Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tasmanya canavarı (Sarcophilus harrisii) veya Tasmanya şeytanı, bir familyası olan keseli sansargiller'den (Dasyuridae) bir hayvan türü. Bu familyanın şu an yaşayan en büyük temsilcisidir ve Sarcophilus cinsinin tek üyesidir. Ufak bir köpek ebatlarında ama yapılı ve kaslıdır. Şu anda dünyadaki en büyük etobur keselidir.
| Tasmanya canavarı | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Sarcophilus harrisii (, 1841) | ||||||||||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||||||||||
| Sarcophilius laniarius |
Bugün sadece Tasmanya Adası'nda yaşamaktadır. Anakara Avustralya'da tahminen 14. yüzyıl içerisinde nesli tükenmiştir. Evcil kümes hayvanlarının korunması için 1930'lu yıllarda yoğun olarak Tazmanya'da da avlanmışlardır. 1941 yılında Keseli canavarın koruma altına alınmasıyla adadaki varlıkları kendine gelmiştir. Ancak 1990'lı yıllarda baş gösteren bir hastalık, bu hayvanın geleceğini yeniden tehdit etmektedir. Çok yakında tehlike altında sınıflandırmasına girebilir. Tasmanya Hükûmeti hastalığın etkilerini azaltmak için önlemler almaktadır.
İsminin kökeni
Bu ismini, siyah kürkü, irkildiğinde yaydığı nahoş kokusu, yüksek sesle çıkardığı ürkütücü çığlığı ve beslenirken sergilediği çok hırçın hareketlerden dolayı almıştır.
Bilimsel ismi son 200 yıl içerisinde defalarca değişmiştir. Doğa bilimci ilk 1807 yılında hayvanı incelemiş ve Didelphis ursina ismini vermiştir. Daha sonra 1838 yılında Richard Owen tarafından adı Dasyurus laniarius olarak değiştirilmiştir. Ancak bu isim de uzun süre kalmadı. 1841'de türü tekrar kategorize etti ve Sarcophilus harrisii adını verdi. Türün en taksonomi incelemeleri 1987 yılında yapıldı ve Sarcophilus laniarius adı verildi. S. harrisii ismi kaldı ve S. laniarius ismi de fosil türleri ile ilişkilendirildi. Tazmanya canavarı Sarcophilus cinsinin yaşayan tek üyesidir.
En yeni araştırmalar sonunda, ile yakın Tasmanya kaplanı (Thylacine) ile ise uzaktan akraba olduğu yönünde bilgiler elde etmiştir.
Fiziksel Özellikleri
Tasmanya canavarı, 1936'da son Thylacine'in ölümünden bu yana yaşayan en büyük yırtıcı keselidir. Erkek, baş dahil 65 cm büyüklüğünde, kuyruğu yaklaşık 26 cm uzunluğunda, ağırlığı 8 kg'dir. Dişi ise yaklaşık 57 cm, kuyruk 24 cm, 6 kg ağırlığındadır. Tasmanya canavarının doğadaki ömrü ortalama 6 yıldır, esarette bu süre uzayabilir.
Vücut yapısı güçlüdür. Baş, kısa ve geniş, dişler sivri ve kemik parçalamaya uygundur. Kürkü genelde siyah ya da koyu kahvedir. Bir keseli memeli için alışılmadık bir biçimde ön ayakları arkalara oranla biraz daha uzundur.
Canavarın yüzünde ve kafasının tepesinde bıyıkları vardır. Bunlar karanlıkta yemek ararken avlarının ve diğer canavarların yerlerini tespit etmede işe yarar. Kışkırtıldığı zamanlar keskinliği kokarcanınkine rakip olabilen bir koku salabilir. Duyma egemen duyusudur, aynı zamanda mükemmel bir koku alma duyusuna da sahiptir. Canavar geceleri avlandığı için görme duyusu en kuvvetli siyah beyazdadır. Loş ışıkta hareket eden nesneleri hemen görebilmekte fakat durağan nesneleri seçmekte zorlanmaktadırlar. Memeliler arasında vücut oranı ayarlanarak yapılmış bir analiz, Tazmanya canavarının yaşayan memeliler arasında en kuvvetli ısırığa sahip olduğunu göstermiştir.Çenesinin gücü büyük oranda görece büyük kafasından kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda bir Tazmanya canavarı hayatı boyunca yavaşça büyüyen tek bir takım dişe sahiptir.
