Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yusuf Vezir Çemenzeminli (12 Eylül 1887, Şuşa - 1942, Gorki vilayeti), Azeri yazar, araştırmacı, siyasetçi.
| Yusuf Vezir Çemenzeminli | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 12 Eylül 1887 Şuşa |
| Ölüm | Mayıs 1942 |
| İkamet | Şuşa, Kiev, Paris, İstanbul, Bakü |
| Milliyet | Azeri |
| Tür | Hikâye, roman |
| Önemli eser | Kızlar Bulağı, Studentler, Kan İçinde |
Hikâye ve romanlarıyla Azerbaycan'da realist hikâye tarzının ve tarihi roman türünün gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Azerbaycan'ın ilk İstanbul sefiridir.
Yaşamı
1887’de Azerbaycan’ın Şuşa şehrinde dünyaya geldi. Soyu, 18. asrın Karabağ Hükümdarı İbrahimhali Han'ın nüfuzlu vezirlerinden biri olan Mirza Alimehmedağa'ya dayanır. Babası Şuşa'da ıtriyatçılık ve halk tabipliği yapan Mirbaba Vezirov, annesi Seyid Hüseyin'in kızı Seyyid Aziz'dir.
İlk tahsilini, çocuklarının eğitimi ile bizzat ilgilenen babasından aldı ve bir yandan Şuşa'da Samedbey Ağayev’in "Kar Halfa Okulu" olarak bilinen mollahanesine devam etti. Babası Mirbaba Vezirov, İran, Orta Asya ve Osmanlı ülkelerini gezmiş; Fars ve Türk dillerini çok iyi bilen biriydi. Çocuklarını eğitmek için kendine özgü bir ders metodu bile belirlemiş ve bu arada onlar için bir Farsça-Azerbaycan Türkçesi sözlüğü hazırlamıştı. Evleri Şuşa’nın sanat adamları, müzisyenleri, şairlerininin toplantı yeriydi.
Bu ortamda büyüyeyen Yusuf Vezir, ortaöğrenimine Şuşa'daki Rus–Azerbaycan realnı mektebinde devam etti. Burada Rus edebiyatı ile tanıştı. Özellikle Çehov'un eserlerinden etkilendi. 1904'te ilk şiirini yazdı. Jaloba adlı bu Rusça şiirde hayattan şikayetlerini dile getirdi. Rusça Fokusnik (Sihirbaz) adlı el yazması bir dergi çıkardı. Resim ve karikatür ile ilgilendi. 1906 yılında babasının ölümü üzerine ailesinin geçimini üstlendi. 1905-1906 yıllarında Şuşa’da ve Karabağ'ın diğer bölgelerinde Ermenilerle Azerbaycan arasında yaşanan çatışmalar nedeniyle diğer Azeri öğrenciler gibi Ermeni mahallesinde bulunan bu okulu bırakmak zorunda kaldı. Realnı okulunun son sınıfını Bakü'de okudu. 1907'de Molla Nasreddin dergisi ile tanıştıktan sonra, Azerî Türkçesi ile yazmaya başladı ve "Şahkulunun Hayır işi" adlı ilk hikâyesini aynı dergide yayınlattı.
1910'ta Taşkent ortaokulunu bitirip Kiev Üniversitesi Hukuk Fakültesine'n girdi. Kiev’de eğitim alan Azeri talebeler kendi olanaklarıyla kurdukları yayın heyetiyle, Azerbaycan Türkçesinde kitaplar yayınlıyorlardı. 1911-1913 arasında Yusuf Vezir'in yedi hikâye kitabı yayımlandı. 1915 yılında hukuk öğrenimini tamamladı. O yıl, I. Dünya Savaşı nedeniyle Kiev Üniversitesi geçici olarak Saratov şehrine taşındığından üniversiteyi Saratov'da tamamladı ve mezuniyetinden sonra Saratov Adliyesi'nde çalıştı.
Saratov'da bir süre çalıştıktan sonra Kiev'e giden Yusuf Vezir, ardından cepheye gitti. O Galiçya'da cephede iken 1917 İhtilali patlak verdi. Savaştan sonra Kiev'e dönüp Müsavat Partisi'nin Kiev şubesini kurdu. 28 MAyıs 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ilan edilince yeni devletin Ukrayna diplomatik temsilcisi tayin edildi. Ukrayna’da ve Rusya’da savaş devam ettiği için ülkesine dönmek zorunda kaldı. Odessa'da iki ay bekledikten sonra Bolşevikler'in çar yanlısı Denikin kuvvetlerini yenmesi üzerine "Boris” adlı bir Bulgar gemisine binerek önce İstanbul’a, oradan da Bakü’ye döndü. 1919 yılında sefir olarak İstanbul'a gönderildi. İstanbul’da diplomatik faaliyeti ile beraber, edebi faaliyetine de devam etti. Azerbaycan edebiyatını Türk dünyasında tanıtmak için “Azerbaycan Edebiyatına Bir Nazar" ve “Tarihi Coğrafi ve İktisadi Azerbaycan" adlı kitaplarını bu dönemde yazıp yayımlattı.
1920 senesinin 27 Nisanında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin Sovyet Kızıl Ordusu tarafından işgali ile diplomatlık görevi sona erdi. İstanbul’da yaşayan Azerbaycan Cumhuriyeti’nin önderleri ile ters düşen Yusur Vezir, 1923 senesinin başlarında Paris'te Siysal Bilimler Akademisi'nde öğrenim gören küçük kardeşi Miri’nin yanına gitti. Fransızca öğrenip üç yıl Clichy'de fabrika işçiliği yaptı. Kardeşinin verem olması üzerine Paris'e döndükten sonra 1925'te kardeşinin ölümü ile derinden sarsıldı. Fransa’daki Sovyet temsilciliğine başvurarak Azerbaycan'a dönmek istediğini bildirdi. 1926 başında Sovyet vatandaşlığına kabul edildi ve Bakü'ye döndü. Burada yayınevlerinde çalıştı, aynı zamanda edebiyatla uğraştı. 1926-1930'da "Keçmişden Sesler" ve "Kazanç Yolunda" adlı hikâye kitapları yayınlandı. Rus ihtilalinden önce yazmış olduğu "Bir Cavanm Defteri", "Arvadlarımızm Hah", "Kızlar Bulağı", "Studentler" (Öğrenciler) gibi eserlerinin üzerinde yeniden çalışıp zenginleştirdi. 1930'lu yıllarda, 18.yüzyıl Karabağ Hanlığı ve Azerbaycan'ın ünlü şairi, politika adamı Molla Penah Vâkıf'in hayatını ve mücadelelerini konu alan "Kan İçinde" tarihî romanını yazdı ancak yayımlatamadı.
1930'lu yılların sonunda diğer tüm Sovyet ülkelerinde olduğu gibi Azerbaycan'da da aydın sınıfına karşı uygulanan ciddi baskı, tehdit, tutuklama, yargılama, idam ve sürgünler dönemi başladığında İngiliz ve Japonlar lehine casus yapmak dahil çeşitli suçlamalarla karşılaştı, yargılanıp hapse atıldı ve hapiste iken hayatını kaybetti. 1942 Mayıs ayında Gorki vilayetinin Sukobezvodnoe köyündeki mahkûmlar kampında hastalanarak hayatını kaybettiği KGB arşivlerinden elde edilen kaynaklardan öğrenilmiştir.
Çemenzeminli mahlası
Yazarın kullandığı "Çemenzeminli" mahlası, Güney Azerbaycan'daki köylerden birinin adıdır. Yusuf Vezir, hiçbir zaman bu köyde bulunmamıştı. Ancak 1905 'te geçim sıkıntısı nedeniyle Kuzey Azerbaycan'a o köyden gelmiş insanlarla görüşmüş; onlara yardımcı olmuş ve bu insanlara duyduğu sevgi ve bağlılığın nişanesi olarak, eserlerinde "Çemenzeminli" mahlasını kullanmaya başlamıştır.
Eserleri
- iki Hekaye: Ağ 8uxaqda Qara Xal,Toy. Bakü, 1911
- Melik Mehemmed (Xalq ağzından toplanmış nağıl), Bakü, 1911
- Yeddi Hekaye, Bakı, 1912
- Üç Hekaye, Bakı, 1912
- Arvadlanmızın Hah, Bakü, 1913
- Qanlı Göz Yaşları. Arvadlanmızın Meişetinden, Bakü, 1913
- Heyat Sehifeleri, Bakü, 1913
- Cennetin Qebzi, Bakü, 1913
- Litva Tatarlarının Tarixi, Kırım, Ağmescid, 1919
- Azerbaycan Edebiyyatına Bir Nezer. İstanbul, 1920
- Un Coup D'oeil Sur La Litterature De V Azerbaidjan, Paris, 1922
- Cennetin Qebzi. Hekayeler. Bakı, 1923; 1927; 1937
- Keçmişden Sehifeler, Bakü, 1926
- Qazanc Yolunda, Bakü, 1930
- Studentler, Bakü, 1930
- Qaranhqdan İşığa, Bakü, 1931
- Qızlar Bulağı, Bakü, 1931
- Yaramaz, Bakü, 1934
- Gelecek Seher, Bakü, 1934
- Studentler II, Bakü, 1935
Kaynakça
- ^ a b c d e Kemaloğlu, Muhammet. (PDF). Akademik Bakış dergisi, Sayı: 37 Temmuz – Ağustos 2013. 20 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2016.
- ^ a b c d e f g Sadıgov, Ramin. "Azerbaycan Cumhuriyeti'nin İlk İstanbul Sefiri Yusuf Vezir Çemenzeminli'nin Fransa'daki Muhaceret Yılları" (PDF). dergiler.ankara.edu.tr. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi Cilt 33 Sayı 56. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2016.
- ^ a b c d e f g Qarayev Vahidoğlu, Yaşar. (PDF). ekitap.kulturturizm.gov.tr/. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi Azerbaycan Türk Edebiyatı VI. Cilt. 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2016.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yusuf Vezir Cemenzeminli 12 Eylul 1887 Susa 1942 Gorki vilayeti Azeri yazar arastirmaci siyasetci Yusuf Vezir CemenzeminliDogum12 Eylul 1887 SusaOlumMayis 1942IkametSusa Kiev Paris Istanbul BakuMilliyetAzeriTurHikaye romanOnemli eserKizlar Bulagi Studentler Kan IcindeAnnesi ve kardesleri ile 1906Kiev de Azeri ogrencilerle birlikte 1913Istanbul 1921Baku de ogrencileriyle 1926 Hikaye ve romanlariyla Azerbaycan da realist hikaye tarzinin ve tarihi roman turunun gelismesinde onemli rol oynamistir Azerbaycan in ilk Istanbul sefiridir Yasami1887 de Azerbaycan in Susa sehrinde dunyaya geldi Soyu 18 asrin Karabag Hukumdari Ibrahimhali Han in nufuzlu vezirlerinden biri olan Mirza Alimehmedaga ya dayanir Babasi Susa da itriyatcilik ve halk tabipligi yapan Mirbaba Vezirov annesi Seyid Huseyin in kizi Seyyid Aziz dir Ilk tahsilini cocuklarinin egitimi ile bizzat ilgilenen babasindan aldi ve bir yandan Susa da Samedbey Agayev in Kar Halfa Okulu olarak bilinen mollahanesine devam etti Babasi Mirbaba Vezirov Iran Orta Asya ve Osmanli ulkelerini gezmis Fars ve Turk dillerini cok iyi bilen biriydi Cocuklarini egitmek icin kendine ozgu bir ders metodu bile belirlemis ve bu arada onlar icin bir Farsca Azerbaycan Turkcesi sozlugu hazirlamisti Evleri Susa nin sanat adamlari muzisyenleri sairlerininin toplanti yeriydi Bu ortamda buyuyeyen Yusuf Vezir ortaogrenimine Susa daki Rus Azerbaycan realni mektebinde devam etti Burada Rus edebiyati ile tanisti Ozellikle Cehov un eserlerinden etkilendi 1904 te ilk siirini yazdi Jaloba adli bu Rusca siirde hayattan sikayetlerini dile getirdi Rusca Fokusnik Sihirbaz adli el yazmasi bir dergi cikardi Resim ve karikatur ile ilgilendi 1906 yilinda babasinin olumu uzerine ailesinin gecimini ustlendi 1905 1906 yillarinda Susa da ve Karabag in diger bolgelerinde Ermenilerle Azerbaycan arasinda yasanan catismalar nedeniyle diger Azeri ogrenciler gibi Ermeni mahallesinde bulunan bu okulu birakmak zorunda kaldi Realni okulunun son sinifini Baku de okudu 1907 de Molla Nasreddin dergisi ile tanistiktan sonra Azeri Turkcesi ile yazmaya basladi ve Sahkulunun Hayir isi adli ilk hikayesini ayni dergide yayinlatti 1910 ta Taskent ortaokulunu bitirip Kiev Universitesi Hukuk Fakultesine n girdi Kiev de egitim alan Azeri talebeler kendi olanaklariyla kurduklari yayin heyetiyle Azerbaycan Turkcesinde kitaplar yayinliyorlardi 1911 1913 arasinda Yusuf Vezir in yedi hikaye kitabi yayimlandi 1915 yilinda hukuk ogrenimini tamamladi O yil I Dunya Savasi nedeniyle Kiev Universitesi gecici olarak Saratov sehrine tasindigindan universiteyi Saratov da tamamladi ve mezuniyetinden sonra Saratov Adliyesi nde calisti Saratov da bir sure calistiktan sonra Kiev e giden Yusuf Vezir ardindan cepheye gitti O Galicya da cephede iken 1917 Ihtilali patlak verdi Savastan sonra Kiev e donup Musavat Partisi nin Kiev subesini kurdu 28 MAyis 1918 de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ilan edilince yeni devletin Ukrayna diplomatik temsilcisi tayin edildi Ukrayna da ve Rusya da savas devam ettigi icin ulkesine donmek zorunda kaldi Odessa da iki ay bekledikten sonra Bolsevikler in car yanlisi Denikin kuvvetlerini yenmesi uzerine Boris adli bir Bulgar gemisine binerek once Istanbul a oradan da Baku ye dondu 1919 yilinda sefir olarak Istanbul a gonderildi Istanbul da diplomatik faaliyeti ile beraber edebi faaliyetine de devam etti Azerbaycan edebiyatini Turk dunyasinda tanitmak icin Azerbaycan Edebiyatina Bir Nazar ve Tarihi Cografi ve Iktisadi Azerbaycan adli kitaplarini bu donemde yazip yayimlatti 1920 senesinin 27 Nisaninda Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin Sovyet Kizil Ordusu tarafindan isgali ile diplomatlik gorevi sona erdi Istanbul da yasayan Azerbaycan Cumhuriyeti nin onderleri ile ters dusen Yusur Vezir 1923 senesinin baslarinda Paris te Siysal Bilimler Akademisi nde ogrenim goren kucuk kardesi Miri nin yanina gitti Fransizca ogrenip uc yil Clichy de fabrika isciligi yapti Kardesinin verem olmasi uzerine Paris e dondukten sonra 1925 te kardesinin olumu ile derinden sarsildi Fransa daki Sovyet temsilciligine basvurarak Azerbaycan a donmek istedigini bildirdi 1926 basinda Sovyet vatandasligina kabul edildi ve Baku ye dondu Burada yayinevlerinde calisti ayni zamanda edebiyatla ugrasti 1926 1930 da Kecmisden Sesler ve Kazanc Yolunda adli hikaye kitaplari yayinlandi Rus ihtilalinden once yazmis oldugu Bir Cavanm Defteri Arvadlarimizm Hah Kizlar Bulagi Studentler Ogrenciler gibi eserlerinin uzerinde yeniden calisip zenginlestirdi 1930 lu yillarda 18 yuzyil Karabag Hanligi ve Azerbaycan in unlu sairi politika adami Molla Penah Vakif in hayatini ve mucadelelerini konu alan Kan Icinde tarihi romanini yazdi ancak yayimlatamadi 1930 lu yillarin sonunda diger tum Sovyet ulkelerinde oldugu gibi Azerbaycan da da aydin sinifina karsi uygulanan ciddi baski tehdit tutuklama yargilama idam ve surgunler donemi basladiginda Ingiliz ve Japonlar lehine casus yapmak dahil cesitli suclamalarla karsilasti yargilanip hapse atildi ve hapiste iken hayatini kaybetti 1942 Mayis ayinda Gorki vilayetinin Sukobezvodnoe koyundeki mahkumlar kampinda hastalanarak hayatini kaybettigi KGB arsivlerinden elde edilen kaynaklardan ogrenilmistir Cemenzeminli mahlasiYazarin kullandigi Cemenzeminli mahlasi Guney Azerbaycan daki koylerden birinin adidir Yusuf Vezir hicbir zaman bu koyde bulunmamisti Ancak 1905 te gecim sikintisi nedeniyle Kuzey Azerbaycan a o koyden gelmis insanlarla gorusmus onlara yardimci olmus ve bu insanlara duydugu sevgi ve bagliligin nisanesi olarak eserlerinde Cemenzeminli mahlasini kullanmaya baslamistir Eserleriiki Hekaye Ag 8uxaqda Qara Xal Toy Baku 1911 Melik Mehemmed Xalq agzindan toplanmis nagil Baku 1911 Yeddi Hekaye Baki 1912 Uc Hekaye Baki 1912 Arvadlanmizin Hah Baku 1913 Qanli Goz Yaslari Arvadlanmizin Meisetinden Baku 1913 Heyat Sehifeleri Baku 1913 Cennetin Qebzi Baku 1913 Litva Tatarlarinin Tarixi Kirim Agmescid 1919 Azerbaycan Edebiyyatina Bir Nezer Istanbul 1920 Un Coup D oeil Sur La Litterature De V Azerbaidjan Paris 1922 Cennetin Qebzi Hekayeler Baki 1923 1927 1937 Kecmisden Sehifeler Baku 1926 Qazanc Yolunda Baku 1930 Studentler Baku 1930 Qaranhqdan Isiga Baku 1931 Qizlar Bulagi Baku 1931 Yaramaz Baku 1934 Gelecek Seher Baku 1934 Studentler II Baku 1935Kaynakca a b c d e Kemaloglu Muhammet PDF Akademik Bakis dergisi Sayi 37 Temmuz Agustos 2013 20 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Nisan 2016 a b c d e f g Sadigov Ramin Azerbaycan Cumhuriyeti nin Ilk Istanbul Sefiri Yusuf Vezir Cemenzeminli nin Fransa daki Muhaceret Yillari PDF dergiler ankara edu tr Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Tarih Bolumu Tarih Arastirmalari Dergisi Cilt 33 Sayi 56 2 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Nisan 2016 a b c d e f g Qarayev Vahidoglu Yasar PDF ekitap kulturturizm gov tr Turkiye Disindaki Turk Edebiyatlari Antolojisi Azerbaycan Turk Edebiyati VI Cilt 21 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Nisan 2016