Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uzay enkazı (ayrıca yörünge enkazı, uzay döküntüsü ve uzay atığı olarak da bilinir) insanlar tarafından yaratılan ancak artık herhangi bir yararlı amaca hizmet etmeyen Dünya'nın çevresindeki yörüngede bulunan nesneler topluluğudur. Bunun ilk örneği insanların uzaya ilk adımı olan Sputnik I'dir. 4 Ekim 1957'de Sputnik I yörüngeye oturtuldu ve 3 aydan fazla kalmasına rağmen Sputnik I sadece 3 hafta çalıştı ve 2 aydan fazla dünyanın etrafında dolaştı. Bu da onu ilk uzay enkazı yapmış oldu. Bu nesneler harcanan roket kademeleri ve işlevlerini yitirmiş uyduların patlama ve çarpışmalarıyla oluşan tüm parçacıkları içerir. Örneğin 10 Şubat 2009’da kulanım dışı olan bir Rus uydusu aktif bir ABD İridyum ticari uydusu ile çarpışmış ve onu yok etmiştir. Bu kaza sonucunda uzay enkazlarının arasına 2000 parça daha eklenmiş oldu.
Enkaz katı roket motorlarından çıkan tozu, boya gevreği gibi yüzey bozulma ürünleri, nükleer güç uyduları tarafından yayılan soğutucuları, kümelerini ve mikrometeoritlerin veya oldukça küçük enkaz parçalarının uzay araçları üzerindeki etkisi ile serbest kalan nesneleri barındırmaktadır. Bu nesnelerin yörüngeleri uzay araçlarının uçuş yönleri ile örtüşme olasılığı olduğu için uzay enkazları genellikle olası bir çarpışma riski taşırlar.
Uzay enkazlarının, tahmini onlarca milyon gibi büyük çoğunluğu boya parçacıkları ve roket yakıt cürufu gibi küçük partiküllerden oluşmaktadır. Bu küçük parçacıkların etkisi benzeri zararlara yol açarlar. Bu zararların etkisi, uzay araçlarının mikrometeoritlerden korunabilmesi için kullanılan teknikle, uzay aracının gövdesi dışına ince bir folyo tabakası eklenerek hafifletilebilir. Yüksek hızlarda enkazların bu folyo ile çarpışması sonucu oluşan plazma yeterli hızla buharlaşacağından içduvara ciddi bir zarar vermeyecektir. Ancak, bir uzay aracının tüm parçaları bu şekilde korunamaz; örneğin güneş panelleri, optik cihazlar (teleskop, gibi) ve bu bileşenlerin enkaz ve micrometeorlar tarafından sürekli aşınmaya tabi olan kısımları gibi.
Uluslararası Uzay İstasyonunun insan barındıran modülleri, bu enkazların 1 cm den küçük olanlarına karşı bile korunma kapasitesine sahiptir. Bazen uzay aracının bu çarpışmalardan korunabilmesinin tek yolu manevra yapmaktır. Ancak bu ilgili nesnelerin yörüngesinin tam olarak önceden bilnmesi ile mümkün olabilir. Bu tür bilgileri toplamak için kullanılan mevcut ekipman Alçak Dünya yörüngesinde (ADY) sadece 5 santimetre çapına kadar küçük nesneleri, Yer istasyonel yörüngede (YİY) ise 50 santimetre çapına kadar küçük nesneleri izleme yeteneğine sahiptir. Dışarıda 1 cm çapından yüksek 600.000 kadar olduğu tahmin edilen enkazlardan bugün 19000 kadarı ancak gözlemlenebilmektedir. Bu ise, enkaz tahmini miktarları ve bunların yörüngelerinin tahmini yolunda geniş belirsizliklere yol açar.
Eğer daha büyük bir enkaz ile çarpışma, uzay aracının 1 kg aralığında bir hasarıyla sonuçlanıyorsa, oluşan bu nesneler yeni bir çarpışma riski haline gelmektedir. Çarpışma şansı uzaydaki nesnelerin sayısının bir fonksiyonu olduğundan, yeni enkaz yaratma hızlı çeşitli doğal güçlerin oluşan bu enkazları yörüngeden uzaklaştırma hızından daha fazla olup kritik bir yoğunluk oluşturmaktadır.
Kaynakça
- ^ "Uzayın En Büyük Sorunu Uzay Kirliliği Nedir ? - YaşamTekno". 24 Mart 2020. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- ^ a b Oswald, M., S. Stabroth, C. Wiedemann, P. Wegener and C. Martin: "Upgrade of the MASTER Model", Final Report of ESA Contract No. 18014/03/D/HK(SC), Braunschweig, 2006.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Uzay enkazi ayrica yorunge enkazi uzay dokuntusu ve uzay atigi olarak da bilinir insanlar tarafindan yaratilan ancak artik herhangi bir yararli amaca hizmet etmeyen Dunya nin cevresindeki yorungede bulunan nesneler toplulugudur Bunun ilk ornegi insanlarin uzaya ilk adimi olan Sputnik I dir 4 Ekim 1957 de Sputnik I yorungeye oturtuldu ve 3 aydan fazla kalmasina ragmen Sputnik I sadece 3 hafta calisti ve 2 aydan fazla dunyanin etrafinda dolasti Bu da onu ilk uzay enkazi yapmis oldu Bu nesneler harcanan roket kademeleri ve islevlerini yitirmis uydularin patlama ve carpismalariyla olusan tum parcaciklari icerir Ornegin 10 Subat 2009 da kulanim disi olan bir Rus uydusu aktif bir ABD Iridyum ticari uydusu ile carpismis ve onu yok etmistir Bu kaza sonucunda uzay enkazlarinin arasina 2000 parca daha eklenmis oldu Yer istasyonel yorunge YIY disindan gorulen uzay enkazi Goruntudeki iki temel enkaz alani Yer istasyonel yorunge YIY etrafindaki nesneler ve Alcak Dunya yorungesindeki ADY nesne bulutlarindan olusur Goruntu Dunya yorungesindeki enkazlari izlemek icin kullanilan modellerden yapilmistir Enkaz kati roket motorlarindan cikan tozu boya gevregi gibi yuzey bozulma urunleri nukleer guc uydulari tarafindan yayilan sogutuculari kumelerini ve mikrometeoritlerin veya oldukca kucuk enkaz parcalarinin uzay araclari uzerindeki etkisi ile serbest kalan nesneleri barindirmaktadir Bu nesnelerin yorungeleri uzay araclarinin ucus yonleri ile ortusme olasiligi oldugu icin uzay enkazlari genellikle olasi bir carpisma riski tasirlar Uzay enkazlarinin tahmini onlarca milyon gibi buyuk cogunlugu boya parcaciklari ve roket yakit curufu gibi kucuk partikullerden olusmaktadir Bu kucuk parcaciklarin etkisi benzeri zararlara yol acarlar Bu zararlarin etkisi uzay araclarinin mikrometeoritlerden korunabilmesi icin kullanilan teknikle uzay aracinin govdesi disina ince bir folyo tabakasi eklenerek hafifletilebilir Yuksek hizlarda enkazlarin bu folyo ile carpismasi sonucu olusan plazma yeterli hizla buharlasacagindan icduvara ciddi bir zarar vermeyecektir Ancak bir uzay aracinin tum parcalari bu sekilde korunamaz ornegin gunes panelleri optik cihazlar teleskop gibi ve bu bilesenlerin enkaz ve micrometeorlar tarafindan surekli asinmaya tabi olan kisimlari gibi Uluslararasi Uzay Istasyonunun insan barindiran modulleri bu enkazlarin 1 cm den kucuk olanlarina karsi bile korunma kapasitesine sahiptir Bazen uzay aracinin bu carpismalardan korunabilmesinin tek yolu manevra yapmaktir Ancak bu ilgili nesnelerin yorungesinin tam olarak onceden bilnmesi ile mumkun olabilir Bu tur bilgileri toplamak icin kullanilan mevcut ekipman Alcak Dunya yorungesinde ADY sadece 5 santimetre capina kadar kucuk nesneleri Yer istasyonel yorungede YIY ise 50 santimetre capina kadar kucuk nesneleri izleme yetenegine sahiptir Disarida 1 cm capindan yuksek 600 000 kadar oldugu tahmin edilen enkazlardan bugun 19000 kadari ancak gozlemlenebilmektedir Bu ise enkaz tahmini miktarlari ve bunlarin yorungelerinin tahmini yolunda genis belirsizliklere yol acar Eger daha buyuk bir enkaz ile carpisma uzay aracinin 1 kg araliginda bir hasariyla sonuclaniyorsa olusan bu nesneler yeni bir carpisma riski haline gelmektedir Carpisma sansi uzaydaki nesnelerin sayisinin bir fonksiyonu oldugundan yeni enkaz yaratma hizli cesitli dogal guclerin olusan bu enkazlari yorungeden uzaklastirma hizindan daha fazla olup kritik bir yogunluk olusturmaktadir Kaynakca Uzayin En Buyuk Sorunu Uzay Kirliligi Nedir YasamTekno 24 Mart 2020 23 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2021 a b Oswald M S Stabroth C Wiedemann P Wegener and C Martin Upgrade of the MASTER Model Final Report of ESA Contract No 18014 03 D HK SC Braunschweig 2006