Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Molla Nasreddin (Azerice: Molla Nəsrəddin), 20. yüzyıl başında Celil Memmedguluzade editörlüğünde Azerbaycan Türkçesi ile yayımlanan haftalık siyasi mizah dergisi.
 Derginin ilk sayı | |
| Editör | Celil Memmedguluzade |
|---|---|
| Kategoriler | Mizah |
| Yayımcı | Gayret Matbaası |
| Ülke |  Rusya Çarlığı İran Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti |
| Dil | Azerbaycanca |
Azerbaycan’da yayımlanan ilk mizah dergisidir. Azerbaycan’da mizah sanatının ve mizah edebiyatının öncüsü olan karikatür sanatının ortaya çıkmasında önemli rol oynayan, Molla Nasreddin dergisi, Adını hazırcevaplığı ile tanınan fıkra tipi Molla Nasreddin’den (Nasreddin Hoca) alır.
Rus Çarlığı, İran Şahlığı ve Osmanlı Devleti’nin son zamanlarını mizahî bir dil ve anlatımla yermiş; sıklıkla anadil, özgürlük, din, eğitim, köylü ve işçi hakları konularını işlemiş; Azerbaycan’ın dışında Fas’tan İran’a kadar geniş alanda okuyuculara ulaşmış; doğu ülkelerinde demokratik düşüncenin gelişmesinde etkisi görülmüştür.
Derginin yaratıcısı ve editörü yazar Celil Memmedguluzade idi. Devrin Tiflis’teki önemli yazar, şair ve ressamları derginin çatısı altında toplanmış ve Azerbaycan edebiyatında ve basınında yeni bir ekolün başlatmışlardır (Molla Nasreddin Edebi Ekolü). 1906-1917 arasında Tiflis'te çıkarılan dergi, 1921'de Tebriz'de, 1922'den itibaren Bakü'de yayın hayatını sürdürmüştür.
Tarihçe
Molla Nasreddin, yayın hayatına 1906’da Tiflis’te başladı. 1905 yılında Şarki-Rus gazetesinin kapatılmasıyla boş kalan Gayret Matbaası'nı satın alan Celil Memmedguluzade ve Ömer Faik Numanzade, farklı gazete ve dergiler çıkarmak için çeşitli teşebbüslerde bulunmuşlardı ancak Azerbaycan’da mizah dergisinin yokluğu onları Molla Nasreddin’i çıkarmaya itti. Molla Nasreddin, Azerbaycan Türkçesi ile yayımlanmasına izin verilen birkaç dergi ve gazeteden birisi oldu. Merkezin belirlediği bir program dahilinde çıkmasına izin verilmişti. İzin verilen yayın programına göre dergi şunları içerebilirdi: “Sohbetler, Atmacalar, Eleştiriler, Mizahi Şiirler, Mizahi Telgraflar, Komik Hikâyeler, Şakalar, Posta Kutusu, Komik İlanlar, Kişisel İlanlar, Karikatür ve resimler”
İlk sayı 7 Nisan 1906’da çıktı. 1000 adet basılan ilk sayıdan itibaren halktan büyük ilgi gördü. İlk sayının ön kapağında, uyuyan Müslümanları uyandırmaya çalışan Molla Nasreddin tasvir edilmekteydi. Celil Memmedguluzade’nin Molla Nasreddin takma adı ile yazdığı “Sizi Deyib Gelmişem” başlıklı yazıda derginin varoluş gayesi açıklandı.
Molla Nasreddin’in 340'ı Tiflis'te, 8'i Tebriz'de 400'ü Bakü'de olmak üzere 748 sayısı yayımlanmıştır.
