Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Wight Adası (İngilizce: Isle of Wight), Birleşik Krallık'ta İngiltere ülkesinin Güney Doğu bölgesinde bir "törensel kontluk" ve "bir tek seviyeli yerel idare birimi"dir. Tek seviyeli yerel idare biriminin yönetim merkezi Newport'dadır.
| Wight Adası | |
|---|---|
Isle of Wight | |
 | |
| Ülke |  Birleşik Krallık |
| Ülke |  İngiltere |
| Bölge | Güney Doğu İngiltere |
| Merkez | |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 384 km² |
| Nüfus (2011) | |
| • Toplam | 138,300 |
| • Yoğunluk | 372/km² |
Resmî site www.iow.gov.uk | |
İngiltere anakarasının yaklaşık 5-8 kilometre güneyinde, Manş Denizi'nde bulunan bir adadır. Kuzeyinde bulunan Southampton ve Portsmouth liman ve şehirlerine giden kanal şekilli Manş Denizi koluna adı verilmektedir.
Coğrafya
Fiziksel coğrafya
Yüzölçümü 384 km2; 2011 tahminine göre nüfusu 138,400 kişi; nüfus yoğunluğu 364 kişi/km2 olmaktadır. Wight Adası, İngiltere'nin en büyük alanlı ve Birleşik Krallık'ın en büyük nüfuslu adasıdır. Bu adanın doğu-batı yönünde en büyük eni 37 km ve kuzey güney yönünde eni 20 km olup takriben bir baklava dilimi dörtgen şeklindedir. En yakın anakara parçası Yarmouth tarafında olup, Hampshire kıyılarına 6 km uzaktadır. Adada 285 km2 arazi tarım alanı, 52 km2 arazi üzeri yapılaşmış arazidir. Ada etrafında 88 km uzunluğunda sahil bulunmaktadır.
Wight Adası'nda bulunan arazilerin niteliği gayet çeşitlidir. Bu çeşitlilik dolayısıyla Wight Adasına "Minyatür İngiltere Adası" adı verilmiştir. Wight Adasının batısı genellikle kırsaldır. Adanın tümünün ortasından tepelik bir arazi geçmektedir. Bu tebeşir kayaçlardan oluşan tepelik arazinin nispeten yüksek sırtı sahilden gayet iyice görülür manzaralar yaratmaktadır. Bu tepelik arazinin sırtı denize kadar ulaşmakta ve hatta "Neddles (İğneler)" adı verilen deniz içinde bulunan bir sıra sivri, ince yüksek kayalardan oluşan bir manzara yaratmaktadır. Wight Adası'na gelen turistler için bu deniz içinde kayalar manzarası gayet popüler olarak görülmekte ve fotoğrafı çekilmektedir. Adanın güney batı bölgesi, kendine has nadir bulunan sosyal ve tarihi olan bir arazidir ve bunun için "Wight'ın Gerisi" olarak adlandırılmaktadır. Adanın en yüksek noktası zirvesi 231 m olan "St. Boniface Down" tepesidir. Adanın diğer taraflarında da çeşitli arazi şekilleri bulunmaktadır. Adanın ortasında doğu-batı yönünde uzanan eski kalkerden tepelik arazinin kuzeyinde arazi alçak rakımlı koruluklar ve meralar halindedir. Adanın güneyi Manş Denizi sahilleridir ve tebeşir kayalardan oluşan, bu nedenle yumuşak ufalanabilir kayalık olan yüksek sahil yarları doğa manzaraları ile çok sayıda turist çekmektedir. Bu yarlarda bulunan kuşlar, yuvaları ve diğer vahşi hayvanlar uluslararası ve yerel korumaya tabidirler.
Adanın kuzeyine doğru araziyi yaran çok sayıda küçük akarsu bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü "Medina Nehri" adanın kuzeyine Solent'e akmaktadır. Diğer bir akarsu olan "Doğu Yar Çayı" hemen hemen kuzey-doğuya doğru akmakta ve adanın tam doğusunda bulunan Bembridge Limanı'nda deniz kavuşmaktadır. Bir diğer akarsu "Batı yakası Yar Çayı" ise batıda olduğundan, Freshwater Körfezi üstünden çıkıp kısa bir mesafe aldıktan sonra Yarmouth'da bulunan nispeten büyük bir haliçte denize katılmaktadır.
Adanın yarısından fazlasının doğası, özellikle Batı tarafı, "Wight Adası Üstün Doğal Güzellik Alanı" olarak (Milli Park) nitelendirilmiştir ve bu bölgede herhangi bir insan yapısı faaliyet, özel koruma kurallarına tabi olarak kontrol edilmektedir.
İklim
Wight Adası, Britanya Adası’nın en güneyinde bulunduğu için Birleşik Krallık’ın diğer bölgelerinden daha ılıman bir alt-iklime sahiptir. Bunun için Wight Adası, özellikle adanın güneydoğusundaki yazlık tatil merkezleri ile birkaç yüzyıldır popüler bir iç turizm ve tatil bölgesi olmuştur. Bu nispeten ılıman iklim, diğer bölgelere nazaran daha uzun bitkisel büyüme mevsimi sağlamakta ve İngiltere'de az görülen bitkisel tarım bu adada yapılabilmektedir.
Yılın tümüne bakılırsa yıllık ortalama ısı 13 °C ve Temmuz/Ağustos ortalama ısısı 18 °C olarak gözlemlenmiştir. Sahil yarları ile korunaklı olan bazı sahil mevkileri, örneğin Ventnor kasabası, daha da sıcak mikro-iklim şartları göstermektedir.
Wight Adası Birleşik Krallık ve Batı Avrupa'da bulunan birçok mevkilere nazaran daha çok sayıda güneşli günler görmektedir ve gözlemlenen yıllık açık havalı güneşli saatler ortalaması 1800-2000 saat arasındadır ve bu Wight Adası'nın İspanya’nın kuzey sahillerinden daha fazla güneşli havası olduğuna işaret etmektedir. Gözlemlenen ortalama yıllık yağmur 76.6 cm'dir. En ıslak olan aylar olan Aralık ve Ocak ayları için aylık yağmur gözlem ortalaması 89 cm ve en düşük yağmur gözlem ortalaması ise 51 cm ile Temmuz ayındadır.
 Wight Adası iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 8,1 | 7,9 | 10,0 | 12,3 | 15,6 | 18,2 | 20,4 | 20,5 | 18,3 | 15,0 | 11,3 | 8,8 | 13,9 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 5,8 | 5,4 | 7,2 | 8,9 | 12,0 | 14,7 | 16,9 | 17,0 | 15,1 | 12,3 | 8,8 | 6,4 | 10,9 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 3,5 | 2,9 | 4,3 | 5,4 | 8,4 | 11,1 | 13,4 | 13,5 | 11,8 | 9,5 | 6,2 | 4,0 | 7,9 |
| Ortalama yağış (mm) | 90,8 | 65,6 | 66,0 | 53,4 | 52,1 | 46,3 | 47,1 | 54,6 | 70,5 | 115,0 | 108,6 | 101,0 | 870,8 |
| Kaynak: Met Office (1981-2010) | |||||||||||||
Jeolojik coğrafya
Ada gayet çeşitli orijinli jeolojik kayalardan oluşmuştur. Bunlar 127 milyon yıl önce oluşan mezozoik Zamanın kretase Dönemin başlarında oluşan kayalar ile yaklaşık 30 milyon yıl önce Senozoik Zaman'ın Paleojen Dönemi ortalarında oluşan kayalar arasında değişmektedir. Adanın kuzeyi genellikle Tersiyer dönemde ortaya çıkan killerden oluşmakta ve adanın güneyi ve ortasında bulunan kalkerden tepelik arazi ise "kratese" dönemde oluşan tebeşir kayalıklarla kaplıdır. Adadaki kayalar tümüyle Tortul kayaçlardır. Bu kayaçlar içerisinde mineraller bulunduran kireç taşı, "çamur taşı" ve kumtaşı'dan oluşan kayaclardır. Bunlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerlerinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Wight Adası kayaçlarında gayet zengin fosil yatakları bulunmaktadır. Adanın sahillerinde bulunan yarlar deniz tarafından erozyona uğratıldıkça bu fosiller ortaya çıkmaktadır. Bu yarlar ve yarlardan düşen kayalardan oluşan sahillerde, özellikle Whitecliff Körfezinde bulunan ince linyit tabakaları içinde fosilleşmiş yumuşakçalar ve kabukları bulunmaktadır. Adadaki kıyı yarlarında, özellikle Yaverland Körfezi ve Compton Körfezindeki yarlarda ve sahillerde, çok sayıda dinozor fosil kemikleri ve fosilleşmiş dinozor ayak-izleri bulunmuştur. Bu nedenle Wight Adası "Dinozor Adası" olarak da nitelendirilmektedir. Adanın kuzey sahillerinde en genci takriben 30 milyon yıl eski, zengin fosilleşmiş kabuklu deniz hayvanları, timsahlar, kaplumbağalar ve memeliler kemikleri yatakları bulunmaktadır. Adanın güneyindeki tebeşir kayaları Buzul Çağında buz-karla kaplı olup buzullar gayet derin vadiler kazıp açmışlardır. Buzul Dönemi sonunda yaklaşık 10,000 yıl önce araziyi kaplayan buz levhası eriyip deniz seviyesi yükseldiği zaman, deniz kenarından gayet dik (nerede ise 90 derece dik) tebeşir kayasından yüksek yarlar ortaya çıkmıştır. Bunlardan en dramatik görüşlü olanı adanın güneyinde bulunan "Needles" (İğneler)" adı verilen yerlerdir. Ada, İngiltere adasının anakarasından muhtemelen 7000 yıl önce ayrılmıştır.
Komşu kontluklar
Kendisi de törensel kontluk olan Wight Adası; Manş Denizi ve kuzeyde bu denizin bir boğazı olan Solent kanalı ile çevrilidir. Britanya Adası anakarasında; kuzeybatıda Törensel Dorset Kontluğu, kuzeyde Törensel Hampshire Kontluğu ve kuzeydoğuda Törensel Batı Sussex Kontluğu bulunur:
| Kuzeybatı: Dorset | Kuzey: Hampshire | Kuzeydoğu: Batı Sussex |
| Batı: Manş Denizi | Wight Adası (Isle of Wight) | Doğu: Manş Denizi |
| Güneybatı: Manş Denizi | Güney: Manş Denizi | Güneydoğu: Manş Denizi |
Önemli yerleşkeler
- : Wight Adasının yönetim merkezi.
"Wight Adası Tek Seviyeli Yerel İdare Konseyi", yani belediye yönetimi bu kasabada konumlanmıştır. Wight Adası'nda bulunan en önemli çarşı ve alışveriş merkezidir. "Medina Nehri" kıyısında kuruludur, 19. yüzyılın yarısında Newport Quay limanı İngiltere'nin önemli limanlarından biri idi.
- Ryde: 30.000 kadar nüfusu ile Wight Adası'nda nüfus bakımından en büyük kasabasıdır.
Coğrafi konumu adanın kuzeydoğusundadır. Etrafında kilometrelerce uzanan kumsal sahil şeridi vardır. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarından itibaren, büyük yazlık turizm ve tatil kasabası olmuştur. 19. yüzyılda daha fazla turist çekmek maksadı için metalden eğlence rıhtımı olan Ryde Pier yaptırıldıktan sonra İngiltere'de sahil yazlık tatil merkezlerinde böyle rıhtımlar yaptırılması moda olmuştur. Şehir bu dönemde yaptırılmış olan "Kraliçe Victoria Mimarî Tipli" binalar ile İngiltere'de tanınmıştır. Halen özel üretilmiş hava yastıklı tekne ile Hovertravel şirketi yönetiminde toplu taşıma yapılan, dünyadaki sayılı yerleşim yerlerinden biridir.
- Cowes: Uluslararası yelkencilik merkezidir. Yazın bir hafta süren ve birçok yelkencilik sporu yarışması yapılan "Cowes Haftası" ile meşhurdur.
- East Cowes: Kraliçe Victoria'nın yazlık konutlarından biri olan "Osborne Sarayı"'nın yer aldığı kasaba. "Norris Şatosu" adlı malikane konağı da bu kasaba yanındadır. 20. yılda 1925-1964 döneminde "Saunders_Roe Şirketi" fabrikası bu kasabada bulunmakta idi. Bu şirket Britanya'da uçak yapımı, deniz uçağı yapımı, roket endüstrisi ve Hovercraft hava yastıklı tekne geliştirilip üretilmesi ile isim yapmıştı.
- Sandown: Popüler bir yazlık sahil tatil merkezi. Turistler için görülecek yerleri "Wight Adası Hayvanat Bahçesi", "Dinozor Adası", Jeoloji Müzesi ve büyük golf sahasıdır.
- Shanklin : Sandown'in hemen güneyinde diğer bir popüler bir yazlık sahil tatil merkezi. Turistler için görülecek yerleri uzun kumsal plajlar. "Shanklin Chine" adlı yardan denize inen dar bir turistik patika, eski köy merkezi.
- Ventnor: Adanın güneyindedir. Adanın en yüksek mevki "St. Boniface Down" tepesi yamaçlarında kurulmuş olduğu için dik yokuşlu bir ana caddesi bulunan bir yerleşkedir. Şehrin dik yokuşunun başladığı mevkide pitoresk küçük bir liman, Ventnor Haven bulunmaktadır .
Ekonomi
Wight Adası Kontluğu'ndaki cari fiyatlarla gayrisafi toplam katma değer ve önemli sektörlerin gayrisafi katma değerleri şu tabloda gösterilir.
| Year | Bölgesel Gayrisafi Katma Değer (£mil.) | Tarım (£mil.) | Sanayi (£mil.) | Hizmetler(£mil.) |
|---|---|---|---|---|
| 1995 | 831 | 28 | 218 | 585 |
| 2000 | 1,202 | 27 | 375 | 800 |
| 2003 | 1,491 | 42 | 288 | 1,161 |
Ulaşım
Wight Adası'nda toplam 767 km uzunluğunda kara yolu bulunmaktadır. Ana karayolları adanın önemli şehir ve kasabaları arasında bulunmakta ve ikinci derecede önemli karayolları ise köyleri birbirine bağlamaktadır. Wight Adası Birleşik Krallık'ta hiç otoyol bulunmayan nadir kontluklardan biridir. Bununla beraber Newport'un Coppins Bridge mevkiini, adanın tek hastanesi olan Saint Mary Hastanesi ve Adadaki hapishanelerin bulunduğu kuzey Newport yakında diğer bir mevkiye bağlayan otoyol standartlarına yakın ölçülerde, bölünmüş yol bulunmaktadır.
Wight Adası'nda özel bir otobüs şirketi olan "Southern Vectis" otobüs şirketi merkezi olan Newport'tan tüm ada yerleşkelerini birbirine bağlayan gayet kapsamlı ve düzenli kamu taşıma otobüs ağını işletmektedir.
Wight Adası Birleşik Krallık anakarasından Solent kanalı ile ayrılan bir adadır ve bu adanın, kara yolu, demiryolu köprüsü veya tünel ile kara bağlantısı yoktur. Wightlink ve Red Funnel gemicilik şirketleri arabalı vapurlar, hızlı feribotlar ve Hovertravel şirketi hava yastıklı tekne'den yolcu feribotu ile adayla anakara arasında, araç ve yaya yolcu taşıma hizmetlerini düzenli olarak sağlamaktadırlar.
Wight Adası'nda eskiden 89 kilometreden daha fazla demiryolu hattından oluşan demiryolu ağı üzerinde demiryolu taşıma hizmetleri verilmekte idi. Günümüzde bu ağın büyük bir kısmı kapatılmıştır, ama 2020 yılında başlayan salgın sonrasında, bazı istasyonların yeniden açılması kamuoyunda tartışılmaktadır.
Demiryolu taşıma hizmetleri "Island Line" adı verilen tek bir hat üzerinde Ryde ile Shanklin arasında 14 km uzunlukta tek hattan sağlanmaktadır. Bu hat üzerinde, eskiden Londra Metrosu tarafından kullanılmış olan elektrikli yolcu katarları kullanılmaktadır. Bu tek hatta Smalbrook Junction kavşağında bağlanan ve buradan Wootton varoşlarına kadar giden 7.7 km uzunlukta bir hat üzerinde nostaljik istim / buharlı lokomotifleri ile turistik tarihi tren hizmeti sağlanmaktadır.
Wight Adası'nda özel uçak kullanan şirket ve şahısların taleplerini karşılamak üzere Sandown'da "Isle of Wight Havameydanı" ve "Bembridge Havameydanı" adlı iki özel hava alanı hizmete açık bulunmaktadırlar.
Turizmi teşvik için Wight Adası'nda 322 km uzunluğunda "bisiklet yolu" ağı kurulmuş ve işletilmektedir. Bu bisiklet yollarının gayet büyük bir kısmı diğer karayolları dışında bisikletlere özel bir güzergâh takip etmektedirler. Bazı bisiklet yolları özel olarak işaretlenmiş "bisiklet patikası" konumundadır. Wight Adası'nda şu "bisiklet patikaları" bulunmaktadır:
- "Sunshine Trail (Güneş Işığı Bisiklet Patikası)": 19 km uzunlukta Sandown, Shanklin, Godshill ve Wroxall'dan geçen bir yuvarlak tur yapma patikası.
- "Troll Trail (Troll Bisiklet Patikası)": %90 kara yolundan ayrı olan bir güzergahta 21 km uzunlukta Cowes ile Sandown arasındaki bisiklet patikası.
- "Round the Island Cycle Route (Adanın Etrafını Dolanan Bisiklet Patikası)": 67 km uzunlukta bisiklet patikası.
Hapishaneler
Wight Adası'nın çevresinin denizle kaplı olması ve anakaraya ancak feribotlar ile geçilebildiği için ve İngiltere'nin güneyinin yüksek nüfus yoğunluğu olan yerleşkelerine yakınlığı dolayısıyla Wight Adasında 2009'dan beri tek bir cezaevi yönetimi altında olan iki önemli hapishane bulunmaktadır: "Albany" ve "Parkhurst". Bu cezaevleri eski ordu eğitim kışlalarının bulunduğu arazilerde kurulmuştur.
1990'lı yıllara kadar bu iki hapishane en güvenceli ve en azılı mahkûmların konulduğu "A-Kategorili" hapishanelerdi ama günümüzde bu değişmiştir. Bu iki hapishane İngiltere'de mahkûmların kaçmalarının en zor olduğu ve gayet sıkı disiplin uygulanan hapishaneler olarak isim yapmışlardı.
2013'e kadar bunlara komşu olan "Camp Hill" adlı üçüncü bir hapishane de bulunmaktaydı ama bu tesis Mart 2013 tarihinde kapatılmıştır.
Resimler
-
![image]()
Carisbrooke Şatosu muhafazalı kapısı -
![image]()
Alum Körfezi, sahil yatları ve arkada "Needles (İğneler)" deniz kayalıkları -
![image]()
East Cowes'da Kraliçe Viktorya'nın yazlık sarayı "Osborne House" -
![image]()
Wight Adası idari merkez 'da ana cadde -
![image]()
Cowes'da yat marinası "Cowes Week" yelkencilik haftası döneminde -
![image]()
Wight Adası'nın Birleşik Krallık anakarasına bağlayan hızlı katamaran feribot servisi
Kaynakça
- ^ "Shanklin 1981–2010 averages". Met Office. Erişim tarihi: 17 May 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 22 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mart 2015.