Üreme
Dişiler genelde cinsel erişkinliğe ulaştıkları ikinci yıldan sonra üremeye başlarlar. Bu noktada senede bir kere doğurgan hale gelirler ve kızgınlık döneminde çoğul ovumlar üretirler. Çiftleşme Mart ayında, gün ve gece boyunca korunaklı yerlerde olur. Erkekler, dişiler için dövüşürler ve dişi canavarlar baskın erkekle çiftleşir. Canavarlar değillerdir ve dişiler çiftleşmeden sonra erkek tarafından korunmazlarsa birçok başka erkekle çiftleşebilirler. Gebelik 21 gün sürer ve her biri yaklaşık 0,18 - 0,24 gram olan (pirinç tanesi kadar bir büyüklükte) 20-30 arası yavru yumurta akı kıvamında bir sıvının içinde dünyaya gelir. Yavrular doğdukları zaman vajinadan annenin kıllarına tutunarak keseye giderler. Kesenin içine girdikten sonra her biri ilerleyen 100 gün boyunca bir meme ucuna bağlı kalır. 4 meme ucu bulunduğu için memeye ilk ulaşan 4 yavru hayatta kalır. Bir meme edinemeyen yavrular genelde anne tarafından yenirler. İstatiksel olarak erkeklere oranla daha fazla dişi hayatta kalır. Dişi Tasmanya canavarının kesesi aynı wombatta olduğu gibi arkaya doğru açılır dolayısı ile yavrular kesenin içindeyken dişinin yavrularla etkileşimde bulunması zordur.
Kesenin içinde, beslenebilen yavru hızla gelişir. 15. günde kulakların dış kısımları görünür hale gelir. 16 gün sonra göz kapakları 17. gün bıyıklar ve 20. günden sonra da dudaklar belirir. Yavrunun tüyleri 49. günde çıkmaya başlar ve 90 gün sonunda tüm bir kürke kavuşur. Gözleri 87-93 gün sonra kürkün oluşması ile beraber açılır ve 100 gün sonunda meme ucundaki tutunuşları gevşer. doğumdan 105 gün sonra ebeveylerinin 200 gr. ağırlığında küçük bir kopyası olarak keseyi terk ederler. Kanguru yavrularının aksine canavar yavruları keseye daha geri dönmezler. Onun yerine ekim kasım ayları arasında ilk kez dışarı çıkmadan önce üç ay daha inlerinde kalırlar. Ocak ayında bağımsız hale gelirler. Dişi canavarlar yılın altı haftası hariç yavrularına bakmakla meşguldürler.
Ekoloji ve davranış
Tasmanya canavarları, tüm Tasmanya'ya dağılmış ve oldukça yaygındırlar. Şehirlerin civarları dahil olmak üzere tüm ortamlarda bulunurlar. Özellikle sahil ormanlarının ve kuru sclerophyll ormanları tercih ederler. Tasmanya canavarı gece ve alacakaranlık zamanlarının avcısıdır ve gündüzlerini yoğun çalılıklar veya bir delikte geçirirler. Genç canavarlar ağaçlara tırmanabilirler ama bu irileştikçe daha zor hale gelir. Genelde yalnız hayvanlardır ve sürüler oluşturmazlar. 8–20 km² arasında değişen bir bölgeleri vardır.
Tasmanya canavarları küçük bir wallaby büyüklüğündeki avlarla başa çıkabilirler ama pratikte fırsatçılardır ve avlanmaktan daha sık olarak buldukları leşleri yerler.
Aslında wombatları tercih etse de, her türlü küçük yerli memelileri, evcil memelileri (koyun dahil), kuşları balıkları, böcekleri, kurbağaları ve sürüngenleri de yer. Diyetleri çok çeşitlidir ve mevcut yemeğe göre değişir. Ortalama olarak her gün kendi vücut ağırlıklarının %15'i kadarını yerler ama durum müsaade ederse 30 dakika içinde kendi ağırlıklarının %40'ını bile yiyebilirler. Tasmanya canavarları leşten geriye hiçbir iz bırakmazlar et ve iç organlara ek olarak kemik ve kürk de dahil her şeyi yerler. Bu bağlamda bir leşi hızla silip süpürmeleri sayesinde leşte oluşup çiftlik hayvanlarına zarar verebilecek böceklerin yetişmesini önledikleri için Tasmanyalı çiftçilerin saygısını kazanmışlardır.
Yemek yeme, Tasmanya canavarları için sosyal bir olaydır. Canavara atfedilen gürültünün büyük bir kısmı 12'ye kadar hayvanın bir araya gelip yerlerken çıkardıkları bu toplumsal hırıltılardır. Bu sesler sık sık kilometrelerce öteden duyulabilir. Beslenmekte olan canavarlar üzerinde yapılan bir çalışma karakteristik saldırgan esnemeleri de dahil 20 farklı fiziksel duruş biçimi ve canavarların yerken haberleşmek üzere kullandıları 11 farklı ses olduğunu ortaya çıkarmıştır. Genelde baskınlık kurmak için sesler ve duruşlar kullanılır ama dövüşler de olur. En agresifler erişkin erkeklerdir ve yemek ya da eş için kavgalardan dolayı yara izleri oldukça yaygındır.
Korunma durumu
Tasmanya bir süredir büyük keseli etoburların son sığınağıydı. İnsanların gelmesinden çok kısa bir süre sonra anakaradaki bütün büyük etoburların soyu tükendi. Sadece en küçük ve en iyi uyum sağlayanlar hayatta kaldı. Fosil kanıtları Tasmanya canavarının anakarada yaklaşık 600 yıl öncesine (ilk Avrupa kolonisinden 400 yıl önce) kadar var olduğunu göstermektedir. Soylarının tükenmesi dingolar ve tarafından avlanılmasına bağlanmaktadır. Dingosuz Tasmanya'da etobur keseliler, Avrupalılar gelene kadar hala aktiftiler. Avrupalıların gelişinden sonra Thylacine'in soyunun tükenmesi daha iyi bilinir ama Tasmanya canavarı da tehdit altındaydı.
İlk Tasmanyalı yerleşimciler tadının dana etine benzediğini söyledikleri Tasmanya canavarını yiyorlardı. Canavarların çiftlik hayvanlarını avlayıp öldürecekleri inancı üzerine, tüm şehirsel alanlardan kökünün kazınması için 1830'da bir ödül yasası yürürlüğe girdi. Bunu izleyen yüzyıl boyunca tuzaklar ve zehirleme, soylarını tükenmenin eşiğine getirdi. 1936'da son Tasmanya kurdunun ölümünden sonra canavarlar için olan tehdit anlaşıldı. Tasmanya canavarı 1941'de koruma altına alında ve nüfusu yavaşça kendini toparladı.
Kayıtlı tarihte, muhtemelen salgın hastalıklara bağlı iki büyük nüfus azalması oldu: 1909'da ve 1950'de. Tasmanya canavarı'nın şu anki nüfusunun 100.000 ile 150.000 arasında olduğu düşünülmektedir. 10–20 km² başına 20 canavar. Tasmanya ve Avustralya, Tasmanya canavarlarının ihracını yasaklamıştır.
Canavar yüz tümörü hastalığı
İlk kez 1996'da otaya çıkan (devil facial tumour disease - DFTD) Tasmanya'nın vahşi canavarlarını kırıp geçti. Tahminler, hastalığın canavar nüfusunun %20 ile %50'si arasını vurduğu ve ülkenin %65'inde etkili olduğu yönünde. Etkilenen yoğun nüfuslu bölgelerde ölüm oranı 12-18 arasında %100.Tür, Tasmanya'nın 1995 Tehdit Altındaki Türlerin Korunması Yasası ve Avustralya'nın 1999 Çevre Koruması ve Biyoçeşitliliğin Korunması Yasası'nın 2006 yılı sürümlerinde Hassas olarak listelendi. Bu, türün orta vadede soyunun tükenme tehlikesinde olduğu anlamına geliyor. IUCN şu an için bu türü tehdit altında görmüyor. En son değerlendirildiğinde asgari endişe (IUCN Kırmızı Liste|LC) olarak listede yer aldı.
Hastalığın yayılması ve hastalıktaki değişimleri takip edebilmek amacı ile vahşi Tasmanya canavarı nüfusları izlenmektedir. Saha izlemeleri, belirlenmiş bir alan içerisindeki canavarların yakalanması ve hastalık için kontrol edilmeleri ve etkilenmiş hayvanların sayısının belirlenmesinden oluşuyor. Aynı alan hastalığın zamanla yayılmasını nitelendirmek amacı ile tekrar tekrar ziyaret edilmektedir. Şimdiye kadar olan sonuçlar gösteriyor ki; hastalığın bir alandaki kısa vadeli etkileri çok ciddidir. Türetilmiş diğer bölgelerdeki uzun vadeli izlemeler bu sonuçların kalıcı olup olmayacağını ve nüfusların toparlanıp toparlanamayacağını gösterecek. Saha elemanları ayrıca hastalanmış canavarların yakalanıp vahşi nüfustan arındırılmalarının etkinliğini araştırıyor. Hastalıklı canavarların vahşi nüfuslardan ayıklanmasının, hastalığın yaygınlığını azaltması ve daha çok canavarın gençlik yıllarını geçerek üremesini sağlaması umut ediliyor.
'nın banliyösü Hobart ve Batı Tasmanya açıklarındaki 'ndaki tesislerde hastalıksız canavarlardan oluşan iki "sigorta" nüfus yerleştirildi. Anakaradaki hayvanat bahçelerinde ıslah edilmeleri de başka bir seçenek. Tasmanya ekosistemindeki varlığı 2001 yılında yasadışı olarak doğaya salınmış kızıl tilkinin yayılmasını engellediği için Canavar sayısındaki düşüş aynı zamanda bir ekolojik sorun olarak da görülmekte. Tilkiler Avustralya'nın tüm eyaletlerinde problem yaratan istilacı türlerdir ve tilkilerin Tasmanya'da yayılması Tasmanya Canavarı'nın kendini toparlamasına köstek olacaktır.
Kültürel referanslar
Tasmanya canavarı, Avustralya'da simge haline gelmiş bir hayvandır, Tasmanya Ulusal Parklar ve Vahşi Yaşam Servislerinin ve "Şeytanlar" diye bilinen Avustralya futbolu takımının simgesidir.
İhracındaki sınırlamalar yüzünden Tazmanya Canavarı esarette sadece Avustralya'da görülebilir. Bilinen son denizaşırı canavar 2004 yılında Kaliforniya'da öldü. Buna rağmen Danimarka Prensi Frederick'in ve Tasmanya'lı eşi Prenses Mary'nin ilk oğullarının doğumundan sonra Tasmanya Hükûmeti Kopenhag Hayvanat Bahçesine bir çift Tasmanya canavarı hediye etti. Bunlar Avustralya dışında bilinen tek Tasmanya canavarlarıdır.
Belki de Tasmanya canavarı, uluslararası kamuoyunda en çok Looney Tunes çizgi karakteri "Tasmanian Devil" ya da "Taz"'a ilham olması ile bilinir. Tasmanya canavarı ile vücut bulduğu çizgi karakter arasındaki tek benzerlik doymak bilmez iştahları ve utangaçlıklarıdır.
Dış bağlantılar
- Ses ve video dosyaları, SSS
- Cancer Could Wipe Out Tasmanian Devils 27 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bu sayfada aynı zamanda Tasmanya canavarının çığlığını duyabileceğiniz bir ses dosyası ve hastalık ile ilgili bir video da mevcut.
- Tasmanya Hükümeti - Tasmanya Şeytanı SSS 9 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Le diable de Tasmanie 18 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Fransızca)
Referanslar ve dipnotlar
- ^ a b Harris, G. P. 1807. Description of two species of Didelphis for Van Diemen's Land. Transactions of the Linnean Society of London, Volume IX
- ^ Werdelin, L. 1987. Some observations on Sarcophilus laniarius and the evolution of Sarcophilus. Records of the Queen Victoria Museum, Launceston, 90:1-27
- ^ Groves, Colin (16 Kasım 2005). Wilson, D. E., and Reeder, D. M. (eds) (Ed.). Mammal Species of the World (3. edition bas.). Johns Hopkins University Press. s. 28. .
- ^ a b c Guiler, E.R. (1983). The Australian Museum, Complete Book of Australian Mammals (Tasmanian Devil in R. Strahan Ed. bas.). Angus & Robertson. ss. 27-28. 0-207-14454-0.
- ^ a b c d Department of Primary Industries, Water and Environment. Tasmanian Devil - Frequently Asked Questions 8 Eylül 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Wroe, S, McHenry, C, and Thomason, J. 2005. Bite club: comparative bite force in big biting mammals and the prediction of predatory behaviour in fossil taxa. Proceedings of the Royal Society B-Biological Sciences 272:619-625 PMID 15817436
- ^ a b c Guiler, E.R. 1970. Observations on the Tasmanian Devil, Sarcophilus harrisii II. Reproduction, Breeding and Growth of Pouch Young. Australian Journal of Zoology 18:63-70
- ^ a b Fisher, D.O. et al. 2001. The ecological basis of life history variation in marsupials, Appendix A 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Ecology 82:3531-3540
- ^ a b Pemberton, D. and Renouf, D. 1993. A field-study of communication and social behaviour of Tasmanina Devils at feeding sites. Australian Journal of Zoology, 41:507-526
- ^ Johnson, C.N. and Wroe, S. 2003. Causes of extinction of vertebrates during the Holocene of mainland Australia: arrival of the dingo, or human impact? Holocene 13:941-948
- ^ DPIWE. 2005. Devil Facial Tumour Disease - Update June 2005 2 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b c DPIWE. 2005. Tasmanian Devil Facial Tumor Disease, Disease Management Strategy 2 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b DPIWE. Disease Affecting Tasmanian Devils 21 Eylül 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Tasmanya canavarı, Australasian Marsupial & Monotreme Specialist Group tarafından 1996 yılında yapılan değerlendirmede Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'in tehdit altındaki türlerin 2006 yılı kırmızı listesinde "LC" (LC) olarak listelenmiştir. IUCN veritabanında bunun sebepleri ile daha detaylı bilgi bulunabilir. Erişim tarihi: 12 Ekim, 2006