Dergi 1906’dan 1917’e kadar yayın hayatına Tiflis’te devam etmişti I. Dünya Savaşından sonra ağırlaşan baskılar üzerine dergiyi kapatmak zorunda kalan Mirza Celil, 1921’de Molla Nasreddin’i yeniden Tebriz’de yayımlamaya başladı. Ne var ki İran hükûmetinin baskılarının gittikçe artması üzerine kısa sürede Bakü’ye döndü. Kasım 1922’de aydınların baskısı ile Molla Nasreddin’i çıkarmasına izin verildi ve dergi yayın hayatına Bakü’de devam ettii.
Dergi hiciv vasıtasıyla toplumsal hayattaki olumsuzlukların tamamını tenkit etmiş; bolşeviklerin aksine dine değil, hurafe bidatlere karşı savaşmıştır.Nitekim C.Memmedkuluzâde’nin derginin dördüncü sayısında yayınlanan makalesinde Allaha, peygambere ve imamlara itaatin gereği ifade edilmekle beraber, hurafeler de tenkit edilmiştir. Bolşevikler tarafından, Ocak 1932 tarihinde editörünün söz konusu tutumundan dolayı, materyalizmin değerlerini yansıtmadığı gerekçesiyle derginin ismi, Allahsız olarak değiştirilmiş; derginin editörlüğüne atanmıştır. Böylece Molla Nasreddin'in yayın hayatı son buldu. Allahsız dergisi, Molla Nasreddin kadar yaygınlık kazanmamış; 1935’ten başlayarak 5000 nüshayla basılan Allahsız gazetesine dönüştürülmüş, fakat halkın tepkileri sonucunda gazete kapatılmıştır.
Kadro
1903-1905’te Tiflis’te yayımlanan ünlü Türkçe Şarki-Rus gazetesinin yazar ve şair kadrosunda bulunan edebiyatçıların büyük kısmı daha sonra Molla Nasreddin’in çekirdek kadrosunu oluşturmuştur.
Derginin etrafında toplananlar arasında meşhur Azerbaycan mizah şairi Sabir, hiciv ve tenkid yazarı Ömer Faik Numanzade, şair Ali Nazmi, meşhur oyun yazarı Abdürrahim Bey Hagverdiyev, Memmed Said Ordubadi, şair Ali Kulu Necefoğlu, Mirza Ali Möcüz gibi aydınlar vardır. Oskar Schmerling, derginin ilk ressamıdır. Joseph Rotter, Azim Azimzade dergide ün kazanmış karikatürist ve ressamlardandır.
Dergide Celil Memmedguluzade Molla Nasreddin, Ömer Faik Numanzade ise Ümidvar, Dermend, Hayrani müstearlarıyla yazılar yayımladı. Sekizinci sayıda ilk mısrası “Ol gün ki halıg eder bir övlad” olan şiiri ile ilk defa dergide yer alan Mirza Alekber Sabir, Molla Nasreddin’in en etkin isimlerinden biri oldu. Dergide en çok Hophop, Ağlar Güleyen, Ebuneser-Şeybani ve Cingöz Bey imzalarını kullandı.
Derginin dili
Molla Nasreddin, Azerbaycan Türkçesi ile yayımlanan bir yayındır. Derginin yayın felsefelerinden biri, ana dilde yayındır.
Toplumun büyük bir kısmı okuma yazma bilmediği için Molla Nasredin dergisi yazarları edebi dilin geliştirilmesinde halk diline yönelme gereğini savunmuşlardır. Dergi, ülkenin geleceği açısından Molla Nasreddin ile pek çok konuda amaç birliği içerisinde olan Füyûzat ile dil meselesinde ayrılmıştır. Füyûzat Arapça-Farsça tamlamalarla ve zaman zaman ağdalı bir Osmanlı üslubuyla seçkin bir kesime hitap ederken, Molla Nasreddin tamamen açık, duru bir Azerbaycan Türkçesiyle ve sade bir üslupla topluma yönelik yayın yapmıştır.
Molla Nasreddin'in kurucusu Celil Memmedgülüzade pek çok yazısında “anadili” vurgusu yaparak, Farsça ve Rusça yazanları eleştirmiş; edebî dilin geliştirilmesi ve konuşma diline yakınlaştırılması konusunda son derece duyarlı bir tavır sergilemiştir. Derginin en önemli isimlerinden Ali Ekber Sabir de gücünü aynı duyarlılıktan almaktaydı. Gerek Memmedkuluzade’nin gerekse Sabir’in edebi dil konusunda sergiledikleri bu tavır, başta Eli Nazmi olmak üzere, hemen hemen bütün Molla Nasreddin yazar kadrosu tarafından benimsenmiş bir tavırdır.
Molla Nasreddin dergisi atasözleri ve lügati
Tiflis’te çıkan sayılarında merkezi yönetimle, insanların dinî duygularını sömüren mollalarla, ahlaksızlarla mücadelesinde hiciv ve kara mizah ön planda idi. Atasözlerinin, bilmecelerin, manilerin anlam değiştirerek veya farklı şekillere sokularak halkın geri kalmışlığının nedenleri, yöneticilerin zulümleri ve mollaların dinî duyguları sömürmeleri eleştirilmekteydi. Böylece derginin kendine özgü atasözleri ve bilmeceleri oluştu. Ayrıca Molla Nasreddin Lügati başlıklı yazılarda kelimelerin anlamları mizah unsuru oluşturacak şekilde değiştirilerek verilmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i Sedat Adıgüzel, Tiflis EdebÎ Muhitinde Molla Nasreddin Dergisi ve Dergide Tartışılan Konular, bilig , sayı 41: 1-21, Bahar / 2007[]
- ^ a b . 8 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2015.
- ^ (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2015.
- ^ a b Nergiz Gahramanlı, Danabaş Köyü’nün Öyküsü Hikayesinde Sosyal Tenkit , Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi Cilt:3, Sayı:6, Ocak 2015 []
- ^ a b c d (PDF). 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2015.
- ^ a b (PDF). 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2015.
- ^ İbrahim Yüksel (1988). Azerbaycan'da Fikir Hayatı ve Basın. Acar Yayınları. s. 114. 8 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022.
- ^ (PDF). 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2015. URL–vikibağı karışıklığı ()
- ^ (PDF). 24 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2015.
- ^ a b (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Molla Nasreddin Azerice Molla Nesreddin 20 yuzyil basinda Celil Memmedguluzade editorlugunde Azerbaycan Turkcesi ile yayimlanan haftalik siyasi mizah dergisi Molla NasreddinDerginin ilk sayiEditorCelil MemmedguluzadeKategorilerMizahYayimciGayret MatbaasiUlkeRusya Carligi Iran Azerbaycan Sovyet Sosyalist CumhuriyetiDilAzerbaycancaKirim da rusdiye mektebi 1909 Azerbaycan da yayimlanan ilk mizah dergisidir Azerbaycan da mizah sanatinin ve mizah edebiyatinin oncusu olan karikatur sanatinin ortaya cikmasinda onemli rol oynayan Molla Nasreddin dergisi Adini hazircevapligi ile taninan fikra tipi Molla Nasreddin den Nasreddin Hoca alir Rus Carligi Iran Sahligi ve Osmanli Devleti nin son zamanlarini mizahi bir dil ve anlatimla yermis siklikla anadil ozgurluk din egitim koylu ve isci haklari konularini islemis Azerbaycan in disinda Fas tan Iran a kadar genis alanda okuyuculara ulasmis dogu ulkelerinde demokratik dusuncenin gelismesinde etkisi gorulmustur Derginin yaraticisi ve editoru yazar Celil Memmedguluzade idi Devrin Tiflis teki onemli