- ^ Yuvarlama yapıldığı için toplam değişik olabilir
- ^ Avcılık ve ormancılık hasılalarını da kapsar
- ^ Enerji üretimi ve inşaat hasılasını da kapsar.
- ^ Finans sektörü hizmetlerini dolaylı olarak kapsar.
- ^ . OnTheWight. 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020.
- ^ "Wight adasında kapatılan hapishane hakkında". BBC İngilizce. 8 Mart 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Haziran 2020.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Wight Adası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Curlie'de Wight Adası (DMOZ tabanlı) (İngilizce)
- Resmi Wight Adasi Turizm Kilavuzu 14 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . e]
- Wight Adasi Kontluk resmi websitesi24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
(İngilizce)Vikigezgin'de IsleofWight ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır. - Wight Adasi bagimsiz misafir kilavuzu 21 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Wight Adasi Ingilizce Isle of Wight Birlesik Krallik ta Ingiltere ulkesinin Guney Dogu bolgesinde bir torensel kontluk ve bir tek seviyeli yerel idare birimi dir Tek seviyeli yerel idare biriminin yonetim merkezi Newport dadir Wight AdasiIsle of WightUlke Birlesik KrallikUlke IngiltereBolgeGuney Dogu IngiltereMerkezYuzolcumu Toplam384 km Nufus 2011 Toplam138 300 Yogunluk372 km Resmi site www iow gov uk Ingiltere anakarasinin yaklasik 5 8 kilometre guneyinde Mans Denizi nde bulunan bir adadir Kuzeyinde bulunan Southampton ve Portsmouth liman ve sehirlerine giden kanal sekilli Mans Denizi koluna adi verilmektedir CografyaUydudan goruntuFiziksel cografya Yuzolcumu 384 km2 2011 tahminine gore nufusu 138 400 kisi nufus yogunlugu 364 kisi km2 olmaktadir Wight Adasi Ingiltere nin en buyuk alanli ve Birlesik Krallik in en buyuk nufuslu adasidir Bu adanin dogu bati yonunde en buyuk eni 37 km ve kuzey guney yonunde eni 20 km olup takriben bir baklava dilimi dortgen seklindedir En yakin anakara parcasi Yarmouth tarafinda olup Hampshire kiyilarina 6 km uzaktadir Adada 285 km2 arazi tarim alani 52 km2 arazi uzeri yapilasmis arazidir Ada etrafinda 88 km uzunlugunda sahil bulunmaktadir Wight Adasi nda bulunan arazilerin niteligi gayet cesitlidir Bu cesitlilik dolayisiyla Wight Adasina Minyatur Ingiltere Adasi adi verilmistir Wight Adasinin batisi genellikle kirsaldir Adanin tumunun ortasindan tepelik bir arazi gecmektedir Bu tebesir kayaclardan olusan tepelik arazinin nispeten yuksek sirti sahilden gayet iyice gorulur manzaralar yaratmaktadir Bu tepelik arazinin sirti denize kadar ulasmakta ve hatta Neddles Igneler adi verilen deniz icinde bulunan bir sira sivri ince yuksek kayalardan olusan bir manzara yaratmaktadir Wight Adasi na gelen turistler icin bu deniz icinde kayalar manzarasi gayet populer olarak gorulmekte ve fotografi cekilmektedir Adanin guney bati bolgesi kendine has nadir bulunan sosyal ve tarihi olan bir arazidir ve bunun icin Wight in Gerisi olarak adlandirilmaktadir Adanin en yuksek noktasi zirvesi 231 m olan St Boniface Down tepesidir Adanin diger taraflarinda da cesitli arazi sekilleri bulunmaktadir Adanin ortasinda dogu bati yonunde uzanan eski kalkerden tepelik arazinin kuzeyinde arazi alcak rakimli koruluklar ve meralar halindedir Adanin guneyi Mans Denizi sahilleridir ve tebesir kayalardan olusan bu nedenle yumusak ufalanabilir kayalik olan yuksek sahil yarlari doga manzaralari ile cok sayida turist cekmektedir Bu yarlarda bulunan kuslar yuvalari ve diger vahsi hayvanlar uluslararasi ve yerel korumaya tabidirler Adanin kuzeyine dogru araziyi yaran cok sayida kucuk akarsu bulunmaktadir Bunlardan en buyugu Medina Nehri adanin kuzeyine Solent e akmaktadir Diger bir akarsu olan Dogu Yar Cayi hemen hemen kuzey doguya dogru akmakta ve adanin tam dogusunda bulunan Bembridge Limani nda deniz kavusmaktadir Bir diger akarsu Bati yakasi Yar Cayi ise batida oldugundan Freshwater Korfezi ustunden cikip kisa bir mesafe aldiktan sonra Yarmouth da bulunan nispeten buyuk bir halicte denize katilmaktadir Adanin yarisindan fazlasinin dogasi ozellikle Bati tarafi Wight Adasi Ustun Dogal Guzellik Alani olarak Milli Park nitelendirilmistir ve bu bolgede herhangi bir insan yapisi faaliyet ozel koruma kurallarina tabi olarak kontrol edilmektedir Iklim Wight Adasi Britanya Adasi nin en guneyinde bulundugu icin Birlesik Krallik in diger bolgelerinden daha iliman bir alt iklime sahiptir Bunun icin Wight Adasi ozellikle adanin guneydogusundaki yazlik tatil merkezleri ile birkac yuzyildir populer bir ic turizm ve tatil bolgesi olmustur Bu nispeten iliman iklim diger bolgelere nazaran daha uzun bitkisel buyume mevsimi saglamakta ve Ingiltere de az gorulen bitkisel tarim bu adada yapilabilmektedir Yilin tumune bakilirsa yillik ortalama isi 13 C ve Temmuz Agustos ortalama isisi 18 C olarak gozlemlenmistir Sahil yarlari ile korunakli olan bazi sahil mevkileri ornegin Ventnor kasabasi daha da sicak mikro iklim sartlari gostermektedir Wight Adasi Birlesik Krallik ve Bati Avrupa da bulunan bircok mevkilere nazaran daha cok sayida gunesli gunler gormektedir ve gozlemlenen yillik acik havali gunesli saatler ortalamasi 1800 2000 saat arasindadir ve bu Wight Adasi nin Ispanya nin kuzey sahillerinden daha fazla gunesli havasi olduguna isaret etmektedir Gozlemlenen ortalama yillik yagmur 76 6 cm dir En islak olan aylar olan Aralik ve Ocak aylari icin aylik yagmur gozlem ortalamasi 89 cm ve en dusuk yagmur gozlem ortalamasi ise 51 cm ile Temmuz ayindadir Wight Adasi iklimi Aylar Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara YilOrtalama en yuksek sicaklik C 8 1 7 9 10 0 12 3 15 6 18 2 20 4 20 5 18 3 15 0 11 3 8 8 13 9Ortalama sicaklik C 5 8 5 4 7 2 8 9 12 0 14 7 16 9 17 0 15 1 12 3 8 8 6 4 10 9Ortalama en dusuk sicaklik C 3 5 2 9 4 3 5 4 8 4 11 1 13 4 13 5 11 8 9 5 6 2 4 0 7 9Ortalama yagis mm 90 8 65 6 66 0 53 4 52 1 46 3 47 1 54 6 70 5 115 0 108 6 101 0 870 8Kaynak Met Office 1981 2010 Jeolojik cografya Ada gayet cesitli orijinli jeolojik kayalardan olusmustur Bunlar 127 milyon yil once olusan mezozoik Zamanin kretase Donemin baslarinda olusan kayalar ile yaklasik 30 milyon yil once Senozoik Zaman in Paleojen Donemi ortalarinda olusan kayalar arasinda degismektedir Adanin kuzeyi genellikle Tersiyer donemde ortaya cikan killerden olusmakta ve adanin guneyi ve ortasinda bulunan kalkerden tepelik arazi ise kratese donemde olusan tebesir kayaliklarla kaplidir Adadaki kayalar tumuyle Tortul kayaclardir Bu kayaclar icerisinde mineraller bulunduran kirec tasi camur tasi ve kumtasi dan olusan kayaclardir Bunlar genellikle tabakali olarak bulunurlar ve icerlerinde organizma kalintilari fosil bulundururlar Wight Adasi kayaclarinda gayet zengin fosil yataklari bulunmaktadir Adanin sahillerinde bulunan yarlar deniz tarafindan erozyona ugratildikca bu fosiller ortaya cikmaktadir Bu yarlar ve yarlardan dusen kayalardan olusan sahillerde ozellikle Whitecliff Korfezinde bulunan ince linyit tabakalari icinde fosillesmis yumusakcalar ve kabuklari bulunmaktadir Adadaki kiyi yarlarinda ozellikle Yaverland Korfezi ve Compton Korfezindeki yarlarda ve sahillerde cok sayida dinozor fosil kemikleri ve fosillesmis dinozor ayak izleri bulunmustur Bu nedenle Wight Adasi Dinozor Adasi olarak da nitelendirilmektedir Adanin kuzey sahillerinde en genci takriben 30 milyon yil eski zengin fosillesmis kabuklu deniz hayvanlari timsahlar kaplumbagalar ve memeliler kemikleri yataklari bulunmaktadir Adanin guneyindeki tebesir kayalari Buzul Caginda buz karla kapli olup buzullar gayet derin vadiler kazip acmislardir Buzul Donemi sonunda yaklasik 10 000 yil once araziyi kaplayan buz levhasi eriyip deniz seviyesi yukseldigi zaman deniz kenarindan gayet dik nerede ise 90 derece dik tebesir kayasindan yuksek yarlar ortaya cikmistir Bunlardan en dramatik goruslu olani adanin guneyinde bulunan Needles Igneler adi verilen yerlerdir Ada Ingiltere adasinin anakarasindan muhtemelen 7000 yil once ayrilmistir Komsu kontluklar Kendisi de torensel kontluk olan Wight Adasi Mans Denizi ve kuzeyde bu denizin bir bogazi olan Solent kanali ile cevrilidir Britanya Adasi anakarasinda kuzeybatida Torensel Dorset Kontlugu kuzeyde Torensel Hampshire Kontlugu ve kuzeydoguda Torensel Bati Sussex Kontlugu bulunur Kuzeybati Dorset Kuzey Hampshire Kuzeydogu Bati SussexBati Mans Denizi Wight Adasi Isle of Wight Dogu Mans DeniziGuneybati Mans Denizi Guney Mans Denizi Guneydogu Mans DeniziOnemli yerleskeler Wight Adasinin yonetim merkezi Wight Adasi Tek Seviyeli Yerel Idare Konseyi yani belediye yonetimi bu kasabada konumlanmistir Wight Adasi nda bulunan en onemli carsi ve alisveris merkezidir Medina Nehri kiyisinda kuruludur 19 yuzyilin yarisinda Newport Quay limani Ingiltere nin onemli limanlarindan biri idi Ryde 30 000 kadar nufusu ile Wight Adasi nda nufus bakimindan en buyuk kasabasidir Cografi konumu adanin kuzeydogusundadir Etrafinda kilometrelerce uzanan kumsal sahil seridi vardir 19 yuzyil sonu ve 20 yuzyil baslarindan itibaren buyuk yazlik turizm ve tatil kasabasi olmustur 19 yuzyilda daha fazla turist cekmek maksadi icin metalden eglence rihtimi olan Ryde Pier yaptirildiktan sonra Ingiltere de sahil yazlik tatil merkezlerinde boyle rihtimlar yaptirilmasi moda olmustur Sehir bu donemde yaptirilmis olan Kralice Victoria Mimari Tipli binalar ile Ingiltere de taninmistir Halen ozel uretilmis hava yastikli tekne ile Hovertravel sirketi yonetiminde toplu tasima yapilan dunyadaki sayili yerlesim yerlerinden biridir Cowes Uluslararasi yelkencilik merkezidir Yazin bir hafta suren ve bircok yelkencilik sporu yarismasi yapilan Cowes Haftasi ile meshurdur East Cowes Kralice Victoria nin yazlik konutlarindan biri olan Osborne Sarayi nin yer aldigi kasaba Norris Satosu adli malikane konagi da bu kasaba yanindadir 20 yilda 1925 1964 doneminde Saunders Roe Sirketi fabrikasi bu kasabada bulunmakta idi Bu sirket Britanya da ucak yapimi deniz ucagi yapimi roket endustrisi ve Hovercraft hava yastikli tekne gelistirilip uretilmesi ile isim yapmisti Sandown Populer bir yazlik sahil tatil merkezi Turistler icin gorulecek yerleri Wight Adasi Hayvanat Bahcesi Dinozor Adasi Jeoloji Muzesi ve buyuk golf sahasidir Shanklin Sandown in hemen guneyinde diger bir populer bir yazlik sahil tatil merkezi Turistler icin gorulecek yerleri uzun kumsal plajlar Shanklin Chine adli yardan denize inen dar bir turistik patika eski koy merkezi Ventnor Adanin guneyindedir Adanin en yuksek mevki St Boniface Down tepesi yamaclarinda kurulmus oldugu icin dik yokuslu bir ana caddesi bulunan bir yerleskedir Sehrin dik yokusunun basladigi mevkide pitoresk kucuk bir liman Ventnor Haven bulunmaktadir EkonomiWight Adasi Kontlugu ndaki cari fiyatlarla gayrisafi toplam katma deger ve onemli sektorlerin gayrisafi katma degerleri su tabloda gosterilir Year Bolgesel Gayrisafi Katma Deger mil Tarim mil Sanayi mil Hizmetler mil 1995 831 28 218 5852000 1 202 27 375 8002003 1 491 42 288 1 161UlasimWight Adasi nda toplam 767 km uzunlugunda kara yolu bulunmaktadir Ana karayollari adanin onemli sehir ve kasabalari arasinda bulunmakta ve ikinci derecede onemli karayollari ise koyleri birbirine baglamaktadir Wight Adasi Birlesik Krallik ta hic otoyol bulunmayan nadir kontluklardan biridir Bununla beraber Newport un Coppins Bridge mevkiini adanin tek hastanesi olan Saint Mary Hastanesi ve Adadaki hapishanelerin bulundugu kuzey Newport yakinda diger bir mevkiye baglayan otoyol standartlarina yakin olculerde bolunmus yol bulunmaktadir Wight Adasi nda ozel bir otobus sirketi olan Southern Vectis otobus sirketi merkezi olan Newport tan tum ada yerleskelerini birbirine baglayan gayet kapsamli ve duzenli kamu tasima otobus agini isletmektedir Wight Adasi Birlesik Krallik anakarasindan Solent kanali ile ayrilan bir adadir ve bu adanin kara yolu demiryolu koprusu veya tunel ile kara baglantisi yoktur Wightlink ve Red Funnel gemicilik sirketleri arabali vapurlar hizli feribotlar ve Hovertravel sirketi hava yastikli tekne den yolcu feribotu ile adayla anakara arasinda arac ve yaya yolcu tasima hizmetlerini duzenli olarak saglamaktadirlar Wight Adasi nda eskiden 89 kilometreden daha fazla demiryolu hattindan olusan demiryolu agi uzerinde demiryolu tasima hizmetleri verilmekte idi Gunumuzde bu agin buyuk bir kismi kapatilmistir ama 2020 yilinda baslayan salgin sonrasinda bazi istasyonlarin yeniden acilmasi kamuoyunda tartisilmaktadir Demiryolu tasima hizmetleri Island Line adi verilen tek bir hat uzerinde Ryde ile Shanklin arasinda 14 km uzunlukta tek hattan saglanmaktadir Bu hat uzerinde eskiden Londra Metrosu tarafindan kullanilmis olan elektrikli yolcu katarlari kullanilmaktadir Bu tek hatta Smalbrook Junction kavsaginda baglanan ve buradan Wootton varoslarina kadar giden 7 7 km uzunlukta bir hat uzerinde nostaljik istim buharli lokomotifleri ile turistik tarihi tren hizmeti saglanmaktadir Wight Adasi nda ozel ucak kullanan sirket ve sahislarin taleplerini karsilamak uzere Sandown da Isle of Wight Havameydani ve Bembridge Havameydani adli iki ozel hava alani hizmete acik bulunmaktadirlar Turizmi tesvik icin Wight Adasi nda 322 km uzunlugunda bisiklet yolu agi kurulmus ve isletilmektedir Bu bisiklet yollarinin gayet buyuk bir kismi diger karayollari disinda bisikletlere ozel bir guzergah takip etmektedirler Bazi bisiklet yollari ozel olarak isaretlenmis bisiklet patikasi konumundadir Wight Adasi nda su bisiklet patikalari bulunmaktadir Sunshine Trail Gunes Isigi Bisiklet Patikasi 19 km uzunlukta Sandown Shanklin Godshill ve Wroxall dan gecen bir yuvarlak tur yapma patikasi Troll Trail Troll Bisiklet Patikasi 90 kara yolundan ayri olan bir guzergahta 21 km uzunlukta Cowes ile Sandown arasindaki bisiklet patikasi Round the Island Cycle Route Adanin Etrafini Dolanan Bisiklet Patikasi 67 km uzunlukta bisiklet patikasi HapishanelerWight Adasi nin cevresinin denizle kapli olmasi ve anakaraya ancak feribotlar ile gecilebildigi icin ve Ingiltere nin guneyinin yuksek nufus yogunlugu olan yerleskelerine yakinligi dolayisiyla Wight Adasinda 2009 dan beri tek bir cezaevi yonetimi altinda olan iki onemli hapishane bulunmaktadir Albany ve Parkhurst Bu cezaevleri eski ordu egitim kislalarinin bulundugu arazilerde kurulmustur 1990 li yillara kadar bu iki hapishane en guvenceli ve en azili mahkumlarin konuldugu A Kategorili hapishanelerdi ama gunumuzde bu degismistir Bu iki hapishane Ingiltere de mahkumlarin kacmalarinin en zor oldugu ve gayet siki disiplin uygulanan hapishaneler olarak isim yapmislardi 2013 e kadar bunlara komsu olan Camp Hill adli ucuncu bir hapishane de bulunmaktaydi ama bu tesis Mart 2013 tarihinde kapatilmistir ResimlerCarisbrooke Satosu muhafazali kapisi Alum Korfezi sahil yatlari ve arkada Needles Igneler deniz kayaliklari East Cowes da Kralice Viktorya nin yazlik sarayi Osborne House Wight Adasi idari merkez da ana cadde Cowes da yat marinasi Cowes Week yelkencilik haftasi doneminde Wight Adasi nin Birlesik Krallik anakarasina baglayan hizli katamaran feribot servisiKaynakca Shanklin 1981 2010 averages Met Office Erisim tarihi 17 May 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Arsivlenmis kopya PDF 22 Temmuz 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 1 Mart 2015 Yuvarlama yapildigi icin toplam degisik olabilir Avcilik ve ormancilik hasilalarini da kapsar Enerji uretimi ve insaat hasilasini da kapsar Finans sektoru hizmetlerini dolayli olarak kapsar OnTheWight 30 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Haziran 2020 Wight adasinda kapatilan hapishane hakkinda BBC Ingilizce 8 Mart 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Haziran 2020 Ayrica bakinizGuney Dogu IngiltereDis baglantilarWikimedia Commons ta Wight Adasi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Curlie de Wight Adasi DMOZ tabanli Ingilizce Resmi Wight Adasi Turizm Kilavuzu 14 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde e Wight Adasi Kontluk resmi websitesi24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vikigezgin de IsleofWight ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadir Ingilizce Wight Adasi bagimsiz misafir kilavuzu 21 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde