Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yamnaya kültürü (Rusça: Ямная культура) veya Yamna kültürü (Ukraynaca: Ямна культура) geç Bakır Çağı'ndan erken Tunç Çağı'na kadar var olmuş, Ural Nehri, Dinyester ve Güney Bug arasındaki bölgelerde yaşamış halkların oluşturduğu bir arkeolojik kültür. Arkeolojik mezar kazılarınca bulunan mezarların çukur şeklinde odalardan oluşmasından dolayı Çukur Mezar kültürü (Pit Grave) ve Aşıboyası Mezar kültürü (Ochre Grave) olarak da adlandırılan kültür M.Ö. 3300 ve 2600 yılları arasında var olmuştur.
Yamna kültürünün üyelerinin büyük ihtimalle Mal'ta–Buret' kültürü kökenli Kafkas avcı-toplayıcıların karışması sonucu oluştuğu tahmin edilmektedir. Kültür aynı zamanda Afanasiyevo kültürüne de çok benzemektedir.
Kültür geç Neolitik Çağ'da ortaya çıkmış ve Avrupa ve Asya'ya yayılmış Corded Ware, , Sintashta, Andronovo ve Srubna kültürlerine çok benzemektedir. Bu kültürler ortak olarak at kullanımı, gömü şekilleri ve göçebelik üzerine kurulu ekonomi gibi özellikler göstermektelerdir. Genetik çalışmalar da bu toplumların soysal olarak büyük açıdan bozkır kökenli olduklarını göstermektedir.
Yamna kültürü genellikle geç Proto-Hint-Avrupalılar ile ilişkilendirilir ve bölgenin Kurgan hipotezince de Proto-Hint-Avrupa dilinin urheimatı olduğu düşünülmektedir.
Köken
Kültür
Yamna kültürü M.Ö. 3300-2600 arasında Don-Volga bölgesinde var olmuştur ve Don kökenli ve Volga kökenli devam niteliği taşımaktadır. Bu iki kültürün geç dönemleri arasında yapılmış seramikler ile erken Yamna kültürünün ürettiği seramikler neredeyse ayırt edilemez derece benzerlik göstermektedir.
Antropolog David Anthony'ye göre erken Yamna kültürü Pontus steplerinde MÖ. 4000 ve 3200 yılları arasında hızlı bir şekilde yayılış göstermiştir. Bu yayılma aynı zamanda geç Hint-Avrupa kavimlerinin ve dillerinin bu bölgede yayılmasını sağlamıştır. Antropolog aynı zamanda Yamna kültürünün arkeolojik kalıntılarca göçebeliğin getirdiği daha büyük sürüleri yönetmek gibi ihtiyaçların sonucunda oluşmuş sosyal ve politik yapılara sahip olduklarını yazmıştır. Pavel Dolukhanov'a göreyse Yamna kültürünün yükselişi Tunç Çağı toplumlarındaki sosyal gelişimi göstermektedir. Arekolog bu yükselişi toplumsal katmanlaşma ve şeflik gibi ilk kabilesel sosyo-politik yapılarının oluşmasına bağlamış ve bunun sonucunda heterojen gruplar arasında sosyal ve kültürel temasların artmış olduğunu belirtmiştir.
Kültür batıda (MÖ. 2800–2200), doğuda ise Volga civarında (MÖ. 2700–2100) tarafından devam ettirilmiş, bu iki kültür ise MÖ. 18.-12. yüzyılları arasında yerlerini Srubna kültürüne bırakmışlardır.
Halk
Moleküler antropologlar olan Jones ve Haak'ın çalışmalarına gore otozomal DNA sonuçları Yamna halkının kökenleri Mal'ta–Buret' kültürüne ve Sibirya'ya dayanan Doğu Avrupa avcı-toplayıcıları ve Kafkasya avcı-toplayıcıları denilen iki farklı avcı-toplayıcı grubunun bir karışımı olduğunu ortaya koymuştur. Bu iki grubunda Yamnaya kültürü üzerinde yaklaşık yarı yarıya oranda genetik etkiler bırakmış oldukları düşünülmektedir.
Cambridge Üniversitesi'nden Antropolog olan ve Jones ve Haak'ın çalışmalarında yer almış Andrea Manica Yamnalar hakkında şunu söylemiştir:
Yamnayaların nereden geldiği sorusu günümüze kadar bir gizem olarak kalmıştır[...] ancak artık bu soruyu cevaplandırabiliyoruz; Yamnaya halkları Doğu Avrupa avcı-toplayıcıları ile Kafkasya avcı toplacılarından son Buzul Çağında koparak izole bir şekilde kalmış bir grubun karışımından oluşmuştur
2015'ten bu yana çeşitli genetik araştırmalar yürütülmüş ve bu araştırmalar Kurgan hipotezine Hint Avrupalı kavimlerin Urheimat'ı (anayurdu) konusunda destek oluşturmuştur. Teoriye göre Hint-Avrupa dilleri Avrupa'ya Avrasya steplerinden gelen halklar tarafından yayılmış ve Yamnaya da Hint-Avrupa dili konuşmuş bir kavim olmuştur. Araştırmalar R1b ve R1a Y-DNA haplogruplarının (Avrupa, Orta Asya ve Hindistan'ın Hint-Avrupa dili konuşan halkları arasındaki en yaygın haplogruplar) Pontik steplerden Hint-Avrupa dilleri ile beraber yayıldığını ortaya koymuştur. Aynı zamanda Neolitik Avrupalılarda bulunmayan genlerin modern Avruaplılarda bulunması bu genlerin R1a ve R1b Y-DNA haplogruplarını taşıyan geç Tunç Çağı halkları tarafından Hint-Avrupa dilleri ile beraber Avrupaya getirildiğine işaret etmektedir.
Kaynakça
- ^ Morgunova & Khokhlova 2013.
- ^ a b c d "Europe's fourth ancestral 'tribe' uncovered". BBC. 16 Kasım 2015. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.
- ^ a b Haak 2015.
- ^ a b Mathieson 2015.
- ^ "Nomadic herders left a strong genetic mark on Europeans and Asians". 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2019.
- ^ Morgunova, Nina (2013). . Radiocarbon. 55 (2–3). University of Arizona. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019.
- ^ Anthony 2007, s. 300.
- ^ Anthony 2007, s. 275.
- ^ Anthony 2007, s. 274–277, 317–320.
- ^ Anthony 2007, s. 321.
- ^ Anthony 2007, ss. 301-302.
- ^ Anthony 2007, s. 303.
- ^ Dolukhanov 1996, s. 94.
- ^ Jones 2015.
- ^ . 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019.
- ^ "Population genomics of Bronze Age Eurasia, Allentoft et al, 2015". 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2019.
- ^ . 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019.
Ayrıca bakınız
- Kurgan hipotezi
- Proto-Hint-Avrupa dili
- Andronovo kültürü
- Seredniy Stoh ve Yamnaya Kültürleri [1]23 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yamnaya kulturu Rusca Yamnaya kultura veya Yamna kulturu Ukraynaca Yamna kultura gec Bakir Cagi ndan erken Tunc Cagi na kadar var olmus Ural Nehri Dinyester ve Guney Bug arasindaki bolgelerde yasamis halklarin olusturdugu bir arkeolojik kultur Arkeolojik mezar kazilarinca bulunan mezarlarin cukur seklinde odalardan olusmasindan dolayi Cukur Mezar kulturu Pit Grave ve Asiboyasi Mezar kulturu Ochre Grave olarak da adlandirilan kultur M O 3300 ve 2600 yillari arasinda var olmustur Kulturun dagilimi M O 3300 2600 Yamna kulturunun uyelerinin buyuk ihtimalle Mal ta Buret kulturu kokenli Kafkas avci toplayicilarin karismasi sonucu olustugu tahmin edilmektedir Kultur ayni zamanda Afanasiyevo kulturune de cok benzemektedir Kultur gec Neolitik Cag da ortaya cikmis ve Avrupa ve Asya ya yayilmis Corded Ware Sintashta Andronovo ve Srubna kulturlerine cok benzemektedir Bu kulturler ortak olarak at kullanimi gomu sekilleri ve gocebelik uzerine kurulu ekonomi gibi ozellikler gostermektelerdir Genetik calismalar da bu toplumlarin soysal olarak buyuk acidan bozkir kokenli olduklarini gostermektedir Yamna kulturu genellikle gec Proto Hint Avrupalilar ile iliskilendirilir ve bolgenin Kurgan hipotezince de Proto Hint Avrupa dilinin urheimati oldugu dusunulmektedir KokenKultur Yamna kulturune ait bir cukur mezar Yamna kulturu M O 3300 2600 arasinda Don Volga bolgesinde var olmustur ve Don kokenli ve Volga kokenli devam niteligi tasimaktadir Bu iki kulturun gec donemleri arasinda yapilmis seramikler ile erken Yamna kulturunun urettigi seramikler neredeyse ayirt edilemez derece benzerlik gostermektedir Antropolog David Anthony ye gore erken Yamna kulturu Pontus steplerinde MO 4000 ve 3200 yillari arasinda hizli bir sekilde yayilis gostermistir Bu yayilma ayni zamanda gec Hint Avrupa kavimlerinin ve dillerinin bu bolgede yayilmasini saglamistir Antropolog ayni zamanda Yamna kulturunun arkeolojik kalintilarca gocebeligin getirdigi daha buyuk suruleri yonetmek gibi ihtiyaclarin sonucunda olusmus sosyal ve politik yapilara sahip olduklarini yazmistir Pavel Dolukhanov a goreyse Yamna kulturunun yukselisi Tunc Cagi toplumlarindaki sosyal gelisimi gostermektedir Arekolog bu yukselisi toplumsal katmanlasma ve seflik gibi ilk kabilesel sosyo politik yapilarinin olusmasina baglamis ve bunun sonucunda heterojen gruplar arasinda sosyal ve kulturel temaslarin artmis oldugunu belirtmistir Kultur batida MO 2800 2200 doguda ise Volga civarinda MO 2700 2100 tarafindan devam ettirilmis bu iki kultur ise MO 18 12 yuzyillari arasinda yerlerini Srubna kulturune birakmislardir Halk Molekuler antropologlar olan Jones ve Haak in calismalarina gore otozomal DNA sonuclari Yamna halkinin kokenleri Mal ta Buret kulturune ve Sibirya ya dayanan Dogu Avrupa avci toplayicilari ve Kafkasya avci toplayicilari denilen iki farkli avci toplayici grubunun bir karisimi oldugunu ortaya koymustur Bu iki grubunda Yamnaya kulturu uzerinde yaklasik yari yariya oranda genetik etkiler birakmis olduklari dusunulmektedir Cambridge Universitesi nden Antropolog olan ve Jones ve Haak in calismalarinda yer almis Andrea Manica Yamnalar hakkinda sunu soylemistir Yamnayalarin nereden geldigi sorusu gunumuze kadar bir gizem olarak kalmistir ancak artik bu soruyu cevaplandirabiliyoruz Yamnaya halklari Dogu Avrupa avci toplayicilari ile Kafkasya avci toplacilarindan son Buzul Caginda koparak izole bir sekilde kalmis bir grubun karisimindan olusmustur 2015 ten bu yana cesitli genetik arastirmalar yurutulmus ve bu arastirmalar Kurgan hipotezine Hint Avrupali kavimlerin Urheimat i anayurdu konusunda destek olusturmustur Teoriye gore Hint Avrupa dilleri Avrupa ya Avrasya steplerinden gelen halklar tarafindan yayilmis ve Yamnaya da Hint Avrupa dili konusmus bir kavim olmustur Arastirmalar R1b ve R1a Y DNA haplogruplarinin Avrupa Orta Asya ve Hindistan in Hint Avrupa dili konusan halklari arasindaki en yaygin haplogruplar Pontik steplerden Hint Avrupa dilleri ile beraber yayildigini ortaya koymustur Ayni zamanda Neolitik Avrupalilarda bulunmayan genlerin modern Avruaplilarda bulunmasi bu genlerin R1a ve R1b Y DNA haplogruplarini tasiyan gec Tunc Cagi halklari tarafindan Hint Avrupa dilleri ile beraber Avrupaya getirildigine isaret etmektedir Kaynakca Morgunova amp Khokhlova 2013 a b c d Europe s fourth ancestral tribe uncovered BBC 16 Kasim 2015 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Temmuz 2020 a b Haak 2015 a b Mathieson 2015 Nomadic herders left a strong genetic mark on Europeans and Asians 29 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2019 Morgunova Nina 2013 Radiocarbon 55 2 3 University of Arizona 30 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mart 2019 Anthony 2007 s 300 Anthony 2007 s 275 Anthony 2007 s 274 277 317 320 Anthony 2007 s 321 Anthony 2007 ss 301 302 Anthony 2007 s 303 Dolukhanov 1996 s 94 Jones 2015 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mart 2019 Population genomics of Bronze Age Eurasia Allentoft et al 2015 30 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2019 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Mart 2019 Ayrica bakinizKurgan hipotezi Proto Hint Avrupa dili Andronovo kulturu Seredniy Stoh ve Yamnaya Kulturleri 1 23 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde