Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tarihsel jeoloji, yeryüzü ve üzerindeki tüm yapıların uzun jeolojik zaman içerisinde geçirdikleri değişim ve dönüşümleri inceleyen bir jeoloji disiplinidir. Tarihsel jeoloji modern bilimsel esasa göre paleontoloji, paleoklimatoloji ve paleosismoloji gibi alt disiplinlere sahiptir. Geniş anlamda tarihsel jeoloji, jeolojik zaman boyunca dünyanın gelişimini anlamlandırabilmek için gerekli bilimsel temeli sunması yanında, geniş iklimsel değişimler, volkanik püskürmeler ve depremler gibi gelecekte yaşanabilecek afetlerin nitelik ve niceliği hakkında yapılacak tahminlerde kullanılacak ipuçları sağlayabilir.
İşleyiş
Yerküre tarihinin bilimsel olarak incelenmesi ve yorumlanması mevcut süregelen jeolojik işlemlerin anlaşılmasını gerektirir, işte etkincilik (actualism) ilkesi burada devreye girer. Günümüz şartlarından yola çıkarak geçmişi inşa etme eylemidir, geçmişte yaşanan jeolojik süreçlerin de sıklık ve süreç bakımından farklılaşsa da temelde günümüz jeolojik şartlarına benzer olduğu kabul edilir. Yerkürenin tarihinin yeniden kurulması da zaman boyutu olmadan imkansızdır, bu yüzden jeolojik zamanı belirlemek modern bilimin bulduğu tekniklere dek (radyometrik yaş ölçümleri) göreceli olarak kalmıştır. Dizin fosiller ve tabaka geometrisi yardımıyla göreceli yaşlandırmalar yapılmıştır.
Tarihsel süreç
Yerkürenin kronolojik bir tarihinin gözlem ve karşılaştırma yapmak suretiyle (fosil ve tabaka incelemesi) anlaşılabileceğini fark eden ilk kişi Nikolaus Steno'dur. Yer şekillerinin özellikle dağların ağaç gibi büyüdüğü fikrine karşı çıkıp yerkabuğundaki değişimlerin ve dönüşümlerin bugünkü manzarayı yarattığı görüşünü savunmuştur.
1666'da Steno İtalya'da görev yaparken; bir köpek balığı yakalayan balıkçılar bu hayvanın başını anatomik incelemeler yapması adına Steno'ya getirmişlerdir. Doğada kayaları incelerken; bulduğu bir kaya içindeki objenin yakalanan köpek balığının dişine olan benzerliği üzerinden bu objenin köpek balığı dişi olduğu ve bu dişe sahip hayvanın ölünce zaman içerisinde kalıntılarının kayalar içinde hapsolduğu fikrini öne sürmüştür. Bu çıkarım onu katı bir cismin katı bir cisim içinde kapalı kaldığı sonucuna götürmüştür. 1669'da yayımlanan De solido intra solidum naturaliter contento dissertationis prodromus adlı eserinde günümüzde de her jeologa rehberlik eden beş jeolojik ilkeyi üretmiştir. Bunlar: süperpozisyon ilkesi, orijinal yataylık ilkesi, kesen kesilen ilişkisi (cross-cutting), yanal devamlılık ilkesi ve direysel (faunal) topluluk ilkesidir. Abraham Gottlieb Werner'in neptünizm teorisi de yerküreyi oluşturan kayaçların kökeni konusunda ortaya atılan bir teoriydi. Bu teoriye göre yerkürenin erken dönemlerinde büyük ve tek bir okyanus bulunuyordu ve tüm kayalar bu okyanustan çökelerek oluşmuştu. Daha sonra modern jeolojinin kurucusu olarak kabul edilen James Hutton'un kayaların oluşumu ve evrimini dünyanın iç kuvvetlerine bağlaması ve böylece üniformitaryanizm ilkesini de bulmasıyla yerkürenin jeolojik geçmişinin yeniden kurulması yolunda bir adım atılmıştır. Modern jeolojinin tarihsel niteliğine katkı sağlayan bilim insanlarından biri de Charles Lyell'dir. Üniformitaryanizm ilkesini daha da geliştirip yerkürenin geçmiş dönemlerinin betimlenmesini olanaklı kılarak Darwin'in ünlü teorisine de kapı açtı.
Kaynakça
- ^ a b Editors, Editors. . science.jrank.org/. Science.jrank. 13 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
- ^ actualism
- ^ "History of geology, February 2007, State of New South Wales, ISSN 1832-6668". 14 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Nisan 2024.
- ^ The-Editors-of-Encyclopaedia-Britannica, The-Editors-of-Encyclopaedia-Britannica. "Nicolaus Steno". Encyclopædia Britannica, inc. Encyclopædia Britannica, inc. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
- ^ Dittmer, Kyle. . www.gsoc.org. Geological Society of the Oregon Country. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
- ^ Neptünizm
- ^ "Plutonism". 12 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Nisan 2024.
- ^ "Charles Lyell". 7 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Nisan 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tarihsel jeoloji yeryuzu ve uzerindeki tum yapilarin uzun jeolojik zaman icerisinde gecirdikleri degisim ve donusumleri inceleyen bir jeoloji disiplinidir Tarihsel jeoloji modern bilimsel esasa gore paleontoloji paleoklimatoloji ve paleosismoloji gibi alt disiplinlere sahiptir Genis anlamda tarihsel jeoloji jeolojik zaman boyunca dunyanin gelisimini anlamlandirabilmek icin gerekli bilimsel temeli sunmasi yaninda genis iklimsel degisimler volkanik puskurmeler ve depremler gibi gelecekte yasanabilecek afetlerin nitelik ve niceligi hakkinda yapilacak tahminlerde kullanilacak ipuclari saglayabilir IsleyisYerkure tarihinin bilimsel olarak incelenmesi ve yorumlanmasi mevcut suregelen jeolojik islemlerin anlasilmasini gerektirir iste etkincilik actualism ilkesi burada devreye girer Gunumuz sartlarindan yola cikarak gecmisi insa etme eylemidir gecmiste yasanan jeolojik sureclerin de siklik ve surec bakimindan farklilassa da temelde gunumuz jeolojik sartlarina benzer oldugu kabul edilir Yerkurenin tarihinin yeniden kurulmasi da zaman boyutu olmadan imkansizdir bu yuzden jeolojik zamani belirlemek modern bilimin buldugu tekniklere dek radyometrik yas olcumleri goreceli olarak kalmistir Dizin fosiller ve tabaka geometrisi yardimiyla goreceli yaslandirmalar yapilmistir Tarihsel surecYerkurenin kronolojik bir tarihinin gozlem ve karsilastirma yapmak suretiyle fosil ve tabaka incelemesi anlasilabilecegini fark eden ilk kisi Nikolaus Steno dur Yer sekillerinin ozellikle daglarin agac gibi buyudugu fikrine karsi cikip yerkabugundaki degisimlerin ve donusumlerin bugunku manzarayi yarattigi gorusunu savunmustur Jeolojik zaman spirali 1666 da Steno Italya da gorev yaparken bir kopek baligi yakalayan balikcilar bu hayvanin basini anatomik incelemeler yapmasi adina Steno ya getirmislerdir Dogada kayalari incelerken buldugu bir kaya icindeki objenin yakalanan kopek baliginin disine olan benzerligi uzerinden bu objenin kopek baligi disi oldugu ve bu dise sahip hayvanin olunce zaman icerisinde kalintilarinin kayalar icinde hapsoldugu fikrini one surmustur Bu cikarim onu kati bir cismin kati bir cisim icinde kapali kaldigi sonucuna goturmustur 1669 da yayimlanan De solido intra solidum naturaliter contento dissertationis prodromus adli eserinde gunumuzde de her jeologa rehberlik eden bes jeolojik ilkeyi uretmistir Bunlar superpozisyon ilkesi orijinal yataylik ilkesi kesen kesilen iliskisi cross cutting yanal devamlilik ilkesi ve direysel faunal topluluk ilkesidir Abraham Gottlieb Werner in neptunizm teorisi de yerkureyi olusturan kayaclarin kokeni konusunda ortaya atilan bir teoriydi Bu teoriye gore yerkurenin erken donemlerinde buyuk ve tek bir okyanus bulunuyordu ve tum kayalar bu okyanustan cokelerek olusmustu Daha sonra modern jeolojinin kurucusu olarak kabul edilen James Hutton un kayalarin olusumu ve evrimini dunyanin ic kuvvetlerine baglamasi ve boylece uniformitaryanizm ilkesini de bulmasiyla yerkurenin jeolojik gecmisinin yeniden kurulmasi yolunda bir adim atilmistir Modern jeolojinin tarihsel niteligine katki saglayan bilim insanlarindan biri de Charles Lyell dir Uniformitaryanizm ilkesini daha da gelistirip yerkurenin gecmis donemlerinin betimlenmesini olanakli kilarak Darwin in unlu teorisine de kapi acti Kaynakca a b Editors Editors science jrank org Science jrank 13 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Temmuz 2020 actualism History of geology February 2007 State of New South Wales ISSN 1832 6668 14 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Nisan 2024 The Editors of Encyclopaedia Britannica The Editors of Encyclopaedia Britannica Nicolaus Steno Encyclopaedia Britannica inc Encyclopaedia Britannica inc 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2020 Dittmer Kyle www gsoc org Geological Society of the Oregon Country 27 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Temmuz 2020 Neptunizm Plutonism 12 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Nisan 2024 Charles Lyell 7 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Nisan 2024