Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin daha erişilebilir olması için konusuna göre başlıklara bölünmesi gerekmektedir. |
Obeyd Kültürü ya da Ubeyd Kültürü, Güney Mezopotamya'da MÖ 5.900 – 4.300 tarihleri arasında var olmuş bir yerel ve tarihöncesi kültürdür. Güney Mezopotamya'nın en eski yerleşimi olarak (Çanak Çömlekli Neolitik Çağ)'dan Kalkolitik Çağ'a uzanan ve Uruk Dönemi başlarına kadar süren bir kültürdür.
Obeyd Kültürü ilk olarak, bir Sümer yerleşmesi olan Ur yakınlarındaki Tell el Ubaid Höyüğü'nde incelenmiş, kültüre bu yerleşmenin adı verilmiştir. Kültürün yayılma alanı esas olarak Güney Mezopotamya'dır. Ancak oldukça geniş bir alanda yayılma göstermiştir. Doğu, Güneydoğu Anadolu, Urmiye Gölü civarı ve Batı Azerbaycan gibi geniş bir arazide Obeyd çanak çömleği bulunmuştur. Kültürün tüm ayrıntıları Eridu kentinde açığa çıkarılmıştır. Ayrıca Hacı Muhammet, Te'l ul Savvan ve Tell Aveyli gibi birçok yerleşimde bu kültüre ilişkin bulgular elde edilmiştir.
Obeyd Kültürü'nü kuzeydeki Toroslar'dan ve doğudaki Zagros Dağları'ndan gelerek bölgeye yerleşen topluluklarının kurduğu düşünülmektedir. Bu bölgeye yerleşen topluluklar, kanallar açarak sulu tarım yapmaya başlamışlardır. Sulu tarım, sonuç itibarıyla tarımsal üretimi büyük ölçüde artırmıştı. Obeyd yerleşmelerinin tarıma dayalı yerleşmeler olduğu anlaşılmaktadır. Esas olarak buğday, arpa, keten ve hurma yetiştirilmektedir. Hayvan yetiştiriciliği ise ağırlıklı olarak sığır ve domuzdur. Uygun bölgelerde balıkçılık da geçim ekonomisi içinde önemli yere sahiptir. Öyle ki Güneybatı Arabistan kıylarında bazı Obeyd yerleşimlerinin tümüyle mevsimlik olarak balık avı için iskan edildiği görülmektedir. Bununla birlikte özellikle Kalkolitik Çağ'da ve özellikle Kuzey Mezopotamya'da, Geç Obeyd Kültürü, "çok merkezli bir etkileşim alanı", "biçimsel olarak birbiriyle bağlantılı yerleşimlerden oluşan bir dünya" ve "çok katmanlı, bölgesine has gelenekler" olarak tanımlanmıştır.
Obeyd Dönemi'nin ikinci evresinde Eridu kentinde tapınaklar inşa edildiği görülür. Üçüncü evrede ise kültürün kuzeye doğru yayıldığı anlaşılmaktadır. Dördüncü evre olarak tanımlanan dönemde ise tüm Mezopotamya'ya yayılmıştır. Mezopotamya ötesine de geçerek, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'ya, Doğu Akdeniz'e ve Çukurova'ya dek yayılan Geç Obeyd kültürel etkileri incelenmiştir.
Sulu tarımın tarımsal üretimi artırmasına karşın Mezopotamya'da ahşap, taş ve maden bulunmamaktadır. Kaynakları önemli ölçüde büyüyen bu toplumlar, bu ihtiyaç maddelerini, daha doğrusu hammaddeleri, dış bölgelerden tedarik etmeye yönelmiş, böylece bölge dışında ticari amaçlı kolonileşme görülmeye başlamıştır. Birçok yerleşmenin Obeyd tabakalarında kil, kemik ve değişik taşlardan yapılma damga ve silindir mühürler çokça ele geçmiştir. Neolitik Çağ'da kamusal binalarda görülen kil mühürlerin Obeyd Dönemi'nde konutlarda da bulunduğu belirtilmelidir. Mühürlerin yaygın kullanımının ticaretin bir göstergesi olduğu kabul edilmektedir.