yazar sair ve ressamlari derginin catisi altinda toplanmis ve Azerbaycan edebiyatinda ve basininda yeni bir ekolun baslatmislardir Molla Nasreddin Edebi Ekolu 1906 1917 arasinda Tiflis te cikarilan dergi 1921 de Tebriz de 1922 den itibaren Baku de yayin hayatini surdurmustur TarihceMolla Nasreddin yayin hayatina 1906 da Tiflis te basladi 1905 yilinda Sarki Rus gazetesinin kapatilmasiyla bos kalan Gayret Matbaasi ni satin alan Celil Memmedguluzade ve Omer Faik Numanzade farkli gazete ve dergiler cikarmak icin cesitli tesebbuslerde bulunmuslardi ancak Azerbaycan da mizah dergisinin yoklugu onlari Molla Nasreddin i cikarmaya itti Molla Nasreddin Azerbaycan Turkcesi ile yayimlanmasina izin verilen birkac dergi ve gazeteden birisi oldu Merkezin belirledigi bir program dahilinde cikmasina izin verilmisti Izin verilen yayin programina gore dergi sunlari icerebilirdi Sohbetler Atmacalar Elestiriler Mizahi Siirler Mizahi Telgraflar Komik Hikayeler Sakalar Posta Kutusu Komik Ilanlar Kisisel Ilanlar Karikatur ve resimler Ilk sayi 7 Nisan 1906 da cikti 1000 adet basilan ilk sayidan itibaren halktan buyuk ilgi gordu Ilk sayinin on kapaginda uyuyan Muslumanlari uyandirmaya calisan Molla Nasreddin tasvir edilmekteydi Celil Memmedguluzade nin Molla Nasreddin takma adi ile yazdigi Sizi Deyib Gelmisem baslikli yazida derginin varolus gayesi aciklandi Molla Nasreddin in 340 i Tiflis te 8 i Tebriz de 400 u Baku de olmak uzere 748 sayisi yayimlanmistir Dergi 1906 dan 1917 e kadar yayin hayatina Tiflis te devam etmisti I Dunya Savasindan sonra agirlasan baskilar uzerine dergiyi kapatmak zorunda kalan Mirza Celil 1921 de Molla Nasreddin i yeniden Tebriz de yayimlamaya basladi Ne var ki Iran hukumetinin baskilarinin gittikce artmasi uzerine kisa surede Baku ye dondu Kasim 1922 de aydinlarin baskisi ile Molla Nasreddin i cikarmasina izin verildi ve dergi yayin hayatina Baku de devam ettii Dergi hiciv vasitasiyla toplumsal hayattaki olumsuzluklarin tamamini tenkit etmis bolseviklerin aksine dine degil hurafe bidatlere karsi savasmistir Nitekim C Memmedkuluzade nin derginin dorduncu sayisinda yayinlanan makalesinde Allaha peygambere ve imamlara itaatin geregi ifade edilmekle beraber hurafeler de tenkit edilmistir Bolsevikler tarafindan Ocak 1932 tarihinde editorunun soz konusu tutumundan dolayi materyalizmin degerlerini yansitmadigi gerekcesiyle derginin ismi Allahsiz olarak degistirilmis derginin editorlugune atanmistir Boylece Molla Nasreddin in yayin hayati son buldu Allahsiz dergisi Molla Nasreddin kadar yayginlik kazanmamis 1935 ten baslayarak 5000 nushayla basilan Allahsiz gazetesine donusturulmus fakat halkin tepkileri sonucunda gazete kapatilmistir Kadro1903 1905 te Tiflis te yayimlanan unlu Turkce Sarki Rus gazetesinin yazar ve sair kadrosunda bulunan edebiyatcilarin buyuk kismi daha sonra Molla Nasreddin in cekirdek kadrosunu olusturmustur Derginin etrafinda toplananlar arasinda meshur Azerbaycan mizah sairi Sabir hiciv ve tenkid yazari Omer Faik Numanzade sair Ali Nazmi meshur oyun yazari Abdurrahim Bey Hagverdiyev Memmed Said Ordubadi sair Ali Kulu Necefoglu Mirza Ali Mocuz gibi aydinlar vardir Oskar Schmerling derginin ilk ressamidir Joseph Rotter Azim Azimzade dergide un kazanmis karikaturist ve ressamlardandir Dergide Celil Memmedguluzade Molla Nasreddin Omer Faik Numanzade ise Umidvar Dermend Hayrani mustearlariyla yazilar yayimladi Sekizinci sayida ilk misrasi Ol gun ki halig eder bir ovlad olan siiri ile ilk defa dergide yer alan Mirza Alekber Sabir Molla Nasreddin in en etkin isimlerinden biri oldu Dergide en cok Hophop Aglar Guleyen Ebuneser Seybani ve Cingoz Bey imzalarini kullandi Derginin diliMolla Nasreddin Azerbaycan Turkcesi ile yayimlanan bir yayindir Derginin yayin felsefelerinden biri ana dilde yayindir Toplumun buyuk bir kismi okuma yazma bilmedigi icin Molla Nasredin dergisi yazarlari edebi dilin gelistirilmesinde halk diline yonelme geregini savunmuslardir Dergi ulkenin gelecegi acisindan Molla Nasreddin ile pek cok konuda amac birligi icerisinde olan Fuyuzat ile dil meselesinde ayrilmistir Fuyuzat Arapca Farsca tamlamalarla ve zaman zaman agdali bir Osmanli uslubuyla seckin bir kesime hitap ederken Molla Nasreddin tamamen acik duru bir Azerbaycan Turkcesiyle ve sade bir uslupla topluma yonelik yayin yapmistir Molla Nasreddin in kurucusu Celil Memmedguluzade pek cok yazisinda anadili vurgusu yaparak Farsca ve Rusca yazanlari elestirmis edebi dilin gelistirilmesi ve konusma diline yakinlastirilmasi konusunda son derece duyarli bir tavir sergilemistir Derginin en onemli isimlerinden Ali Ekber Sabir de gucunu ayni duyarliliktan almaktaydi Gerek Memmedkuluzade nin gerekse Sabir in edebi dil konusunda sergiledikleri bu tavir basta Eli Nazmi olmak uzere hemen hemen butun Molla Nasreddin yazar kadrosu tarafindan benimsenmis bir tavirdir Molla Nasreddin dergisi atasozleri ve lugatiTiflis te cikan sayilarinda merkezi yonetimle insanlarin dini duygularini somuren mollalarla ahlaksizlarla mucadelesinde hiciv ve kara mizah on planda idi Atasozlerinin bilmecelerin manilerin anlam degistirerek veya farkli sekillere sokularak halkin geri kalmisliginin nedenleri yoneticilerin zulumleri ve mollalarin dini duygulari somurmeleri elestirilmekteydi Boylece derginin kendine ozgu atasozleri ve bilmeceleri olustu Ayrica Molla Nasreddin Lugati baslikli yazilarda kelimelerin anlamlari mizah unsuru olusturacak sekilde degistirilerek verilmistir Ayrica bakinizGam Penceresi film Kaynakca a b c d e f g h i Sedat Adiguzel Tiflis EdebI Muhitinde Molla Nasreddin Dergisi ve Dergide Tartisilan Konular bilig sayi 41 1 21 Bahar 2007 olu kirik baglanti a b 8 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015 PDF 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015 a b Nergiz Gahramanli Danabas Koyu nun Oykusu Hikayesinde Sosyal Tenkit Avrasya Uluslararasi Arastirmalar Dergisi Cilt 3 Sayi 6 Ocak 2015 olu kirik baglanti a b c d PDF 11 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015 a b PDF 26 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015 Ibrahim Yuksel 1988 Azerbaycan da Fikir Hayati ve Basin Acar Yayinlari s 114 8 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Temmuz 2022 PDF 2 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015 URL vikibagi karisikligi yardim PDF 24 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015 a b PDF 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Nisan 2015