Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
UNIX türevi işletim sistemleri çok işlemcili çok pahalı makinelerden tek işlemcili, basit ve çok ucuz ev bilgisayarlarına kadar pek çok cihaz üzerinde çalışabilen esnek ve sağlamlığı çok değişik koşullarda test edilmiş sistemlerdir. Fakat özellikle kararlı yapısı ve çok kullanıcılı-çok görevli yapısıyla çok işlemcili sunucularda adeta standart haline gelmiştir ve özellikle akademik dünyada iş istasyonları üzerinde çok yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. UNIX, Interdata 7/32, VAX ve Motorola 68000 arasında hızla yayıldı.[]
 | |
 Bir PDP-11 simülasyonunda çalışan Unix System III | |
| Geliştirici(ler) | Bell Labs'da Ken Thompson, Dennis Ritchie, Brian Kernighan, , ve |
|---|---|
| İşletim sistemi ailesi | Unix |
| Kaynak türü | Tarihsel olarak kapalı kaynak, ancak BSD ve Illuminos gibi ardıllar aracılığıyla özgür ve açık kaynak |
| Lisans | Değişken; bazı sürümler kapalı kaynak, bazıları özgür ve açık kaynak |
| Çekirdek türü | Değişken; Monolitik çekirdek, Mikro çekirdek, Hibrit çekirdek |
| Programlama dili | C ve Assembly |
| Kullanıcı arayüzü | Komut satırı ve Grafiksel kullanıcı arayüzü |
| Web sitesi | opengroup.org/unix |
| Dil sayısı | İngilizce |
Unix işletim sistemi 1969 yılında Bell Laboratuvarları'nda ABD de Ken Thompson, Dennis Ritchie, Brian Kernighan, , ve tarafından tasarlanıp uygulamaya konmuştur. İlk olarak 1971'de yayınlandı ve başlangıçta tamamen bilgisayar programlarının yazılmasında kullanılan alt seviyeli bir yazılmıştı. Daha sonra 1973'te Dennis Ritche tarafından C programlama dili ile tekrar yazıldı. Üst düzey bir dilde yazılmış bir işletim sisteminin geçerliliği diğer farklı bilgisayar platformlarına kolayca taşınabilirlik için olanak sağlar. Lisans için AT&T'yi zorlayan yasal bir aksaklık nedeniyle, UNIX hızlıca büyüdü ve öğretim kurumları ve işletmeler tarafından kabul edilir oldu.
UNIX, 1969 yılında,Ken Thompson, Dennis Ritchie, Brian Kernighan, , ve tarafından Bell Laboratuvarları'nda geliştirilmiş, çok kullanıcılı (multiuser), çok görevli yapıyı destekleyen (multitasking) bir bilgisayar işletim sistemidir. Komut yorumlayıcı yazılımlar (shell) aracılığı ile kullanıcı ve bilgisayar sisteminin iletişimi sağlanır.
Linus Torvalds tarafından temelleri atılan Linux, UNIX olmayıp bir UNIX türevidir. UNIX'ten ilham alan, bir grup bağımsız yazılımcı tarafından geliştirilen bir işletim sistemi çekirdeğidir.
Tarihi
1960 yılında MIT, AT&T Bell Teknoloji Laboratuvarları ve GE(General Electric)'nin birlikte geliştirdikleri MULTICS (Multiplexed Operating and Computing System [Çoğullandırılmış İşletim ve Bilgisayar Sistemi]) projesiyle temelleri atılmıştır. MULTICS projesinin hedefi çoklu kullanıcının bilgisayar erişimine izin vererek eş zamanlı veri paylaşımını gerçekleştirebilmekti. Multics, aynı zamanda çok yenilikçi ve zamanına göre çok gelişmişti ama pek çok sorunu vardı.
1969 yılında proje karmaşık bir hal almaya başlamış ve AT&T Bell Teknoloji Laboratuvarları projeden çekilmiştir. Bunun nedeni artık MULTICS'in amaçları dışarısında büyümesi ve yavaşlamasıdır. Ancak aynı yıl içinde MULTICS işi daha küçük ölçekli hale getirmeye başlamış ve Bell'de araştırmacı olarak çalışan Ken Thompson'ın MULTICS yazılımını simüle eden bir dosya sistemini kodlamasıyla Unix'in ilk sürümü UNICS (Uniplexed Information and Computing System[Birleştirilmiş Bilgi ve Bilgisayar Sistemi]) ismiyle çıkmıştır. İlk sürümü assembler ile yazılmış olup, sadece yazıldığı tür makinede çalışabilen bir versiyondu.
1973 yılında Thompson, C derleyicisinin atası Dennis Ritchie ile birlikte çekirdeği C ile tekrar kodlayarak Unix'in 5. sürümünü oluşturdu. Böylece Unix, taşınabilir özelliği olan C dili sayesinde, çeşitli hedef donanımlara uygun olarak tekrar derlenebilen kodlardan oluşan taşınabilir bir işletim sistemine dönüşmüş oldu.
1978 yılı Unix için çok önemli bir yıl olarak geçti. Unix İşletim Sistemi 7. sürümüyle birlikte gelişimini artık iki farklı çizgide gerçekleştirecekti: BSD(Berkeley Software Distribution) ve System V.[]
- BSD
Thompson ve öğrenci Bill Joy ile Chuck Haley Unix'in Berkeley sürümünü kodladı. Bu sürüm, kaynak kod üzerinde çalışan diğer öğrencilere de dağıtıldı. Berkeley öğrencileri, orijinal Unix kaynak kodunun %90'nını değiştirdiler. Araştırmacılar da vi ve gibi metin düzenleme yazılımlarını ekleyerek sistemi daha da geliştirdiler. Sanal bellek (virtual memory), Sendmail, TCP/IP desteği gibi özellikler BSD sürümünden gelmiştir. Daha sonraları
gibi işletim sistemleri BSD üzerinden türemiştir.
- System V
Bell, Unix'in ticari olarak varlığını sürdürebilir bir ürün olacağını düşündü ve ürünü lisansladı. System V işletim sistemi, konsorsiyum tarafından ortak bir standartta geliştirildi ve yeni özellikleriyle daha güçlü, güvenilir ve güvenli bir sistem oldu. Birkaç yıl System V ticari olarak en çok desteklenen ürün oldu. Tüm System V ürünleri, Bell'de gerçekleştirilen çalışmalar üzerine kurulmuştur ve lisans hakkı Unix System Laboratories'e aittir. Bunlara örnek olarak
verilebilir.
Günümüzde BSD ve System V'in birçok komut ve özellikleri birbirine benzemektedir. Unix'in çoğu sürümünde her iki yaklaşımdan da faydalanılmıştır. Örnek olarak ps ve printing komutlarında sadece sözdizim farklılıkları vardır.
UNIX markası AT&T Bell Labs tarafından Novell'e satılmıştır. 1994'te UNIX tanımı ve markası günümüzdeki sahibi 'a devredilmiştir.
UNIX tarihindeki önemli isimler
UNIX standartları
- POSIX Standardı
POSIX (Portable Operating Standard)sistemin taşınabilirliğinin ölçüsüdür. System V üzerinde yazılmış bir yazılım BSD üzerinde çalışabiliyorsa taşınabilirlik özelliğine sahiptir. IEEE POSIX standartları için bir dizi standartlar komiteleri oluşturdu. POSIX.1 komitesi Unix için yazılım yazmada kullanılan C kütüphanesi arayüzünü standartlaştırırken; POSIX.2 komitesi genel kullanıcının erişimine açık komutların standartlarını belirledi.
- Standardı
Open Software Foundation tarafından geliştirilen standart.
- Standardı
Çeşitli bilgisayar üreticilerin, yazılım tedarikçilerinin ve müşterilerden oluşan Avrupa'daki konsorsiyum tarafından kurulan bu standart COSE (Common Open System Environment) gibi spesifikasyonları da içeren farklı Unix standartlarını bir araya getirdi.
Günümüzdeki pek çok açık kaynak kodlu işletim sistemleri birer UNIX türevidir.
UNIX türevleri
Günümüzde kullanılmakta olan UNIX markasını kullanabilen veya Unix benzeri olarak tanımlanan işletim sistemlerinden başlıcaları şunlardır:
ARPANET
1975 yılının mayıs ayında ARPA, UNIX'i neden ARPANET'in işletim sistemi olarak kullanıldığını RFC 681 de belgelemiştir. UNIX, üniversite üyesi olmayan kullanıcılar için 20,000$ (ABD) ve üniversite üyesi olan kullanıcılar için ise 150$ gibi yüksek bir lisans ücretine sahiptir. Kapsamlı network lisansı olan BELL'de "o bölge için önerilere açık" şeklinde belirtilmiştir.
ARPANET ilk kurulduğunda ağa bağlı bilgisayarlar farklı donanım yapısına sahipti, birbirleriyle iletişimlerinde ciddi problemler yaşanıyordu. Amerikan hükûmeti bu sorunun bilgisayarların yeni ve tek tip bilgisayarla değiştirilerek değil, işletim sistemlerinin değiştirilerek çözülmesini talep ediyordu. Bu kapsamda Kaliforniya Üniversite'sindeki UNIX BSD sürümü sil baştan yeniden yazıldı, lisanslama kuralları büyük ölçüde serbestleştirildi, e-posta sistemi ve TCP/IP gibi bugün de hayli etkili bir biçimde kullanılan ağ protokolleri geliştirildi.
Böylece UNIX, ARPANET'e bağlanmak isteyen bilgisayarların yeni işletim sistemi oldu. Bu aşama UNIX BSD sürümünün dünyayı fethetme sürecindeki en önemli mihenk taşlarından biri olarak kalacak, sonraki yıllarda bile UNIX BSD sürümünün geliştirilmesi, Amerikan Hükûmeti tarafından finansal olarak desteklenecekti. Fakat UNIX BSD sürümünün bu büyük başarısı sadece günümüz internetinin belkemiği olan ARPANET'in hayata geçirilmesini mümkün kılmakla kalmayacak, aynı zamanda Apple'ın gelmiş geçmiş en ünlü işletim sistemlerinden biri olan Mac OS X ile sonraki sürümleri ve Linux için de ilham kaynağı olacaktı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Unix.org19 Eylül 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Creation of the UNIX operating system (Bell Labs)2 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Unix Guru Universe 15 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Unix and Linux Forums19 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
UNIX turevi isletim sistemleri cok islemcili cok pahali makinelerden tek islemcili basit ve cok ucuz ev bilgisayarlarina kadar pek cok cihaz uzerinde calisabilen esnek ve saglamligi cok degisik kosullarda test edilmis sistemlerdir Fakat ozellikle kararli yapisi ve cok kullanicili cok gorevli yapisiyla cok islemcili sunucularda adeta standart haline gelmistir ve ozellikle akademik dunyada is istasyonlari uzerinde cok yaygin bir kullanim alani bulmustur UNIX Interdata 7 32 VAX ve Motorola 68000 arasinda hizla yayildi kaynak belirtilmeli UnixBir PDP 11 simulasyonunda calisan Unix System IIIGelistirici ler Bell Labs da Ken Thompson Dennis Ritchie Brian Kernighan veIsletim sistemi ailesiUnixKaynak turuTarihsel olarak kapali kaynak ancak BSD ve Illuminos gibi ardillar araciligiyla ozgur ve acik kaynakLisansDegisken bazi surumler kapali kaynak bazilari ozgur ve acik kaynakCekirdek turuDegisken Monolitik cekirdek Mikro cekirdek Hibrit cekirdekProgramlama diliC ve AssemblyKullanici arayuzuKomut satiri ve Grafiksel kullanici arayuzuWeb sitesiopengroup org unixDil sayisiIngilizce Unix isletim sistemi 1969 yilinda AT amp T Bell Laboratuvarlari nda ABD de Ken Thompson Dennis Ritchie Brian Kernighan ve tarafindan tasarlanip uygulamaya konmustur Ilk olarak 1971 de yayinlandi ve baslangicta tamamen bilgisayar programlarinin yazilmasinda kullanilan alt seviyeli bir yazilmisti Daha sonra 1973 te Dennis Ritche tarafindan C programlama dili ile tekrar yazildi Ust duzey bir dilde yazilmis bir isletim sisteminin gecerliligi diger farkli bilgisayar platformlarina kolayca tasinabilirlik icin olanak saglar Lisans icin AT amp T yi zorlayan yasal bir aksaklik nedeniyle UNIX hizlica buyudu ve ogretim kurumlari ve isletmeler tarafindan kabul edilir oldu UNIX 1969 yilinda Ken Thompson Dennis Ritchie Brian Kernighan ve tarafindan Bell Laboratuvarlari nda gelistirilmis cok kullanicili multiuser cok gorevli yapiyi destekleyen multitasking bir bilgisayar isletim sistemidir Komut yorumlayici yazilimlar shell araciligi ile kullanici ve bilgisayar sisteminin iletisimi saglanir Linus Torvalds tarafindan temelleri atilan Linux UNIX olmayip bir UNIX turevidir UNIX ten ilham alan bir grup bagimsiz yazilimci tarafindan gelistirilen bir isletim sistemi cekirdegidir Tarihi1960 yilinda MIT AT amp T Bell Teknoloji Laboratuvarlari ve GE General Electric nin birlikte gelistirdikleri MULTICS Multiplexed Operating and Computing System Cogullandirilmis Isletim ve Bilgisayar Sistemi projesiyle temelleri atilmistir MULTICS projesinin hedefi coklu kullanicinin bilgisayar erisimine izin vererek es zamanli veri paylasimini gerceklestirebilmekti Multics ayni zamanda cok yenilikci ve zamanina gore cok gelismisti ama pek cok sorunu vardi 1969 yilinda proje karmasik bir hal almaya baslamis ve AT amp T Bell Teknoloji Laboratuvarlari projeden cekilmistir Bunun nedeni artik MULTICS in amaclari disarisinda buyumesi ve yavaslamasidir Ancak ayni yil icinde MULTICS isi daha kucuk olcekli hale getirmeye baslamis ve Bell de arastirmaci olarak calisan Ken Thompson in MULTICS yazilimini simule eden bir dosya sistemini kodlamasiyla Unix in ilk surumu UNICS Uniplexed Information and Computing System Birlestirilmis Bilgi ve Bilgisayar Sistemi ismiyle cikmistir Ilk surumu assembler ile yazilmis olup sadece yazildigi tur makinede calisabilen bir versiyondu 1973 yilinda Thompson C derleyicisinin atasi Dennis Ritchie ile birlikte cekirdegi C ile tekrar kodlayarak Unix in 5 surumunu olusturdu Boylece Unix tasinabilir ozelligi olan C dili sayesinde cesitli hedef donanimlara uygun olarak tekrar derlenebilen kodlardan olusan tasinabilir bir isletim sistemine donusmus oldu 1978 yili Unix icin cok onemli bir yil olarak gecti Unix Isletim Sistemi 7 surumuyle birlikte gelisimini artik iki farkli cizgide gerceklestirecekti BSD Berkeley Software Distribution ve System V kaynak belirtilmeli BSD Thompson ve ogrenci Bill Joy ile Chuck Haley Unix in Berkeley surumunu kodladi Bu surum kaynak kod uzerinde calisan diger ogrencilere de dagitildi Berkeley ogrencileri orijinal Unix kaynak kodunun 90 nini degistirdiler Arastirmacilar da vi ve gibi metin duzenleme yazilimlarini ekleyerek sistemi daha da gelistirdiler Sanal bellek virtual memory Sendmail TCP IP destegi gibi ozellikler BSD surumunden gelmistir Daha sonralari NextStep NeXT 4 x ve gibi isletim sistemleri BSD uzerinden turemistir System V Bell Unix in ticari olarak varligini surdurebilir bir urun olacagini dusundu ve urunu lisansladi System V isletim sistemi konsorsiyum tarafindan ortak bir standartta gelistirildi ve yeni ozellikleriyle daha guclu guvenilir ve guvenli bir sistem oldu Birkac yil System V ticari olarak en cok desteklenen urun oldu Tum System V urunleri Bell de gerceklestirilen calismalar uzerine kurulmustur ve lisans hakki Unix System Laboratories e aittir Bunlara ornek olarak AIX IBM Digital Unix HP UX HP IRIX ve Sun OS 5 x Solaris verilebilir Gunumuzde BSD ve System V in bircok komut ve ozellikleri birbirine benzemektedir Unix in cogu surumunde her iki yaklasimdan da faydalanilmistir Ornek olarak ps ve printing komutlarinda sadece sozdizim farkliliklari vardir UNIX markasi AT amp T Bell Labs tarafindan Novell e satilmistir 1994 te UNIX tanimi ve markasi gunumuzdeki sahibi a devredilmistir UNIX tarihindeki onemli isimlerBrian Kernighan Dennis Ritchie Ken Thompson Linus TorvaldsUNIX standartlariPOSIX Standardi POSIX Portable Operating Standard sistemin tasinabilirliginin olcusudur System V uzerinde yazilmis bir yazilim BSD uzerinde calisabiliyorsa tasinabilirlik ozelligine sahiptir IEEE POSIX standartlari icin bir dizi standartlar komiteleri olusturdu POSIX 1 komitesi Unix icin yazilim yazmada kullanilan C kutuphanesi arayuzunu standartlastirirken POSIX 2 komitesi genel kullanicinin erisimine acik komutlarin standartlarini belirledi Standardi Open Software Foundation tarafindan gelistirilen standart Standardi Cesitli bilgisayar ureticilerin yazilim tedarikcilerinin ve musterilerden olusan Avrupa daki konsorsiyum tarafindan kurulan bu standart COSE Common Open System Environment gibi spesifikasyonlari da iceren farkli Unix standartlarini bir araya getirdi Gunumuzdeki pek cok acik kaynak kodlu isletim sistemleri birer UNIX turevidir UNIX turevleriUnix ve benzeri sistemlerin gelisimi Gunumuzde kullanilmakta olan UNIX markasini kullanabilen veya Unix benzeri olarak tanimlanan isletim sistemlerinden baslicalari sunlardir Linux FreeBSD OpenBSD NetBSD Minix Sun Solaris IBM AIX HP UX SCO Unixware Xenix MacARPANET1975 yilinin mayis ayinda ARPA UNIX i neden ARPANET in isletim sistemi olarak kullanildigini RFC 681 de belgelemistir UNIX universite uyesi olmayan kullanicilar icin 20 000 ABD ve universite uyesi olan kullanicilar icin ise 150 gibi yuksek bir lisans ucretine sahiptir Kapsamli network lisansi olan BELL de o bolge icin onerilere acik seklinde belirtilmistir ARPANET ilk kuruldugunda aga bagli bilgisayarlar farkli donanim yapisina sahipti birbirleriyle iletisimlerinde ciddi problemler yasaniyordu Amerikan hukumeti bu sorunun bilgisayarlarin yeni ve tek tip bilgisayarla degistirilerek degil isletim sistemlerinin degistirilerek cozulmesini talep ediyordu Bu kapsamda Kaliforniya Universite sindeki UNIX BSD surumu sil bastan yeniden yazildi lisanslama kurallari buyuk olcude serbestlestirildi e posta sistemi ve TCP IP gibi bugun de hayli etkili bir bicimde kullanilan ag protokolleri gelistirildi Boylece UNIX ARPANET e baglanmak isteyen bilgisayarlarin yeni isletim sistemi oldu Bu asama UNIX BSD surumunun dunyayi fethetme surecindeki en onemli mihenk taslarindan biri olarak kalacak sonraki yillarda bile UNIX BSD surumunun gelistirilmesi Amerikan Hukumeti tarafindan finansal olarak desteklenecekti Fakat UNIX BSD surumunun bu buyuk basarisi sadece gunumuz internetinin belkemigi olan ARPANET in hayata gecirilmesini mumkun kilmakla kalmayacak ayni zamanda Apple in gelmis gecmis en unlu isletim sistemlerinden biri olan Mac OS X ile sonraki surumleri ve Linux icin de ilham kaynagi olacakti Ayrica bakinizUnix zamanKaynakcaDis baglantilarUnix org19 Eylul 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Creation of the UNIX operating system Bell Labs 2 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Unix Guru Universe 15 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Unix and Linux Forums19 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ingilizce