Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ulusal Yeniden Yapılanma Süreci (İspanyolca: Proceso de Reorganización Nacional) 1976-1983 dönemi arasında Arjantin devletini yöneten askerî diktatörlük dönemini anlatır. Rejimin temeli 24 Mart 1976 tarihinde Devlet Başkanı Isabel Martínez de Perón'a karşı düzenlenen başarılı darbeyle atılır. İktidarı alan cunta, Kirli Savaş adı verilen ve sivil halka karşı çok çeşitli suçların işlendiği bir süreç başlatmıştır. Rejim 1982 yılında İngiltere'ye karşı başlattığı Falkland Savaşı'nda yenilince toplumsal muhalefet yükselişe geçmiş ve cuntacılar 1983 yılında iktidarı bırakmak durumunda kalmıştır. Takip eden demokrasi döneminde hayatta kalmış olan önde gelen darbecilerin çoğu mahkeme önüne çıkmış ve hapis cezaları almıştır.
Arka plan
Dış siyasi durum
Arjantin tarihini incelerken bölgedeki ABD emperyalizminin etkisi ve Soğuk Savaş döneminin etkisi de irdelenmelidir. Latin Amerika'nın neredeyse tamamında iç siyaset ABD tarafından belirlenmeye çalışılmış, farklı unsurlar eliyle çeşitli örgütlenmeler oluşturulmuş, iç siyasete müdahale edilmiş, CIA destekli darbeler gerçekleştirilmiştir. Latin Amerika'da geleneksel sola ve komünist örgütlenmelere karşı yürürlüğe konan çok uluslu program Condor Planı sayesinde karşı-devrimci örgütlenme ve faaliyetler ABD tarafından koordine edilmiştir. Bu kapsamda kurulan School of Americas bünyesinde geleceğin darbe liderleri yetiştirilmiş her türlü kirli savaş taktiği (işkence, adam kaçırma, yargısız infaz vb.) eğitimi verilmiştir. Darbeciler iktidarı farklı ABD Başkanları tarafından geleneksel olarak devam ettirilen geleneksel bir devlet politikası olmuş, özellikle Gerald Ford başkanlığı ve Henry Kissinger'ın dışişleri bakanlığı sırasında zirve yapmıştır.
İç siyaset
Arjantin'de ordu siyasette genel olarak önemli bir ağırlığa sahip olmuş, dönem dönem ordu komutanları doğrudan iktidarda bulunmuştur. Üç kez Devlet Başkanlığı yapmış olan popüler liderlerden Juan Peron da eski bir albaydır. 1943 yılında ilk askerî darbeyi gerçekleştiren ekipte yer almıştır. Peron iktidarında kapitalizm ve komünizmin dışında üçüncü bir yol iddiasıyla icraatlarda bulunmuştur. 1946 yılında ve sonrasında 1951 yılında devlet başkanı seçilen Peron 1955 yılında çıkan halk ayaklanmasıyla devrilmiştir. İzleyen dönemde kurulan zayıf hükûmetler ve yedi yıllık bir askerî idarenin ardından 18 yıllık Franco İspanyası sürgününden dönem Peron 1973 yılında yeniden devlet başkanı seçilmiştir. Ancak 1974 Temmuzundaki ani ölümü üzerine iktidara geçen başkan yardımcısı eşi Isabel Peron güçlü bir yönetim sergileyemez. Ülkede sağ ve sol örgütlerin terör eylemlerini yükselttiği dönemde gerçekleşen askerî darbeyle devrilir. 24 Mart 1976 günü iktidara geçen cuntanın başında General Jorge Rafael Videla bulunmaktadır.
Baskılar
Silahlı Kuvvetler 24 Mart 1976 tarihinde yasal hükûmeti devirmiştir. Cunta iktidarı alır almaz olası direnç merkezlerini ortadan kaldırmak için harekete geçer. Bu kapsamda anayasa askıya alınır, Meclis ve Yüksek Mahkeme kapatılır, tüm siyasi partiler ve sendikalar yasadışı ilan edilir, basın ve özgürlükler alanında sıkı tedbirler alınır. Özellikle yeni rejim karşıtı "bölücü" olarak adlandırılan her türlü eleştirel ve muhalif faaliyet için çok ağır cezalar öngörülür. Bu kapsamda cuntanın ilk icraatlarından birisi önde gelen 200 sendika lideri işçinin hukuksuz bir şekilde tutuklanması olmuştur.
Askerî cunta rejiminin devrilmesinin ardından kurulan komisyon verilerine göre rejim iktidarında 8.961 Arjantinli "kaybedilmiştir" ancak insan hakları ihlallerinin bu dönemde çok yaygın yaşanmasından dolayı bu rakamın daha çok olma olasılığı kuvvetlidir. Birçok ihlal kayıt altına alınmamış, bazı örneklerde ailenin tümü yargısız infaz edilmiş ve cesetler yok edilmiştir. Cezaevlerinde bulunan hamile kadınların bebeklerini doğurana kadar beklendiği, sonrasında annenin infaz edildiği, bebeğin ise rejimle bağlantılı aileler tarafından yasadışı şekilde evlat edinildiği bilinmektedir. Ayrıca infaz edilecek mahkûmların uyutulduktan sonra Rio de la Plata'ya veya Atlantik Okyanusuna uçakla atıldığı örnekler de sık yaşanmıştır.
| “ | Deniz kuvvetleri 1977 ve 1978 yılları boyunca her Çarşamba bu uçuşları gerçekleştirdi ve bu uçuşlarda 1.500 ila 2.000 kişi öldürüldü (...) Bizzat ben 30 kişinin ölümünden sorumluyum. Ancak yaptıklarımdan pişman olduğumu söylersem ikiyüzlülük etmiş olurum. Pişman değilim çünkü almış olduğum emri yerine getirdiğime ve bir savaşta bulunduğumuza inanmıştım. Vicdanımı rahatlatmak için itirafta bulunmuyorum. Konuşuyorum çünkü Deniz Kuvvetlerinin bizi terk ettiğini, çakalların merhametine bıraktığını düşünüyorum, sadık olan ve emirleri harfiyen yerine getiren bizlerdik. İlk başta bu kişileri okyanusa atmaktan rahatsız değildim çünkü onları savaş esiri olarak değerlendiriyordum. İnsanları okyanusa attıktan sonra uçağın kapısını kapattığımızda ortalık sessizdi ve etrafımızda sadece giysileri vardı. O ilk görevin akşamında eve gidip iki kadeh viski içip uyudum (...) Pek çok akşam Buenos Aires meydanlarında şarap içerek uyumaya ve unutmaya çalıştım. Hayatımı mahvettim. Etrafımda dikkatimi dağıtması için sürekli açık bir televizyon veya radyo bulunduruyorum. Bazen fikirlerimle baş başa kalmaktan korkuyorum. | „ |
—Emekli Deniz Subayı Adolfo Francisco Scilingo | ||
Arjantin Gizli Servisi SIDE (Secretaría de Inteligencia del Estado) yine darbeyle Şili'de iktidara gelmiş olan Pinochet rejiminin gizli servisi DINA ile işbirliği yapmıştır. Ayrıca Condor Planı çerçevesinde genel olarak Latin Amerika'daki solculara ve devrimci örgütlere karşı harekâta girişmişlerdir. Kıta dahilinde 60 binin üzerinde insanın bu kapsamda katledildiği tahmin edilmektedir. Honduras'daki Lepaterique Askeri Üssünde Arjantin Gizli Servisi SIDE uzmanları Nikaragua'daki Sandinist hükûmete karşı savaşan Kontralara eğitim vermiştir.
Rejim basın özgürlüğünü ve konuşma özgürlüğünü kısıtlamış, özellikle medyaya ağır sansür uygulanmıştır. Rejim ülke topraklarında oynanan 1978 FIFA Dünya Kupasını kendi imajını düzeltmek için kullanmış, milliyetçi vurgularla muhalifler baskı altına alınmaya çalışılmıştır.
Yolsuzluk, ekonomik kriz ve rejim tarafından yapılan katliamlara karşı yükselen tepkinin üzerine yaşanan Falkland Savaşı yenilgisi rejimin sonunu getirmiştir. O dönemki Devlet Başkanı Reynaldo Bignone genel seçim ilan etmek zorunda kalmış, 30 Ekim 1983 tarihinde yapılan seçimlerin ardından 10 Aralık günü Raul Alfonsin'in göreve gelmesiyle demokrasiye geri dönülmüştür.
Baskılara karşı direniş
Askerî cunta rejiminin baskı uygulamaları ve gerçekleştirdiği yargısız infazlar belirli bir süreden sonra Arjantin toplumunda tepki çekmeye başlamış ve sıkıyönetime rağmen protesto gösterileri gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Bunlardan en etkili, yaygın ve sürekli olanı Plaza de Mayo Anneleri eylemleri olmuştur. Kaybolan çocuklarının akıbetini öğrenmek için eylemlere başlayan annelerin örgütlediği toplam ilk başlarda yoğun tutuklamam, işkence ve yine yargısız infazlarla karşılaşsa da yılmayarak devam etmiştir. Her Perşembe günü Başkanlık Saray önünde toplanan ve sessizce bekleyen anneler, başlarına taktıkları beyaz başörtü simgesiyle hatırlanır olmuştur.
Eylemlerin yanı sıra rejim karşıtı muhalefet medya alanında da faaliyet göstermeyi başarmıştır. Tüm basın-yayın organları cuntanın denetimde olmasına rağmen hem korsan yayın yapan yayınlar, hem de inatla muhalefet yayını yapan Nueva Presencia gibi gazeteler ve Humor gibi mizah dergileri rejime boyun eğmeden faaliyet göstermiştir.
olarak da bilinen Movimiento Peronista Montonero adlı solcu Peronist gerilla örgütü de cunta rejimine karşı silahlı direniş örgütlemeye çalışsa da başarısız olacak ve Kirli Savaş döneminde tamamen tasfiye edilecektir. Özellikle ülkenin dağlık kuzey bölgesindeki Tucumán merkezli silahlı faaliyet gösteren Ejército Revolucionario del Pueblo ERP örgütü de cunta döneminde Arjantin İstihbaraı SIDE ve CIA işbirliği sayesinde geriletilir ve tamamen yok edilmese de önemsiz bir güç haline indirgenir.
Ekonomik yapı
Cunta yönetimi ekonominin başına Jose Alfredo Martinez de Hoz'u getirmiştir. Kendisi zengin bir hayvan tüccarı aileden gelen Hoz, 1976-1981 arasında ekonominin idaresini ele almış ve belirleyici olmuştur. Cuntanın ekonomik açılımı işçi sınıfının haklarının ve ücretlerinin baskı altına alınması, grev ve sendikal örgütlenmenin yasaklanması, küçük üreticilerin ve küçük firmaların aleyhine olacak şekilde başta uluslararası tekellerle işbirliği yapan kurumlar olmak üzere büyük şirketlerin kollanması olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda Arjantin ihracatı ve ithalatı önündeki tüm vergiler, kotalar ve iç piyasayı koruyan engeller kaldırılmış, liberal bir ekonomik siyaset izlenmiştir. Bu dönemde küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin üçte ikisi iflas etmiştir. Cuntayı siyasi olarak destekleyen ABD ve Batılı ülkeler ekonomik alanda da cuntaya kucak açmış, önceki yönetimlerin taleplerini olumsuz yanıtlayan IMF, iktidarının daha ilk günlerinde askeri rejime 127 milyon dolar kredi açmıştır. Dikta yönetimi 7.5 milyar dolarla devraldığı ekonomiyi teslim ettiğinde borç miktarı 43.6 milyar dolara çıkmış durumdaydı.
Dış siyaset
ABD desteği
ABD Hükûmeti Arjantin'deki rejimi desteklemiş ve işbirliği yapmıştır. ABD Başkanlarının değişmesine rağmen (Ford-Carter-Reagan) işbirliğinin devam etmesi bu konuda bir devlet politikası olduğunu anlatmaktadır. Özellikle Kirli Savaş'ın başlaması sırasında ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'ın yapılacak uygulamalara onay verdiği bilinmektedir.
Gerald Ford yönetimi cuntaya 50 milyon dolar değerinde askeri yardım yapmış, 1977-78 döneminde 120 milyon dolar değerinde askerî yedek parça tedariki gerçekleştirilmiş ve 217 subayın eğitimi için 700 bin dolar bütçe hibe edilmiştir.
Jimmy Carter, ülkedeki insan hakları ihlallerini gündem etse de ikili ilişkileri kesmemiş, sadece kapsamını daraltmaya çalışmıştır. Ancak bu dönemde de ilişkiler kesintisiz sürmüştür.
Ronald Reagan iktidara geldiğinde cunta gözle görülür şekilde kollanmaya başlanmıştır. Bu dönemde özellikle CIA doğrudan Arjantin istihbaratıyla çalışmış, özellikle Nikaragua'daki devrimci hükûmete karşı muhalif Kontraların silahlandırılması ve eğitilmesinde Arjantinli eğitmenlerin görev alması sağlanmıştır. Benzer programlar Honduras, Guatemala ve El Salvador'daki sol örgütlere karşı da gerçekleştirilmiştir.
Latin Amerika
ABD tarafından askeri ve mali yardım alan cunta rejimi bunun karşılığında ABD emperyalizminin çıkarları doğrultusunda bu çıkarlarla çelişen veya bu yönde hareket etmesi muhtemel Latin Amerika'daki rejimlerin içişlerine müdahale eden hareketlere destek sağlamıştır. Bu kapsamda kıta çapında aşağıdaki ülkelere müdahalede bulunulmuştur:
- Guatemala İç Savaşı'nda hükûmet yanlısı milislerin desteklenmesi
- 'nda Farabundo Martí Ulusal Kurtuluş Cephesi'ne karşı faaliyetlerin desteklenmesi
- 'nda Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi'ne karşı Kontraların desteklenmesi
- Honduras'daki darbeci rejimin desteklenmesi.
Demokrasiye geçiş
Rejimin işlediği suçların hem yurt içinde hem de yurt dışında topladığı tepkilere, genel grev ve gösterilere Falkland Savaşı'nda alınan yenilgi eklenince cuntacılar iktidarlarını devam ettiremeyeceklerini anlamış ve genel seçimlerin yapılacağını ilan etmek durumunda kalmışlardır. Seçimle iktidara gelen Raúl Alfonsín darbecilerin yargılanmasının önünü açacak şekilde yasal düzenlemeleri gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda kurulan Ernesto Sabato başkanlığında CONADEP adlı komisyon eliyle Arjantinlilerden kayıplarını bildirmeleri istenmiş ve kayıpların akıbetiyle ilgili araştırma yapılmaya başlanmıştır.
Sonraki dönem
Cuntacıların başa geçtiği 24 Mart 1976 tarihinden hareketle 24 Mart günü 2006 yılında yürürlüğe giren 26085 sayı ve 15 Mart 2006 tarihli yasa gereğince Día Nacional de la Memoria por la Verdad y la Justicia ulusal anma günü olarak ilan edilmiştir. Cuntacılar mahkemelerde yargılanmış, suçlu bulunmuş ve tutuklanmışlardır. Ancak Devlet Başkanı Carlos Menem iktidarı sırasında çıkartılan afla çoğu salıverilmiştir.
Latin Amerika'daki askerî darbe yönetimlerinin kronolojisi
Kaynakça
- ^ Escuela de las Américas: Entrenamiento militar, violencia política e impunidad en las Américas, s.107
- ^ 4 Aralık 2003 tarihli haber 7 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca) 5 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ 24 Mart 2000 tarihli Miguel Bonasso makalesi 25 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca) 5 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili belgenin Capitulo II: Victimas başlığından 4 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca) 7 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b 13 Mayıs 1995 tarihli Calvin Sims imzalı The New York Times haberi 6 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 7 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ 12 Mart 2012 tarihli ve Francisco Goldman imzalı The New Yorker makalesi 5 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 14 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b Raul Garcia Heras, The Return of International Finance and the Martinez de Hoz Plan in Argentina 1976-1975, Aralık 2018 Makalenin linki 13 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 8 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ulusal Yeniden Yapilanma Sureci Ispanyolca Proceso de Reorganizacion Nacional 1976 1983 donemi arasinda Arjantin devletini yoneten askeri diktatorluk donemini anlatir Rejimin temeli 24 Mart 1976 tarihinde Devlet Baskani Isabel Martinez de Peron a karsi duzenlenen basarili darbeyle atilir Iktidari alan cunta Kirli Savas adi verilen ve sivil halka karsi cok cesitli suclarin islendigi bir surec baslatmistir Rejim 1982 yilinda Ingiltere ye karsi baslattigi Falkland Savasi nda yenilince toplumsal muhalefet yukselise gecmis ve cuntacilar 1983 yilinda iktidari birakmak durumunda kalmistir Takip eden demokrasi doneminde hayatta kalmis olan onde gelen darbecilerin cogu mahkeme onune cikmis ve hapis cezalari almistir Darbecilerin lideri konumundaki General Videla Devlet Baskani olarak yemin ederken 29 Mart 1976Arka planDis siyasi durum Arjantin tarihini incelerken bolgedeki ABD emperyalizminin etkisi ve Soguk Savas doneminin etkisi de irdelenmelidir Latin Amerika nin neredeyse tamaminda ic siyaset ABD tarafindan belirlenmeye calisilmis farkli unsurlar eliyle cesitli orgutlenmeler olusturulmus ic siyasete mudahale edilmis CIA destekli darbeler gerceklestirilmistir Latin Amerika da geleneksel sola ve komunist orgutlenmelere karsi yururluge konan cok uluslu program Condor Plani sayesinde karsi devrimci orgutlenme ve faaliyetler ABD tarafindan koordine edilmistir Bu kapsamda kurulan School of Americas bunyesinde gelecegin darbe liderleri yetistirilmis her turlu kirli savas taktigi iskence adam kacirma yargisiz infaz vb egitimi verilmistir Darbeciler iktidari farkli ABD Baskanlari tarafindan geleneksel olarak devam ettirilen geleneksel bir devlet politikasi olmus ozellikle Gerald Ford baskanligi ve Henry Kissinger in disisleri bakanligi sirasinda zirve yapmistir Ic siyaset Arjantin de ordu siyasette genel olarak onemli bir agirliga sahip olmus donem donem ordu komutanlari dogrudan iktidarda bulunmustur Uc kez Devlet Baskanligi yapmis olan populer liderlerden Juan Peron da eski bir albaydir 1943 yilinda ilk askeri darbeyi gerceklestiren ekipte yer almistir Peron iktidarinda kapitalizm ve komunizmin disinda ucuncu bir yol iddiasiyla icraatlarda bulunmustur 1946 yilinda ve sonrasinda 1951 yilinda devlet baskani secilen Peron 1955 yilinda cikan halk ayaklanmasiyla devrilmistir Izleyen donemde kurulan zayif hukumetler ve yedi yillik bir askeri idarenin ardindan 18 yillik Franco Ispanyasi surgununden donem Peron 1973 yilinda yeniden devlet baskani secilmistir Ancak 1974 Temmuzundaki ani olumu uzerine iktidara gecen baskan yardimcisi esi Isabel Peron guclu bir yonetim sergileyemez Ulkede sag ve sol orgutlerin teror eylemlerini yukselttigi donemde gerceklesen askeri darbeyle devrilir 24 Mart 1976 gunu iktidara gecen cuntanin basinda General Jorge Rafael Videla bulunmaktadir BaskilarSilahli Kuvvetler 24 Mart 1976 tarihinde yasal hukumeti devirmistir Cunta iktidari alir almaz olasi direnc merkezlerini ortadan kaldirmak icin harekete gecer Bu kapsamda anayasa askiya alinir Meclis ve Yuksek Mahkeme kapatilir tum siyasi partiler ve sendikalar yasadisi ilan edilir basin ve ozgurlukler alaninda siki tedbirler alinir Ozellikle yeni rejim karsiti bolucu olarak adlandirilan her turlu elestirel ve muhalif faaliyet icin cok agir cezalar ongorulur Bu kapsamda cuntanin ilk icraatlarindan birisi onde gelen 200 sendika lideri iscinin hukuksuz bir sekilde tutuklanmasi olmustur Askeri cunta rejiminin devrilmesinin ardindan kurulan komisyon verilerine gore rejim iktidarinda 8 961 Arjantinli kaybedilmistir ancak insan haklari ihlallerinin bu donemde cok yaygin yasanmasindan dolayi bu rakamin daha cok olma olasiligi kuvvetlidir Bircok ihlal kayit altina alinmamis bazi orneklerde ailenin tumu yargisiz infaz edilmis ve cesetler yok edilmistir Cezaevlerinde bulunan hamile kadinlarin bebeklerini dogurana kadar beklendigi sonrasinda annenin infaz edildigi bebegin ise rejimle baglantili aileler tarafindan yasadisi sekilde evlat edinildigi bilinmektedir Ayrica infaz edilecek mahkumlarin uyutulduktan sonra Rio de la Plata ya veya Atlantik Okyanusuna ucakla atildigi ornekler de sik yasanmistir Deniz kuvvetleri 1977 ve 1978 yillari boyunca her Carsamba bu ucuslari gerceklestirdi ve bu ucuslarda 1 500 ila 2 000 kisi olduruldu Bizzat ben 30 kisinin olumunden sorumluyum Ancak yaptiklarimdan pisman oldugumu soylersem ikiyuzluluk etmis olurum Pisman degilim cunku almis oldugum emri yerine getirdigime ve bir savasta bulundugumuza inanmistim Vicdanimi rahatlatmak icin itirafta bulunmuyorum Konusuyorum cunku Deniz Kuvvetlerinin bizi terk ettigini cakallarin merhametine biraktigini dusunuyorum sadik olan ve emirleri harfiyen yerine getiren bizlerdik Ilk basta bu kisileri okyanusa atmaktan rahatsiz degildim cunku onlari savas esiri olarak degerlendiriyordum Insanlari okyanusa attiktan sonra ucagin kapisini kapattigimizda ortalik sessizdi ve etrafimizda sadece giysileri vardi O ilk gorevin aksaminda eve gidip iki kadeh viski icip uyudum Pek cok aksam Buenos Aires meydanlarinda sarap icerek uyumaya ve unutmaya calistim Hayatimi mahvettim Etrafimda dikkatimi dagitmasi icin surekli acik bir televizyon veya radyo bulunduruyorum Bazen fikirlerimle bas basa kalmaktan korkuyorum Emekli Deniz Subayi Adolfo Francisco Scilingo Arjantin Gizli Servisi SIDE Secretaria de Inteligencia del Estado yine darbeyle Sili de iktidara gelmis olan Pinochet rejiminin gizli servisi DINA ile isbirligi yapmistir Ayrica Condor Plani cercevesinde genel olarak Latin Amerika daki solculara ve devrimci orgutlere karsi harekata girismislerdir Kita dahilinde 60 binin uzerinde insanin bu kapsamda katledildigi tahmin edilmektedir Honduras daki Lepaterique Askeri Ussunde Arjantin Gizli Servisi SIDE uzmanlari Nikaragua daki Sandinist hukumete karsi savasan Kontralara egitim vermistir Rejim basin ozgurlugunu ve konusma ozgurlugunu kisitlamis ozellikle medyaya agir sansur uygulanmistir Rejim ulke topraklarinda oynanan 1978 FIFA Dunya Kupasini kendi imajini duzeltmek icin kullanmis milliyetci vurgularla muhalifler baski altina alinmaya calisilmistir Yolsuzluk ekonomik kriz ve rejim tarafindan yapilan katliamlara karsi yukselen tepkinin uzerine yasanan Falkland Savasi yenilgisi rejimin sonunu getirmistir O donemki Devlet Baskani Reynaldo Bignone genel secim ilan etmek zorunda kalmis 30 Ekim 1983 tarihinde yapilan secimlerin ardindan 10 Aralik gunu Raul Alfonsin in goreve gelmesiyle demokrasiye geri donulmustur Baskilara karsi direnis Plaza de Mayo Annelerinin simgesi olan beyaz basortusunu temsil eden duvar resmiMonteros silahli orgutunun simgesi Askeri cunta rejiminin baski uygulamalari ve gerceklestirdigi yargisiz infazlar belirli bir sureden sonra Arjantin toplumunda tepki cekmeye baslamis ve sikiyonetime ragmen protesto gosterileri gerceklestirilmeye baslanmistir Bunlardan en etkili yaygin ve surekli olani Plaza de Mayo Anneleri eylemleri olmustur Kaybolan cocuklarinin akibetini ogrenmek icin eylemlere baslayan annelerin orgutledigi toplam ilk baslarda yogun tutuklamam iskence ve yine yargisiz infazlarla karsilassa da yilmayarak devam etmistir Her Persembe gunu Baskanlik Saray onunde toplanan ve sessizce bekleyen anneler baslarina taktiklari beyaz basortu simgesiyle hatirlanir olmustur Eylemlerin yani sira rejim karsiti muhalefet medya alaninda da faaliyet gostermeyi basarmistir Tum basin yayin organlari cuntanin denetimde olmasina ragmen hem korsan yayin yapan yayinlar hem de inatla muhalefet yayini yapan Nueva Presencia gibi gazeteler ve Humor gibi mizah dergileri rejime boyun egmeden faaliyet gostermistir olarak da bilinen Movimiento Peronista Montonero adli solcu Peronist gerilla orgutu de cunta rejimine karsi silahli direnis orgutlemeye calissa da basarisiz olacak ve Kirli Savas doneminde tamamen tasfiye edilecektir Ozellikle ulkenin daglik kuzey bolgesindeki Tucuman merkezli silahli faaliyet gosteren Ejercito Revolucionario del Pueblo ERP orgutu de cunta doneminde Arjantin Istihbarai SIDE ve CIA isbirligi sayesinde geriletilir ve tamamen yok edilmese de onemsiz bir guc haline indirgenir Ekonomik yapiCunta yonetimi ekonominin basina Jose Alfredo Martinez de Hoz u getirmistir Kendisi zengin bir hayvan tuccari aileden gelen Hoz 1976 1981 arasinda ekonominin idaresini ele almis ve belirleyici olmustur Cuntanin ekonomik acilimi isci sinifinin haklarinin ve ucretlerinin baski altina alinmasi grev ve sendikal orgutlenmenin yasaklanmasi kucuk ureticilerin ve kucuk firmalarin aleyhine olacak sekilde basta uluslararasi tekellerle isbirligi yapan kurumlar olmak uzere buyuk sirketlerin kollanmasi olarak tanimlanabilir Bu kapsamda Arjantin ihracati ve ithalati onundeki tum vergiler kotalar ve ic piyasayi koruyan engeller kaldirilmis liberal bir ekonomik siyaset izlenmistir Bu donemde kucuk ve orta buyuklukteki isletmelerin ucte ikisi iflas etmistir Cuntayi siyasi olarak destekleyen ABD ve Batili ulkeler ekonomik alanda da cuntaya kucak acmis onceki yonetimlerin taleplerini olumsuz yanitlayan IMF iktidarinin daha ilk gunlerinde askeri rejime 127 milyon dolar kredi acmistir Dikta yonetimi 7 5 milyar dolarla devraldigi ekonomiyi teslim ettiginde borc miktari 43 6 milyar dolara cikmis durumdaydi Dis siyasetABD destegi ABD Hukumeti Arjantin deki rejimi desteklemis ve isbirligi yapmistir ABD Baskanlarinin degismesine ragmen Ford Carter Reagan isbirliginin devam etmesi bu konuda bir devlet politikasi oldugunu anlatmaktadir Ozellikle Kirli Savas in baslamasi sirasinda ABD Disisleri Bakani Henry Kissinger in yapilacak uygulamalara onay verdigi bilinmektedir Gerald Ford yonetimi cuntaya 50 milyon dolar degerinde askeri yardim yapmis 1977 78 doneminde 120 milyon dolar degerinde askeri yedek parca tedariki gerceklestirilmis ve 217 subayin egitimi icin 700 bin dolar butce hibe edilmistir Jimmy Carter ulkedeki insan haklari ihlallerini gundem etse de ikili iliskileri kesmemis sadece kapsamini daraltmaya calismistir Ancak bu donemde de iliskiler kesintisiz surmustur Ronald Reagan iktidara geldiginde cunta gozle gorulur sekilde kollanmaya baslanmistir Bu donemde ozellikle CIA dogrudan Arjantin istihbaratiyla calismis ozellikle Nikaragua daki devrimci hukumete karsi muhalif Kontralarin silahlandirilmasi ve egitilmesinde Arjantinli egitmenlerin gorev almasi saglanmistir Benzer programlar Honduras Guatemala ve El Salvador daki sol orgutlere karsi da gerceklestirilmistir Latin Amerika ABD tarafindan askeri ve mali yardim alan cunta rejimi bunun karsiliginda ABD emperyalizminin cikarlari dogrultusunda bu cikarlarla celisen veya bu yonde hareket etmesi muhtemel Latin Amerika daki rejimlerin icislerine mudahale eden hareketlere destek saglamistir Bu kapsamda kita capinda asagidaki ulkelere mudahalede bulunulmustur Guatemala Ic Savasi nda hukumet yanlisi milislerin desteklenmesi nda Farabundo Marti Ulusal Kurtulus Cephesi ne karsi faaliyetlerin desteklenmesi nda Sandinista Ulusal Kurtulus Cephesi ne karsi Kontralarin desteklenmesi Honduras daki darbeci rejimin desteklenmesi Demokrasiye gecisDarbenin 30 yildonumunde duzenlenen protesto yuruyusunden bir kare Rejimin isledigi suclarin hem yurt icinde hem de yurt disinda topladigi tepkilere genel grev ve gosterilere Falkland Savasi nda alinan yenilgi eklenince cuntacilar iktidarlarini devam ettiremeyeceklerini anlamis ve genel secimlerin yapilacagini ilan etmek durumunda kalmislardir Secimle iktidara gelen Raul Alfonsin darbecilerin yargilanmasinin onunu acacak sekilde yasal duzenlemeleri gerceklestirmistir Bu kapsamda kurulan Ernesto Sabato baskanliginda CONADEP adli komisyon eliyle Arjantinlilerden kayiplarini bildirmeleri istenmis ve kayiplarin akibetiyle ilgili arastirma yapilmaya baslanmistir Sonraki donemCuntacilarin basa gectigi 24 Mart 1976 tarihinden hareketle 24 Mart gunu 2006 yilinda yururluge giren 26085 sayi ve 15 Mart 2006 tarihli yasa geregince Dia Nacional de la Memoria por la Verdad y la Justicia ulusal anma gunu olarak ilan edilmistir Cuntacilar mahkemelerde yargilanmis suclu bulunmus ve tutuklanmislardir Ancak Devlet Baskani Carlos Menem iktidari sirasinda cikartilan afla cogu saliverilmistir Latin Amerika daki askeri darbe yonetimlerinin kronolojisiKaynakca Escuela de las Americas Entrenamiento militar violencia politica e impunidad en las Americas s 107 4 Aralik 2003 tarihli haber 7 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca 5 Ocak 2021 tarihinde erisilmistir 24 Mart 2000 tarihli Miguel Bonasso makalesi 25 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca 5 Ocak 2021 tarihinde erisilmistir Ilgili belgenin Capitulo II Victimas basligindan 4 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca 7 Ocak 2021 tarihinde erisilmistir a b 13 Mayis 1995 tarihli Calvin Sims imzali The New York Times haberi 6 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 7 Ocak 2021 tarihinde erisilmistir 12 Mart 2012 tarihli ve Francisco Goldman imzali The New Yorker makalesi 5 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 14 Ocak 2021 tarihinde erisilmistir a b Raul Garcia Heras The Return of International Finance and the Martinez de Hoz Plan in Argentina 1976 1975 Aralik 2018 Makalenin linki 13 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 8 Ocak 2021 tarihinde erisilmistir