Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkmençay Antlaşması, (Rusça: Туркманчайский договор; Farsça: عهدنامه ترکمنچای) Rus İmparatorluğu ile Kaçar Hanedanlığı arasında 10 Şubat 1828 tarihinde imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.
 İmzalanma töreni | |
| Tür | Barış Antlaşması |
|---|---|
| İmzalanma | 10 Şubat, 1828 |
| Yer | Türkmençay, İran |
| İmzacılar |  Rus İmparatorluğu,  Kaçar Hanedanı, Abbas Mirza |
İran'ın yenilgisiyle sonuçlanan 1826-1828 Rus-İran Savaşı'ndan sonra imzalanmış olan bu antlaşma uyarınca Revan Hanlığı, Nahçıvan Hanlığı ve Talış Hanlığı Rusya'ya verilmiş, Aras Nehri'nin bu iki devlet arasındaki sınırı oluşturmasına karar verilmiştir. Gülistan Antlaşması'yla birlikte İran'ın imzaladığı en kötü hezimetlerden biri olarak kabul edilmektedir.
Gülistan ve Türkmençay antlaşmalarının imzalanması ile Rusya, Güney ve Kuzey Kafkasya'nın bir kısmında işgale son verdi. Rusya tarafından işgal edilen araziler 1918-1920 istisna olmakla birlikte 1991'de bağımsızlığını kazandı.
Antlaşma'nın Önemli Maddeleri
3. madde: İran, 6 ay içerisinde Revan ve Nahçıvan Hanlıkları’nı Rusya’ya bırakacaktır.
4. madde: İran ve Rusya arasında sınır tespiti yapılmıştır.
5. madde: Tespit edilen sınırların kuzeyinde kalan, Kafkas sıra dağları ve Hazar Denizi arasında bulunan bütün toprak ve adaların, bu topraklarda yaşayan halkların Rus İmparatorluğu’na ait olduğu kabul edilmiştir.
6. madde: İran, Rusya’ya tazminat ödemeyi kabul etmiştir.
7. madde: Rusya, İran Veliahdı Abbas Mirza’yı önce veliaht, tahta çıkmasından sonra da hükümdar olarak tanıyacaktır.
8. madde: Hazar’da her iki devletin de ticaret gemileri yüzebilecek, fakat yalnızca Rusya’nın savaş gemileri bulunabilecektir.
13. madde: Her iki taraftan da esir düşenlerin tamamı dört ay içerisinde serbest bırakılacaktır.
14. madde: Her iki devlete sığınanlarla ilgilidir. Rusya’nın onaylamadığı kişilerin İran tarafından, belli bölgelere (Karabağ ve Nahçıvan) yerleşmesine izin verilmeyecektir.
İran'daki Rus Büyükelçiliğinin Yıkılması
Savaşın sona ermesi ve antlaşmanın imzalanmasından sonra İran'da Rus karşıtı atmosfer güçlendi. 11 Şubat 1829'da Tahran'daki öfkeli kalabalık Rus Büyükelçiliğine saldırdı ve neredeyse herkesi öldürdü. Ölenler arasında Rusya'nın yeni İran büyükelçisi Aleksandr Qriboyedov da vardı. Qriboyedov, Türkmençay Antlaşması'nın imzalanmasında aktif bir rol almış bir isimdi. İran'da yaşayan Ermeniler onun çabaları neticesinde Kuzey Nahçıvan, Erivan ve Karabağ bölgelerine toplu göçler gerçekleştirmişlerdir.
Popüler kültürdeki yeri
Savaşın bitiminden sonra imzalanan Türkmençay Antlaşması, XX ve XXI. yüzyıllar boyunca bir milletin ayrılığının (Kuzey ve Güney Azerbaycan) sembolü haline gelmiştir. Azerbaycan edebiyatında özel bir konu haline gelen bir milletin ayrılığına dair onlarca eser ithaf edilmiştir. Örnekler arasında Bahtiyar Vahapzade'nin Gülistan şiiri, Süleyman Rüstem'in Tebrizim şiiri, Sayman Aruz'un Yüzyıl Devrim romanı, Yusuf Vezir Çemenzeminli'nin İki Ateş Arasında romanı ve Halil Rıza Ulutürk'ün eserleri sayılabilir.
Azerbaycanlı bestekar Ali Selimi, 1958 yılında Fərhad İbrahimi'nin "Ayrılık" şiirini besteledi.
Ay Laçın isimli halk türküsü bu ayrılığı dillendiren türkülerden biri olup birçok Azerbaycanlı sanatçı tarafından yorumlanmıştır.
Günümüzde Azerbaycan-İran sınırında Aras üzerinde bulunan ve iki ükeyi birbirine bağlayan tarihi Hudaferin köprüleri Azerbaycan Türkleri arasında ayrılığın önemli bir simgesidir ve "Hasret Köprüsü" olarak bilinir.
Tebriz adı, özellikle 20. yüzyılın ortalarından itibaren Kuzey Azerbaycan'da Güney Azerbaycan'a duyulan özlemi sembolize etmek için yaygın bir erkek adı olarak kullanılmaktadır. Azerbaycan halk şairi Halil Rıza Ulutürk de Karabağ Savaşı'nda şehit olan oğluna "Tebriz" adını vermiştir.
Kaynakça
- ^ Sedat Laçiner; Hacali Necefoğlu; Hasan Selim Özertem (Nisan 2009). Türk Dış Politikası - Uluslararası III. Türk Dış Politikası Sempozyumu Tebliğleri. USAK. ss. 153-156.
- ^ Mikaberidze, Alexander (2015). Gürcistan Tarihsel Sözlüğü. Rowman ve Littlefield .
- ^ . 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ Hopkirk, Peter (1997). The Great Game: The Struggle for Empire in Central Asia. London: Kodansha Globe.
- ^ "Halil Rıza Ulutürk, Tebriz". 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
 | Antlaşma ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Turkmencay Antlasmasi Rusca Turkmanchajskij dogovor Farsca عهدنامه ترکمنچای Rus Imparatorlugu ile Kacar Hanedanligi arasinda 10 Subat 1828 tarihinde imzalanmis bir baris antlasmasidir Turkmencay AntlasmasiImzalanma toreniTurBaris AntlasmasiImzalanma10 Subat 1828YerTurkmencay IranImzacilarRus Imparatorlugu Kacar Hanedani Abbas MirzaGuney Kafkasya Haritasi 1809 1817 Iran in yenilgisiyle sonuclanan 1826 1828 Rus Iran Savasi ndan sonra imzalanmis olan bu antlasma uyarinca Revan Hanligi Nahcivan Hanligi ve Talis Hanligi Rusya ya verilmis Aras Nehri nin bu iki devlet arasindaki siniri olusturmasina karar verilmistir Gulistan Antlasmasi yla birlikte Iran in imzaladigi en kotu hezimetlerden biri olarak kabul edilmektedir Gulistan ve Turkmencay antlasmalarinin imzalanmasi ile Rusya Guney ve Kuzey Kafkasya nin bir kisminda isgale son verdi Rusya tarafindan isgal edilen araziler 1918 1920 istisna olmakla birlikte 1991 de bagimsizligini kazandi Antlasma nin Onemli Maddeleri3 madde Iran 6 ay icerisinde Revan ve Nahcivan Hanliklari ni Rusya ya birakacaktir 4 madde Iran ve Rusya arasinda sinir tespiti yapilmistir 5 madde Tespit edilen sinirlarin kuzeyinde kalan Kafkas sira daglari ve Hazar Denizi arasinda bulunan butun toprak ve adalarin bu topraklarda yasayan halklarin Rus Imparatorlugu na ait oldugu kabul edilmistir 6 madde Iran Rusya ya tazminat odemeyi kabul etmistir 7 madde Rusya Iran Veliahdi Abbas Mirza yi once veliaht tahta cikmasindan sonra da hukumdar olarak taniyacaktir 8 madde Hazar da her iki devletin de ticaret gemileri yuzebilecek fakat yalnizca Rusya nin savas gemileri bulunabilecektir 13 madde Her iki taraftan da esir dusenlerin tamami dort ay icerisinde serbest birakilacaktir 14 madde Her iki devlete siginanlarla ilgilidir Rusya nin onaylamadigi kisilerin Iran tarafindan belli bolgelere Karabag ve Nahcivan yerlesmesine izin verilmeyecektir Iran daki Rus Buyukelciliginin YikilmasiSavasin sona ermesi ve antlasmanin imzalanmasindan sonra Iran da Rus karsiti atmosfer guclendi 11 Subat 1829 da Tahran daki ofkeli kalabalik Rus Buyukelciligine saldirdi ve neredeyse herkesi oldurdu Olenler arasinda Rusya nin yeni Iran buyukelcisi Aleksandr Qriboyedov da vardi Qriboyedov Turkmencay Antlasmasi nin imzalanmasinda aktif bir rol almis bir isimdi Iran da yasayan Ermeniler onun cabalari neticesinde Kuzey Nahcivan Erivan ve Karabag bolgelerine toplu gocler gerceklestirmislerdir Populer kulturdeki yeriSavasin bitiminden sonra imzalanan Turkmencay Antlasmasi XX ve XXI yuzyillar boyunca bir milletin ayriliginin Kuzey ve Guney Azerbaycan sembolu haline gelmistir Azerbaycan edebiyatinda ozel bir konu haline gelen bir milletin ayriligina dair onlarca eser ithaf edilmistir Ornekler arasinda Bahtiyar Vahapzade nin Gulistan siiri Suleyman Rustem in Tebrizim siiri Sayman Aruz un Yuzyil Devrim romani Yusuf Vezir Cemenzeminli nin Iki Ates Arasinda romani ve Halil Riza Uluturk un eserleri sayilabilir Azerbaycanli bestekar Ali Selimi 1958 yilinda Ferhad Ibrahimi nin Ayrilik siirini besteledi Ay Lacin isimli halk turkusu bu ayriligi dillendiren turkulerden biri olup bircok Azerbaycanli sanatci tarafindan yorumlanmistir Gunumuzde Azerbaycan Iran sinirinda Aras uzerinde bulunan ve iki ukeyi birbirine baglayan tarihi Hudaferin kopruleri Azerbaycan Turkleri arasinda ayriligin onemli bir simgesidir ve Hasret Koprusu olarak bilinir Tebriz adi ozellikle 20 yuzyilin ortalarindan itibaren Kuzey Azerbaycan da Guney Azerbaycan a duyulan ozlemi sembolize etmek icin yaygin bir erkek adi olarak kullanilmaktadir Azerbaycan halk sairi Halil Riza Uluturk de Karabag Savasi nda sehit olan ogluna Tebriz adini vermistir Kaynakca Sedat Laciner Hacali Necefoglu Hasan Selim Ozertem Nisan 2009 Turk Dis Politikasi Uluslararasi III Turk Dis Politikasi Sempozyumu Tebligleri USAK ss 153 156 Mikaberidze Alexander 2015 Gurcistan Tarihsel Sozlugu Rowman ve Littlefield 13 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2021 Hopkirk Peter 1997 The Great Game The Struggle for Empire in Central Asia London Kodansha Globe Halil Riza Uluturk Tebriz 26 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Subat 2021 Antlasma ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz