamzamanli yarizamanli calisip calismadiklari Anakutle cercevesi 180 calisandan olusmaktadir Secilen 2 ayirma ozelligine gore bu anakutle cercevesi su dort tabakaya ayrilmissa ve her tabaka icindeki eleman sayisi soyle verilmistir erkek tam zamanli 90 erkek yarizamanli 18 kadin tamzamanli 9 kadin yarizamanli 63 Toplam 180 Dikkat edilirse istatistik icin bu bir anakutle degildir sadece anakutle cercevesidir Arastirmanin inceledigi degisken hakkinda verilebilecek degerler anakutleyi olusturur Arastirici ne kadar kendi emek zaman ve para sarfetmek istemedigine gore ornek buyuklugunu 40 olarak secmis oldugu varsayilsin ve orantili ayirma yontemi ile tabakali ornek elde edilecektir Ilk olarak her bir tabakanin eleman sayisi ile anakutle cercevesi icinde toplam arasindaki oran bulunur yani her bir tabaka eleman sayisi 180 ile bolunur ve yuzdeler elde edilir erkek tam zamanli yuzdesi 90 180 x 100 50 erkek yarizamanli yuzdesi 18 180 x100 10 kadin tamzamanli yuzdesi 9 180 x 100 5 kadin yarizamanli yuzdesi 63 180 x 100 35 Orantili ayirma kullanilacagi icin her bir tabaka elemani orani ornek icinde de soyle olmasi gerekir erkek tam zamanli 50 erkek yarizamanli 10 kadin tamzamanli 5 kadin yarizamanli 35 Ornek buyuklugu 40 olarak secildigi icin ornek cercevesi icinde her bir tabaka eleman sayisi soyledir 40in 50i olur 20 40in 10u olur 4 40in 5i olur 2 40in 35i olur 14 Kaynakca Aaker D A V Kumar and G S Day 2007 Marketing Research 9th ed John Wiley http www coventry ac uk ec nhunt meths strati html 23 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Accessed 2008 01 27Icsel baglantilarOrneklemeKaynakca