Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yelbegen - Türk ve Altay mitolojisinde dev. Yelbeğen, Yilbeğen, Celbeğen de denir. “Yegen veya Yeken” biçimiyle kısaltılmış olarak da kullanılır. (Йилбегән veya Yilbegän; Kazan Tatarcası: Cilbegän/Җилбегән), zaman zaman yedi başlı dev ya da bir evren (ejderha) olarak tanımlanan mitolojik canavar. Çok büyük masal yaratığı.
Özellikleri
İnsan biçimlidir. Üç, yedi veya 12 başı vardır. Siyah ya da sarı renklidir. Güneş ve ayın tutulması Yelbeğen’in bu gökcisimlerini yemesi olarak anlatılır. Devler, atlara düşmandır. Ayrıca insanları yerler. Büyük kulaklı, büyük dişli, büyük ağızlı değişik türleri vardır. Büyük kulaklı devler yeraltında yaşarlar. Temir Kulak, Ay Kulak, Kan Kulak, Kün Kulak, Çoğın Kulak gibi isimler mevcuttur. Ana Yelbeğen denilen dişi devler de bulunur. Kimi zaman alt dudağı yerde, üst dudağı gökte bir zenci olarak tanımlanırlar. Demir, Bakır gibi değişik madenlerle nitelenen türleri olabilir. Örneğin Demir Yalmavuz, karaçam boylu, kara atlı, kara çokmarlıdır. Elinde çoğu zaman hayvan başlı bir sopası veya topuzu bulunur. Bu topuza çokmar denir. Ayrıca renklerine göre de değişik Yelbeğenler vardır. Örneğin Sarı Yelbeğen. Macar efsanelerine Moroğut adlı dev ile onun soyundan gelen Manumoroğut adlı deve rastlanır. Yelbeğen, ormanda veya doksandokuz köşeli yurdunda (ülkesinde veya çadırında) yaşar. Yelbeğen gelirken önce gök gürler, sonra şimşekler çakar, yer sarsılır sonra da kara bir bulut görünür. Bazen yelbeğen bunun içinden çıkar. Yeraltında karanlıklar içinde, dağlardaki büyük mağaralarda ve sularda otururlar. Dev anaları bir göğüslerini omuzlarına atarlar. İnsan ve koyun yemeyi severler. Ruhları başka bir yerdeki bir şişede veya sandıkta saklıdır. Bulgar kültüründe Çelen adlı bir ejderha vardır. Macarlarda ise Sarkan (Sarkany) adında bir ejderha yer alır. Bazen Yalpagan adlı bir ejderha Tanrısından bahsedilir ki, sözcüğün Yelbeğen ile bağlantısı, hatta farklı bir söyleyişi olduğu açıktır.
Altay mitolojisinde Ay'ı yiyerek onun küçülmesine (Ay tutulması) yol açan göksel canavar; Yilbüke, olarak da tanımlayabileceğimiz Yelbegen'in neden olduğu ay tutulmasından sonra Altaylar "Yine Yelbegen ayı yedi" derlermiş.
"Yilbegen"in şamanlık yaptığına bile inanılmıştır. Altay efsanelerine göre ormanda veya doksandokuz köşeli yurdunda yaşar, yılanla kurbağayla beslenir. Bu varlığın gücü körlerin gözünü açabilir, eli, ayağı olmayanları sağlam insanlara çevirebilir.
Yalpağan Han
Yalpağan Han, Türk ve Altay mitolojisinde Ejderha Tanrısı. Bütün ejderhalar (Yelbeğenler) onun emrindedir. Kendisi de istediği zaman yedi başlı bir ejder kılığına bürünür. Devlerin Tanrısı olarak da görülür.
Etimoloji
Yel “ruh, canlı” ve Büke “güçlü, kuvvetli” sözcüklerinin bileşik halidir.
Kaynakça
- ^ "Cilbegän/Җилбегән". Tatar Encyclopedia. Kazan: Tatarstan Republic Academy of Sciences Institution of the Tatar Encyclopaedia. 2002.
