Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tuleytula Emirliği (Arapça: طائفة طليطلة) (İspanyolca: Taifa de Toledo), İber Yarımadası'nın merkezinde yer alan bir taifa devletiydi. Toprak genişliği bakımından kurulan en büyük emirliklerden biriydi. Berberi kabilesine mensup tarafından kuruldu. Kurtuba Halifeliği'nin zayıflamasıyla 1018'de Zünnûnîler Tuleytula şehrinin kontrolünü ele geçirdiler. Tayfa, 1085 yılında Tuleytula'nın Hristiyanlar tarafından fethine kadar varlığını sürdürdü.
Tuleytula Emirliği طائفة طليطلة Zünnûnîler | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1018 (de facto)-1085 | |||||||||
 Tuleytula Emirliği, y. 1037. | |||||||||
| Başkent | Tuleytula (Toledo) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Arapça | ||||||||
| Resmî din | İslam, Hristiyanlık (Mozarap Riti), Yahudilik | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Emir | |||||||||
| |||||||||
| Tarihî dönem | Orta Çağ | ||||||||
| |||||||||
| Para birimi | Dirhem, Dinar | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | İspanya | ||||||||
Tarihçe
Toledo, 8. yüzyılda Emeviler tarafından fethedilmeden önce, Vizigot Krallığı'nın başkentiydi. Emeviler başkenti Kurtuba'ya (Córdoba) kurdular ancak Tuleytula stratejik önemini hep korudu. Coğrafi olarak orta sınır bölgesinde () yer alıyordu.
Zünnûnîler, İber yarımadasının fethi sonrasında, 8.-10. yüzyıllar arasında Şenteberiyye (Santaver) ve çevresine yerleştiler. Zünnûnîler, Kurtuba halifeliğin zayıflaması ve ’in yönetimden uzaklaştırılmasıyla halife ’e (h. 1009-10 ve 1013-16) destek verdiler. Bu hizmetin karşılığında halife, 'e Nâsırüddevle unvanıyla Şenteberiyye (Santaver), Kûnga (Cuenca), (Huete) ve (Uclés)'in yönetimini verdi.
1009 yılında başlayan Tuleytula'nın tam özerkliği için uygun bir zemin hazırladı. Endülüs Emevi Devleti'nin son dönemlerinde Tuleytula valisi Abdurrahmân b. Matiyûh'a karşı bir isyan girişimi oldu. Şehrin kadısı Ebû Bekir Muhammed b. Ya'is önderliğindeki bu isyan başarısızlıkla sonuçlandı ve kadı Tuleytula'yı terk etmek zorunda kaldı. Sonrasında vali'nin oğlu Abdülmelik b. Abdurrahmân yönetimi devraldı. Ancak Tuleytula halkı yeni yöneticiden memnun kalmadı ve Şenteberiyye (Santaver) emiri Abdurrahmân b. Zünnûn'a şehri teslim alması için teklifte bulundular. Abdurrahmân kendi yerine, 1018 yılında oğlu İsmâil'i şehri teslim almak için Tuleytula'ya gönderdi.
İsmâil ez-Zâfir (1036-1043)
Tuleytula'ya gelir gelmez valiyi görevden alarak de facto olarak yönetime el koydu. 1036 yılında Ez-Zâfir lakabıyla hüküm sürmeye başladı. 1043 yılına kadar tahta kaldı ve Kurtuba'ya karşı kendi bağımsızlığını korumak için savaştı.
Yahyâ el-Me'mûn (1043-1075)
İsmâil'in ölümünden sonra yerine oğlu Yahyâ, el-Me'mûn lakabıyla tahta oturdu.
Komşu taifalar ile mücadele
, hükümdarlığının ilk yıllarında (Zaragoza) emiri 'ın saldırılarına maruz kaldı. Bu saldırılar el-Müstaîn-Billâh'ın 1047 deki ölümüne kadar devam etti. 1051-1052 yıllarında batı komşusu Batalyevs (Badajoz) ile mücadele etti. Tayfa, 1062 yılında León Kralı 'ın saldırısıyla ağır bir tahribata uğradı. Üç yıl sonra (Valencia) emiri 'i mağlup ederek eş zamanlı Belensiye'yi de yönetmiştir (1065-1075).
Kurtuba
Tuleytula ve (Sevilla) emirleri eski başkent Kurtuba'yı kendi topraklarına katmak istiyordu. 1069 yılında Yahya Kurtuba'yı kuşattı ancak şehri yöneten , İşbiliye emiri el-Mu‘tazıd-Billâh'dan yardım istedi. El-Mu‘tazıd güçlü bir ordu ile yola çıkınca Yahya kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldı. Yardım amacıyla gelen İşbiliye'nin asıl amacı şehri ele geçirmekti ve 1070 yılında Kurtuba'da Cehverîler'in yönetimine son verdiler.
Yeni León Kralı Alfonso'nun ana stratejisi, tarafları (İşbiliye ve Tuleytula) kışkırtmak, savaştırmak, zayıflatmak ve haraca () bağlamak üzerine kuruluydu. Alfonso, El Cid komutasındaki orduyu El-Mu‘tazıd'ın yardımına gönderdi. Bu ordu ile, Zîrîler hanedanına mensup Gırnata'lı 'i mağlup etti (1079).
1075'te Yahyâ, Alfonso'nun askerleri ile birlikte Kurtuba'yı el-Mu‘tazıd'ın elinden almayı başardı. Bu fetih ile El-Me'mûn; Tuleytula, Kurtuba ve Belensiye topraklarıyla güney İberya'nın en güçlü emiri haline geldi. Ancak aynı yıl zehirlenerek öldürüldü ve yerine torunu geçti.
Yahyâ el-Me'mûn hükümdarlığında taifa en büyük toprak genişliğine ulaşmıştı; günümüzde Toledo, Ciudad Real, Cuenca, Albacete'nin kuzey kısmı, Cáceres, Guadalajara ve Madrid (Sierra de Guadarrama'ya kadar) illeri'ni kapsıyordu.
Yahyâ el-Kâdir (1075–1080) (1081-1085)
'in hükümdarlığı döneminde ciddi toprak kayıpları yaşandı. Belensiye’de Ebû Bekir b. Abdülazîz bağımsızlığını ilan etti. 1078'de Kurtuba toprakları ve emirliğin en güney bölgeleri (Vâdilkebîr (Guadalquivir) ile Vâdiiâne (Guadiana) nehirleri arasındaki topraklar) İşbiliye emiri el-Mu‘tazıd tarafından fethedildi. Bu durumu fırsat bilen Batalyevs emiri , Tuleytula topraklarına saldırdı.
Yahya, daha fazla toprak kaybetmemek için León ve Kastilya Kralı VI. Alfonso ile ittifak kurdu. Karşılığında ağır haraç ödemek zorunda kaldı. Toplanan ağrı vergiler sonucunda isyan çıktı ve halk Batalyevs emiri El-Mütevekkil'e Tuleytula'yı teslim alması için haber gönderdi (1080). Durumdan haberdar olan El-Kâdir, Vebze’ye (Huete) sığınmak zorunda kaldı. 1081 yılında Tuleytula, bir anlaşma ile Kastilya Krallığı tarafından satın alındı. El-Kâdir bir yıl sonra yeniden tahta geçti ve aynı zamanda Belensiye'yi yönetmeye devam etti. Alfonso 1084 yılında Tuleytula'ya saldırdı. 9 ay süren kuşatmanın ardından şehir 10 Muharrem 478’de (6 Mayıs 1085) bir anlaşma ile Hristiyanlara teslim edildi.
Yahyâ el-Kâdir, Belensiye'ye yerleşerek 'ni 1086-1092 yılları arasında Kastilya adına (vasal) yönetti.
Zünnûnîler döneminde ilim
Müslümanların İber yarımadasına yerleşmesiyle önemli bir ilim merkezi haline gelen Tuleytula bu özelliğini Zünnûnîler döneminde de sürdürmüştür. birçok ilim adamını himaye etmiştir. Bunların arasında;
- : Astronom.
- : Kadı, tarihçi, matematikçi ve astronomi bilgini. Kaleme aldığı , bilim ve düşünce tarihi alanında yazılmış ilk eserlerden biri kabul edilir.
- (Ebû Bekir Yahyâ b. Ahmed): Astronomi alanında birçok eser yazmıştır. Kendisine verdiği desteklerinden dolayı, Yahyâ el-Me’mûn’a, el-usturlâbü’l-Me’mûnî adlı usturlabı takdim etmiştir.
- İbnü’z-Zerkāle: Astronomi bilgini. Yahyâ el-Me’mûn tarafından kurulan astronomi gözlem heyetinin başkanlığını yürütmüştür.
- İbn Vâfid: Hekim ve botanikçi. Yahyâ el-Me’mûn’un bustânü’n-nâûre (bahçe aşığı) adlı ünlü bahçesinin düzenlenmesini yapmıştır.
- (Ebû Abdullah Muhammed b. İbrâhim): Botanikçi. İbn Vâfid’in ölümünden sonra bahçenin bakımına devam etti.
Şairler arasında aynı zamanda Yahyâ el-Me’mûn’un vezirleri olan İbn Lübbûn (Ebû Îsâ Lübbûn b. Abdülazîz), Ebû Âmir İbnü’l-Ferec ve Ebü’l-Mutarrif İbnü’l-Müsennâ yer alıyordu.
Şehirler
- Sınır bölgesindeki şehirler
- (Beşkens)
Şehir 10. yüzyılda Müslümanlar tarafından kuruldu. Huso nehrinin Tajo Nehri (Arapça: Tâcuh) ile birleştiği yerin yakınlarında bir Roma yerleşim yeri üzerine inşa edildi. Askeri garnizon olarak hizmet veren şehrin nüfusu 2.500 ila 3.000 kişi arasında olduğu tahmin edilmektedir.
- Talavera de la Reina (Talabîra)
İdrîsî gibi Arap coğrafyacılar tarafından sıkça bahsedilen nüfusu kalabalık bir şehirdi. 713 yılında Müslümanlar tarafından antik bir Roma yerleşim yerine kuruldu ve 855 yılında iyileştirmelerle güçlendirildi..
- (Mekkâde)
10. yüzyılın ikinci yarısında askeri yerleşim yeri olarak inşa edildi.
- Alhamín (Fehmîn)
Kastilya sınırında inşa edilen bu küçük kale stratejik bir öneme sahipti. Günümüzde Toledo ilinin kuzeyinde, Belediyesi sınırları içerisinde yer almaktadır.. Kalede, olarak adlandırılan Moro ve Yahudilerin birlikte yaşadığı bir mahalle de vardı.
- Canales (Qânalis), Olmos (Walmus) ve Calatalifa (Halfâ Kalesi, Kala`at al-Halfâ)
Birbirine yakın yerleşimli bu üç şehir, 'nin yanına kurulmuştu. Günümüzde Toledo ve Madrid illeri (ilk ikisi Toledo ilinde) arasında yer alır.
- Madrid (Mecrît)
9. yüzyılda Kurtuba emiri döneminde kuruldu. Kuzeyden gelen Hristiyan saldırılarına karşı savunma amaçlı bir gözetleme kalesi olarak inşa edildi. Ayrıca isyana eğilimli Tuleytula'nın merkezi Kurtuba otoritesi tarafından kontrol altında tutulması için bir üs görevi görmüş olduğu düşünülmektedir. 11. yüzyılın başına kadar Kurtuba yönetimi tarafından şehre düzenli olarak valiler atandı.
- (Talemenke)
Güney sınırında, Tagus Vadisine giden yolu kontrol etmek açısından stratejik bir öneme sahipti. döneminde inşa edildi.
- (Abdülselam Kalesi, Kal’atü Abdülselam)
Günümüz Alcalá de Henares yakınlarında bulunan müstahkem kale, 9. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildi.
