Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Haliç yunusu ya da Tucuxi (Sotalia fluviatilis) Amazon havzasındaki nehirlerde ve Güney Amerika'nın kuzey ve doğu kıyılarında denizlerde bulunan bir yunus türüdür. "Tucuxi" (telaffuzu: tu-ku-şi) adı Tupi dilindeki tuchuchi-ana sözcüğünden türetilmiştir ve türün genel adı olarak kullanılmaktadır. Amazon nehir yunusu gibi gerçek nehir yunusları ile benzer coğrafi bölgelerde bulunmasına rağmen haliç yunusu genetik olarak nehir yunuslarına benzememektedir ve deniz yunusları (Delphinidae) familyasında yer almaktadır. Fiziksel olarak, özellikle de denizde bulunan tipi afalinaya benzer. Ancak yeteri kadar yakın olmadığı için kendi cinsi Sotalia altında sınıflanmıştır. Ayrıca gri yunus, gri nehir yunusu, Guyana nehir yunusu, Amerika ırmak yunusu, Sotali, Bufeo negro ve Bufo negro adları da verilmektedir.
| Haliç yunusu | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
 Ortalama insan vücudu ile karşılaştırma | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Tehlikede (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Sotalia fluviatilis Gervais & Deville, 1853 | |||||||||||||||
| Alttürler | |||||||||||||||
| Sotalia fluviatilis fluviatilis Sotalia fluviatilis guianensis | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Haliç yunusu doğal yaşam alanı | |||||||||||||||
Fiziksel tanımlama
Haliç yunusu genellikle afalinaya benzerliğiyle tanımlanır. Ancak daha küçüktür, özellikle nehirde yaşayan tipleri 1,5 metrelik boylarıyla denizde yaşayan 2,1 metrelik tiplerinden daha da küçüktür. Yunusun sırtı ve yanları açık gri ile mavimsi gri arasındadır. Karın kısmı daha açık renktedir ve nehir tipinde pembemsi, deniz tipinde de açık gridir. özelikle nehir tiplerinde hafifçe kanca şeklindedir. Ağızları belirgin ve orta uzunluktadır.
Doğal yaşam alanı
Denizde yaşayan haliç yunusları Güney Amerika'nın doğu ve kuzey sahillerinde, haliçlerde ve diğer korunaklı sığ sularda bulunur. Güneyde Brezilya'nın güneyine, kuzeyde de Nikaragua'ya kadar yayıldıkları bildirilmiştir ve Honduras'a kadar ulaştığına dair de bir rapor bulunmaktadır.
Nehirde yaşayan haliç yunusları Amazon Nehri ve kolları boyunca yaşar ayrıca Peru, güneydoğu Kolombiya ve doğu Ekvador'da bulunur. Daha da kuzeyde Orinoco Nehri'nde birçok yunus görülmüştür ancak bunların nehirde yaşayanlar mı yoksa yolunu kaybetmiş denizde yaşayanlar mı oldukları açık değildir.
Davranış özellikleri
Hem deniz hem de nehir tipleri 10-15 bireyden oluşan küçük gruplar hâlinde bulunur. Denizde sayıları 30'a çıkan yunuslar birbirine yakın yüzer ve bu gruplar hayli gelişmiş bir sosyal yapıya sahip olduklarını belirtir. Haliç yunusları oldukça aktiftir ve suyun tamamen dışına sıçrayabilir, takla atabilir ve kuyruklarını suya vurabilirler. Ancak teknelere yaklaşmazlar.
Haliç yunuslarının diğer nehir yunuslarıyla birlikte beslendikleri görülmüştür. Araştırmalar sonucunda denizde 30 yıl ve nehirde 35 yıl kadar yaşadıkları sanılmaktadır.
Koruma
Haliç yunusları yukarıda sayılan bölgelerde her ne kadar kesin popülasyon tahminleri bulunmasa da oldukça sıklıkla rastlanır. Doğal alanlarında orkalar ve boğa köpekbalıkları tarafından avlandıkları tahmin edilmektedir ama gözlemlenmemiştir. İnsanların neden olduğu en önemli problem balık ağlarıdır. Her yıl balık ağlarına takılıp kaza nedeniyle ölen yunuslar hakkında güvenilir bilgi yoktur. Diğer önemli bir problem bazı bölgelerdeki deniz taşıtları ve turizmdir. Küçük balıkçı tekneleri bazen kaçacak kadar hızlı olmayan haliç yunuslarıyla çarpışır. Amazon Nehri'nde yiyecek için, denizde de köpekbalığı yemi olarak avlandıkları bildirilmiştir. Yalnızca kıyıya yakın yaşayan bu tür için altın madenlerinden kaynaklanan cıvanın suyu zehirlemesi de önemli bir tehdit kaynağıdır.
Haliç yunusları esaret altında sağlıklı bir yaşam sürdürememektedir. Az sayıda haliç yunusu Avrupa'da akvaryumlarda bulunmaktadır.
2020 yılında IUCN tarafından nesli tehlike altında olarak belirlenmiştir.
Notlar
- Balinalar Uzmanlık Grubu (1996). Sotalia fluviatilis. 2006 IUCN Kırmızı Liste. IUCN 2006. 12 Mayıs 2006'da çekildi. Bilgibankası girişinde bu türün neden tehdit altında olduğu açıklanmaktadır.
- National Audubon Society Guide to Marine Mammals of the World
- Encyclopedia of Marine Mammals
- Whales, Dolphins and Porpoises, Mark Carwardine,
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
Dış bağlantılar
- Projeto Boto26 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Amazon'a özgü iki yunus türünün (Inia geoffrensis veSotalia fluviatilis) araştırılması için kâr gütmeyen araştırma projesi
- ARKive -
- - Earthwatch Enstitüsü ile bağlantılı, Brezilya kıylarındaki haliç yunuslarının korunmasıyla ilgili kâr gütmeyen bir araştırma projesi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Halic yunusu ya da Tucuxi Sotalia fluviatilis Amazon havzasindaki nehirlerde ve Guney Amerika nin kuzey ve dogu kiyilarinda denizlerde bulunan bir yunus turudur Tucuxi telaffuzu tu ku si adi Tupi dilindeki tuchuchi ana sozcugunden turetilmistir ve turun genel adi olarak kullanilmaktadir Amazon nehir yunusu gibi gercek nehir yunuslari ile benzer cografi bolgelerde bulunmasina ragmen halic yunusu genetik olarak nehir yunuslarina benzememektedir ve deniz yunuslari Delphinidae familyasinda yer almaktadir Fiziksel olarak ozellikle de denizde bulunan tipi afalinaya benzer Ancak yeteri kadar yakin olmadigi icin kendi cinsi Sotalia altinda siniflanmistir Ayrica gri yunus gri nehir yunusu Guyana nehir yunusu Amerika irmak yunusu Sotali Bufeo negro ve Bufo negro adlari da verilmektedir Halic yunusuOrtalama insan vucudu ile karsilastirmaKorunma durumuTehlikede IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim CetaceaFamilya DelphinidaeCins SotaliaTur S fluviatilisIkili adlandirmaSotalia fluviatilisGervais amp Deville 1853AltturlerSotalia fluviatilis fluviatilis Sotalia fluviatilis guianensisHalic yunusu dogal yasam alaniFiziksel tanimlamaHalic yunusu genellikle afalinaya benzerligiyle tanimlanir Ancak daha kucuktur ozellikle nehirde yasayan tipleri 1 5 metrelik boylariyla denizde yasayan 2 1 metrelik tiplerinden daha da kucuktur Yunusun sirti ve yanlari acik gri ile mavimsi gri arasindadir Karin kismi daha acik renktedir ve nehir tipinde pembemsi deniz tipinde de acik gridir ozelikle nehir tiplerinde hafifce kanca seklindedir Agizlari belirgin ve orta uzunluktadir Dogal yasam alaniDenizde yasayan halic yunuslari Guney Amerika nin dogu ve kuzey sahillerinde haliclerde ve diger korunakli sig sularda bulunur Guneyde Brezilya nin guneyine kuzeyde de Nikaragua ya kadar yayildiklari bildirilmistir ve Honduras a kadar ulastigina dair de bir rapor bulunmaktadir Nehirde yasayan halic yunuslari Amazon Nehri ve kollari boyunca yasar ayrica Peru guneydogu Kolombiya ve dogu Ekvador da bulunur Daha da kuzeyde Orinoco Nehri nde bircok yunus gorulmustur ancak bunlarin nehirde yasayanlar mi yoksa yolunu kaybetmis denizde yasayanlar mi olduklari acik degildir Davranis ozellikleriHem deniz hem de nehir tipleri 10 15 bireyden olusan kucuk gruplar halinde bulunur Denizde sayilari 30 a cikan yunuslar birbirine yakin yuzer ve bu gruplar hayli gelismis bir sosyal yapiya sahip olduklarini belirtir Halic yunuslari oldukca aktiftir ve suyun tamamen disina sicrayabilir takla atabilir ve kuyruklarini suya vurabilirler Ancak teknelere yaklasmazlar Halic yunuslarinin diger nehir yunuslariyla birlikte beslendikleri gorulmustur Arastirmalar sonucunda denizde 30 yil ve nehirde 35 yil kadar yasadiklari sanilmaktadir KorumaHalic yunuslari yukarida sayilan bolgelerde her ne kadar kesin populasyon tahminleri bulunmasa da oldukca siklikla rastlanir Dogal alanlarinda orkalar ve boga kopekbaliklari tarafindan avlandiklari tahmin edilmektedir ama gozlemlenmemistir Insanlarin neden oldugu en onemli problem balik aglaridir Her yil balik aglarina takilip kaza nedeniyle olen yunuslar hakkinda guvenilir bilgi yoktur Diger onemli bir problem bazi bolgelerdeki deniz tasitlari ve turizmdir Kucuk balikci tekneleri bazen kacacak kadar hizli olmayan halic yunuslariyla carpisir Amazon Nehri nde yiyecek icin denizde de kopekbaligi yemi olarak avlandiklari bildirilmistir Yalnizca kiyiya yakin yasayan bu tur icin altin madenlerinden kaynaklanan civanin suyu zehirlemesi de onemli bir tehdit kaynagidir Halic yunuslari esaret altinda saglikli bir yasam surdurememektedir Az sayida halic yunusu Avrupa da akvaryumlarda bulunmaktadir 2020 yilinda IUCN tarafindan nesli tehlike altinda olarak belirlenmistir NotlarBalinalar Uzmanlik Grubu 1996 Sotalia fluviatilis 2006 IUCN Kirmizi Liste IUCN 2006 12 Mayis 2006 da cekildi Bilgibankasi girisinde bu turun neden tehdit altinda oldugu aciklanmaktadir National Audubon Society Guide to Marine Mammals of the World ISBN 0 375 41141 0 Encyclopedia of Marine Mammals ISBN 0 12 551340 2 Whales Dolphins and Porpoises Mark Carwardine ISBN 0 7513 2781 6Kaynakca Arsivlenmis kopya 17 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2021 Dis baglantilarProjeto Boto26 Mayis 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Amazon a ozgu iki yunus turunun Inia geoffrensis veSotalia fluviatilis arastirilmasi icin kar gutmeyen arastirma projesi ARKive Earthwatch Enstitusu ile baglantili Brezilya kiylarindaki halic yunuslarinin korunmasiyla ilgili kar gutmeyen bir arastirma projesi