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) 7 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi
Dış bağlantılar
- (Yilbegen)
Ayrıca bakınız
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yelbegen Turk ve Altay mitolojisinde dev Yelbegen Yilbegen Celbegen de denir Yegen veya Yeken bicimiyle kisaltilmis olarak da kullanilir Jilbegәn veya Yilbegan Kazan Tatarcasi Cilbegan Җilbegәn zaman zaman yedi basli dev ya da bir evren ejderha olarak tanimlanan mitolojik canavar Cok buyuk masal yaratigi OzellikleriInsan bicimlidir Uc yedi veya 12 basi vardir Siyah ya da sari renklidir Gunes ve ayin tutulmasi Yelbegen in bu gokcisimlerini yemesi olarak anlatilir Devler atlara dusmandir Ayrica insanlari yerler Buyuk kulakli buyuk disli buyuk agizli degisik turleri vardir Buyuk kulakli devler yeraltinda yasarlar Temir Kulak Ay Kulak Kan Kulak Kun Kulak Cogin Kulak gibi isimler mevcuttur Ana Yelbegen denilen disi devler de bulunur Kimi zaman alt dudagi yerde ust dudagi gokte bir zenci olarak tanimlanirlar Demir Bakir gibi degisik madenlerle nitelenen turleri olabilir Ornegin Demir Yalmavuz karacam boylu kara atli kara cokmarlidir Elinde cogu zaman hayvan basli bir sopasi veya topuzu bulunur Bu topuza cokmar denir Ayrica renklerine gore de degisik Yelbegenler vardir Ornegin Sari Yelbegen Macar efsanelerine Morogut adli dev ile onun soyundan gelen Manumorogut adli deve rastlanir Yelbegen ormanda veya doksandokuz koseli yurdunda ulkesinde veya cadirinda yasar Yelbegen gelirken once gok gurler sonra simsekler cakar yer sarsilir sonra da kara bir bulut gorunur Bazen yelbegen bunun icinden cikar Yeraltinda karanliklar icinde daglardaki buyuk magaralarda ve sularda otururlar Dev analari bir goguslerini omuzlarina atarlar Insan ve koyun yemeyi severler Ruhlari baska bir yerdeki bir sisede veya sandikta saklidir Bulgar kulturunde Celen adli bir ejderha vardir Macarlarda ise Sarkan Sarkany adinda bir ejderha yer alir Bazen Yalpagan adli bir ejderha Tanrisindan bahsedilir ki sozcugun Yelbegen ile baglantisi hatta farkli bir soyleyisi oldugu aciktir Altay mitolojisinde Ay i yiyerek onun kuculmesine Ay tutulmasi yol acan goksel canavar Yilbuke olarak da tanimlayabilecegimiz Yelbegen in neden oldugu ay tutulmasindan sonra Altaylar Yine Yelbegen ayi yedi derlermis Yilbegen in samanlik yaptigina bile inanilmistir Altay efsanelerine gore ormanda veya doksandokuz koseli yurdunda yasar yilanla kurbagayla beslenir Bu varligin gucu korlerin gozunu acabilir eli ayagi olmayanlari saglam insanlara cevirebilir Yalpagan HanYalpagan Han Turk ve Altay mitolojisinde Ejderha Tanrisi Butun ejderhalar Yelbegenler onun emrindedir Kendisi de istedigi zaman yedi basli bir ejder kiligina burunur Devlerin Tanrisi olarak da gorulur EtimolojiYel ruh canli ve Buke guclu kuvvetli sozcuklerinin bilesik halidir Kaynakca Cilbegan Җilbegәn Tatar Encyclopedia Kazan Tatarstan Republic Academy of Sciences Institution of the Tatar Encyclopaedia 2002 Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 7 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt YayineviDis baglantilar Yilbegen Ayrica bakinizYutpaTurk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz