Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin konusu sağlamayabilir. ve maddeyi geliştirebilir ve kayda değer olduğunu ispat edebilirsiniz. Maddenin kayda değerliği kanıtlanamazsa Vikipedi'nin gereğince , kayda değerliği tartışmalı ise yerinde olacaktır. Kaynak ara: "Tongra boyu" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR Bu madde Ağustos 2022 tarihinden bu yana işaretli olarak durmaktadır. |
Tongra boyu (Eski Türkçe: 𐱃𐰆𐰭𐰺𐰀 (toŋra), Eski Çince: 同羅, Pinyin: Tóngluó), Tula nehrinin kuzeyinde ömür sürmüş Dokuz Oğuzların savaşçılıklarıyla bilinen bir boyudur.
Etimoloji
Kaşgarlı Mahmut'un Dîvânu Lugâti't-Türk adlı eserinde toŋra/tuŋra "bedendeki kir" anlamına gelmektedir. Türkiye Türkçesinde donra, halk ağızlarından aynı anlamda resmî dile eklenmiştir. Fakat sözün Tongra boyu ile ilişkili olup olmadığı bilinmemektedir ve destekleyecek herhangi argüman bulunmamaktadır. Bir boya bu manada bir adın verilmesi olası görünmemektedir. Yalnızca tarihi kayıtlarda Tongra atlarının Bayırkularınkine ve Yento'nunkilere benzediği geçmektedir. Bayırku atları kara benekli gri atlardır ve Yento atları da benzer şekilde kara yeleli gri donlu atlardır. Tarihte Türk boyları atlarına göre isimlendirilmiştir. Bunlardan biri Hun boylarından Ala Yundlu boyudur. Şayet, eğer Tongra boyunun kara benekli atlarının derileri lekeli varsayıldıysa, atlarının derisine göre bu şekilde adlandırılmış olabilirler.
Tarihi
Tongra boyu gerek geleneklerinin benzerliğiyle gerekse siyasi yetkinlikleriyle Göktürklerde önemli bir yere sahipti. Dokuz Oğuz boylarından biri olup yine bir Doğuz Oğuz boyu olan Bugularla yakındılar. 609 yılından sonra, Chola Kağanın Tölesleri yağmalaması üzerine Bayırkular ve Uygurlar ile birlikte isyan ettiler. Daha sonra ile İllig Kağan'ın oğlu tarafından yönetilmişlerdi. Fakat 627 yılında kış sert geçince diğer boyların da katıldığı isyanlarla İllig Kağan'ın oğlu Yüku Şad yönetimden düşürüldü. 628'de Doğu Göktürk Kağanlığı siyasi gücünü kaybetmeye başlayınca 629'da Çin'e elçi gönderdiler. Aynı yıl kağanlığını ilan eden İnanç'a tabi oldular. Uygurlar ve Yentolarla Aşina Ssu-mo'ya saldırdılar. Tarih 645'i gösterdiğinde İnanç'ın vefatı üzerine kardeşini öldürüp tahta geçen ; Tongra, Bugu ve Uygur boylarınca mağlup edilmiştir. Dokuz Oğuzlar tarafından beğenilmeyen Tomi Kağan'dan sonraki yeni kağan ise Çin'e kaçarak kağanlığa son vermiştir. Ardından 646'da dağılan kağanlıktaki bütün boylar elçi göndererek Çin'e tabi oldular. Yalnızca Tongralar ve Bugular Çin'e bağlanmamak için çaba göstermişlerdi, fakat başaramadılar.
Çin hakimiyeti altında da Tongralar rahat durmamış ve Bugular, Bayırkular ve İzgiller ile 660 yılında isyan etmişlerdir. Çinli general ile üç savaş gerçekleşmiş üçü de kaybedilmiştir, boy liderleri öldürülmüştür. Fakat Tongralar yine zaptedilememiştir. Bundan bir yıl sonra Bugular ile Tongralar, Uygurlarla birlikte hareket etmişlerdir. Dokuz Oğuz boyları Çinle savaşmışlardır. Fakat bu savaşı kaybetmişlerdir. 685 yılında Tongralar ve Bugular önderliğinde yeniden isyan edilmiştir fakat bu savaş da kaybedilip boy liderleri ölümle cezalandırılmıştır. Tongraların Çinlilerin tebaasından çıkması Kapgan Kağan'ın tahta geçmesiyle oluyor. Kapgan Kağan Dokuz Oğuz boylarını yenerek kendine bağlıyor.
İkinci Göktürk devleti döneminde Kapgan Kağan'ın baskıcı politikaları çeşitli Türk boylarını isyana sürüklemiştir. Tongaralar 716'da diğer boylarla birlikte isyan etti. Tonga Tegin'in cenaze töreninde pusu kurdular. Göktürklerden 10 asker bu baskında hayatını kaybetti. Tongralar daha sonra göç edip Bugularla birlikte tekrar Tang Hanedanlığına bağlandılar.
Tongra boyu kısa süre sonra Hıtaylarla yakınlaştı. Çinlilerin Buguların da içinde olduğu Göktürk baskın planını öğrendikten sonra yemek sofrasında gerçekleştirdiği ve kayıtlara göre 1000 kişinin üzerinde ölünün bulunduğu suikast ile Tongralar ile Bayırkular korkuya kapılmıştı.
Son Kağan döneminde Tongraların başı Sağ Yabgu makamına geldi. Ozmış Kağan kaybedince Sağ Yabgu tekrar Çin'e tabi olacak ve Tang Hanedanlığında çeşitli önemli makamlara sahip olup bir zamanlar iyi ilişkiler kurduğu Hıtaylara ve Uygurlara karşı savaşacaklardı. Uygurlar tarafından yenilince dağılmışlardır. Liderleri A-pus-sse Karluklara sığınmışsa da Çin'e teslim olup öldürüldü. Kalan boyları Hsilerle ve Kıtaylarla An Lushan'ın boyunduruğuna girdi ve bu grup Yehloho adını aldı.
756 yılında Tang komutanı ile birlikte çıkan isyanda Tang ordusunu mağlup ettiler ve Tang'da da iç karışıklarda bulundular. Tongralar, Bugular ve Göktürkler ile birlikte An Lushan komutası altında Aşina Tsungli'ye hizmet ediyordu. Bu tarihlerde çok büyük bir iç karışıklık çıktı. Tang bu iç karışıklığı bastıramamıştı. Ve Aşina Tsungli, An Lushan'ın komutuyla teslim oldu. Ayaklanmayı Uygurlar bastırmak için yardım etti. Bu ayaklanmadan sonra Tongralara saldırılmış ve Tongralar için kötü sonuçlanmıştır.
An Lushan'dan sonra Göktürklerin ve Hsilerin de katılımıyla Tongralar, Sui-yang'a karşı hücum ettiler. Bağımsızlıklarına düşkünlüklerinden Shih Ssuming'e bağlanmayı reddettiler ve bunun üzerüne yağmalanıp göç etmek zorunda kaldılar. O tarihten sonra da kendilerine tarihi kayıtlarda sık rastlanmadı.
Kaynakça
- ^ . www.turkbitig.com. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022.
- ^ a b Koç, Dr. Öğr. Üyesi Hayrettin İhsan (Temmuz 2019). Prof. Dr. Zafer ÖNLER ARMAĞANI. Tiele 鐵勒 ve Tölish I. ss. 395-455. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022.
- ^ a b c d e f "Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları - Ahmet Taşağil". Turuz - Dil ve Etimoloji Kütüphanesi. s. 113-117. ISBN . 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022.
- ^ Gül, Ekrem (2014). Türkçe sözlüğe halk ağzından girmiş kelimeler ve kökenleri ( A-G ) (Thesis tez). s. 275. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p Kirilen, Melike; Kirilen, Gürhan (29 Mayıs 2022). "ÇİN KAYNAKLARINDA TONGRA BOYU". Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi. 6 (1): 123-145. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin konusu kayda degerlik yonergelerini saglamayabilir Konudan bagimsiz ve guvenilir kaynaklar kullanarak maddeyi gelistirebilir ve kayda deger oldugunu ispat edebilirsiniz Maddenin kayda degerligi kanitlanamazsa Vikipedi nin silme politikasi geregince hizli silinmesi kayda degerligi tartismali ise silinmeye aday gosterilmesi yerinde olacaktir Kaynak ara Tongra boyu haber gazete kitap akademik JSTOR Bu madde Agustos 2022 tarihinden bu yana isaretli olarak durmaktadir Tongra boyu Eski Turkce 𐱃𐰆𐰭𐰺𐰀 toŋra Eski Cince 同羅 Pinyin Tongluo Tula nehrinin kuzeyinde omur surmus Dokuz Oguzlarin savasciliklariyla bilinen bir boyudur EtimolojiKasgarli Mahmut un Divanu Lugati t Turk adli eserinde toŋra tuŋra bedendeki kir anlamina gelmektedir Turkiye Turkcesinde donra halk agizlarindan ayni anlamda resmi dile eklenmistir Fakat sozun Tongra boyu ile iliskili olup olmadigi bilinmemektedir ve destekleyecek herhangi arguman bulunmamaktadir Bir boya bu manada bir adin verilmesi olasi gorunmemektedir Yalnizca tarihi kayitlarda Tongra atlarinin Bayirkularinkine ve Yento nunkilere benzedigi gecmektedir Bayirku atlari kara benekli gri atlardir ve Yento atlari da benzer sekilde kara yeleli gri donlu atlardir Tarihte Turk boylari atlarina gore isimlendirilmistir Bunlardan biri Hun boylarindan Ala Yundlu boyudur Sayet eger Tongra boyunun kara benekli atlarinin derileri lekeli varsayildiysa atlarinin derisine gore bu sekilde adlandirilmis olabilirler TarihiTongra boyu gerek geleneklerinin benzerligiyle gerekse siyasi yetkinlikleriyle Gokturklerde onemli bir yere sahipti Dokuz Oguz boylarindan biri olup yine bir Doguz Oguz boyu olan Bugularla yakindilar 609 yilindan sonra Chola Kaganin Tolesleri yagmalamasi uzerine Bayirkular ve Uygurlar ile birlikte isyan ettiler Daha sonra ile Illig Kagan in oglu tarafindan yonetilmislerdi Fakat 627 yilinda kis sert gecince diger boylarin da katildigi isyanlarla Illig Kagan in oglu Yuku Sad yonetimden dusuruldu 628 de Dogu Gokturk Kaganligi siyasi gucunu kaybetmeye baslayinca 629 da Cin e elci gonderdiler Ayni yil kaganligini ilan eden Inanc a tabi oldular Uygurlar ve Yentolarla Asina Ssu mo ya saldirdilar Tarih 645 i gosterdiginde Inanc in vefati uzerine kardesini oldurup tahta gecen Tongra Bugu ve Uygur boylarinca maglup edilmistir Dokuz Oguzlar tarafindan begenilmeyen Tomi Kagan dan sonraki yeni kagan ise Cin e kacarak kaganliga son vermistir Ardindan 646 da dagilan kaganliktaki butun boylar elci gondererek Cin e tabi oldular Yalnizca Tongralar ve Bugular Cin e baglanmamak icin caba gostermislerdi fakat basaramadilar Cin hakimiyeti altinda da Tongralar rahat durmamis ve Bugular Bayirkular ve Izgiller ile 660 yilinda isyan etmislerdir Cinli general ile uc savas gerceklesmis ucu de kaybedilmistir boy liderleri oldurulmustur Fakat Tongralar yine zaptedilememistir Bundan bir yil sonra Bugular ile Tongralar Uygurlarla birlikte hareket etmislerdir Dokuz Oguz boylari Cinle savasmislardir Fakat bu savasi kaybetmislerdir 685 yilinda Tongralar ve Bugular onderliginde yeniden isyan edilmistir fakat bu savas da kaybedilip boy liderleri olumle cezalandirilmistir Tongralarin Cinlilerin tebaasindan cikmasi Kapgan Kagan in tahta gecmesiyle oluyor Kapgan Kagan Dokuz Oguz boylarini yenerek kendine bagliyor Ikinci Gokturk devleti doneminde Kapgan Kagan in baskici politikalari cesitli Turk boylarini isyana suruklemistir Tongaralar 716 da diger boylarla birlikte isyan etti Tonga Tegin in cenaze toreninde pusu kurdular Gokturklerden 10 asker bu baskinda hayatini kaybetti Tongralar daha sonra goc edip Bugularla birlikte tekrar Tang Hanedanligina baglandilar Tongra boyu kisa sure sonra Hitaylarla yakinlasti Cinlilerin Bugularin da icinde oldugu Gokturk baskin planini ogrendikten sonra yemek sofrasinda gerceklestirdigi ve kayitlara gore 1000 kisinin uzerinde olunun bulundugu suikast ile Tongralar ile Bayirkular korkuya kapilmisti Son Kagan doneminde Tongralarin basi Sag Yabgu makamina geldi Ozmis Kagan kaybedince Sag Yabgu tekrar Cin e tabi olacak ve Tang Hanedanliginda cesitli onemli makamlara sahip olup bir zamanlar iyi iliskiler kurdugu Hitaylara ve Uygurlara karsi savasacaklardi Uygurlar tarafindan yenilince dagilmislardir Liderleri A pus sse Karluklara siginmissa da Cin e teslim olup olduruldu Kalan boylari Hsilerle ve Kitaylarla An Lushan in boyunduruguna girdi ve bu grup Yehloho adini aldi 756 yilinda Tang komutani ile birlikte cikan isyanda Tang ordusunu maglup ettiler ve Tang da da ic karisiklarda bulundular Tongralar Bugular ve Gokturkler ile birlikte An Lushan komutasi altinda Asina Tsungli ye hizmet ediyordu Bu tarihlerde cok buyuk bir ic karisiklik cikti Tang bu ic karisikligi bastiramamisti Ve Asina Tsungli An Lushan in komutuyla teslim oldu Ayaklanmayi Uygurlar bastirmak icin yardim etti Bu ayaklanmadan sonra Tongralara saldirilmis ve Tongralar icin kotu sonuclanmistir An Lushan dan sonra Gokturklerin ve Hsilerin de katilimiyla Tongralar Sui yang a karsi hucum ettiler Bagimsizliklarina duskunluklerinden Shih Ssuming e baglanmayi reddettiler ve bunun uzerune yagmalanip goc etmek zorunda kaldilar O tarihten sonra da kendilerine tarihi kayitlarda sik rastlanmadi Kaynakca www turkbitig com 24 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2022 a b Koc Dr Ogr Uyesi Hayrettin Ihsan Temmuz 2019 Prof Dr Zafer ONLER ARMAGANI Tiele 鐵勒 ve Tolish I ss 395 455 Erisim tarihi 9 Agustos 2022 a b c d e f Cin Kaynaklarina Gore Eski Turk Boylari Ahmet Tasagil Turuz Dil ve Etimoloji Kutuphanesi s 113 117 ISBN 9786059241373 27 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2022 Gul Ekrem 2014 Turkce sozluge halk agzindan girmis kelimeler ve kokenleri A G Thesis tez s 275 9 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2022 a b c d e f g h i j k l m n o p Kirilen Melike Kirilen Gurhan 29 Mayis 2022 CIN KAYNAKLARINDA TONGRA BOYU Uluslararasi Toplumsal Bilimler Dergisi 6 1 123 145 9 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2022