Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yomut veya Yomud Gürgan'dan Türkmenbaşı'na ve Hazar Denizinin kıyıları ile Hive ve Daşoğuz'a kadar uzanan büyük bir gölgede yaşayan bir Türkmen boyudur.
Dağılım
Yomutlar günümüzde Jaferbay ve Atabay isimli iki guruba bölünür. Atabaylar:Karadeğiş, Etrek, Mahtumkulu, Bereket ve Balkan eyaletinin doğu kesimindeki köylerde nüfusun çoğunlugunu oluşturur. Jaferbaylar ise Esenguly, Çekişler, Türkmenbaşı gibi önemli tarihi yerleşimlerde ve Balkan eyaletinin diğer yarısında baskın nüfusu oluşturur.
Dil
Yomut türkmençesi, Oğuzca'nın bir alt gurubu olan Türkmençe'nin bir lehçesidir. Yomut lehçesi, Rusların Türkmen'leri fetih etmesiyle, büyük ölçüde değişmiştir. Eski türkmençe'nin temeli Oğuzca oluşturmuştur ve Fars ile Arap dillerin'den parçalar taşımaktaydı. Rus hakimiyeti altında yomut Türkmençesi büyük değişime uğramış, böylece günümüz Türkmençe'si İngiliz, Fars, Rus ve Oğuzca karışımı ile oluşmuştur. Ersarı Türkmençesi, Türkçe'ye diğer Türkmen lehçelerinden daha fazla benzer.
Kültür
Yomut Halısı, Yomutlar tarafından geleneksel olarak deve yünü ile yapılan bir halı türüdür. Özel bir dokuma usulüne sahip olması, sadece Türkmenistan sınırları içinde bulunması ile eşsizdir. Yomut halısının özel izin olmadan Türkmenistan dışına çıkarmak yasaktır.
Köken
Yomutlar, 24 eski Oğuz boyunun Salur urugundan Uğurjuk Alp'in soyundan geldiği düşünülür. 12.yüzyılda Salur'ların zayıflaması ile birçok farklı aşiret ve boy ortaya çıkmıştır, bunlardan en bilinenleri Yomutlar, ve Ersarı'dır.
Yomutlar, birçok aşiret, taypa ve birçok alt guruba bölünmüştür (Taypalar: Tumaç, Garinjik, Tatar, Sakawi, Nedim, Cüneyt, vb).
Tarihi dönemler
Yomutlar, Selçuklu ve Anuşteginli Harzemşahlar devletinde önemli bir askeri güç olmuştur. Yomut'ların katıldığı ilk büyük savaşın Malazgirt Savaşı olduğu anlatılmaktadır. 1231 yılında Anuşteginli Harzemşahlar yıkıldıktan sonra, Yomutlar göçebe oldukları için moğol politikaların'dan fazla etkilenmemiştir. Moğol imparatorlugu'nun dağılmasıyla Türkmen toprakları Cengiz Han'ın büyük oğlu Cuci'nin devletinin (Altın Orda) sınırları içinde kalmıştır. Yomutlar ve Tekeler, Batu Han'ın seferlerinde Ruslara karşı savaşmışlardır. 13.yüzyılın sonunda Timur'un kuzey seferlerine maruz kalan Altın Orda, Türkmen topraklarını Timur'a kaptırmışdır, daha sonraki yıllarda Yomutlar, Timur'un Yıldırım Bayezid'e karşı kurdugu dev Türk ordusunda küçük bir birlik olarak savaşmıştır (Ankara Muharebesi). 1507 yılında Şeybani Han'ın Timur İmparatorlugu'na son vermesiyle, yomutlar Şeybani Han'ın emrine girmiştir. 1510'da Merv (Mary) şehrinde Şah İsmail'e karşı olan savaşta (Merv Savaşı)hezimete uğramış, Şeybani Han ise öldürülmüştür. 17.yüzyılda Nadir Şah'ın Safevi devletini Afganlar'dan temizleyerek, Afşarlar devletini kurmasıyla yomut'lar ile Nadir Şah çekişmesi başlamıştır. Çapulcu yomut gurupları Nadir Şah tarafından imha edilmiştir. Afşarlar yıkılış sürecine girince Kaçar Hanedanı yönetimi eline almış ve bu dönemden sonra, Türkmenler istiklal mücadelesi başlatmıştır. Yomutlar , ve Tekkelerin yanında Farslar ve Özbekler ile savaşmış ve onları yendikten sonra türkmen bölgelerini bağımsız kılmıştırlar.
İstiklal Savaşları
Serahs Savaşı
1855 yılında Hive hanı Muhammed Emin Han(Mädemin Han) Yomut ve Teke Türkmenler'ini kendine baglamak istiyordu. Zaten Hive hanlar'ı uzun yıllardır Türkmenler'i kendilerine boyun eğdirmek istiyorlardı. Mademin Han yaklaşık 40000 kişilik, atlı ve mızrakçı birliki ile yaklaşık 1 ay yürüdü ve Serahs'a indi.
Merv tekelerinin hanı Hive ordusundaki Yomut Türkmenler'ine şu mektubu yolladı:
"Eý ýomut garyndaşym!!, sizlerden umyt edermiz ki, bizlerniň ähl-u aýallarmyzny aýak astynda goýmagaý, oglan-uşaga eýelik etgeýsizler"
ve yomutları olası bir muharebe'de kendi taraflarında savaşmaya ikna etdi. Türkmenler Mademin Han'ı barışmaya ikna etmek için, birçok kez elçileri'ni, komutanları'nı yollamış ama barışa ikna edememişler. 1855 yılının mart ayında, savaş başladı ve birkaç günlük muharebe savaşı ardından Türkmenler Hive ordusunun büyük bölümünü imha etmiş, kalanları ise esir alınmıştır. Mademin Han ise öldürülmüştür. Özbekler ise Türkmenler'i boyun egdirmekden vazgeçmiştir.
Garrygala Savaşı
1858 yılında Kaçarlar devletinin hükümdarı Nasıreddin Şah, Güney Türkmen vadisini fethetmasi için 'ı görevlendirdi.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yomut veya Yomud Gurgan dan Turkmenbasi na ve Hazar Denizinin kiyilari ile Hive ve Dasoguz a kadar uzanan buyuk bir golgede yasayan bir Turkmen boyudur Geleneksel kiyafetleriyle bir Yomud Turkmeni Cheleken Adasi 20 yuzyilin baslari DagilimYomutlar gunumuzde Jaferbay ve Atabay isimli iki guruba bolunur Atabaylar Karadegis Etrek Mahtumkulu Bereket ve Balkan eyaletinin dogu kesimindeki koylerde nufusun cogunlugunu olusturur Jaferbaylar ise Esenguly Cekisler Turkmenbasi gibi onemli tarihi yerlesimlerde ve Balkan eyaletinin diger yarisinda baskin nufusu olusturur DilYomut turkmencesi Oguzca nin bir alt gurubu olan Turkmence nin bir lehcesidir Yomut lehcesi Ruslarin Turkmen leri fetih etmesiyle buyuk olcude degismistir Eski turkmence nin temeli Oguzca olusturmustur ve Fars ile Arap dillerin den parcalar tasimaktaydi Rus hakimiyeti altinda yomut Turkmencesi buyuk degisime ugramis boylece gunumuz Turkmence si Ingiliz Fars Rus ve Oguzca karisimi ile olusmustur Ersari Turkmencesi Turkce ye diger Turkmen lehcelerinden daha fazla benzer KulturYomut Halisi Yomutlar tarafindan geleneksel olarak deve yunu ile yapilan bir hali turudur Ozel bir dokuma usulune sahip olmasi sadece Turkmenistan sinirlari icinde bulunmasi ile essizdir Yomut halisinin ozel izin olmadan Turkmenistan disina cikarmak yasaktir KokenYomutlar 24 eski Oguz boyunun Salur urugundan Ugurjuk Alp in soyundan geldigi dusunulur 12 yuzyilda Salur larin zayiflamasi ile bircok farkli asiret ve boy ortaya cikmistir bunlardan en bilinenleri Yomutlar ve Ersari dir Yomutlar bircok asiret taypa ve bircok alt guruba bolunmustur Taypalar Tumac Garinjik Tatar Sakawi Nedim Cuneyt vb Tarihi donemlerYomutlar Selcuklu ve Anusteginli Harzemsahlar devletinde onemli bir askeri guc olmustur Yomut larin katildigi ilk buyuk savasin Malazgirt Savasi oldugu anlatilmaktadir 1231 yilinda Anusteginli Harzemsahlar yikildiktan sonra Yomutlar gocebe olduklari icin mogol politikalarin dan fazla etkilenmemistir Mogol imparatorlugu nun dagilmasiyla Turkmen topraklari Cengiz Han in buyuk oglu Cuci nin devletinin Altin Orda sinirlari icinde kalmistir Yomutlar ve Tekeler Batu Han in seferlerinde Ruslara karsi savasmislardir 13 yuzyilin sonunda Timur un kuzey seferlerine maruz kalan Altin Orda Turkmen topraklarini Timur a kaptirmisdir daha sonraki yillarda Yomutlar Timur un Yildirim Bayezid e karsi kurdugu dev Turk ordusunda kucuk bir birlik olarak savasmistir Ankara Muharebesi 1507 yilinda Seybani Han in Timur Imparatorlugu na son vermesiyle yomutlar Seybani Han in emrine girmistir 1510 da Merv Mary sehrinde Sah Ismail e karsi olan savasta Merv Savasi hezimete ugramis Seybani Han ise oldurulmustur 17 yuzyilda Nadir Sah in Safevi devletini Afganlar dan temizleyerek Afsarlar devletini kurmasiyla yomut lar ile Nadir Sah cekismesi baslamistir Capulcu yomut guruplari Nadir Sah tarafindan imha edilmistir Afsarlar yikilis surecine girince Kacar Hanedani yonetimi eline almis ve bu donemden sonra Turkmenler istiklal mucadelesi baslatmistir Yomutlar ve Tekkelerin yaninda Farslar ve Ozbekler ile savasmis ve onlari yendikten sonra turkmen bolgelerini bagimsiz kilmistirlar Istiklal SavaslariSerahs Savasi 1855 yilinda Hive hani Muhammed Emin Han Mademin Han Yomut ve Teke Turkmenler ini kendine baglamak istiyordu Zaten Hive hanlar i uzun yillardir Turkmenler i kendilerine boyun egdirmek istiyorlardi Mademin Han yaklasik 40000 kisilik atli ve mizrakci birliki ile yaklasik 1 ay yurudu ve Serahs a indi Merv tekelerinin hani Hive ordusundaki Yomut Turkmenler ine su mektubu yolladi Ey yomut garyndasym sizlerden umyt edermiz ki bizlernin ahl u ayallarmyzny ayak astynda goymagay oglan usaga eyelik etgeysizler ve yomutlari olasi bir muharebe de kendi taraflarinda savasmaya ikna etdi Turkmenler Mademin Han i barismaya ikna etmek icin bircok kez elcileri ni komutanlari ni yollamis ama barisa ikna edememisler 1855 yilinin mart ayinda savas basladi ve birkac gunluk muharebe savasi ardindan Turkmenler Hive ordusunun buyuk bolumunu imha etmis kalanlari ise esir alinmistir Mademin Han ise oldurulmustur Ozbekler ise Turkmenler i boyun egdirmekden vazgecmistir Garrygala Savasi 1858 yilinda Kacarlar devletinin hukumdari Nasireddin Sah Guney Turkmen vadisini fethetmasi icin i gorevlendirdi Kaynakca