Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yukarı Sorbca (hornjoserbšćina) bugün Saksonya'nın bir parçası olan tarihi Lusatia eyaletinde Sorblar tarafından Almanya'da konuşulan bir azınlık dilidir. Batı Slav dili altında Aşağı Sorbca, Çekçe, Lehçe, Slovakça ve Kaşupça ile birlikte gruplandırılmıştır.
| Yukarı Sorbca | |
|---|---|
| hornjoserbšćina, hornjoserbsce | |
| Telaffuz | [hɔʀnjɔˌsɛʀpʃt͡ʃina] |
| Ana dili olanlar | Almanya |
| Bölge | Saksonya, Brandenburg |
| Etnisite | Sorblar |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Sorb alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | hsb |
| ISO 639-3 | hsb |
| 53-AAA-bb parçasıdır (çeşitleri: 53-AAA-bba 'dan 53-AAA-bbf 'ye) < 53-AAA-b < 53-AAA-b...-d | |
| Glottolog | uppe1395 |
| Bu sayfa fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir bulunmadığı takdirde, veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız . | |
Tarih
Almanya'daki Yukarı Sorbca dilinin tarihi, MS 6. yüzyılda Slav göçleriyle başladı. 12. yüzyıldan itibaren, Flandre, Saksonya, Thüringen ve Franconia'dan kırsal Cermen yerleşimcilerinin büyük bir akışı vardı. Bu "Ostsiedlung" (doğu yerleşimi veya genişlemesi), Sorbca dilinin kullanımında yavaş ama istikrarlı bir düşüşe neden oldu. Buna ek olarak, Saksonya bölgesinde, Sorbca dili yasal olarak Alman diline tabi tutuldu. Dil yasakları daha sonra eklenmiştir: 1293'te Sorbca dili mahkemelerden önce Berne Kalesi'nde yasaklanmıştır; 1327'de Zwickau ve Leipzig'de ve 1424'ten sonra Meissen'de yasaklandı. Ayrıca, bölgedeki birçok loncada dil bakımından sadece Almanca kökenli üyeleri kabul etme koşulu vardı.
Ancak, bugünkü Lausitz bölgesindeki Milzener ve Lusitzer'in merkezi bölgeleri, yeni Alman dili yerleşimlerinden ve yasal kısıtlamalardan nispeten etkilenmedi. Bu nedenle dil orada gelişti. 17. yüzyılda, o bölgedeki Yukarı Sorbca konuşanların sayısı 300.000'in üzerine çıktı. Yukarı Sorbca ile ilgili yazılı en eski kanıt, Bautzen şehrinde keşfedilen ve 1532 yılına tarihlenen Burger Eydt Wendisch anıtıdır.
Almanya'da Yukarı Sorbca
Tahminen 20.000 ile 25.000 arasında Yukarı Sorbca konuşmacısı vardır. Bunların neredeyse tamamı Saksonya eyaletinde, özellikle Bautzen (Budyšin) bölgesinde yaşıyor. Dilin merkezi Crostwitz (Chrósćicy) köyü ve çevredeki belediyelerde ve özellikle de batısındadır. Bu küçük alanda, Yukarı Sorbca baskın yerel dil olmaya devam etmektedir.
Fonoloji
Sesli harfler
Yukarı Sorbca'ya ait ünlü envanteri tam olarak Aşağı Sorbca ile aynıdır. Aynı zamanda Slovence'nin sesli harf envanterine çok benzer.
| Ön | Merkez | Art | |
|---|---|---|---|
| Kapalı | i | u | |
| Yarı kapalı | e | o | |
| Yarı açık | ɛ | ɔ | |
| Açık | a |
- /i/ sert ünsüzlerden sonra orta merkezde [ ɪ ] biçimine dönüşür.
- /e, o/ yavaş konuşmada kırılarak [i̯ɛ, u̯ɔ] biçimine dönüşür.
- /e–ɛ/ ve /o–ɔ/ ayrımları vurgulanmamış hecelerde zayıflar veya kaybolur.
Sessiz harfler
| Dudak ünsüzü | Diş/diş eti ünsüzü | Damak ünsüzü | Art damak-küçük dil ünsüzü | Gırtlak ünsüzü | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| sert | yumuşak | sert | yumuşak | yumuşak | sert | yumuşak | sert | ||
| Genizcil | m | mʲ | n | ɲ | |||||
| Süreksiz | sessiz | p | pʲ | t | k | ||||
| sesli | b | bʲ | d | ɡ | |||||
| Yarı kapantılı | sessiz | t͡s | (t͡sʲ) | t͡ʃ | |||||
| sesli | (d͡z) | d͡ʒ | |||||||
| Sürtünmeli | sessiz | f | s | ʃ | x | ||||
| sesli | (v) | z | (zʲ) | ʒ | ɦ | ||||
| Titrek | ʀ | ʀʲ | |||||||
| Yarı ünlü | β | ɥ | l | j | |||||
- /v, d͡z, t͡sʲ, zʲ/ çok nadirdir.
- /β/ biraz dudaksız art damak yaklaşımıdır [β̞ˠ], oysa /ɥ/ (/β/ 'nin yumuşak karşılığı) güçlü bir dudaksız damak yaklaşımıdır.
- /ʀ, ʀʲ/ küçük dil ünsüzüdür. [r, rʲ] 'nin diş eti yaklaşımı eskimiştir.
- /t͡ʃ, d͡ʒ, ʃ, ʒ/ çoğu lehçede, diş eti-damaklıdır. Bu ünsüzler dil palası-üst damaksıl (yassı-art diş eti) olduğu [t͡ʂ, ʂ, ʐ] Aşağı Sorbca'dan farklıdır (Aşağı Sorbca'da /t͡ʂ/ 'nin sesli muadili yoktur) /ʃ, ʒ/ 'nin dil palası-üst damaksıl gerçekleşmeleri Hoyerswerda'nın kuzeyindeki bazı köylerde konuşulan Yukarı Sorbca lehçelerinde de görülür.
- Aspire edilmiş bir [kʰ], bazı durumlarda /x/ 'in bir morfem-başlangıç değişkeni ve yanı sıra /k/ 'nin olası bir kelime-başlangıç değişkenidir.
Örnekler
Yukarı Sorbca'da Babamız Duası:
- Wótče naš, kiž sy w njebjesach. Swjeć so Twoje mjeno. Přińdź Twoje kralestwo. Stań so Twoja wola, kaž na njebju, tak na zemi. Wšědny chlěb naš daj nam dźens. Wodaj nam naše winy, jako my tež wodawamy swojim winikam. A njewjedź nas do spytowanja, ale wumóž nas wot złeho. Amen.
Yukarı Sorbca'da İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 1. maddesi:
- Wšitcy čłowjekojo su wot naroda swobodni bir su jenacy po dostojnosći bir karides. Woni su z rozumom bir swědomjom wobdarjeni ve maja mjezsobu w duchu bratrowstwa wobchadźeć.
(Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik ruhu içinde hareket etmelidirler.)
Ayrıca bakınız
Atıflar
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Upper Sorbian". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ a b c d Stone (2002), s. 600.
- ^ Šewc-Schuster (1984), s. 20.
- ^ Šewc-Schuster (1984), s. 34.
- ^ Šewc-Schuster (1984), ss. 32-33.
- ^ Stone (2002), ss. 601, 606–607.
- ^ Šewc-Schuster (1984), s. 46.
- ^ Šewc-Schuster (1984), ss. 36, 38.
- ^ Stone (2002), ss. 603-604.
- ^ Zygis (2003), s. 191.
- ^ Šewc-Schuster (1984), ss. 36–37, 41, 46.
- ^ Stone (2002), s. 602.
- ^ Šewc-Schuster (1984), ss. 40-41.
- ^ Zygis (2003), ss. 180–181, 190–191.
- ^ Šewc-Schuster (1984).
- ^ Zygis (2003), s. 180.
- ^ Šewc-Schuster (1984), ss. 26–27, 42–43.
- ^ Sorbian 3 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at Omniglot.com
Kaynakça
- Šewc-Schuster, Hinc (1984), Gramatika hornjo-serbskeje rěče, Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina
- Stone, Gerald (2002), "Sorbian (Upper and Lower)", Comrie, Bernard; Corbett, Greville G. (Ed.), The Slavonic Languages, London and New York: Routledge, ss. 593-685, ISBN
- Zygis, Marzena (2003), (PDF), ZAS Papers in Linguistics, cilt 3, ss. 175-213, 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 19 Mayıs 2020
Dış bağlantılar
- Kurs serbskeje rěče24 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Sorbca dil ders kitabında Curs practic de limba sorabă yer alan derslerin tanıtım metinleri
Sözlükler
- (Çekçe)
- (Almanca)
- (Almanca)
- (Almanca) Leipzig Üniversitesi'nde
- (Almanca) Leipzig Üniversitesi'nde
- (Almanca)
Çekçe-Sorbca ve Sorbca-Çekçe
- slovnik.vancl.eu adresinde 26 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Almanca-Sorbca
- Boehmak.de adresinde 24 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Sorbca-Almanca
- Boehmak.de adresinde 20 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yukari Sorbca hornjoserbscina bugun Saksonya nin bir parcasi olan tarihi Lusatia eyaletinde Sorblar tarafindan Almanya da konusulan bir azinlik dilidir Bati Slav dili altinda Asagi Sorbca Cekce Lehce Slovakca ve Kasupca ile birlikte gruplandirilmistir Yukari Sorbcahornjoserbscina hornjoserbsceTelaffuz hɔʀnjɔˌsɛʀpʃt ʃina Ana dili olanlarAlmanyaBolgeSaksonya BrandenburgEtnisiteSorblarDil ailesiHint Avrupa Baltik Slav dilleriSlav dilleriBati Slav dilleriSorbcaYukari SorbcaYazi sistemiSorb alfabesiDil kodlariISO 639 2hsbISO 639 3hsb53 AAA bb parcasidir cesitleri 53 AAA bba dan 53 AAA bbf ye lt 53 AAA b lt 53 AAA b dGlottolog a rel nofollow class external text href http glottolog org resource languoid id uppe1395 uppe1395 a Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller icerir Dogru bir goruntuleme desteginiz bulunmadigi takdirde veya diger Unicode karakterleri gorebilirsiniz IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak icin bakiniz Yardim IPA TarihAlmanya daki Yukari Sorbca dilinin tarihi MS 6 yuzyilda Slav gocleriyle basladi 12 yuzyildan itibaren Flandre Saksonya Thuringen ve Franconia dan kirsal Cermen yerlesimcilerinin buyuk bir akisi vardi Bu Ostsiedlung dogu yerlesimi veya genislemesi Sorbca dilinin kullaniminda yavas ama istikrarli bir dususe neden oldu Buna ek olarak Saksonya bolgesinde Sorbca dili yasal olarak Alman diline tabi tutuldu Dil yasaklari daha sonra eklenmistir 1293 te Sorbca dili mahkemelerden once Berne Kalesi nde yasaklanmistir 1327 de Zwickau ve Leipzig de ve 1424 ten sonra Meissen de yasaklandi Ayrica bolgedeki bircok loncada dil bakimindan sadece Almanca kokenli uyeleri kabul etme kosulu vardi Ancak bugunku Lausitz bolgesindeki Milzener ve Lusitzer in merkezi bolgeleri yeni Alman dili yerlesimlerinden ve yasal kisitlamalardan nispeten etkilenmedi Bu nedenle dil orada gelisti 17 yuzyilda o bolgedeki Yukari Sorbca konusanlarin sayisi 300 000 in uzerine cikti Yukari Sorbca ile ilgili yazili en eski kanit Bautzen sehrinde kesfedilen ve 1532 yilina tarihlenen Burger Eydt Wendisch anitidir Almanya da Yukari SorbcaAlmanya da iki dilli bir isaret Ilk sirada Almanca ikinci sirada Yukari Sorbca Tahminen 20 000 ile 25 000 arasinda Yukari Sorbca konusmacisi vardir Bunlarin neredeyse tamami Saksonya eyaletinde ozellikle Bautzen Budysin bolgesinde yasiyor Dilin merkezi Crostwitz Chroscicy koyu ve cevredeki belediyelerde ve ozellikle de batisindadir Bu kucuk alanda Yukari Sorbca baskin yerel dil olmaya devam etmektedir FonolojiSesli harfler Yukari Sorbca ya ait unlu envanteri tam olarak Asagi Sorbca ile aynidir Ayni zamanda Slovence nin sesli harf envanterine cok benzer Sesli harf fonemleri On Merkez ArtKapali i uYari kapali e oYari acik ɛ ɔAcik a i sert unsuzlerden sonra orta merkezde ɪ bicimine donusur e o yavas konusmada kirilarak i ɛ u ɔ bicimine donusur e ɛ ve o ɔ ayrimlari vurgulanmamis hecelerde zayiflar veya kaybolur Sessiz harfler Sessiz harf fonemleri Dudak unsuzu Dis dis eti unsuzu Damak unsuzu Art damak kucuk dil unsuzu Girtlak unsuzusert yumusak sert yumusak yumusak sert yumusak sertGenizcil m mʲ n ɲSureksiz sessiz p pʲ t ksesli b bʲ d ɡYari kapantili sessiz t s t sʲ t ʃsesli d z d ʒSurtunmeli sessiz f s ʃ xsesli v z zʲ ʒ ɦTitrek ʀ ʀʲYari unlu b ɥ l j v d z t sʲ zʲ cok nadirdir b biraz dudaksiz art damak yaklasimidir b ˠ oysa ɥ b nin yumusak karsiligi guclu bir dudaksiz damak yaklasimidir ʀ ʀʲ kucuk dil unsuzudur r rʲ nin dis eti yaklasimi eskimistir t ʃ d ʒ ʃ ʒ cogu lehcede dis eti damaklidir Bu unsuzler dil palasi ust damaksil yassi art dis eti oldugu t ʂ ʂ ʐ Asagi Sorbca dan farklidir Asagi Sorbca da t ʂ nin sesli muadili yoktur ʃ ʒ nin dil palasi ust damaksil gerceklesmeleri Hoyerswerda nin kuzeyindeki bazi koylerde konusulan Yukari Sorbca lehcelerinde de gorulur Aspire edilmis bir kʰ bazi durumlarda x in bir morfem baslangic degiskeni ve yani sira k nin olasi bir kelime baslangic degiskenidir OrneklerYukari Sorbca da Babamiz Duasi Wotce nas kiz sy w njebjesach Swjec so Twoje mjeno Prindz Twoje kralestwo Stan so Twoja wola kaz na njebju tak na zemi Wsedny chleb nas daj nam dzens Wodaj nam nase winy jako my tez wodawamy swojim winikam A njewjedz nas do spytowanja ale wumoz nas wot zleho Amen Yukari Sorbca da Insan Haklari Evrensel Beyannamesi nin 1 maddesi Wsitcy clowjekojo su wot naroda swobodni bir su jenacy po dostojnosci bir karides Woni su z rozumom bir swedomjom wobdarjeni ve maja mjezsobu w duchu bratrowstwa wobchadzec Butun insanlar hur haysiyet ve haklar bakimindan esit dogarlar Akil ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karsi kardeslik ruhu icinde hareket etmelidirler Ayrica bakinizAsagi Sorbca diliAtiflar Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin Ed 2017 Upper Sorbian Glottolog 3 0 Jena Germany Max Planck Institute for the Science of Human History a b c d Stone 2002 s 600 Sewc Schuster 1984 s 20 Sewc Schuster 1984 s 34 Sewc Schuster 1984 ss 32 33 Stone 2002 ss 601 606 607 Sewc Schuster 1984 s 46 Sewc Schuster 1984 ss 36 38 Stone 2002 ss 603 604 Zygis 2003 s 191 Sewc Schuster 1984 ss 36 37 41 46 Stone 2002 s 602 Sewc Schuster 1984 ss 40 41 Zygis 2003 ss 180 181 190 191 Sewc Schuster 1984 Zygis 2003 s 180 Sewc Schuster 1984 ss 26 27 42 43 Sorbian 3 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde at Omniglot comKaynakcaSewc Schuster Hinc 1984 Gramatika hornjo serbskeje rece Budysin Ludowe nakladnistwo Domowina Stone Gerald 2002 Sorbian Upper and Lower Comrie Bernard Corbett Greville G Ed The Slavonic Languages London and New York Routledge ss 593 685 ISBN 9780415280785 Zygis Marzena 2003 PDF ZAS Papers in Linguistics cilt 3 ss 175 213 11 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi erisim tarihi 19 Mayis 2020 Dis baglantilarKurs serbskeje rece24 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sorbca dil ders kitabinda Curs practic de limba sorabă yer alan derslerin tanitim metinleriSozlukler Cekce Almanca Almanca Almanca Leipzig Universitesi nde Almanca Leipzig Universitesi nde Almanca Cekce Sorbca ve Sorbca Cekce slovnik vancl eu adresinde 26 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Almanca Sorbca Boehmak de adresinde 24 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sorbca Almanca Boehmak de adresinde 20 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde