Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tsutinalar ya da eski adlarıyla Sarsiler (Tsutinaca Tsúùtínà, Karaayakça Saahsiwa, İngilizce: Tsuu T'ina, Tsu T’ina, Tsuut’ina, Sarcee, Sarsi), Kanada'nın Alberta eyaletinde Calgary yöresinde yaşayan, avcı ve toplayıcı, 18. ve 19 yüzyıllarda ata bağımlı tam göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Ova Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. Kuzey Atabaskları içinde tek başına alt grup oluştururlar. Diğer Kanada Kızılderilileri gibi Tsutinalar da yasal olarak Kızılderili rezervi adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar. Bugün Kanada'da yalnızca adını taşıyan ve 283.14 km² alan kaplayan tek rezervleri bulunur. Bu rezerv 1910-1996 yılları arasında Kanada Ordusu'nun eğitim kampı iken sonradan Tsutinalara devredilmiştir. 2001 sayımında 1.982 kişi olan nüfuslaerı 2012 sayımında 1.916 olarak kaydedilmiştir
  üste: çadır önünde Tsutina adamı ve karısı altta: at üstünde geleneksel giysileriyle Tsutina çocukları, Temmuz 2005, | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Adlandırma
Tsutina (Tsuu T'ina, Tsu T’ina, Tsuut’ina) adı halkın son yıllarda kullanılmaya başlanan ve günümüzde tercih edilen yeni adlarıdır ve kendi dillerinde Tsúùtínà «a great number of people» ya da «many people / every one (in the Nation)» anlamına gelir.
Sarsi (Sarcee) adı ise İngilizce tarihi kaynaklarda çok sık geçer ve bu ad komşu Karaayakların verdiği ve «inatçılar / stubborn ones» ya da «cesaret ve dayanıklılık / boldness and hardiness» anlamına gelen ada (Sarcees: Saahsiwa, Sarcee man: Saahsikoan) dayanır. Karaayaklarla olan toprak anlaşmazlığından dolayı "cesurlar" ("inatçılar") adını almışlardır. Günümüzde kabilelerin çoğu komşularının verdiği kötü anlamlı adlar yerine kendi adlarının İngilizceleştirilmiş yazımlarını tercih ettiğinden Tsutinalar "Sarsi" adını offensive olarak görmekte ve "Tsutina" adının kullanılmasını istemektedirler.
Kabileler
1921 yılında rezervi ziyaret eden Diamond Jenness Tsutinaların 5 band olarak yapılandığını kaydeder: Big Plumes, Crow Childs, Crow Chiefs, Old Sarcees, Many Horses. Rezerve kapatılmadan önce bu bandların her biri bir şef altında özerk yapıya sahiptiler.
Komşuluk
Tsutinaların komşuları arasında kuzeybatıda Danezalar (Tsattine), kuzeydoğuda Kriler (Cree), batıda (Shuswap) ve güneyde de Karaayaklar (Blackfoot) bulunur.
Tarih
Tsutinaların kuzeydeki Danezalardan (Tsattine) 1700 lerde kopup güneye göç ettikleri sanılıyor. Bu konuda yazılı tarih bulunmamasına rağmen, Tsutina sözlü tarihi bunu desteklemektedir.
Tsutinalar geçmişte Algonkin halklarından üç Karaayak (Piikáni, Káínaa, Siksikáwa) kabilesinin kurduğu Karaayak Konfederasyonu'na yabancı dilli halk olarak dahil olmuşlardı.
1877 yılında imzalanan anlaşmasına göre günümüzdeki rezerve kapatılmışlardır.
Nüfus
Kaptan Palliser 1857'den 1860'a kadarki yolculuğunda Sarsilerin nüfusunu 1400 olarak vermektedir. 1837 çiçek hastalığı salgını, 1864 kızıl hastalığı salgını ile diğer hastalıklar ve savaşlar sebebiyle azalan nüfustan ancak 400-450 kadarı rezerv kurulduğunda kaydedilmiştir. 1924 yılında ise nüfusları daha da düşerek 160 kişiye ulaşmıştır. 1996 yılında ise sayıları 1225 olarak kaydedilmiştir. 2012 sayımında 1.916 olarak kaydedilmiştir
Sosyal yaşam
Aile
Evlilik genelde aile arasında düzenlenir ve gücüne göre karşılıklı hediyeleşme görülürdü.
Tören ve şenlikler
Tsutinalar günümüzde folklorik de olsa yerli törenleri düzenlerler. bunlardan Beaver Bundle Ceremony ile Medicine Pipe Ceremony törenleri ilkbaharda, Rock Pile Feast bayramı ise yazın yapılır. Ayrıca, Christmas Powwow ile yıllık çok katılımlı ve renkli Aboriginal Days kutlamaları yapılır.
Din
Animizm ve şamanizm
Tsutinalar rüya yoluyla elde edilebilen doğaüstü gücün varlığına inanırlardı. Bu gücü elde edebilmek için beaver bundle, pipe bundle gibi saklanan eşyaların yerini rüyada görüldüğü yerde bulmalarıyla güce ulaşırlardı.
Hristiyanlık
Günümüzde rezervdeki Tsutinaların çoğu ya Anglikan ya da Katolik mezhebinden Hristiyandırlar.
Avcılık ve toplayıcılık
Diğer Atabask halkları gibi Tsutinalar da avcı ve toplayıcı göçebelerdi. Her band kendi alanında kışın tipi çadırında kalır ve orman kenarı boyunca avlanır, yazın ise bu beş band bir araya gelip Amerika bizonu avlar, yabani üzümsü ve böğürtlensi meyveleri toplar ve toplu güneş dansı ve bayram törenleri yaparlardı.
Günümüzde son yıllarda sığır yetiştiriciliği de yapmaktadırlar.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;refCananssarceeisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Treaty 7 Management - Tsuu T'ina Nation (Sarcee)". 14 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012.
- ^ "Holterman Dictionary of Blackfoot". 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Aralık 2012.
- ^ Report on the Sarcee Indians by the Rev. E.F. Wilson - as published in the Report of the Fifty-Eighth Meeting of the British Association for the Advancement of Science -Page 243
- ^ Indian Legends of Canada by Ella Elizabeth Clark - Page 92
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Tsutinalar ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- The Tsuu T'ina Home Page25 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Community Profile: Tsuu T'ina Nation 145 (Sarcee 145) Indian Reserve, Alberta; Statistics Canada10 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tsutinalar ya da eski adlariyla Sarsiler Tsutinaca Tsuutina Karaayakca Saahsiwa Ingilizce Tsuu T ina Tsu T ina Tsuut ina Sarcee Sarsi Kanada nin Alberta eyaletinde Calgary yoresinde yasayan avci ve toplayici 18 ve 19 yuzyillarda ata bagimli tam gocebe anasoylu animist ya da samanist Ova Kizilderilileri kultur grubundan Kizilderili halki Kuzey Atabasklari icinde tek basina alt grup olustururlar Diger Kanada Kizilderilileri gibi Tsutinalar da yasal olarak Kizilderili rezervi adi verilen kamp benzeri toplama yerlesimlerde yasamak zorundadirlar Bugun Kanada da yalnizca adini tasiyan ve 283 14 km alan kaplayan tek rezervleri bulunur Bu rezerv 1910 1996 yillari arasinda Kanada Ordusu nun egitim kampi iken sonradan Tsutinalara devredilmistir 2001 sayiminda 1 982 kisi olan nufuslaeri 2012 sayiminda 1 916 olarak kaydedilmistirTsutinalar Tsuutina uste cadir onunde Tsutina adami ve karisi altta at ustunde geleneksel giysileriyle Tsutina cocuklari Temmuz 2005 Onemli nufusa sahip bolgelerDillerTsutinaca IngilizceDinHristiyanlik Animizm SamanizmTsutina Sarcee topraklari ve komsulari Danezalar Tsattine Kriler Cree Shuswap Karaayaklar Blackfoot AdlandirmaTsutina Tsuu T ina Tsu T ina Tsuut ina adi halkin son yillarda kullanilmaya baslanan ve gunumuzde tercih edilen yeni adlaridir ve kendi dillerinde Tsuutina a great number of people ya da many people every one in the Nation anlamina gelir Sarsi Sarcee adi ise Ingilizce tarihi kaynaklarda cok sik gecer ve bu ad komsu Karaayaklarin verdigi ve inatcilar stubborn ones ya da cesaret ve dayaniklilik boldness and hardiness anlamina gelen ada Sarcees Saahsiwa Sarcee man Saahsikoan dayanir Karaayaklarla olan toprak anlasmazligindan dolayi cesurlar inatcilar adini almislardir Gunumuzde kabilelerin cogu komsularinin verdigi kotu anlamli adlar yerine kendi adlarinin Ingilizcelestirilmis yazimlarini tercih ettiginden Tsutinalar Sarsi adini offensive olarak gormekte ve Tsutina adinin kullanilmasini istemektedirler Kabileler1921 yilinda rezervi ziyaret eden Diamond Jenness Tsutinalarin 5 band olarak yapilandigini kaydeder Big Plumes Crow Childs Crow Chiefs Old Sarcees Many Horses Rezerve kapatilmadan once bu bandlarin her biri bir sef altinda ozerk yapiya sahiptiler KomsulukTsutinalarin komsulari arasinda kuzeybatida Danezalar Tsattine kuzeydoguda Kriler Cree batida Shuswap ve guneyde de Karaayaklar Blackfoot bulunur TarihTsutinalarin kuzeydeki Danezalardan Tsattine 1700 lerde kopup guneye goc ettikleri saniliyor Bu konuda yazili tarih bulunmamasina ragmen Tsutina sozlu tarihi bunu desteklemektedir Tsutinalar gecmiste Algonkin halklarindan uc Karaayak Piikani Kainaa Siksikawa kabilesinin kurdugu Karaayak Konfederasyonu na yabanci dilli halk olarak dahil olmuslardi 1877 yilinda imzalanan anlasmasina gore gunumuzdeki rezerve kapatilmislardir NufusKaptan Palliser 1857 den 1860 a kadarki yolculugunda Sarsilerin nufusunu 1400 olarak vermektedir 1837 cicek hastaligi salgini 1864 kizil hastaligi salgini ile diger hastaliklar ve savaslar sebebiyle azalan nufustan ancak 400 450 kadari rezerv kuruldugunda kaydedilmistir 1924 yilinda ise nufuslari daha da duserek 160 kisiye ulasmistir 1996 yilinda ise sayilari 1225 olarak kaydedilmistir 2012 sayiminda 1 916 olarak kaydedilmistirSosyal yasamAile Evlilik genelde aile arasinda duzenlenir ve gucune gore karsilikli hediyelesme gorulurdu Toren ve senlikler Tsutinalar gunumuzde folklorik de olsa yerli torenleri duzenlerler bunlardan Beaver Bundle Ceremony ile Medicine Pipe Ceremony torenleri ilkbaharda Rock Pile Feast bayrami ise yazin yapilir Ayrica Christmas Powwow ile yillik cok katilimli ve renkli Aboriginal Days kutlamalari yapilir DinAnimizm ve samanizm Tsutinalar ruya yoluyla elde edilebilen dogaustu gucun varligina inanirlardi Bu gucu elde edebilmek icin beaver bundle pipe bundle gibi saklanan esyalarin yerini ruyada goruldugu yerde bulmalariyla guce ulasirlardi Hristiyanlik Gunumuzde rezervdeki Tsutinalarin cogu ya Anglikan ya da Katolik mezhebinden Hristiyandirlar Avcilik ve toplayicilikDiger Atabask halklari gibi Tsutinalar da avci ve toplayici gocebelerdi Her band kendi alaninda kisin tipi cadirinda kalir ve orman kenari boyunca avlanir yazin ise bu bes band bir araya gelip Amerika bizonu avlar yabani uzumsu ve bogurtlensi meyveleri toplar ve toplu gunes dansi ve bayram torenleri yaparlardi Gunumuzde son yillarda sigir yetistiriciligi de yapmaktadirlar Kaynakca a b c d e f g h i j k Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi refCananssarcee isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Treaty 7 Management Tsuu T ina Nation Sarcee 14 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Aralik 2012 Holterman Dictionary of Blackfoot 9 Mart 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Aralik 2012 Report on the Sarcee Indians by the Rev E F Wilson as published in the Report of the Fifty Eighth Meeting of the British Association for the Advancement of Science Page 243 Indian Legends of Canada by Ella Elizabeth Clark Page 92Dis baglantilarWikimedia Commons ta Tsutinalar ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir The Tsuu T ina Home Page25 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Community Profile Tsuu T ina Nation 145 Sarcee 145 Indian Reserve Alberta Statistics Canada10 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde