Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Villa urbana (Latince: villa = Köy evi, çiftlik; urbanus = şehirsel, kentsel) Antik Roma'da kırsal bölgelerde kendini gösteren, villa rusticanın aksine tarımsal faaliyete adanmamış, daha ziyade yazlık olarak kullanılan lüks yapı komplekslerine verilen isimdir.
Roma yazlıklarının gelişimi
Giriş
Villa kavramı şehir surları dışarısında kalan bir binayı ya da bir çiftliği tanımlamak için kullanılmaktadır. Roma Cumhuriyeti döneminde geleneksel tarımsal aktiviteler Roma toplumunun iktisadi temelini oluşturan aktivitelerin başında geliyordu. Politik anlamda Roma toplumunun üst sınıfının kendisini gösterdiği yer her ne kadar şehir merkezleri ve en önemlisi Roma idiyse de, üst sınıfın statüsü kırsalda sahip olunan arazi, ev ya da çiftlik gibi yapılar ile belirleniyordu. Siyasi anlamda söz sahini olan Romalıların Roma şehrinde ikamet etmesi, adeta bir önkoşul teşkil etmekteydi. MÖ 2. yüzyıldan itibaren bu durum değişme göstermeye başlamıştır.
Gelişme
Kaynaklarda geçtiğine göre, Scipio Africanus Roma'daki politik atmosfer ve baskılardan rahatsız olup uzun süreli olarak Campania'daki çiftliğine yerleşen ilk patricidir. Ancak o çekildiği bu yazlığında yalnız değil, arkadaşları ve dostları ile birlikte güzel zaman geçirmekteydi. Bu ve benzeri yazlıklar adeta siyasetçilerin Roma'nın boğucu politik atmosferinden kaçması için imkân sağlıyordu. MÖ 2. yüzyılın sonuna dağru dönemlik olarak kırsaldaki yazlıklara yerleşmek, Roma üst sınıfını karakterize eden özelliklerden biri haline gelmeye başladı. Bu tarihten itibaren zengin Romalılar villa urbana adlı lüks yazlıklarını politik sorumluluklar ile meşgul olunan negotium'un zıttı olan ve tamamen boş zamanlara atfedilen otiuma ayırmaya başladılar.
Villa urbanaların en parlak olduğu dönem MÖ 1. yüzyıl ila MS 1. yüzyıl arasıdır. Bu yazlıklar için en fazla tercih edilen bölge Vezüv Yanardağı ve Napoli Körfezi çevresi ve Tiren Denizi kıyılarıdır. Bazı durumlarda varlıklı Romalılar farklı bölgelerde birden fazla yazlık sahibi de olabilirdi. Yazlık sahibi olduğu bilinen isimlerden birisi Varro ve verdiği zengin ziyafetler ile meşhur olan Lucullus'tur. Çok varlıklı olmamasını rağmen Cicero'nun bile 7 yazlığı olduğu metinlerinde aktarılmaktadır. Öte yandan yazlıklarda verilen müsrif ziyafetler, Roma'da siyasi rakipler tarafından sık sık konu edilmekte ve eleştirilmekteydi. Yine de, villaların lükslüğü, zamanın Roma soylu sınıfının her üyesi için vazgeçilmez bir statü sembolü idi.
Roma İmparatorları ve villaları
Roma İmparatorları'nın da yazlıkları vardı ancak bu yazlıkların Roma üst sınıfının sahip olduğu yazlıklardan farklı olduğu bilinmektedir. Augustus'un çok sayıda yazlığı olduğu bilinmektedir, ancak Principatus olduktan sonra Roma'daki 'ne yerleşmiştir. Augustus'un takipçisi Tiberius ise Roma'da olmaktan ziyade uzun bir süre için Capri'deki meşhur Villa Jovis'e yerleşmiş ve oradan devletin yönetim işleri ile ilgilenmiştir. Nero Büyük Roma Yangını sonrası şehrin merkezinde parklar inşa ettirmiş ve bu parkların içerisinde surlar içine inşa edilmiş bir villa urbanayı andıran domus aurea'yı eklettirmiştir. Domitianus bu villayı resmî ikametgâhı olarak kullanmış ve bunu takip eden dönemde yapılan eklemeler ile domus aurea zamanla bir yazlıktan bir hükümdar sarayına evrilmeye başlamıştır.
Roma İmparatorları tarafından inşa edilen en meşhur villalardan birisi Tivoli'de MS 2. yüzyılda inşa edilen Hadrianus Villasıdır. Kırsala inşa edilen geç bir yazlık örneği de MS 4. yüzyıla tarihlenen Sicilya'daki Villa Romana del Casaledir.
Mimari
Villa urbanalar kişisel zenginlik ve banilerin kendi sosyal benlik imajına uygun inşa edildiğinden, belirli yerleşmiş bir villa urbana tipolojisi yoktur. Dahası şehirdekinin aksine kırsalda inşa edilen bu villalar alanı daha özgür bir biçimde kullanabilmektedir. Yine de her villa urbanada görülmesi muhtemel olan belirli başlı elementler vardır.
Villaların doğaya integre edilişi
Bir villa urbana inşa edilmeden önce uygun bir bölge aranıyordu. Bu seçimde rol oynayan kriterler arasında estetiklik ve mevsimsel unsurlar gibi kriterler yer almaktadır. Yazlık olarak inşa edilen çoğu villa, deniz yakınına inşa edilmiştir. Kış dönemleri için inşa edilen villalar ise daha ziyade sıcak kaynakların olduğu (örneğin Baiae) bölgelere inşa edilmiştir. Tercih edilen bölgeler arasında yüksek tepelerde bulunan güzel manzaralı alanlar da vardı. Villalarının içi de buna uygun biçimde manzarayı görecek şekilde düzenlenirdi. Gaius Plinius Caecilius Secundus ve Cicero'nun metinlerinde benzer villaların tasvirleri yapılmıştır.
Kayalık tepe ve yamaç bölgelerinde villa inşa edebilecek temeli hazırlamak için, Cicero'nun basis villae adını verdiği büyük taşlarla desteklenen teraslar oluşturulmuştur. Roma mimarisinde muazzam teknik bir efor ile düzenlenen bu basis villae üzerine villa binasının inşa edildiği bir veya daha fazla büyük ölçekli platform oluşturulmuştur. Asıl yapının altında kalan kısım dik yamaçlarda çok katlı olabilirken, bazen çeşitli mahzen tonozlarına ve sarnıçlara sahip olurdu. Bu şekilde oluşturulan yapay platform üzerindeki villa binası genellikle biraz geri planda olur ve bu sayede platformun kenarı bir izleme terası olarak veya bahçeler oluşturmak için kullanılabilirdi.
Peristil ve Atrium
MÖ 2. yüzyıldan itibaren sütunlu koridorlar ile çevrelenmiş bir iç bahçe ya da avlu olan peristil, helen mimarisinden devralınarak villa urbanalarda kullanılan önemli bir element haline gelmiştir. Yunan modeli döşeli bir avluya sahipken, Romalılar onu sütunlu koridorların her büyüklükte bir bahçeyi çerçevelediği bir bahçe halinde geliştirdiler. Peristil çok yönlü bir mimari unsur olduğundan, birçok villanın birden fazla bahçe peristiline sahip olması normaldi. Dahası gölgeli yürüyüş yolları olarak kullanılan sütunlu salonlardan ilave odalara da erişim sağlanabiliyordu. Sütunların dizilişi ile aralarında kalan açıklıktan bu odalardan peristil bahçesinin manzarasının keyfi çıkartılabiliyordu. Bu nedenle yemek salonları da peristile bakacak şekilde düzenlenmekteydi. Tüm bu özelliklerin dışında sütunlu koridorlar ve avlunun açık kısmı bir nevi heykel galerisi işlevi görüyor, buralarda Yunan heykel sanatının orijinal ya da kopya eserleri dikiliyordu.
Atrium, örneklerine daha önce Etrüsk mimarisinde de rastlanan çatı açıklığı olan merkezi bir avludur ve adeta Roma villalarının geleneksel bir unsuru kabul edilmektedir. Esasen Roma şehir mimarisi içindeki ana odası olarak kullanılan bu bölümler, zamanla kırsaldaki villalar tarafından da adapte edilmişlerdir. Bazı durumlarda işlevsiz gibi dursa da (örneğin Villa Poppaea), şehirdeki evlere benzer bir rol üstlenmiş olabilir. Atrium'da ataların resimleri ya da bir çeşit ev kültü olan laresler adına ayrılmış taştan bir dolap olan bulunurdu. Peristil geç antik çağa değin Roma villalarının bir unsuru olarak kalsa da, geleneksel atriumlar MS 1. yüzyıldan itibaren yavaş yavaş Roma villa mimarisinden yok olmaya başlamıştır.
Villa maritima
Villa urbananın özel bir çeşidi olan villa maritima, deniz kıyısında bulunan ve kıyılara inşa edilen villaları tanımlamak için kullanılan bir kavramdır. Büyük çoğunluğu Tiren Denizi kıyısında bulunsa da, Tiren Denizi adaları, Napoli Körfezi, İspanya'nın Akdeniz kıyıları ve Fransız Rivierası'nda olan örnekleri de vardır. Villa maritimaların en önemli örnekleri Herkulaneum'daki Villa dei Papiri, Catull villası (Grotta di Catullo), Tiberius'un Villası (Stabiae), Asturia Deniz Villası ve Triestteki Barcola Villası'dır. Villa maritimalar, aynı villa urbanalarda olduğu gibi Roma üst sınıfının lüks yaşam stiline uygun biçimde düzenlenmiş komplekslerdir.
Bu villaları villa urbanadan ayıran özelliklerin başında deniz ile kurulan ilişki gelmektedir. Villa maritimaların bazılarının kendi özel limanları, özel balık tutma ve yetiştiriciliğine ayrılmış bölümleri olabilirdi. İçerisinde balıkların tutulduğu havuzlara latince vivaria adı verilmekteydi. Bu bölümlerde balık çiftçiliği denebilecek balık üretimi ve satımı, villa maritima sahiplerine maddi bir gelir de sağlamaktaydı. Yine de kaynaklarda böylesi balık çiftçiliğine ayrılmış bölümlerin inşa masraflarının, bu meşkalenin getirisinden fazla olduğu geçmektedir. Villa maritima sahibi soylular misafirlerini vivariaların olduğu bölgelere götürerek onları ekzotik balık çeşitleri karşısında şaşırtmak ve etkilemek istemişlerdir. Hatta Astura ve Sperlonga'da bulunan villa maritimalarda vivarialar yemek salonlarının hemen yanına konumlandırılmışlardır. Villa maritimaların mimari özellikleri bazı antik kaynaklarda da geçmektedir. Bu kaynaklar villa maritimaların temellerinin nasıl olduğunun dışında prospectus adı verilen manzaranın da önemine vurgu yapmaktadır. Öte yandan Roma duvar resimciliğinde sık sık tasvir edilen deniz kıyısında bulunan villaların gerçeği yansıtmadıkları ve daha ziyade capricci adı verilen fantastik yapılar olduğu bilinmektedir.
Literatür
- Jochen Werner Mayer: Imus ad villam. Studien zur Villeggiatur im stadtrömischen Suburbium in der späten Republik und frühen Kaiserzeit. Steiner, Stuttgart 2005, .
- Alexander G. McKay: Römische Häuser, Villen und Paläste. Deutsche Ausgabe bearbeitet und erweitert von Rudolf Fellmann. Raggi-Verlag, Feldmeilen 1980. (Sonderausgabe Atlantis-Verlag, Luzern 1984, , vor allem S. 95–127)
- Harald Mielsch: Die römische Villa. Architektur und Lebensform. 2., durchgesehene Auflage. Beck, München 1997, .
- Katja Schneider: Villa und Natur. Eine Studie zur römischen Oberschichtkultur im letzten vor- und ersten nachchristlichen Jahrhundert. tuduv-Verlag, München 1995, .
- Michael Kassar: Villa Maritima. Elitenarchitektur und Luxus am Beispiel antiker Meeresvillen. Salzburg 2014, .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Villa urbana Latince villa Koy evi ciftlik urbanus sehirsel kentsel Antik Roma da kirsal bolgelerde kendini gosteren villa rusticanin aksine tarimsal faaliyete adanmamis daha ziyade yazlik olarak kullanilan luks yapi komplekslerine verilen isimdir Tuscum Plinius un villasiRoma yazliklarinin gelisimiCarnuntum da rekonstre edilmis bir villa urbanaGiris Villa kavrami sehir surlari disarisinda kalan bir binayi ya da bir ciftligi tanimlamak icin kullanilmaktadir Roma Cumhuriyeti doneminde geleneksel tarimsal aktiviteler Roma toplumunun iktisadi temelini olusturan aktivitelerin basinda geliyordu Politik anlamda Roma toplumunun ust sinifinin kendisini gosterdigi yer her ne kadar sehir merkezleri ve en onemlisi Roma idiyse de ust sinifin statusu kirsalda sahip olunan arazi ev ya da ciftlik gibi yapilar ile belirleniyordu Siyasi anlamda soz sahini olan Romalilarin Roma sehrinde ikamet etmesi adeta bir onkosul teskil etmekteydi MO 2 yuzyildan itibaren bu durum degisme gostermeye baslamistir Gelisme Kaynaklarda gectigine gore Scipio Africanus Roma daki politik atmosfer ve baskilardan rahatsiz olup uzun sureli olarak Campania daki ciftligine yerlesen ilk patricidir Ancak o cekildigi bu yazliginda yalniz degil arkadaslari ve dostlari ile birlikte guzel zaman gecirmekteydi Bu ve benzeri yazliklar adeta siyasetcilerin Roma nin bogucu politik atmosferinden kacmasi icin imkan sagliyordu MO 2 yuzyilin sonuna dagru donemlik olarak kirsaldaki yazliklara yerlesmek Roma ust sinifini karakterize eden ozelliklerden biri haline gelmeye basladi Bu tarihten itibaren zengin Romalilar villa urbana adli luks yazliklarini politik sorumluluklar ile mesgul olunan negotium un zitti olan ve tamamen bos zamanlara atfedilen otiuma ayirmaya basladilar Villa urbanalarin en parlak oldugu donem MO 1 yuzyil ila MS 1 yuzyil arasidir Bu yazliklar icin en fazla tercih edilen bolge Vezuv Yanardagi ve Napoli Korfezi cevresi ve Tiren Denizi kiyilaridir Bazi durumlarda varlikli Romalilar farkli bolgelerde birden fazla yazlik sahibi de olabilirdi Yazlik sahibi oldugu bilinen isimlerden birisi Varro ve verdigi zengin ziyafetler ile meshur olan Lucullus tur Cok varlikli olmamasini ragmen Cicero nun bile 7 yazligi oldugu metinlerinde aktarilmaktadir Ote yandan yazliklarda verilen musrif ziyafetler Roma da siyasi rakipler tarafindan sik sik konu edilmekte ve elestirilmekteydi Yine de villalarin lukslugu zamanin Roma soylu sinifinin her uyesi icin vazgecilmez bir statu sembolu idi Roma Imparatorlari ve villalari Roma Imparatorlari nin da yazliklari vardi ancak bu yazliklarin Roma ust sinifinin sahip oldugu yazliklardan farkli oldugu bilinmektedir Augustus un cok sayida yazligi oldugu bilinmektedir ancak Principatus olduktan sonra Roma daki ne yerlesmistir Augustus un takipcisi Tiberius ise Roma da olmaktan ziyade uzun bir sure icin Capri deki meshur Villa Jovis e yerlesmis ve oradan devletin yonetim isleri ile ilgilenmistir Nero Buyuk Roma Yangini sonrasi sehrin merkezinde parklar insa ettirmis ve bu parklarin icerisinde surlar icine insa edilmis bir villa urbanayi andiran domus aurea yi eklettirmistir Domitianus bu villayi resmi ikametgahi olarak kullanmis ve bunu takip eden donemde yapilan eklemeler ile domus aurea zamanla bir yazliktan bir hukumdar sarayina evrilmeye baslamistir Roma Imparatorlari tarafindan insa edilen en meshur villalardan birisi Tivoli de MS 2 yuzyilda insa edilen Hadrianus Villasidir Kirsala insa edilen gec bir yazlik ornegi de MS 4 yuzyila tarihlenen Sicilya daki Villa Romana del Casaledir Tivoli selalelerinin uzerinde Maecenas Villasi Jakob Philipp Hackert MimariVilla urbanalar kisisel zenginlik ve banilerin kendi sosyal benlik imajina uygun insa edildiginden belirli yerlesmis bir villa urbana tipolojisi yoktur Dahasi sehirdekinin aksine kirsalda insa edilen bu villalar alani daha ozgur bir bicimde kullanabilmektedir Yine de her villa urbanada gorulmesi muhtemel olan belirli basli elementler vardir Villalarin dogaya integre edilisi Bir villa urbana insa edilmeden once uygun bir bolge araniyordu Bu secimde rol oynayan kriterler arasinda estetiklik ve mevsimsel unsurlar gibi kriterler yer almaktadir Yazlik olarak insa edilen cogu villa deniz yakinina insa edilmistir Kis donemleri icin insa edilen villalar ise daha ziyade sicak kaynaklarin oldugu ornegin Baiae bolgelere insa edilmistir Tercih edilen bolgeler arasinda yuksek tepelerde bulunan guzel manzarali alanlar da vardi Villalarinin ici de buna uygun bicimde manzarayi gorecek sekilde duzenlenirdi Gaius Plinius Caecilius Secundus ve Cicero nun metinlerinde benzer villalarin tasvirleri yapilmistir Herkulaneum daki Villa dei Papiri ornegine bagli kalarak insa edilmis Getty Muzesi nin bahce peristili Atrium Kayalik tepe ve yamac bolgelerinde villa insa edebilecek temeli hazirlamak icin Cicero nun basis villae adini verdigi buyuk taslarla desteklenen teraslar olusturulmustur Roma mimarisinde muazzam teknik bir efor ile duzenlenen bu basis villae uzerine villa binasinin insa edildigi bir veya daha fazla buyuk olcekli platform olusturulmustur Asil yapinin altinda kalan kisim dik yamaclarda cok katli olabilirken bazen cesitli mahzen tonozlarina ve sarniclara sahip olurdu Bu sekilde olusturulan yapay platform uzerindeki villa binasi genellikle biraz geri planda olur ve bu sayede platformun kenari bir izleme terasi olarak veya bahceler olusturmak icin kullanilabilirdi Peristil ve Atrium MO 2 yuzyildan itibaren sutunlu koridorlar ile cevrelenmis bir ic bahce ya da avlu olan peristil helen mimarisinden devralinarak villa urbanalarda kullanilan onemli bir element haline gelmistir Yunan modeli doseli bir avluya sahipken Romalilar onu sutunlu koridorlarin her buyuklukte bir bahceyi cerceveledigi bir bahce halinde gelistirdiler Peristil cok yonlu bir mimari unsur oldugundan bircok villanin birden fazla bahce peristiline sahip olmasi normaldi Dahasi golgeli yuruyus yollari olarak kullanilan sutunlu salonlardan ilave odalara da erisim saglanabiliyordu Sutunlarin dizilisi ile aralarinda kalan acikliktan bu odalardan peristil bahcesinin manzarasinin keyfi cikartilabiliyordu Bu nedenle yemek salonlari da peristile bakacak sekilde duzenlenmekteydi Tum bu ozelliklerin disinda sutunlu koridorlar ve avlunun acik kismi bir nevi heykel galerisi islevi goruyor buralarda Yunan heykel sanatinin orijinal ya da kopya eserleri dikiliyordu Atrium orneklerine daha once Etrusk mimarisinde de rastlanan cati acikligi olan merkezi bir avludur ve adeta Roma villalarinin geleneksel bir unsuru kabul edilmektedir Esasen Roma sehir mimarisi icindeki ana odasi olarak kullanilan bu bolumler zamanla kirsaldaki villalar tarafindan da adapte edilmislerdir Bazi durumlarda islevsiz gibi dursa da ornegin Villa Poppaea sehirdeki evlere benzer bir rol ustlenmis olabilir Atrium da atalarin resimleri ya da bir cesit ev kultu olan laresler adina ayrilmis tastan bir dolap olan bulunurdu Peristil gec antik caga degin Roma villalarinin bir unsuru olarak kalsa da geleneksel atriumlar MS 1 yuzyildan itibaren yavas yavas Roma villa mimarisinden yok olmaya baslamistir Villa maritimaVilla urbananin ozel bir cesidi olan villa maritima deniz kiyisinda bulunan ve kiyilara insa edilen villalari tanimlamak icin kullanilan bir kavramdir Buyuk cogunlugu Tiren Denizi kiyisinda bulunsa da Tiren Denizi adalari Napoli Korfezi Ispanya nin Akdeniz kiyilari ve Fransiz Rivierasi nda olan ornekleri de vardir Villa maritimalarin en onemli ornekleri Herkulaneum daki Villa dei Papiri Catull villasi Grotta di Catullo Tiberius un Villasi Stabiae Asturia Deniz Villasi ve Triestteki Barcola Villasi dir Villa maritimalar ayni villa urbanalarda oldugu gibi Roma ust sinifinin luks yasam stiline uygun bicimde duzenlenmis komplekslerdir Bu villalari villa urbanadan ayiran ozelliklerin basinda deniz ile kurulan iliski gelmektedir Villa maritimalarin bazilarinin kendi ozel limanlari ozel balik tutma ve yetistiriciligine ayrilmis bolumleri olabilirdi Icerisinde baliklarin tutuldugu havuzlara latince vivaria adi verilmekteydi Bu bolumlerde balik ciftciligi denebilecek balik uretimi ve satimi villa maritima sahiplerine maddi bir gelir de saglamaktaydi Yine de kaynaklarda boylesi balik ciftciligine ayrilmis bolumlerin insa masraflarinin bu meskalenin getirisinden fazla oldugu gecmektedir Villa maritima sahibi soylular misafirlerini vivarialarin oldugu bolgelere goturerek onlari ekzotik balik cesitleri karsisinda sasirtmak ve etkilemek istemislerdir Hatta Astura ve Sperlonga da bulunan villa maritimalarda vivarialar yemek salonlarinin hemen yanina konumlandirilmislardir Villa maritimalarin mimari ozellikleri bazi antik kaynaklarda da gecmektedir Bu kaynaklar villa maritimalarin temellerinin nasil oldugunun disinda prospectus adi verilen manzaranin da onemine vurgu yapmaktadir Ote yandan Roma duvar resimciliginde sik sik tasvir edilen deniz kiyisinda bulunan villalarin gercegi yansitmadiklari ve daha ziyade capricci adi verilen fantastik yapilar oldugu bilinmektedir LiteraturJochen Werner Mayer Imus ad villam Studien zur Villeggiatur im stadtromischen Suburbium in der spaten Republik und fruhen Kaiserzeit Steiner Stuttgart 2005 ISBN 3 515 08787 7 Alexander G McKay Romische Hauser Villen und Palaste Deutsche Ausgabe bearbeitet und erweitert von Rudolf Fellmann Raggi Verlag Feldmeilen 1980 Sonderausgabe Atlantis Verlag Luzern 1984 ISBN 3 7611 0585 1 vor allem S 95 127 Harald Mielsch Die romische Villa Architektur und Lebensform 2 durchgesehene Auflage Beck Munchen 1997 ISBN 3 406 31576 3 Katja Schneider Villa und Natur Eine Studie zur romischen Oberschichtkultur im letzten vor und ersten nachchristlichen Jahrhundert tuduv Verlag Munchen 1995 ISBN 3 88073 515 8 Michael Kassar Villa Maritima Elitenarchitektur und Luxus am Beispiel antiker Meeresvillen Salzburg 2014 ISBN 978 3 7357 3865 3