Diğer yandan büyüyen el koyan yönetici sınıf, halk üzerindeki tinsel gücünü destekleyen büyük tapınak inşası işlerine yönelmiştir. Bu tapınakların en görkemli örneklerine Eridu'da, Uruk'ta, 'da Malatya İl sınırları içindeki Arslantepe Höyüğü'nde rastlanmaktadır. Tepe Gavra'da yan yana üç tapınak ortaya çıkarılmıştır. Birden çok tapınağın varlığı, inanç sisteminin tanrı ailesine dayandığı şeklinde yorumlanmaktadır. Kuzeydeki tapınakta çok sayıda bulla bulunmuştur. Bullaların kullanım amacı, tahıl küplerinin mühürlenmesidir. Tahıl küplerinin ağzı bir bezle örtülerek ağız çevresine ip dolanır ve ipin uçları bir çamur topağıyla bir araya getirilir. Bu çamur topağı daha kurumadan bir mühürle mühürlenir. Bulla denen bu çamur toprağının parçalanmaması, küpün içinden bir şey alınmamış olduğunun bir kanıtı olmaktadır. Bullaların tapınakta bulunması, bir kısım ürünün tapınakta depolandığını, daha sonra bir şekilde dağıtıldığını göstermektedir.
Obeyd Dönemi yapılarının büyük bölümü çift kanatlı, ortada bir salonu olan ve iki katlı yapılardır. Yine de Obeyd mimarisi hakkında fazla bir bilgi yoktur. Evler genellikle pise tekniğiyle yapılmış olmakla birlikte yerleşimlerin etrafının taş temel üzerine kerpiç duvarlı surlarla çevrili olduğu anlaşılmaktadır. Diğer yandan dini yapıların mimarisi dikkat çekicidir. Çoğunlukla 20 x 10 metre ebatlarındaki bir platform üzerine yapılan Obeyd tapınaklarının Sümer tapınaklarının öncüsü olduğu kabul edilmektedir.
Obeyd Dönemi'nde yerleşme içine gömüt geleneği varlığını sürdürmüştür. Bununla birlikte yetişkin bireylerin, yerleşme dışına gömülmeye başlandığı görülür. Örneğin Eridu yerleşimi dışında bin kadar gömütü ihtiva eden bir yerleşme dışı mezarlık bulunmuştur. Gömütler, etrafı kerpiçle çevrili ve üstü de kerpiçle kapatılmış sanduka mezarlara gömülmektedir. Gömütler bu mezarlara hocker (ana rahmindeki gibi) yerleştirilmektedir. Mezarların incelenmesinde gömüt armağanları bulunması, ölümden sonraki yaşam yönünde bir inanç sistemi yaratıldığına işaret etmektedir. Gömüt armağanları genellikle takılardır. Bunun yanın sıra mezarlara çanak çömlek bırakıldığı görülmektedir. Bunların içinde yiyecek ve içecek buludunğu düşünülmektedir.
Anadolu'da Obeyd etkisi ya da yerleşmesi görülen höyüklerden en önemlileri Değirmentepe Höyüğü,Korucutepe Höyüğü, Tülintepe Höyüğü, Norşuntepe Höyüğü, Hassek Höyük,(Tepecik / Makaraz Höyük) olarak karşımıza çıkmaktadır.
Obeyd Kültürü'nün ileriki evrelerinde özellikle Güney Mezopotamya'da bazı yerleşimlerin kent olarak nitelenebilecek kadar genişledikleri, dini ve siyasi merkezler haline geldikleri saptanmıştır. Kuzey Mezopotamya'da ise bu nitelikteki yerleşmeler, Vadisindeki gibi daha az sayıdadır. Güneydoğu Anadolu'ya doğru yerleşimler daha küçük ölçekli olmaktadır.
Notlar
- ^ Bazı kaynaklarda Ubeid, Ubayid, Ubeid, Obeid olarak da geçmektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f Savaş Harmankaya, Eski Mezopotamya ve Mısır Tarihi 31 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sh.: 15
- ^ Lale Avşar, Selçuk Üniversitesi Dergisi 24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Engin Akdeniz, Halaf ve Obeyd Kültürleri Üzerine Bazı Gözlemler ve Pirot Höyüğün Halaf-Obeyd Boyalı Çanak Çömleği[] Sh.: 25
- ^ Reinhard Bernbeck, Sarah Costello, Yenice Yanı: Bir Geç Kalkolitik – Demir Çağ Köyü'nde Sondaj Çalışmaları Sh.: 653
- ^ a b Engin Akdeniz, Sh.: 26
- ^ a b c Savaş Harmankaya, Eski Mezopotamya ve Mısır Tarihi 31 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sh.: 16
- ^ 6. Kazı Sonuçları Toplantısı (1984), Sh.: 12
- ^ . 23 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2012.
- ^ "TAY - Tepecik / Makaraz Höyük". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin daha erisilebilir olmasi icin konusuna gore basliklara bolunmesi gerekmektedir Lutfen Bicem el kitabina uygun bir sekilde bolum baslik ve alt basliklari ekleyerek maddeyi duzenleyin Obeyd Kulturu ya da Ubeyd Kulturu Guney Mezopotamya da MO 5 900 4 300 tarihleri arasinda var olmus bir yerel ve tarihoncesi kulturdur Guney Mezopotamya nin en eski yerlesimi olarak Canak Comlekli Neolitik Cag dan Kalkolitik Cag a uzanan ve Uruk Donemi baslarina kadar suren bir kulturdur Obeyd Kulturu nun Mezopotamya daki yayilma alani Obeyd Kulturu ilk olarak bir Sumer yerlesmesi olan Ur yakinlarindaki Tell el Ubaid Hoyugu nde incelenmis kulture bu yerlesmenin adi verilmistir Kulturun yayilma alani esas olarak Guney Mezopotamya dir Ancak oldukca genis bir alanda yayilma gostermistir Dogu Guneydogu Anadolu Urmiye Golu civari ve Bati Azerbaycan gibi genis bir arazide Obeyd canak comlegi bulunmustur Kulturun tum ayrintilari Eridu kentinde aciga cikarilmistir Ayrica Haci Muhammet Te l ul Savvan ve Tell Aveyli gibi bircok yerlesimde bu kulture iliskin bulgular elde edilmistir Obeyd Kulturu nu kuzeydeki Toroslar dan ve dogudaki Zagros Daglari ndan gelerek bolgeye yerlesen topluluklarinin kurdugu dusunulmektedir Bu bolgeye yerlesen topluluklar kanallar acarak sulu tarim yapmaya baslamislardir Sulu tarim sonuc itibariyla tarimsal uretimi buyuk olcude artirmisti Obeyd yerlesmelerinin tarima dayali yerlesmeler oldugu anlasilmaktadir Esas olarak bugday arpa keten ve hurma yetistirilmektedir Hayvan yetistiriciligi ise agirlikli olarak sigir ve domuzdur Uygun bolgelerde balikcilik da gecim ekonomisi icinde onemli yere sahiptir Oyle ki Guneybati Arabistan kiylarinda bazi Obeyd yerlesimlerinin tumuyle mevsimlik olarak balik avi icin iskan edildigi gorulmektedir Bununla birlikte ozellikle Kalkolitik Cag da ve ozellikle Kuzey Mezopotamya da Gec Obeyd Kulturu cok merkezli bir etkilesim alani bicimsel olarak birbiriyle baglantili yerlesimlerden olusan bir dunya ve cok katmanli bolgesine has gelenekler olarak tanimlanmistir Obeyd Donemi nin ikinci evresinde Eridu kentinde tapinaklar insa edildigi gorulur Ucuncu evrede ise kulturun kuzeye dogru yayildigi anlasilmaktadir Dorduncu evre olarak tanimlanan donemde ise tum Mezopotamya ya yayilmistir Mezopotamya otesine de gecerek Dogu ve Guneydogu Anadolu ya Dogu Akdeniz e ve Cukurova ya dek yayilan Gec Obeyd kulturel etkileri incelenmistir Sulu tarimin tarimsal uretimi artirmasina karsin Mezopotamya da ahsap tas ve maden bulunmamaktadir Kaynaklari onemli olcude buyuyen bu toplumlar bu ihtiyac maddelerini daha dogrusu hammaddeleri dis bolgelerden tedarik etmeye yonelmis boylece bolge disinda ticari amacli kolonilesme gorulmeye baslamistir Bircok yerlesmenin Obeyd tabakalarinda kil kemik ve degisik taslardan yapilma damga ve silindir muhurler cokca ele gecmistir Neolitik Cag da kamusal binalarda gorulen kil muhurlerin Obeyd Donemi nde konutlarda da bulundugu belirtilmelidir Muhurlerin yaygin kullaniminin ticaretin bir gostergesi oldugu kabul edilmektedir Diger yandan buyuyen el koyan yonetici sinif halk uzerindeki tinsel gucunu destekleyen buyuk tapinak insasi islerine yonelmistir Bu tapinaklarin en gorkemli orneklerine Eridu da Uruk ta da Malatya Il sinirlari icindeki Arslantepe Hoyugu nde rastlanmaktadir Tepe Gavra da yan yana uc tapinak ortaya cikarilmistir Birden cok tapinagin varligi inanc sisteminin tanri ailesine dayandigi seklinde yorumlanmaktadir Kuzeydeki tapinakta cok sayida bulla bulunmustur Bullalarin kullanim amaci tahil kuplerinin muhurlenmesidir Tahil kuplerinin agzi bir bezle ortulerek agiz cevresine ip dolanir ve ipin uclari bir camur topagiyla bir araya getirilir Bu camur topagi daha kurumadan bir muhurle muhurlenir Bulla denen bu camur topraginin parcalanmamasi kupun icinden bir sey alinmamis oldugunun bir kaniti olmaktadir Bullalarin tapinakta bulunmasi bir kisim urunun tapinakta depolandigini daha sonra bir sekilde dagitildigini gostermektedir Obeyd Donemi yapilarinin buyuk bolumu cift kanatli ortada bir salonu olan ve iki katli yapilardir Yine de Obeyd mimarisi hakkinda fazla bir bilgi yoktur Evler genellikle pise teknigiyle yapilmis olmakla birlikte yerlesimlerin etrafinin tas temel uzerine kerpic duvarli surlarla cevrili oldugu anlasilmaktadir Diger yandan dini yapilarin mimarisi dikkat cekicidir Cogunlukla 20 x 10 metre ebatlarindaki bir platform uzerine yapilan Obeyd tapinaklarinin Sumer tapinaklarinin oncusu oldugu kabul edilmektedir Obeyd Donemi nde yerlesme icine gomut gelenegi varligini surdurmustur Bununla birlikte yetiskin bireylerin yerlesme disina gomulmeye baslandigi gorulur Ornegin Eridu yerlesimi disinda bin kadar gomutu ihtiva eden bir yerlesme disi mezarlik bulunmustur Gomutler etrafi kerpicle cevrili ve ustu de kerpicle kapatilmis sanduka mezarlara gomulmektedir Gomutler bu mezarlara hocker ana rahmindeki gibi yerlestirilmektedir Mezarlarin incelenmesinde gomut armaganlari bulunmasi olumden sonraki yasam yonunde bir inanc sistemi yaratildigina isaret etmektedir Gomut armaganlari genellikle takilardir Bunun yanin sira mezarlara canak comlek birakildigi gorulmektedir Bunlarin icinde yiyecek ve icecek buludungu dusunulmektedir Anadolu da Obeyd etkisi ya da yerlesmesi gorulen hoyuklerden en onemlileri Degirmentepe Hoyugu Korucutepe Hoyugu Tulintepe Hoyugu Norsuntepe Hoyugu Hassek Hoyuk Tepecik Makaraz Hoyuk olarak karsimiza cikmaktadir Obeyd Kulturu nun ileriki evrelerinde ozellikle Guney Mezopotamya da bazi yerlesimlerin kent olarak nitelenebilecek kadar genisledikleri dini ve siyasi merkezler haline geldikleri saptanmistir Kuzey Mezopotamya da ise bu nitelikteki yerlesmeler Vadisindeki gibi daha az sayidadir Guneydogu Anadolu ya dogru yerlesimler daha kucuk olcekli olmaktadir Notlar Bazi kaynaklarda Ubeid Ubayid Ubeid Obeid olarak da gecmektedir Gec Ubaid Devri ne ait comlekcilik ornegi Kaynakca a b c d e f Savas Harmankaya Eski Mezopotamya ve Misir Tarihi 31 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sh 15 Lale Avsar Selcuk Universitesi Dergisi 24 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Engin Akdeniz Halaf ve Obeyd Kulturleri Uzerine Bazi Gozlemler ve Pirot Hoyugun Halaf Obeyd Boyali Canak Comlegi olu kirik baglanti Sh 25 Reinhard Bernbeck Sarah Costello Yenice Yani Bir Gec Kalkolitik Demir Cag Koyu nde Sondaj Calismalari Sh 653 a b Engin Akdeniz Sh 26 a b c Savas Harmankaya Eski Mezopotamya ve Misir Tarihi 31 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sh 16 6 Kazi Sonuclari Toplantisi 1984 Sh 12 23 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Nisan 2012 TAY Tepecik Makaraz Hoyuk 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2012