- Guadalajara (Medînetü’l-Ferec yada Vâdî’l-Hicâre)
Müslümanlar tarafından, kıyısında bulunan antik Roma şehri 'nın yerine kuruldu. Suyu ve bahçeleri ile meşhurdu. Coğrafi konum açısından Endülüs'ün orta sınır bölgesinde () stratejik bir öneme sahipti.
- (Sigüenza Kalesi)
Stratejik bir öneme sahip değildi.
- (Atienza Kalesi)
Bir yol kavşağı üzerine inşa edildi. Stratejik bir öneme sahip değildi.
- (Medinetü's-Sâlim)
Orta sınır bölgesinin () en stratejik şehirleri arasında yer alır. Medinetü's-Sâlim'in inşası 10. yüzyılın ilk yarısına dayanmaktadır. Bazı tarihçiler buranın antik Roma şehri Ocilis'in yerine inşa edildiğini düşünmektedir.
- İç kısımdaki şehirler
- Toledo (Tuleytula)
Taifa'nın en önemli şehri olan Tuleytula, eski 'nın başkentiydi. Endülüs döneminde çok kalabalık bir Hristiyan nüfusa (Mozaraplar) sahip olan şehir, emirliğin merkezi gücüne ve Kurtuba halifeliğine karşı sürekli bir ayaklanma içindeydi.
- (Şenteberiyye)
Savunma açısından mükemmel bir konuma sahip olan Şenteberiyye, berberi kabilesine ait nüfusun kalabalık olduğu bir merkeziydi. Kurtuba emirliği döneminde birçok kez ayaklandılar. Halifeliğin yıkılmasından sonra Tuleytula taifa'sına dahil edildi.
- (Rebâh Kalesi, Kal’atü Rebâh)
8. yüzyılın sonlarında müslümanlar tarafından kurulan şehir, emirlik döneminde Tuleytula ve Kurtuba güzergahındaki en önemli yerleşim yeriydi. Bu kale Guadiana vadisi, (Alarcos) ve (Salvatierra) arasında kalan bölgeyi kontrol altına alıyordu.
Taifa Emirleri
- - y. 1036–1043
- - 1043–1075
- - (1075–1080) (1081-1085)
- Batalyevs Emirliği tarafından işgal edildi - 1080–1081
- Tuleytula Emirliği (yeniden) - 1081–1085
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Zwartjes, Otto (2006). "Andalus". Versteegh, Kees (Ed.). Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Academic Publisher. s. 58.
- ^ Izquierdo Benito, Ricardo (1986). Alfonso VI y la toma de Toledo (PDF). . s. 14. ISBN .
- ^ Urquiaga Cela, David (1997). "Aproximación al estudio del poblamiento en época andalusí en el valle medio oriental del Tajo". Lorenzo, J. (Ed.). Organización social del espacio en el Madrid medieval (PDF). II. Madrid. s. 21. ISBN .
- ^ a b c d "Cumhur Ersin ADIGÜZEL, Zünnûnîler, İslam Ansiklopedisi". 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2024.
- ^ a b Izquierdo Benito 1986, s. 14.
- ^ Özdemir 2018, s. 165.
- ^ Özdemir 2018, s. 166.
- ^ "Mehmet Özdemir, CEHVERÎLER, İslam Ansiklopedisi". 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2025.
- ^ Özdemir 2018, s. 167.
- ^ Özdemir 2018, s. 168.
- ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 29-30.
- ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 30-31.
- ^ a b c Boloix Gallardo 2001, ss. 32.
- ^ Rodríguez Morales, Jesús. "Documentos sobre la repoblación de las fortalezas musulmanas del norte de Toledo: Calatalifa, Olmos y Canales".
- ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 33-34.
- ^ a b Boloix Gallardo 2001, s. 35.
- ^ Boloix Gallardo 2001, s. 36.
- ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 36-37.
- ^ Boloix Gallardo 2001, s. 37.
- ^ Boloix Gallardo 2001, s. 38.
- ^ a b Boloix Gallardo 2001, s. 39.
- ^ Boloix Gallardo 2001, s. 40.
- ^ Boloix Gallardo 2001, s. 43.
- ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 46-48.
- ^ Boloix Gallardo 2001, s. 48.
Referans
- Özdemir, Mehmet, (Ed.) (2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti Cilt 4, Endülüs. Siyer Yayınları. ISBN .
- Boloix Gallardo, Bárbara (2001). "La Taifa de Toledo en el siglo XI. Aproximación a sus límites y extensión territorial" (pdf). Tulaytula. 8: 23-57. ISSN 1575-653X.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tuleytula Emirligi Arapca طائفة طليطلة Ispanyolca Taifa de Toledo Iber Yarimadasi nin merkezinde yer alan bir taifa devletiydi Toprak genisligi bakimindan kurulan en buyuk emirliklerden biriydi Berberi en kabilesine mensup en tarafindan kuruldu Kurtuba Halifeligi nin zayiflamasiyla 1018 de Zunnuniler Tuleytula sehrinin kontrolunu ele gecirdiler Tayfa 1085 yilinda Tuleytula nin Hristiyanlar tarafindan fethine kadar varligini surdurdu Tuleytula Emirligiطائفة طليطلة Zunnuniler1018 de facto 1085Tuleytula Emirligi y 1037 BaskentTuleytula Toledo Yaygin dil ler ArapcaResmi dinIslam Hristiyanlik Mozarap Riti YahudilikHukumetMonarsiEmir y 1036 1043 1043 1075 1075 1085Tarihi donemOrta Cag Kurulusu1018 de facto Ismail ez Zafir tahtta oturdu1036 De jure Batalyevs Badajoz emirligi tarafindan isgal edildi1080 1081 Feshedildi1085Para birimiDirhem DinarOnculler ArdillarEndulus Emevi Devleti Kastilya KralligiGunumuzdeki durumuIspanyaTarihceToledo 8 yuzyilda Emeviler tarafindan fethedilmeden once Vizigot Kralligi nin baskentiydi Emeviler baskenti Kurtuba ya Cordoba kurdular ancak Tuleytula stratejik onemini hep korudu Cografi olarak orta sinir bolgesinde en yer aliyordu Tavaif i Muluk y 1037 Zunnuniler Iber yarimadasinin fethi sonrasinda 8 10 yuzyillar arasinda Senteberiyye Santaver ve cevresine yerlestiler Zunnuniler Kurtuba halifeligin zayiflamasi ve en in yonetimden uzaklastirilmasiyla halife en e h 1009 10 ve 1013 16 destek verdiler Bu hizmetin karsiliginda halife e Nasiruddevle unvaniyla Senteberiyye Santaver Kunga Cuenca en Huete ve en Ucles in yonetimini verdi 1009 yilinda baslayan en Tuleytula nin tam ozerkligi icin uygun bir zemin hazirladi Endulus Emevi Devleti nin son donemlerinde Tuleytula valisi Abdurrahman b Matiyuh a karsi bir isyan girisimi oldu Sehrin kadisi Ebu Bekir Muhammed b Ya is onderligindeki bu isyan basarisizlikla sonuclandi ve kadi Tuleytula yi terk etmek zorunda kaldi Sonrasinda vali nin oglu Abdulmelik b Abdurrahman yonetimi devraldi Ancak Tuleytula halki yeni yoneticiden memnun kalmadi ve Senteberiyye Santaver emiri Abdurrahman b Zunnun a sehri teslim almasi icin teklifte bulundular Abdurrahman kendi yerine 1018 yilinda oglu Ismail i sehri teslim almak icin Tuleytula ya gonderdi Ismail ez Zafir 1036 1043 Tuleytula ya gelir gelmez valiyi gorevden alarak de facto olarak yonetime el koydu 1036 yilinda Ez Zafir lakabiyla hukum surmeye basladi en 1043 yilina kadar tahta kaldi ve Kurtuba ya karsi kendi bagimsizligini korumak icin savasti Yahya el Me mun 1043 1075 Ismail in olumunden sonra yerine oglu Yahya el Me mun lakabiyla tahta oturdu Komsu taifalar ile mucadele en hukumdarliginin ilk yillarinda Zaragoza emiri en in saldirilarina maruz kaldi Bu saldirilar el Mustain Billah in 1047 deki olumune kadar devam etti 1051 1052 yillarinda bati komsusu Batalyevs Badajoz ile mucadele etti Tayfa 1062 yilinda Leon Krali en in saldirisiyla agir bir tahribata ugradi Uc yil sonra Valencia emiri en i maglup ederek es zamanli Belensiye yi de yonetmistir 1065 1075 Kurtuba Tuleytula ve Sevilla emirleri eski baskent Kurtuba yi kendi topraklarina katmak istiyordu 1069 yilinda Yahya Kurtuba yi kusatti ancak sehri yoneten Isbiliye emiri el Mu tazid Billah dan yardim istedi El Mu tazid guclu bir ordu ile yola cikinca Yahya kusatmayi kaldirmak zorunda kaldi Yardim amaciyla gelen Isbiliye nin asil amaci sehri ele gecirmekti ve 1070 yilinda Kurtuba da Cehveriler in yonetimine son verdiler Yeni Leon Krali Alfonso nun ana stratejisi taraflari Isbiliye ve Tuleytula kiskirtmak savastirmak zayiflatmak ve haraca en baglamak uzerine kuruluydu Alfonso El Cid komutasindaki orduyu El Mu tazid in yardimina gonderdi Bu ordu ile Ziriler hanedanina mensup Girnata li en i maglup etti 1079 1075 te Yahya Alfonso nun askerleri ile birlikte Kurtuba yi el Mu tazid in elinden almayi basardi Bu fetih ile El Me mun Tuleytula Kurtuba ve Belensiye topraklariyla guney Iberya nin en guclu emiri haline geldi Ancak ayni yil zehirlenerek olduruldu ve yerine torunu gecti Yahya el Me mun hukumdarliginda taifa en buyuk toprak genisligine ulasmisti gunumuzde Toledo Ciudad Real Cuenca Albacete nin kuzey kismi Caceres Guadalajara ve Madrid Sierra de Guadarrama ya kadar illeri ni kapsiyordu Yahya el Kadir 1075 1080 1081 1085 en in hukumdarligi doneminde ciddi toprak kayiplari yasandi Belensiye de Ebu Bekir b Abdulaziz bagimsizligini ilan etti 1078 de Kurtuba topraklari ve emirligin en guney bolgeleri Vadilkebir Guadalquivir ile Vadiiane Guadiana nehirleri arasindaki topraklar Isbiliye emiri el Mu tazid tarafindan fethedildi Bu durumu firsat bilen Batalyevs emiri es Tuleytula topraklarina saldirdi Yahya daha fazla toprak kaybetmemek icin Leon ve Kastilya Krali VI Alfonso ile ittifak kurdu Karsiliginda agir harac odemek zorunda kaldi Toplanan agri vergiler sonucunda isyan cikti ve halk Batalyevs emiri El Mutevekkil e Tuleytula yi teslim almasi icin haber gonderdi 1080 Durumdan haberdar olan El Kadir Vebze ye Huete siginmak zorunda kaldi 1081 yilinda Tuleytula bir anlasma ile Kastilya Kralligi tarafindan satin alindi El Kadir bir yil sonra yeniden tahta gecti ve ayni zamanda Belensiye yi yonetmeye devam etti Alfonso 1084 yilinda Tuleytula ya saldirdi 9 ay suren kusatmanin ardindan sehir 10 Muharrem 478 de 6 Mayis 1085 bir anlasma ile Hristiyanlara teslim edildi Yahya el Kadir Belensiye ye yerleserek ni 1086 1092 yillari arasinda Kastilya adina vasal yonetti Zunnuniler doneminde ilimMuslumanlarin Iber yarimadasina yerlesmesiyle onemli bir ilim merkezi haline gelen Tuleytula bu ozelligini Zunnuniler doneminde de surdurmustur bircok ilim adamini himaye etmistir Bunlarin arasinda el Sahli ye ait Goksel kure Galileo Muzesi Floransa en Astronom en Kadi tarihci matematikci ve astronomi bilgini Kaleme aldigi bilim ve dusunce tarihi alaninda yazilmis ilk eserlerden biri kabul edilir Ebu Bekir Yahya b Ahmed Astronomi alaninda bircok eser yazmistir Kendisine verdigi desteklerinden dolayi Yahya el Me mun a el usturlabu l Me muni adli usturlabi takdim etmistir Ibnu z Zerkale Astronomi bilgini Yahya el Me mun tarafindan kurulan astronomi gozlem heyetinin baskanligini yurutmustur Ibn Vafid Hekim ve botanikci Yahya el Me mun un bustanu n naure bahce asigi adli unlu bahcesinin duzenlenmesini yapmistir en Ebu Abdullah Muhammed b Ibrahim Botanikci Ibn Vafid in olumunden sonra bahcenin bakimina devam etti Sairler arasinda ayni zamanda Yahya el Me mun un vezirleri olan Ibn Lubbun Ebu Isa Lubbun b Abdulaziz Ebu Amir Ibnu l Ferec ve Ebu l Mutarrif Ibnu l Musenna yer aliyordu SehirlerSinir bolgesindeki sehirler es Beskens Sehir 10 yuzyilda Muslumanlar tarafindan kuruldu Huso nehrinin Tajo Nehri Arapca Tacuh ile birlestigi yerin yakinlarinda bir Roma yerlesim yeri uzerine insa edildi Askeri garnizon olarak hizmet veren sehrin nufusu 2 500 ila 3 000 kisi arasinda oldugu tahmin edilmektedir Sur kalintilari ve Albarrana kapisi Talavera de la ReinaTalavera de la Reina Talabira Idrisi gibi Arap cografyacilar tarafindan sikca bahsedilen nufusu kalabalik bir sehirdi 713 yilinda Muslumanlar tarafindan antik bir Roma yerlesim yerine kuruldu ve 855 yilinda iyilestirmelerle guclendirildi en Mekkade 10 yuzyilin ikinci yarisinda askeri yerlesim yeri olarak insa edildi Alhamin Fehmin Kastilya sinirinda insa edilen bu kucuk kale stratejik bir oneme sahipti Gunumuzde Toledo ilinin kuzeyinde en Belediyesi sinirlari icerisinde yer almaktadir Kalede en olarak adlandirilan Moro ve Yahudilerin birlikte yasadigi bir mahalle de vardi Canales Qanalis Olmos Walmus ve Calatalifa Halfa Kalesi Kala at al Halfa Birbirine yakin yerlesimli bu uc sehir en nin yanina kurulmustu Gunumuzde Toledo ve Madrid illeri ilk ikisi Toledo ilinde arasinda yer alir Madrid Mecrit 9 yuzyilda Kurtuba emiri en doneminde kuruldu Kuzeyden gelen Hristiyan saldirilarina karsi savunma amacli bir gozetleme kalesi olarak insa edildi Ayrica isyana egilimli Tuleytula nin merkezi Kurtuba otoritesi tarafindan kontrol altinda tutulmasi icin bir us gorevi gormus oldugu dusunulmektedir 11 yuzyilin basina kadar Kurtuba yonetimi tarafindan sehre duzenli olarak valiler atandi en Talemenke Guney sinirinda Tagus Vadisine giden yolu kontrol etmek acisindan stratejik bir oneme sahipti en doneminde insa edildi Kale burcu Alcala la Vieja es Abdulselam Kalesi Kal atu Abdulselam Gunumuz Alcala de Henares yakinlarinda bulunan mustahkem kale 9 yuzyilin ikinci yarisinda insa edildi Guadalajara Medinetu l Ferec yada Vadi l Hicare Muslumanlar tarafindan en kiyisinda bulunan antik Roma sehri es nin yerine kuruldu Suyu ve bahceleri ile meshurdu Cografi konum acisindan Endulus un orta sinir bolgesinde en stratejik bir oneme sahipti en Siguenza Kalesi Stratejik bir oneme sahip degildi en Atienza Kalesi Bir yol kavsagi uzerine insa edildi Stratejik bir oneme sahip degildi Arap Kapisi en Medinetu s Salim Orta sinir bolgesinin en en stratejik sehirleri arasinda yer alir Medinetu s Salim in insasi 10 yuzyilin ilk yarisina dayanmaktadir Bazi tarihciler buranin antik Roma sehri Ocilis in yerine insa edildigini dusunmektedir Ic kisimdaki sehirlerToledo Tuleytula Taifa nin en onemli sehri olan Tuleytula eski es nin baskentiydi Endulus doneminde cok kalabalik bir Hristiyan nufusa Mozaraplar sahip olan sehir emirligin merkezi gucune ve Kurtuba halifeligine karsi surekli bir ayaklanma icindeydi es Senteberiyye Savunma acisindan mukemmel bir konuma sahip olan Senteberiyye berberi en kabilesine ait nufusun kalabalik oldugu bir en merkeziydi Kurtuba emirligi doneminde bircok kez ayaklandilar Halifeligin yikilmasindan sonra Tuleytula taifa sina dahil edildi en Rebah Kalesi Kal atu Rebah 8 yuzyilin sonlarinda muslumanlar tarafindan kurulan sehir emirlik doneminde Tuleytula ve Kurtuba guzergahindaki en onemli yerlesim yeriydi Bu kale Guadiana vadisi es Alarcos ve es Salvatierra arasinda kalan bolgeyi kontrol altina aliyordu Taifa Emirleri en y 1036 1043 en 1043 1075 en 1075 1080 1081 1085 Batalyevs Emirligi tarafindan isgal edildi 1080 1081 Tuleytula Emirligi yeniden 1081 1085Ayrica bakinizSunni hanedanlar listesi en Kaynakca Zwartjes Otto 2006 Andalus Versteegh Kees Ed Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics Brill Academic Publisher s 58 Izquierdo Benito Ricardo 1986 Alfonso VI y la toma de Toledo PDF s 14 ISBN 84 00 06167 5 Urquiaga Cela David 1997 Aproximacion al estudio del poblamiento en epoca andalusi en el valle medio oriental del Tajo Lorenzo J Ed Organizacion social del espacio en el Madrid medieval PDF II Madrid s 21 ISBN 84 87090 17 6 a b c d Cumhur Ersin ADIGUZEL Zunnuniler Islam Ansiklopedisi 5 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2024 a b Izquierdo Benito 1986 s 14 Ozdemir 2018 s 165 Ozdemir 2018 s 166 Mehmet Ozdemir CEHVERILER Islam Ansiklopedisi 14 Ocak 2025 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Subat 2025 Ozdemir 2018 s 167 Ozdemir 2018 s 168 Boloix Gallardo 2001 ss 29 30 Boloix Gallardo 2001 ss 30 31 a b c Boloix Gallardo 2001 ss 32 Rodriguez Morales Jesus Documentos sobre la repoblacion de las fortalezas musulmanas del norte de Toledo Calatalifa Olmos y Canales Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Boloix Gallardo 2001 ss 33 34 a b Boloix Gallardo 2001 s 35 Boloix Gallardo 2001 s 36 Boloix Gallardo 2001 ss 36 37 Boloix Gallardo 2001 s 37 Boloix Gallardo 2001 s 38 a b Boloix Gallardo 2001 s 39 Boloix Gallardo 2001 s 40 Boloix Gallardo 2001 s 43 Boloix Gallardo 2001 ss 46 48 Boloix Gallardo 2001 s 48 ReferansOzdemir Mehmet Ed 2018 Islam Tarihi ve Medeniyeti Cilt 4 Endulus Siyer Yayinlari ISBN 9786057558343 Boloix Gallardo Barbara 2001 La Taifa de Toledo en el siglo XI Aproximacion a sus limites y extension territorial pdf Tulaytula 8 23 57 ISSN 1575 653X Wikimedia Commons ta Tuleytula Emirligi ile ilgili ortam dosyalari mevcuttur