- ^ Bostanci, A. 2005. A Devil of a Disease. Science, 307:1035 PMID 15718445
- ^ Tassie sends devils to celebrate birth, AAP, October 17, 2005
Kaynakça
- Sarcophilus laniarius[]
- Sarcophilus[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tasmanya canavari Sarcophilus harrisii veya Tasmanya seytani bir familyasi olan keseli sansargiller den Dasyuridae bir hayvan turu Bu familyanin su an yasayan en buyuk temsilcisidir ve Sarcophilus cinsinin tek uyesidir Ufak bir kopek ebatlarinda ama yapili ve kaslidir Su anda dunyadaki en buyuk etobur keselidir Tasmanya canavariBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaAlt sinif MarsupialiaTakim Familya DasyuridaeAlt familya Oymak Cins Sarcophilus 1837Tur S harrisiiIkili adlandirmaSarcophilus harrisii 1841 SinonimlerSarcophilius laniarius Bugun sadece Tasmanya Adasi nda yasamaktadir Anakara Avustralya da tahminen 14 yuzyil icerisinde nesli tukenmistir Evcil kumes hayvanlarinin korunmasi icin 1930 lu yillarda yogun olarak Tazmanya da da avlanmislardir 1941 yilinda Keseli canavarin koruma altina alinmasiyla adadaki varliklari kendine gelmistir Ancak 1990 li yillarda bas gosteren bir hastalik bu hayvanin gelecegini yeniden tehdit etmektedir Cok yakinda tehlike altinda siniflandirmasina girebilir Tasmanya Hukumeti hastaligin etkilerini azaltmak icin onlemler almaktadir Isminin kokeniBu ismini siyah kurku irkildiginde yaydigi nahos kokusu yuksek sesle cikardigi urkutucu cigligi ve beslenirken sergiledigi cok hircin hareketlerden dolayi almistir Bilimsel ismi son 200 yil icerisinde defalarca degismistir Doga bilimci ilk 1807 yilinda hayvani incelemis ve Didelphis ursina ismini vermistir Daha sonra 1838 yilinda Richard Owen tarafindan adi Dasyurus laniarius olarak degistirilmistir Ancak bu isim de uzun sure kalmadi 1841 de turu tekrar kategorize etti ve Sarcophilus harrisii adini verdi Turun en taksonomi incelemeleri 1987 yilinda yapildi ve Sarcophilus laniarius adi verildi S harrisii ismi kaldi ve S laniarius ismi de fosil turleri ile iliskilendirildi Tazmanya canavari Sarcophilus cinsinin yasayan tek uyesidir En yeni arastirmalar sonunda ile yakin Tasmanya kaplani Thylacine ile ise uzaktan akraba oldugu yonunde bilgiler elde etmistir Fiziksel OzellikleriTasmanya canavari 1936 da son Thylacine in olumunden bu yana yasayan en buyuk yirtici keselidir Erkek bas dahil 65 cm buyuklugunde kuyrugu yaklasik 26 cm uzunlugunda agirligi 8 kg dir Disi ise yaklasik 57 cm kuyruk 24 cm 6 kg agirligindadir Tasmanya canavarinin dogadaki omru ortalama 6 yildir esarette bu sure uzayabilir Vucut yapisi gucludur Bas kisa ve genis disler sivri ve kemik parcalamaya uygundur Kurku genelde siyah ya da koyu kahvedir Bir keseli memeli icin alisilmadik bir bicimde on ayaklari arkalara oranla biraz daha uzundur Canavarin yuzunde ve kafasinin tepesinde biyiklari vardir Bunlar karanlikta yemek ararken avlarinin ve diger canavarlarin yerlerini tespit etmede ise yarar Kiskirtildigi zamanlar keskinligi kokarcaninkine rakip olabilen bir koku salabilir Duyma egemen duyusudur ayni zamanda mukemmel bir koku alma duyusuna da sahiptir Canavar geceleri avlandigi icin gorme duyusu en kuvvetli siyah beyazdadir Los isikta hareket eden nesneleri hemen gorebilmekte fakat duragan nesneleri secmekte zorlanmaktadirlar Memeliler arasinda vucut orani ayarlanarak yapilmis bir analiz Tazmanya canavarinin yasayan memeliler arasinda en kuvvetli isiriga sahip oldugunu gostermistir Cenesinin gucu buyuk oranda gorece buyuk kafasindan kaynaklanmaktadir Ayni zamanda bir Tazmanya canavari hayati boyunca yavasca buyuyen tek bir takim dise sahiptir UremeDisiler genelde cinsel eriskinlige ulastiklari ikinci yildan sonra uremeye baslarlar Bu noktada senede bir kere dogurgan hale gelirler ve kizginlik doneminde cogul ovumlar uretirler Ciftlesme Mart ayinda gun ve gece boyunca korunakli yerlerde olur Erkekler disiler icin dovusurler ve disi canavarlar baskin erkekle ciftlesir Canavarlar degillerdir ve disiler ciftlesmeden sonra erkek tarafindan korunmazlarsa bircok baska erkekle ciftlesebilirler Gebelik 21 gun surer ve her biri yaklasik 0 18 0 24 gram olan pirinc tanesi kadar bir buyuklukte 20 30 arasi yavru yumurta aki kivaminda bir sivinin icinde dunyaya gelir Yavrular dogduklari zaman vajinadan annenin killarina tutunarak keseye giderler Kesenin icine girdikten sonra her biri ilerleyen 100 gun boyunca bir meme ucuna bagli kalir 4 meme ucu bulundugu icin memeye ilk ulasan 4 yavru hayatta kalir Bir meme edinemeyen yavrular genelde anne tarafindan yenirler Istatiksel olarak erkeklere oranla daha fazla disi hayatta kalir Disi Tasmanya canavarinin kesesi ayni wombatta oldugu gibi arkaya dogru acilir dolayisi ile yavrular kesenin icindeyken disinin yavrularla etkilesimde bulunmasi zordur Kesenin icinde beslenebilen yavru hizla gelisir 15 gunde kulaklarin dis kisimlari gorunur hale gelir 16 gun sonra goz kapaklari 17 gun biyiklar ve 20 gunden sonra da dudaklar belirir Yavrunun tuyleri 49 gunde cikmaya baslar ve 90 gun sonunda tum bir kurke kavusur Gozleri 87 93 gun sonra kurkun olusmasi ile beraber acilir ve 100 gun sonunda meme ucundaki tutunuslari gevser dogumdan 105 gun sonra ebeveylerinin 200 gr agirliginda kucuk bir kopyasi olarak keseyi terk ederler Kanguru yavrularinin aksine canavar yavrulari keseye daha geri donmezler Onun yerine ekim kasim aylari arasinda ilk kez disari cikmadan once uc ay daha inlerinde kalirlar Ocak ayinda bagimsiz hale gelirler Disi canavarlar yilin alti haftasi haric yavrularina bakmakla mesguldurler Ekoloji ve davranisTasmanya canavarlari gececi olmalarina ragmen guneste yatmaktan hoslanirlar Dovuslerden kalan yara izleri canavarin sol gozu uzerinde rahatlikla gorulebilir Tasmanya canavarlari tum Tasmanya ya dagilmis ve oldukca yaygindirlar Sehirlerin civarlari dahil olmak uzere tum ortamlarda bulunurlar Ozellikle sahil ormanlarinin ve kuru sclerophyll ormanlari tercih ederler Tasmanya canavari gece ve alacakaranlik zamanlarinin avcisidir ve gunduzlerini yogun caliliklar veya bir delikte gecirirler Genc canavarlar agaclara tirmanabilirler ama bu irilestikce daha zor hale gelir Genelde yalniz hayvanlardir ve suruler olusturmazlar 8 20 km arasinda degisen bir bolgeleri vardir Canavar o gun daha onceden bir araba tarafindan oldurulmus bir wallaby yiyor Tasmanya canavarlari kucuk bir wallaby buyuklugundeki avlarla basa cikabilirler ama pratikte firsatcilardir ve avlanmaktan daha sik olarak bulduklari lesleri yerler Aslinda wombatlari tercih etse de her turlu kucuk yerli memelileri evcil memelileri koyun dahil kuslari baliklari bocekleri kurbagalari ve surungenleri de yer Diyetleri cok cesitlidir ve mevcut yemege gore degisir Ortalama olarak her gun kendi vucut agirliklarinin 15 i kadarini yerler ama durum musaade ederse 30 dakika icinde kendi agirliklarinin 40 ini bile yiyebilirler Tasmanya canavarlari lesten geriye hicbir iz birakmazlar et ve ic organlara ek olarak kemik ve kurk de dahil her seyi yerler Bu baglamda bir lesi hizla silip supurmeleri sayesinde leste olusup ciftlik hayvanlarina zarar verebilecek boceklerin yetismesini onledikleri icin Tasmanyali ciftcilerin saygisini kazanmislardir Yemek yeme Tasmanya canavarlari icin sosyal bir olaydir Canavara atfedilen gurultunun buyuk bir kismi 12 ye kadar hayvanin bir araya gelip yerlerken cikardiklari bu toplumsal hiriltilardir Bu sesler sik sik kilometrelerce oteden duyulabilir Beslenmekte olan canavarlar uzerinde yapilan bir calisma karakteristik saldirgan esnemeleri de dahil 20 farkli fiziksel durus bicimi ve canavarlarin yerken haberlesmek uzere kullandilari 11 farkli ses oldugunu ortaya cikarmistir Genelde baskinlik kurmak icin sesler ve duruslar kullanilir ama dovusler de olur En agresifler eriskin erkeklerdir ve yemek ya da es icin kavgalardan dolayi yara izleri oldukca yaygindir Korunma durumuTasmanya bir suredir buyuk keseli etoburlarin son siginagiydi Insanlarin gelmesinden cok kisa bir sure sonra anakaradaki butun buyuk etoburlarin soyu tukendi Sadece en kucuk ve en iyi uyum saglayanlar hayatta kaldi Fosil kanitlari Tasmanya canavarinin anakarada yaklasik 600 yil oncesine ilk Avrupa kolonisinden 400 yil once kadar var oldugunu gostermektedir Soylarinin tukenmesi dingolar ve tarafindan avlanilmasina baglanmaktadir Dingosuz Tasmanya da etobur keseliler Avrupalilar gelene kadar hala aktiftiler Avrupalilarin gelisinden sonra Thylacine in soyunun tukenmesi daha iyi bilinir ama Tasmanya canavari da tehdit altindaydi Ilk Tasmanyali yerlesimciler tadinin dana etine benzedigini soyledikleri Tasmanya canavarini yiyorlardi Canavarlarin ciftlik hayvanlarini avlayip oldurecekleri inanci uzerine tum sehirsel alanlardan kokunun kazinmasi icin 1830 da bir odul yasasi yururluge girdi Bunu izleyen yuzyil boyunca tuzaklar ve zehirleme soylarini tukenmenin esigine getirdi 1936 da son Tasmanya kurdunun olumunden sonra canavarlar icin olan tehdit anlasildi Tasmanya canavari 1941 de koruma altina alinda ve nufusu yavasca kendini toparladi Kayitli tarihte muhtemelen salgin hastaliklara bagli iki buyuk nufus azalmasi oldu 1909 da ve 1950 de Tasmanya canavari nin su anki nufusunun 100 000 ile 150 000 arasinda oldugu dusunulmektedir 10 20 km basina 20 canavar Tasmanya ve Avustralya Tasmanya canavarlarinin ihracini yasaklamistir Canavar yuz tumoru hastaligi Ilk kez 1996 da otaya cikan devil facial tumour disease DFTD Tasmanya nin vahsi canavarlarini kirip gecti Tahminler hastaligin canavar nufusunun 20 ile 50 si arasini vurdugu ve ulkenin 65 inde etkili oldugu yonunde Etkilenen yogun nufuslu bolgelerde olum orani 12 18 arasinda 100 Tur Tasmanya nin 1995 Tehdit Altindaki Turlerin Korunmasi Yasasi ve Avustralya nin 1999 Cevre Korumasi ve Biyocesitliligin Korunmasi Yasasi nin 2006 yili surumlerinde Hassas olarak listelendi Bu turun orta vadede soyunun tukenme tehlikesinde oldugu anlamina geliyor IUCN su an icin bu turu tehdit altinda gormuyor En son degerlendirildiginde asgari endise IUCN Kirmizi Liste LC olarak listede yer aldi Hastaligin yol actigi yikimi azaltmak amaciyla baslatilan ureme programinda yasamini surduren bir Tasmanya canavari disisi Hastaligin yayilmasi ve hastaliktaki degisimleri takip edebilmek amaci ile vahsi Tasmanya canavari nufuslari izlenmektedir Saha izlemeleri belirlenmis bir alan icerisindeki canavarlarin yakalanmasi ve hastalik icin kontrol edilmeleri ve etkilenmis hayvanlarin sayisinin belirlenmesinden olusuyor Ayni alan hastaligin zamanla yayilmasini nitelendirmek amaci ile tekrar tekrar ziyaret edilmektedir Simdiye kadar olan sonuclar gosteriyor ki hastaligin bir alandaki kisa vadeli etkileri cok ciddidir Turetilmis diger bolgelerdeki uzun vadeli izlemeler bu sonuclarin kalici olup olmayacagini ve nufuslarin toparlanip toparlanamayacagini gosterecek Saha elemanlari ayrica hastalanmis canavarlarin yakalanip vahsi nufustan arindirilmalarinin etkinligini arastiriyor Hastalikli canavarlarin vahsi nufuslardan ayiklanmasinin hastaligin yayginligini azaltmasi ve daha cok canavarin genclik yillarini gecerek uremesini saglamasi umut ediliyor nin banliyosu Hobart ve Bati Tasmanya aciklarindaki ndaki tesislerde hastaliksiz canavarlardan olusan iki sigorta nufus yerlestirildi Anakaradaki hayvanat bahcelerinde islah edilmeleri de baska bir secenek Tasmanya ekosistemindeki varligi 2001 yilinda yasadisi olarak dogaya salinmis kizil tilkinin yayilmasini engelledigi icin Canavar sayisindaki dusus ayni zamanda bir ekolojik sorun olarak da gorulmekte Tilkiler Avustralya nin tum eyaletlerinde problem yaratan istilaci turlerdir ve tilkilerin Tasmanya da yayilmasi Tasmanya Canavari nin kendini toparlamasina kostek olacaktir Kulturel referanslarTasmanya canavari Avustralya da simge haline gelmis bir hayvandir Tasmanya Ulusal Parklar ve Vahsi Yasam Servislerinin ve Seytanlar diye bilinen Avustralya futbolu takiminin simgesidir Ihracindaki sinirlamalar yuzunden Tazmanya Canavari esarette sadece Avustralya da gorulebilir Bilinen son denizasiri canavar 2004 yilinda Kaliforniya da oldu Buna ragmen Danimarka Prensi Frederick in ve Tasmanya li esi Prenses Mary nin ilk ogullarinin dogumundan sonra Tasmanya Hukumeti Kopenhag Hayvanat Bahcesine bir cift Tasmanya canavari hediye etti Bunlar Avustralya disinda bilinen tek Tasmanya canavarlaridir Belki de Tasmanya canavari uluslararasi kamuoyunda en cok Looney Tunes cizgi karakteri Tasmanian Devil ya da Taz a ilham olmasi ile bilinir Tasmanya canavari ile vucut buldugu cizgi karakter arasindaki tek benzerlik doymak bilmez istahlari ve utangacliklaridir Dis baglantilarSes ve video dosyalari SSS Cancer Could Wipe Out Tasmanian Devils 27 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bu sayfada ayni zamanda Tasmanya canavarinin cigligini duyabileceginiz bir ses dosyasi ve hastalik ile ilgili bir video da mevcut Tasmanya Hukumeti Tasmanya Seytani SSS 9 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Le diable de Tasmanie 18 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fransizca Referanslar ve dipnotlar a b Harris G P 1807 Description of two species of Didelphis for Van Diemen s Land Transactions of the Linnean Society of London Volume IX Werdelin L 1987 Some observations on Sarcophilus laniarius and the evolution of Sarcophilus Records of the Queen Victoria Museum Launceston 90 1 27 Groves Colin 16 Kasim 2005 Wilson D E and Reeder D M eds Ed Mammal Species of the World 3 edition bas Johns Hopkins University Press s 28 ISBN 0 8018 8221 4 KB1 bakim Birden fazla ad editor listesi link KB1 bakim Fazladan yazi editor listesi link KB1 bakim Fazladan yazi link a b c Guiler E R 1983 The Australian Museum Complete Book of Australian Mammals Tasmanian Devil in R Strahan Ed bas Angus amp Robertson ss 27 28 0 207 14454 0 KB1 bakim Fazladan yazi link a b c d Department of Primary Industries Water and Environment Tasmanian Devil Frequently Asked Questions 8 Eylul 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wroe S McHenry C and Thomason J 2005 Bite club comparative bite force in big biting mammals and the prediction of predatory behaviour in fossil taxa Proceedings of the Royal Society B Biological Sciences 272 619 625 PMID 15817436 a b c Guiler E R 1970 Observations on the Tasmanian Devil Sarcophilus harrisii II Reproduction Breeding and Growth of Pouch Young Australian Journal of Zoology 18 63 70 a b Fisher D O et al 2001 The ecological basis of life history variation in marsupials Appendix A 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ecology 82 3531 3540 a b Pemberton D and Renouf D 1993 A field study of communication and social behaviour of Tasmanina Devils at feeding sites Australian Journal of Zoology 41 507 526 Johnson C N and Wroe S 2003 Causes of extinction of vertebrates during the Holocene of mainland Australia arrival of the dingo or human impact Holocene 13 941 948 DPIWE 2005 Devil Facial Tumour Disease Update June 2005 2 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c DPIWE 2005 Tasmanian Devil Facial Tumor Disease Disease Management Strategy 2 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b DPIWE Disease Affecting Tasmanian Devils 21 Eylul 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tasmanya canavari Australasian Marsupial amp Monotreme Specialist Group tarafindan 1996 yilinda yapilan degerlendirmede Dunya Doga ve Dogal Kaynaklari Koruma Birligi in tehdit altindaki turlerin 2006 yili kirmizi listesinde LC LC olarak listelenmistir IUCN veritabaninda bunun sebepleri ile daha detayli bilgi bulunabilir Erisim tarihi 12 Ekim 2006 Bostanci A 2005 A Devil of a Disease Science 307 1035 PMID 15718445 Tassie sends devils to celebrate birth AAP October 17 2005KaynakcaSarcophilus laniarius olu kirik baglanti Sarcophilus olu kirik baglanti