Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Velociraptor (Latince: "hızlı gaspçı"),Dromaeosauridae familyasından, geç Kretase döneminde (Kampaniyen-Maastrihtiyen; 75 ila 71 myö) Asya'da yaşamış, kuş benzeri, tüylü teropod dinozor cinsi. Geçmişte birçok tür atanmış olmasına rağmen, şu anda iki tür tanınmaktadır. Tip türü V. mongoliensis'in fosilleri Moğolistan'da bulunmuştur. İkinci bir tür olan V. osmolskae, 2008 yılında Çin'in İç Moğolistan bölgesinden alınan kafatası materyali ile tanımlandı.
| Velociraptor | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Velociraptor mongoliensis'in iskelet yeniden yapımı | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Türler | |||||||||||||||||
Velociraptor (genellikle "raptor" olarak kısaltılır), Jurassic Park sinema filmlerindeki önemli rolü nedeniyle genel halk tarafından en çok bilinen dinozor cinslerinden biridir. Ancak gerçek hayatta Velociraptor kabaca bir hindi büyüklüğündeydi ve filmlerde görülen (yakın akrabası Deinonychus cinsinin üyelerine dayanan) yaklaşık 2 m yüksekliğinde ve 80 kg'lık sürüngenden çok küçüktü. Bugün Velociraptor, paleontologlar tarafından iyi bilinmektedir, bir düzineden fazla tanımlanmış fosil iskeleti ile herhangi bir dromaeosauridden daha fazla bulunmuştur.
Kökenbilim
Bu dinozorun cins adı olan Velociraptor, Latince velox (hızlı) ve raptor (hırsız) sözcüklerinden oluşmuş bir ad tamlamasıdır. Tür adı olan mongoliensis ise Moğolistanlı demektir. Keşif bölgesine izafeten verilmiştir.
Keşif
1920'lerin başından itibaren Moğolistan üzerine paleontolojik keşif seferleri yapılmaya başlanmıştır. O dönemlerde Moğolistan'ın yaban arazileri dünyanın uzak köşelerinden sayılmaktadır ve güçlü atlar ve belki ilkel otomobiller hariç bölgeye ulaşmak mümkün olmamaktadır. 1920'lerle Amerikan Doğa Tarihi Müzesi içinde yer alan bilim insanları bu uzak bölgelere bilimsel keşif seferleri düzenlemeye başlamışlardır. Protoceratops ve Oviraptor gibi ünlü dinozor cinsleri R. C. Andrews tarafından bu bölgede bulunmuştur. Velociraptor da yine bu gruptan bir bilim insanı olan Peter Kaisen tarafından bulunmuştur. İlgili buluntu bir kafatası ve birinci ayak parmağı pençesidir ve bu numune H. F. Osborn tarafından 1924 yılında bilimsel bir makalede Velociraptor olarak adlandırılmıştır.
Fiziksel özellikleri
Dromaeosauridae familyasına bağlı bu dinozorun yaklaşık olarak 2-2.5 metre uzunluğunda ve 20 ila 25 kg vücut ağırlığında olduğu sanılmaktadır. Özellikle teropodların kafatası uzunluğu ve vücut ağırlığı denkleştirmesi yöntemine göre 7 kg civarında ağırlık değerleri de önerilmiştir.
Velociraptor'un kafatası uzun, dar ve hafiftir, ayrıca ağız ve burun yapısı kafatasının yüzde 60'ına denk gelmektedir. yüksekliğine görece daha uzun bir yapıda olup maksilla ile burun yapısı arasına sıkışmıştır. Maksilla yaklaşık olarak üçgensi bir yapıdadır ve maksillanın burun çıkıntısı, elmacık kemiği çıkıntısından kısadır. Velociraptor'un alt çene kemiği çok sığ yapıda olup kalınlığı uzunluğunun yüzde 13'ü oranındadır. Alt çenesi boyunca birbirine her iki diş dizisi kemiği (dentary) de yakın şekilde koşut olarak konumlanmıştır.
Paleoekoloji
Velociraptor bugünkü Moğolistan civarında yer alan topraklarda Geç Kretase döneminde yaşamıştır. Bu cinsin yaşam alanının fosillerin yer aldığı çökeller üzerine yapılan stratigrafik incelemeler sonucu ilk olarak delta ortamına sahip bir alan olduğu öne sürülürken, akabinde özellikle son 30 yıl içinde yapılan çalışmalarla bölgenin rüzgar kumullarından oluşan bir paleoçevreye sahip olduğu anlaşılmıştır. Velociraptor daha başka dinozorlarla bu habitatı paylaşmaktadır, bunlar arasında Protoceratops, Oviraptor gibi ikonik dinozorlar da vardır. Özellikle Protoceratops ile aralarında av-avcı ilişkisi olduğu net fosil kanıtlarla ileri sürülebilmektedir.
Protoceratops ile Velociraptor arasındaki ekolojik mücadele için ilgili fosil kanıtlar, 1971'de Güney Moğolistan'da Orta Campanian katmanında bulunmuştur ve 1974 yılında Barsbold tarafından fosilleşen iki numune de tanımlanmıştır. Protoceratops'un yüzü ve fırfırı erozyonla silinmiştir – bölge o gün de rüzgarlı bir çöl ortamıdır – ve ayrıca kafatası ve vücudu sağa dönükken, kuyruğu keskin şekilde sola kıvrıktır. Protoceratops sinik bir halde durmaktadır, Velociraptor da yatay şekilde değil açılı şekilde uzanmaktadır. Kafatası aşağı doğru konumlanırken, alt çenesi neredeyse boynuna kadar uzanmaktadır. Ayrıca Velociraptor'un boynu ciddi şekilde s şekli almıştır. Bu iki canlının kavgasının nasıl olduğu ve hangi şartlarda fosilleştikleri hakkında ciddi senaryolar ortaya konmuştur. Bu iki canlının birlikte suya düştüğü ve son mücadelelerini su altında verdiği iddiası dillendirilse de rüzgar çökelleri bu senaryoyu boşa çıkarmaktadır. En olası açıklama da Velociraptor'un pençe darbeleriyle Protoceratops'u öldürdüğü, ama yine Protoceratops tarafından ısırılarak ve onun ağırlığı altında kalarak tuzaklandığı düşünülmektedir. Bunun ardından bir kum fırtınası nedeniyle iki canlının bedenlerinin gömüldüğü anlaşılmaktadır.
Paleobiyoloji
Beslenme ve Davranış
Velociraptor'un gelişmiş bir avcı dinozor olduğu düşünülmektedir. Kafatası yapısı incelendiğinde (koku soğancığı) ve gelişmiş burun deliklerine bakıldığında bu kanıtlar görülebilmektedir. Bunun yanında uzun ve kaslı bacakları da 38 km/s'lik bir hıza ulaşabileceğini göstermektedir. Yine keskin pençeleri ve tırtıklı dişlerle kaplı çenesi ile potansiyel bir avcı görünümü sergilemektedir. Ayrıca Velociraptor'un popüler kültürde de çok fazla karşılığı olmuştur, Jurassic Park serisinde önemli ölçüde beyaz perdeye aktarılan bu canlı ciddi şekilde yanlış olarak tasvir edilmiştir. Özellikle yanlış şekilde sürü halinde avlanan, büyük vücutlu ve çok zeki canlılar olarak sinemada gösterilmelerine rağmen bu canlının sadece 25 kg çektiği, yalnız avlandığı ve ortalama bir kuş kadar zeki olduğu düşünülmektedir. Bunun yanında beslenmeleriyle farklı teoriler mevcuttur, skleral halkaya sahip gözleri gece avcısı olabileceği yönünde bir kanıt olarak değerlendirilir, ayrıca akraba bir cins olan Deinonychus'un dişleri üzerinde yapılan kimyasal incelemelere göre yaşa göre ilgili canlının diyeti değişmektedir, bu durum grup halinde olan değil yalnız avlanan canlılarda görülmektedir. Bu araştırma Velociraptor'un da benzer bir durumu olabileceği yönünde ihtimaller sunmaktadır.
Evrim
Modern bilimin ışığında kuşların dinozorların devamı olduğu büyük oranda kabul edilmiştir. Bilhassa önemli anatomik benzerlikler üzerinden kuşlarla Velociraptor gibi teropod dinozorların arasındaki bağlantı kurulabilir. Oynar ayak bilekleri, döner el bilekleri, lades kemiği ve tüyleridir. Özellikle kol kemiklerinde modern kuşlardakine benzer tüy kökü çıkıntıları bulunmuştur. Velociraptorlardaki tüylerin uçmaya değil; cinsel seçilime, yumurtaları sıcak tutmaya ve koşarken manevra yapmaya yaradığı düşünülmektedir. Habitatındaki en yaygın avcı dinozor olduğu düşünülmektedir ve 2008 yılında bu cinse ait yeni bir tür daha tanımlanmıştır (V. osmolskae).
Galeri
-
![image]()
Bir oviraptorosaur'u avlarken -
![image]()
İskelet restorasyonu -
![image]()
-
![image]()
Modeli
Kaynakça
- ^ . fossilworks.org. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2021.
- ^ . The Australian Museum (İngilizce). 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
- ^ Osborn, Henry Fairfield; Kaisen, Peter C.; Olsen, George; Expeditions (1921-1930), Central Asiatic (1924). "Three new Theropoda, Protoceratops zone, central Mongolia. [[American Museum Novitates]] ; no. 144" (İngilizce). 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021. URL–vikibağı karışıklığı ()
- ^ a b c Paul, Gregory S. (2016). The Princeton Field Guide to Dinosaurs. New Jersey: Princeton University Press. ss. 154. ISBN .
- ^ Editor, Editor. "Velociraptor". www.etymonline.com. Etymonline. 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2021.
- ^ Strauss, Bob. . www.thoughtco.com. Thoughtco. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;paul1988isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Campione, Nicolas E.; Evans, David C.; Brown, Caleb M.; Carrano, Matthew T. (2014). "Body mass estimation in non-avian bipeds using a theoretical conversion to quadruped stylopodial proportions". Methods in Ecology and Evolution. 5 (9): 913-923. doi:10.1111/2041-210X.12226.
- ^ Therrien and Henderson, François and Donald. (PDF). Bioone. www.bioone.org. 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Barsbold, Rinchen. (PDF). app.pan.pl/home.html. Acta Palaeontologica Polonica. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b Carpenter, Kenneth. (PDF). www.museus.ulisboa.pt/. www.mnhn.ul.pt. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2021.
- ^ a b Mckeever, Amy. . www.natgeo.com. National Geographic. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Velociraptor ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur![image]()
Vikitür'de Velociraptor ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.- American Museum of Natural History. c. 2000. Three videos related to a fight between Protoceratops and Velociraptor.
- Hartman, Scott. SkeletalDrawing.com. Several artistic renditions of Velociraptor.
- Western Australian Museum – Dinosaur Discovery – Fight to the death 4 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Velociraptor Latince hizli gaspci Dromaeosauridae familyasindan gec Kretase doneminde Kampaniyen Maastrihtiyen 75 ila 71 myo Asya da yasamis kus benzeri tuylu teropod dinozor cinsi Gecmiste bircok tur atanmis olmasina ragmen su anda iki tur taninmaktadir Tip turu V mongoliensis in fosilleri Mogolistan da bulunmustur Ikinci bir tur olan V osmolskae 2008 yilinda Cin in Ic Mogolistan bolgesinden alinan kafatasi materyali ile tanimlandi Velociraptor Yasadigi donem araligi 75 71 myo Senozoyik PreYeYeOSDCPTJKPgN Velociraptor mongoliensis in iskelet yeniden yapimiBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaKlad SaurischiaKlad TheropodaFamilya DromaeosauridaeAlt familya VelociraptorinaeCins Velociraptor Osborn 1924TurlerV mongoliensis Osborn 1924 tip tur V osmolskae Godefroit vd 2008 Velociraptor genellikle raptor olarak kisaltilir Jurassic Park sinema filmlerindeki onemli rolu nedeniyle genel halk tarafindan en cok bilinen dinozor cinslerinden biridir Ancak gercek hayatta Velociraptor kabaca bir hindi buyuklugundeydi ve filmlerde gorulen yakin akrabasi Deinonychus cinsinin uyelerine dayanan yaklasik 2 m yuksekliginde ve 80 kg lik surungenden cok kucuktu Bugun Velociraptor paleontologlar tarafindan iyi bilinmektedir bir duzineden fazla tanimlanmis fosil iskeleti ile herhangi bir dromaeosauridden daha fazla bulunmustur KokenbilimBu dinozorun cins adi olan Velociraptor Latince velox hizli ve raptor hirsiz sozcuklerinden olusmus bir ad tamlamasidir Tur adi olan mongoliensis ise Mogolistanli demektir Kesif bolgesine izafeten verilmistir KesifVelociraptor mongoliensis orneginin kafatasi ve boynu Protoceratops andrewsi ile mucadelede fosillesmistir 1920 lerin basindan itibaren Mogolistan uzerine paleontolojik kesif seferleri yapilmaya baslanmistir O donemlerde Mogolistan in yaban arazileri dunyanin uzak koselerinden sayilmaktadir ve guclu atlar ve belki ilkel otomobiller haric bolgeye ulasmak mumkun olmamaktadir 1920 lerle Amerikan Doga Tarihi Muzesi icinde yer alan bilim insanlari bu uzak bolgelere bilimsel kesif seferleri duzenlemeye baslamislardir Protoceratops ve Oviraptor gibi unlu dinozor cinsleri R C Andrews tarafindan bu bolgede bulunmustur Velociraptor da yine bu gruptan bir bilim insani olan Peter Kaisen tarafindan bulunmustur Ilgili buluntu bir kafatasi ve birinci ayak parmagi pencesidir ve bu numune H F Osborn tarafindan 1924 yilinda bilimsel bir makalede Velociraptor olarak adlandirilmistir Fiziksel ozellikleriBoyut karsilastirmasi Dromaeosauridae familyasina bagli bu dinozorun yaklasik olarak 2 2 5 metre uzunlugunda ve 20 ila 25 kg vucut agirliginda oldugu sanilmaktadir Ozellikle teropodlarin kafatasi uzunlugu ve vucut agirligi denklestirmesi yontemine gore 7 kg civarinda agirlik degerleri de onerilmistir Velociraptor un kafatasi Velociraptor un kafatasi uzun dar ve hafiftir ayrica agiz ve burun yapisi kafatasinin yuzde 60 ina denk gelmektedir yuksekligine gorece daha uzun bir yapida olup maksilla ile burun yapisi arasina sikismistir Maksilla yaklasik olarak ucgensi bir yapidadir ve maksillanin burun cikintisi elmacik kemigi cikintisindan kisadir Velociraptor un alt cene kemigi cok sig yapida olup kalinligi uzunlugunun yuzde 13 u oranindadir Alt cenesi boyunca birbirine her iki dis dizisi kemigi dentary de yakin sekilde kosut olarak konumlanmistir PaleoekolojiVelociraptor ve Protoceratops savas verirkenAyni sahnenin rekonstruksiyonu Velociraptor bugunku Mogolistan civarinda yer alan topraklarda Gec Kretase doneminde yasamistir Bu cinsin yasam alaninin fosillerin yer aldigi cokeller uzerine yapilan stratigrafik incelemeler sonucu ilk olarak delta ortamina sahip bir alan oldugu one surulurken akabinde ozellikle son 30 yil icinde yapilan calismalarla bolgenin ruzgar kumullarindan olusan bir paleocevreye sahip oldugu anlasilmistir Velociraptor daha baska dinozorlarla bu habitati paylasmaktadir bunlar arasinda Protoceratops Oviraptor gibi ikonik dinozorlar da vardir Ozellikle Protoceratops ile aralarinda av avci iliskisi oldugu net fosil kanitlarla ileri surulebilmektedir Protoceratops ile Velociraptor arasindaki ekolojik mucadele icin ilgili fosil kanitlar 1971 de Guney Mogolistan da Orta Campanian katmaninda bulunmustur ve 1974 yilinda Barsbold tarafindan fosillesen iki numune de tanimlanmistir Protoceratops un yuzu ve firfiri erozyonla silinmistir bolge o gun de ruzgarli bir col ortamidir ve ayrica kafatasi ve vucudu saga donukken kuyrugu keskin sekilde sola kivriktir Protoceratops sinik bir halde durmaktadir Velociraptor da yatay sekilde degil acili sekilde uzanmaktadir Kafatasi asagi dogru konumlanirken alt cenesi neredeyse boynuna kadar uzanmaktadir Ayrica Velociraptor un boynu ciddi sekilde s sekli almistir Bu iki canlinin kavgasinin nasil oldugu ve hangi sartlarda fosillestikleri hakkinda ciddi senaryolar ortaya konmustur Bu iki canlinin birlikte suya dustugu ve son mucadelelerini su altinda verdigi iddiasi dillendirilse de ruzgar cokelleri bu senaryoyu bosa cikarmaktadir En olasi aciklama da Velociraptor un pence darbeleriyle Protoceratops u oldurdugu ama yine Protoceratops tarafindan isirilarak ve onun agirligi altinda kalarak tuzaklandigi dusunulmektedir Bunun ardindan bir kum firtinasi nedeniyle iki canlinin bedenlerinin gomuldugu anlasilmaktadir PaleobiyolojiBeslenme ve Davranis Velociraptor un gelismis bir avci dinozor oldugu dusunulmektedir Kafatasi yapisi incelendiginde koku sogancigi ve gelismis burun deliklerine bakildiginda bu kanitlar gorulebilmektedir Bunun yaninda uzun ve kasli bacaklari da 38 km s lik bir hiza ulasabilecegini gostermektedir Yine keskin penceleri ve tirtikli dislerle kapli cenesi ile potansiyel bir avci gorunumu sergilemektedir Ayrica Velociraptor un populer kulturde de cok fazla karsiligi olmustur Jurassic Park serisinde onemli olcude beyaz perdeye aktarilan bu canli ciddi sekilde yanlis olarak tasvir edilmistir Ozellikle yanlis sekilde suru halinde avlanan buyuk vucutlu ve cok zeki canlilar olarak sinemada gosterilmelerine ragmen bu canlinin sadece 25 kg cektigi yalniz avlandigi ve ortalama bir kus kadar zeki oldugu dusunulmektedir Bunun yaninda beslenmeleriyle farkli teoriler mevcuttur skleral halkaya sahip gozleri gece avcisi olabilecegi yonunde bir kanit olarak degerlendirilir ayrica akraba bir cins olan Deinonychus un disleri uzerinde yapilan kimyasal incelemelere gore yasa gore ilgili canlinin diyeti degismektedir bu durum grup halinde olan degil yalniz avlanan canlilarda gorulmektedir Bu arastirma Velociraptor un da benzer bir durumu olabilecegi yonunde ihtimaller sunmaktadir Evrim Velociraptor un son calismalar isigindaki rekonstruksiyonu Modern bilimin isiginda kuslarin dinozorlarin devami oldugu buyuk oranda kabul edilmistir Bilhassa onemli anatomik benzerlikler uzerinden kuslarla Velociraptor gibi teropod dinozorlarin arasindaki baglanti kurulabilir Oynar ayak bilekleri doner el bilekleri lades kemigi ve tuyleridir Ozellikle kol kemiklerinde modern kuslardakine benzer tuy koku cikintilari bulunmustur Velociraptorlardaki tuylerin ucmaya degil cinsel secilime yumurtalari sicak tutmaya ve kosarken manevra yapmaya yaradigi dusunulmektedir Habitatindaki en yaygin avci dinozor oldugu dusunulmektedir ve 2008 yilinda bu cinse ait yeni bir tur daha tanimlanmistir V osmolskae GaleriBir oviraptorosaur u avlarken Iskelet restorasyonu Holotipi ModeliKaynakca fossilworks org 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mayis 2021 The Australian Museum Ingilizce 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2021 Osborn Henry Fairfield Kaisen Peter C Olsen George Expeditions 1921 1930 Central Asiatic 1924 Three new Theropoda Protoceratops zone central Mongolia American Museum Novitates no 144 Ingilizce 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2021 URL vikibagi karisikligi yardim a b c Paul Gregory S 2016 The Princeton Field Guide to Dinosaurs New Jersey Princeton University Press ss 154 ISBN 978 0 691 16766 4 Editor Editor Velociraptor www etymonline com Etymonline 1 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2021 Strauss Bob www thoughtco com Thoughtco 14 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi paul1988 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Campione Nicolas E Evans David C Brown Caleb M Carrano Matthew T 2014 Body mass estimation in non avian bipeds using a theoretical conversion to quadruped stylopodial proportions Methods in Ecology and Evolution 5 9 913 923 doi 10 1111 2041 210X 12226 Therrien and Henderson Francois and Donald PDF Bioone www bioone org 2 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Barsbold Rinchen PDF app pan pl home html Acta Palaeontologica Polonica 23 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b Carpenter Kenneth PDF www museus ulisboa pt www mnhn ul pt 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 14 Mart 2021 a b Mckeever Amy www natgeo com National Geographic 28 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Dis baglantilarWikimedia Commons ta Velociraptor ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikitur de Velociraptor ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur American Museum of Natural History c 2000 Three videos related to a fight between Protoceratops and Velociraptor Hartman Scott SkeletalDrawing com Several artistic renditions of Velociraptor Western Australian Museum Dinosaur Discovery Fight to the death 4 Kasim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde