Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Haziran 2020) () |
Zaza milliyetçiliği veya Zazacılık, Zazaların; Kürtler ve Türklerden ayrı millet olduğunu savunan, Zaza kültürel kimliğini ve birliğini destekleyen bir siyasi milliyetçilik biçimidir. KONDA Araştırma ve Danışmanlık'ın 2019 yılında gerçekleştirdiği ulusal araştırmaya göre Zazalar Türkler, Kürtler ve Araplardan sonra Türkiye'deki dördüncü en büyük etnik kimliği oluşturmaktadır.Zazaların da dahil olduğu bir araştırmada Zazaların büyük çoğunluğunun kendilerini ve dillerini Kürtçeden ayrı olarak Zaza ve Zazaca olarak tanımladıkları tespit edilmiştir.
Tarihçe
Avrupa’ya göç ve Türkiye’deki iletişim imkanlarının gelişmesi Zazaların kendileri hakkındaki kaynaklara ve bilimsel eserlere ulaşmasını sağlamış, akabinde önce Avrupa’daki Zazalar arasında daha sonra da Türkiye’deki Zazalar arasında Zaza kimliği güçlenmeye başlamıştır. Göçler sonrası Avrupa'daki Zaza diasporası 1980'lerde kültürel ve edebi canlanma yaşamıştır. Bu noktada Kürt milliyetçilerinin Avrupa'da Zaza dilinde yayınlar yapılmasını engellemeye çalışmaları, bu konuda sert baskılar yapmaları ve Zazacanın yazı dili olmasına karşı çıkmaları Zaza milliyetçiliğini geliştirmiştir. Bir diğer önemli faktör olarak Avrupa'daki Zazalar, ana dilleri Zazacaya daha fazla hakim olmuş ve bu durum Zaza milliyetçiliğinin gelişmesine uygun ortam hazırlamıştır. Aynı zamanda Zazalar üzerine yapılan bilimsel çalışmaların Zazaların ayrı bir halk ve Zazacanın ayrı bir dil olduğunu ispat etmeleri, Mackenzie, Minorsky, Karl Hadank gibi akademisyenlerin Zazacanın Kürtçenin bir lehçesi olmadığını kesin olarak ispat etmeleri de Zaza kimliğinin gelişmesinin bir diğer belirleyicisi olmuştur. Nitekim 1932 yılında Zazacanın ilk kapsamlı bilimsel gramerini yazıp Zaza dilinin bilimsel yerini tespit eden Hadank da çalışmalarının Kürt dil bilimci Celadet Bedir Han tarafından engellenmek istediğini ve Zazacaya gösterdiği yüksek ilginin Bedir Han tarafından hoş karşılanmadığını ifade etmiştir.
Kürt milliyetçilerinin sert baskılarına rağmen Avrupa'daki Zaza yazarlar Zaza dilinde yayınlar çıkarmayı başarmıştır. Bu dönemde Zaza yazar Ebubekir Pamukçu'nun Avrupa'da çıkardığı Ayre (1985), Piya (1988) gibi tamamen Zazaca olan dergilerin yayınlanması Zaza kimliğinin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Pamukçu Zazalar'ın kimlikleri uzun zamandan beri hem devlet hem de Kürtler tarafından reddedilen ayrı bir halk olduğunu belirtmiştir. 1992 yılında çıkmaya başlayan bir diğer dergi Ware derginin önsözünde "Ware, bir Zaza dili ve edebiyatı dergisidir. Yayınını Zazacanın yanı sıra, Almanca ve Türkçe yapacaktır. Ayrıca Zazaca ve Zazalar üzerine derlediğimiz uluslararası tarihçi, gezginci ve dilbilimcilerin çalışmalarını, önce olduğu dilde, sonra da Zazaca’ya veya Türkçeye aktararak yayınlayacağız." ifadesine yer verilmiştir.
Türkiye'de ise azınlık halklar üzerinde hissedilen asimile etmeye yönelik politikalar terk edilmesi ve iletişim imkanlarının gelişmesi Zazaların kendileri hakkındaki kaynaklara ve bilimsel eserlere ulaşması Zaza milliyetçiliğinin gelişmesini sağlamıştır. Zaza Dil ve Kültür derneklerinin yaygınlaşmış, Zaza Dernekleri Federasyonu kurulmuş ve Demokrasi Zamanı Partisinin (DEZA-PAR) kurulmasıyla Zaza kimliğine daha çok sahiplenilmeye başlanmıştır. 2013 yılında Bingöl Üniversitesi ve Munzur Üniversitesi bünyesinde Zaza Dili ve Edebiyatı kürsüleri kurulmuştur. Zaza Dili ve Edebiyatı bölümlerinde, Zazaların dil ve kimliği üzerine çalışmalar yapılmaktadır. Bingöl Üniversitesi tarafından 2011 yılında düzenlenen I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu ve 2012 yılında düzenlenen II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu ile Zazaca alanındaki birçok konuya dikkat çekilmiş ve Zazaca konusundaki birçok husus gündeme getirilmiştir.
Buna karşın hem Zaza Dili ve Edebiyatı bölümlerinin kurulması hem de Zaza Dili ve Kültürüne yönelik etkinlikler Kürt milliyetçileri tarafından engellenmeye çalışılmış, Avrupa’da Zazalar tarafından organize edilen kültürel aktiviteler Kürt milliyetçisi gruplar tarafından fiili saldırılara maruz kalmış, Avrupa Birliğince İstanbul’da yapılan azınlık grupları toplantısında Zaza katılımcıların konuşmaları Kürt milliyetçisi gruplarca engellenmiş Zaza hareketi hedef gösterilmiş ve PKK Zazalara karşı eylemlerini yoğunlaştırmış, Zaza sivil ve politikacılara saldırılar başlatmıştır. Zaza işadamları ve siviller kaçırılmış ve öldürülmüş, Zaza bölgesindeki inşaat şantiyeleri yakılmış, isçiler kaçırılmış, önde gelen Zaza politikacılara yönelik infazlar gerçekleştirilmiştir.
Zaza faaliyetlerinin artmasının arkasında MİT'in olduğunu ve bunun "Kürt bilincinin gelişimini önlemek" için yapıldığını iddia eden Abdullah Öcalan'a karşın 1996'da Türkiye Demokrasi Federasyonu çıkardığı bir broşürde, PKK'nın Kürt milliyetçiliği yaptığını iddia etmiş ve Zazaların tamamının kendini Kürt olarak görmediğini belirtmiştir.
İdeoloji
Martin van Bruinessen'e göre, Ebubekir Pamukçu, Zaza milliyetçiliğinin öncüsüdür. Ebubekir Pamukçu, yayınladığı dergi ve kitaplarda, Dersim İsyanı ve Şeyh Said İsyanı'nın dini öğeler içermekle birlikte Zaza halk hareketi olduğunu, Zazaların Kürtçü ve Türkçü gibi ideolojiler için harcandığını, Alevi ve Sünni Zazalar arasındaki tarihsel çelişkilerin ve çatışmaların Zazaların kendi ulusal kimlik bilincine varmasının önündeki en büyük engel olduğunu, ulusal bilinç oluşmazsa Zazaların asimile olup tarihten silineceğini iddia etmiştir. Pamukçu'ya göre Zazalar, hem Türk hem de Kürtlerin varlığını inkâr ettiği ayrı bir halktır. Zazaların yaşadığı bölge için ilk defa Zazaistan coğrafi teriminin kullanılmasını önermiştir.
Zaza milliyetçileri, PKK'yı Zaza karşıtlığı ile suçlamaktadır. Bu kesime göre, hem devlet hem de PKK yüzünden Doğu'da Zaza yerleşim bölgeleri boşaltılmıştır. Bu kesim aynı zamanda Zazaların Türkiye devleti ile Kürt kesimler arasında asimile olmasından korkmaktadır.
Eleştiriler
Yakın zamana dek, Türkiye'de Zazaca konuşanların Türkiye, Irak, İran ve Suriye'ye yayılmış geniş Kürt etnik gruplarının bir parçası olduğu düşünülüyordu. Kendilerini Kürt olarak gören Zazalar, Zazaları Kürtlükten ayrı gören Zaza milliyetçiliğine karşı çıkıyor. Genel olarak Kürtler arasında Zaza milliyetçiliğinin Türk istihbarat servislerinin bir işi olduğu şeklinde popüler bir komplo teorisi vardır. Gerçekte de birçok Türk milliyetçisi, Zazaların Kürt olmadığı fikrini destekliyor. Bunun Kürtlerin asimilasyonunu hızlandıracağını ve PKK'ya olan desteği de zayıflatacağını düşünüyorlar.
Almanya'nın Köln şehrinde 13 Haziran 2009'da düzenlenen Dersim Festivalinde, Zaza kültürünü tanıtmak için Kemal Kılıçdaroğlu ve Cem Özdemir'in de davet edildiği bir etkinlik düzenlenmiştir. PKK bu etkinliğe karşı, Russelsheim'da alternatif bir etkinlik düzenlemiş ve Dersim Festivalinin boykot edilmesi çağrısında bulunmuştur.
Türkiye politikasına etkisi
Zaza milliyetçiliği, Türkiye politikalarında Zaza kültürü ve kimliğini korumaktan ziyade, genelde Zazaların Kürt olup olmadığı tartışması üzerinden gitmiştir.
Türkiye'de genel olarak, bilimsel araştırmalara zıt olarak Zazaca dili ve Zazalar, Kürt olarak gösterilmektedir. 2012 yılında RTÜK, Zazacanın sınıflandırmasını uluslararası tasniflere ve dil bilimcilere değil değil Kürt enstitüsüne sormuştur. Akabinde Zazaca dilini, lehçe olarak tanımlanmasına karar vermiştir. Günümüzde, TRT bünyesinde Zazaca yayınları için ayrı bir TV kanalı bulunmamaktadır, TRT Kurdi içinde saatlik yayınlarla yer verilmektedir. 2015 yılında Diyarbakır Zaza Derneği üyeleri, TRT'den sadece Zazaca yayın yapan televizyon kanalı kurmasını talep etti. Milli Eğitim Bakanlığında da Zazaca dili öğretmenlerini Kürtçe lehçesi olarak sunulmaktadır. YÖK bünyesinde ise Bingöl ve Munzur Üniversitelerinde 'Zaza Dili ve Edebiyatı' bölümleri bulunmaktadır.
Zazalar hakkında doktora tezi yazan Rasim Bozbuğa: "Osmanlı Devleti döneminde uygulanmış millet sisteminin Türkiye'de de sürdürüldüğünü belirtmiş, Osmanlı'da farklı etnik gruplar tek bir çatı altında olarak düşünüldüğünü örneğin; Osmanlı'da Makedon kimliği reddedilip Makedonları, Bulgar çatısı altına dahil etmiştir. Makedon milletinin oluşması Osmanlı devleti hakimiyetinden çıkması ile mümkün olabilmiştir. Aynı şekilde Zazalar ve dilleri üzerine ilişkin uygulamada bu millet sistemi alışkanlığın etkileri gözlenmektedir." demiştir.
Ali Tayyar Önder de, devletin politikasını şu şekilde belirtmektedir: "Zazaların, Kürtleştirilme politikalarında maalesef devleti temsil eden insanlardaki bilgisizlik sebebiyledir. Cumhuriyet tarihi ve daha öncesi Osmanlı Devleti döneminde de olduğu gibi kaymakam, asayiş güçleri, tahsildarlar genelde Zazalar ve dillerine Kürt muamelesi yapmıştır. Yöresel halk ise Zaza ve Kürt ayrımını bilmediğinden Kürt olan Kurmançlar gibi, Zazaları da Kürt olarak nitelemiştir. Bugün dahi devletin kendi televizyonunda Zazaca dili, bilimsel verilere zıt olarak Kürtçenin bir lehçesi olarak sınıflandırılmakta olup bu çok vahim bir yanlıştır." demiştir. Osmanlı döneminde Zazaların Kürtlerden ayrı değerlendiren belgeler, gazete yazıları, şair ve yazarların görüşleri de olmuştur.
Recep Tayyip Erdoğan, Zazalar ve Kürtleri ayrı ayrı ifade etmeyi tercih etmiştir. 2009 yılındaki Bingöl mitinginde 'Zaza diyarına hoş geldiniz' pankartı ile karşılanmış ve mitinglerde Türkiye'nin etnik unsurlarını sayarken zaman zaman Zazaları da buna dahil etmiştir. Selahattin Demirtaş ile ilgili bir konuşmasında da Selahattin Demirtaş'a "sen de Zazasın" diye seslenmiştir. Aynı zamannda Bingöl doğumlu Zaza kökenli Cevdet Yılmaz'ı cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atamıştır.
Dönemin, CHP Tunceli milletvekili Hüseyin Aygün "Zazalar ırki olarak da Kürt değillerdir" demiştir.
İYİ Parti genel başkanı Meral Akşener partisinin Diyarbakır kongresinde "İyi Partiyi Kürtler, Türkler, Zazalar kurdu." demiştir.
Gelecek Partisi genel başkanı ve eski başbakan Ahmet Davutoğlu mitinglerinde Türkiye'nin etnik unsurlarını sayarken Zazaları buna dahil etmiştir. "...Nasıl Alpaslan'ın ordusunda Türk obaları, Kürt obaları, Zaza obaları, Anadolu'nun bütün obaları yan yana...", "...Çünkü Zaza, Türkmen, Kürt yiğitler de bizimle..." diyerek açıklamalarında Zazalardan ayrıca bahsetmiştir.
DEVA Partisi genel başkanı ve eski ekonomi bakanı Ali Babacan ve Yeniden Refah Partisi genel başkanı Fatih Erbakan da Zazaca ve Zazaları ayrı olarak ele almıştır. Babacan "Kürtçe şarkılarla Türkçe şarkılar, Zazaca şarkılar, Arapça şarkılar aynı sahnelerde aynı imkanlarla söylenecek." diyerek Türkiye'de konuşulan dilleri sayarken Zazacayı da dahil etmiştir. Benzer şekilde Erbakan da "...Türk'üyle, Kürt'üyle, Arap'ıyla, Çerkez'iyle, Zaza'sıyla 85 milyonu kucaklamak ve aziz milletimize hak ettiği hizmetleri sunmak için bu çalışmalarımızı gerçekleştiriyoruz..." demiştir.
Zazaların büyük çoğunluğunun kendilerini ve dillerini Kürtçeden ayrı olarak Zaza ve Zazaca olarak tanımlamaları ve Zazacanın bilimsel olarak Kürtçeden ayrı bir dil olarak kabul edilmesine rağmen HDP, Zazaları Kürt halkından saymış ve Zazacayı da Kürtçenin bir lehçesi olarak görmüştür. Kendisi de bir Sünni Zaza olan Selahattin Demirtaş, kendisini Kürt olarak tanımlamış ve Zazaca'yı Kürtçenin bir lehçesi olarak ifade etmiştir. HDP Siirt milletvekili Kadri Yıldırım 'Kurmanci 11, Zazaca 1 olmak üzere toplam 12 Kürtçe öğretmen atandığını' belirtirken Zazaca'yı da Kürtçe arasında saymıştır. 2013 yılında, BDP Tunceli Milletvekili Sebahat Tuncel de 'Zazalar da Kürt' demiştir. 25 ve 26. dönem HDP Batman milletvekilliği yapmış Altan Tan , kendisiyle yapılan söyleşide: "Bugün Kürtçe için konuştuğumuz konular, Kürt sorunu çözüldükten sonra Zazaca için konuşulacak." demiştir.
Hüda Par Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu, 'Zazalar Kürt müdür değil midir' tartışmasını 'Müslümanlar arasına sokulan bir fitne' olarak yorumlamıştır.
Zazalar tarafından kurulan, Demokrasi Zamanı Partisi genel başkanı parti ile ilgili verdiği röportajda: "Geçmişte de Türkiye Cumhuriyeti Kürtleri dağlık Türkler olarak tanımlıyordu. Şimdi de Kürt arkadaşlar Zazacayı Kürtçenin bir lehçesi olarak görüyorlar. Zaza halkının varlığını önemsemediler. Önemseseydiler böyle bir siyasi harekete de gerek kalmazdı." demiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Murat Yetkin: Türkiye'de kaç Kürt, kaç Sünni, kaç Alevi yaşıyor?". gazeteduvar.com.tr. 19 Kasım 2019. 2 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- ^ Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Raporu 4 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. KONDA. November 2019
- ^ a b Yeğen, M., TOL, U. U., & ÇALIŞKAN, M. A. (2015). Kürt Seçmenlerin Oy Verme Dinamikleri: Kuzeydoğu-Ortadoğu ve Güneydoğu Anadolu Alt Bölgelerinde Seçmenin Siyasal Tercihlerinin Sosyolojik Analizi.
- ^ Bozbuga, R. (2013). Türkiye’nin Bir Rengi: Zazalar. Türkiye Günlüğü, 113.
- ^ Encyclopedia of the Stateless Nations: S-Z James Minahan, Peter T. Wendel
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2015.
- ^ Bozbuga, R. (2013). Türkiye’nin Bir Rengi: Zazalar. Türkiye Günlüğü, 113
- ^ Selcan, Z. (2004). Zaza Dilinin Gelişimi.
- ^ . Taraf. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2016.
- ^ "Dersim'in siyasi tarihi çalışmaları ve siyasal görüşler" (PDF). Kebikecdergi. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 14 Temmuz 2016.
- ^ Pamukçu, Ebubekir (1992). "Önsöz". Ware, 1. s. 2. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020.
- ^ Indigenous Peoples: An Encyclopedia of Culture, History, and Threats to . Victoria R. Williams
- ^ a b Bozbuğa, R. (2014). Bilinmeyen Halk: Zazalar . Akademik Hassasiyetler, 1 (1), 50-68 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademik-hassasiyetler/issue/56457/784689 25 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020.
- ^ I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu Bildiri Kitabı. Bingöl Üniversitesi Yayınları. 2011. s. 7. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ ^ Bozbuga, R. (2013). Türkiye’nin Bir Rengi: Zazalar. Türkiye Günlüğü, 113.
- ^ Unpublished interview by Paul White with PKK leader Abdullah Ocalan, at the Mahsum Korkmaz Akademisi, Lebanon, July 2, 1992.
- ^ . 22 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2015.
- ^ Keskin, Mesut. Zazaca Üzerine Notlar 29 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2015.
- ^ Zulfü Selcan, Grammatik der Zaza-Sprache, Nord-Dialekt (Dersim-Dialekt), Wissenschaft & Technik Verlag, Berlin, 1998, p. 23.
- ^ . 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2015.
- ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2015.
- ^ "Kürtçe bir Dil'dir Zazaca, Soranice ve Kırmançi ise Lehçe Bilgin Nevin 14.05.2012". 2 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2022.
- ^ "TRT Zaza kurulsun' talebi". 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
- ^ "Kürtçe öğretmenliğe sadece üç yeni kontenjan: 76'dan 79'a çıkacak". 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2022.
- ^ "Zaza Dili ve Edebiyatı Taban Puanları". 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2022.
- ^ "Türkiye'nin bir rengi Zazalar". 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.
- ^ Kimlikleşme kavşağında Zaza kimliği ve Zaza hareketi, Bozbuğa Rasim 2019
- ^ Ali Tayyar Önder, Türkiye’nin Etnik Yapısı, Ankara 1998, s.111.
- ^ "Osmanlıda kaynaklarıyla Zazalara bakış". 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
- ^ https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/147113/-biz-bu-topraklarda-bin []
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
- ^ "İyi Partiyi Kürtler, Türkler, Zazalar kurdu". 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2022.
- ^ Lutwig Paul, "Zazaki", Gernot Windfuhr, Iranian Languages, Routledge, 2012, , Chapter Nine.
- ^ http://www.bugun.com.tr/17-yasinda-ogrendim-861001.html[]
- ^ "Zazaca ap ayrı dil ama". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2015.
- ^ . 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Haziran 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Zaza milliyetciligi veya Zazacilik Zazalarin Kurtler ve Turklerden ayri millet oldugunu savunan Zaza kulturel kimligini ve birligini destekleyen bir siyasi milliyetcilik bicimidir KONDA Arastirma ve Danismanlik in 2019 yilinda gerceklestirdigi ulusal arastirmaya gore Zazalar Turkler Kurtler ve Araplardan sonra Turkiye deki dorduncu en buyuk etnik kimligi olusturmaktadir Zazalarin da dahil oldugu bir arastirmada Zazalarin buyuk cogunlugunun kendilerini ve dillerini Kurtceden ayri olarak Zaza ve Zazaca olarak tanimladiklari tespit edilmistir TarihceEbubekir Pamukcu Zaza dergilerini tanitiyor 1987 Avrupa ya goc ve Turkiye deki iletisim imkanlarinin gelismesi Zazalarin kendileri hakkindaki kaynaklara ve bilimsel eserlere ulasmasini saglamis akabinde once Avrupa daki Zazalar arasinda daha sonra da Turkiye deki Zazalar arasinda Zaza kimligi guclenmeye baslamistir Gocler sonrasi Avrupa daki Zaza diasporasi 1980 lerde kulturel ve edebi canlanma yasamistir Bu noktada Kurt milliyetcilerinin Avrupa da Zaza dilinde yayinlar yapilmasini engellemeye calismalari bu konuda sert baskilar yapmalari ve Zazacanin yazi dili olmasina karsi cikmalari Zaza milliyetciligini gelistirmistir Bir diger onemli faktor olarak Avrupa daki Zazalar ana dilleri Zazacaya daha fazla hakim olmus ve bu durum Zaza milliyetciliginin gelismesine uygun ortam hazirlamistir Ayni zamanda Zazalar uzerine yapilan bilimsel calismalarin Zazalarin ayri bir halk ve Zazacanin ayri bir dil oldugunu ispat etmeleri Mackenzie Minorsky Karl Hadank gibi akademisyenlerin Zazacanin Kurtcenin bir lehcesi olmadigini kesin olarak ispat etmeleri de Zaza kimliginin gelismesinin bir diger belirleyicisi olmustur Nitekim 1932 yilinda Zazacanin ilk kapsamli bilimsel gramerini yazip Zaza dilinin bilimsel yerini tespit eden Hadank da calismalarinin Kurt dil bilimci Celadet Bedir Han tarafindan engellenmek istedigini ve Zazacaya gosterdigi yuksek ilginin Bedir Han tarafindan hos karsilanmadigini ifade etmistir Kurt milliyetcilerinin sert baskilarina ragmen Avrupa daki Zaza yazarlar Zaza dilinde yayinlar cikarmayi basarmistir Bu donemde Zaza yazar Ebubekir Pamukcu nun Avrupa da cikardigi Ayre 1985 Piya 1988 gibi tamamen Zazaca olan dergilerin yayinlanmasi Zaza kimliginin gelismesine katkida bulunmustur Pamukcu Zazalar in kimlikleri uzun zamandan beri hem devlet hem de Kurtler tarafindan reddedilen ayri bir halk oldugunu belirtmistir 1992 yilinda cikmaya baslayan bir diger dergi Ware derginin onsozunde Ware bir Zaza dili ve edebiyati dergisidir Yayinini Zazacanin yani sira Almanca ve Turkce yapacaktir Ayrica Zazaca ve Zazalar uzerine derledigimiz uluslararasi tarihci gezginci ve dilbilimcilerin calismalarini once oldugu dilde sonra da Zazaca ya veya Turkceye aktararak yayinlayacagiz ifadesine yer verilmistir Turkiye de ise azinlik halklar uzerinde hissedilen asimile etmeye yonelik politikalar terk edilmesi ve iletisim imkanlarinin gelismesi Zazalarin kendileri hakkindaki kaynaklara ve bilimsel eserlere ulasmasi Zaza milliyetciliginin gelismesini saglamistir Zaza Dil ve Kultur derneklerinin yayginlasmis Zaza Dernekleri Federasyonu kurulmus ve Demokrasi Zamani Partisinin DEZA PAR kurulmasiyla Zaza kimligine daha cok sahiplenilmeye baslanmistir 2013 yilinda Bingol Universitesi ve Munzur Universitesi bunyesinde Zaza Dili ve Edebiyati kursuleri kurulmustur Zaza Dili ve Edebiyati bolumlerinde Zazalarin dil ve kimligi uzerine calismalar yapilmaktadir Bingol Universitesi tarafindan 2011 yilinda duzenlenen I Uluslararasi Zaza Dili Sempozyumu ve 2012 yilinda duzenlenen II Uluslararasi Zaza Tarihi ve Kulturu Sempozyumu ile Zazaca alanindaki bircok konuya dikkat cekilmis ve Zazaca konusundaki bircok husus gundeme getirilmistir Buna karsin hem Zaza Dili ve Edebiyati bolumlerinin kurulmasi hem de Zaza Dili ve Kulturune yonelik etkinlikler Kurt milliyetcileri tarafindan engellenmeye calisilmis Avrupa da Zazalar tarafindan organize edilen kulturel aktiviteler Kurt milliyetcisi gruplar tarafindan fiili saldirilara maruz kalmis Avrupa Birligince Istanbul da yapilan azinlik gruplari toplantisinda Zaza katilimcilarin konusmalari Kurt milliyetcisi gruplarca engellenmis Zaza hareketi hedef gosterilmis ve PKK Zazalara karsi eylemlerini yogunlastirmis Zaza sivil ve politikacilara saldirilar baslatmistir Zaza isadamlari ve siviller kacirilmis ve oldurulmus Zaza bolgesindeki insaat santiyeleri yakilmis isciler kacirilmis onde gelen Zaza politikacilara yonelik infazlar gerceklestirilmistir Zaza faaliyetlerinin artmasinin arkasinda MIT in oldugunu ve bunun Kurt bilincinin gelisimini onlemek icin yapildigini iddia eden Abdullah Ocalan a karsin 1996 da Turkiye Demokrasi Federasyonu cikardigi bir brosurde PKK nin Kurt milliyetciligi yaptigini iddia etmis ve Zazalarin tamaminin kendini Kurt olarak gormedigini belirtmistir IdeolojiZazacanin uc ana lehce grubu Kuzey Zazacasi Merkezi Zazaca Guney Zazacasi Martin van Bruinessen e gore Ebubekir Pamukcu Zaza milliyetciliginin oncusudur Ebubekir Pamukcu yayinladigi dergi ve kitaplarda Dersim Isyani ve Seyh Said Isyani nin dini ogeler icermekle birlikte Zaza halk hareketi oldugunu Zazalarin Kurtcu ve Turkcu gibi ideolojiler icin harcandigini Alevi ve Sunni Zazalar arasindaki tarihsel celiskilerin ve catismalarin Zazalarin kendi ulusal kimlik bilincine varmasinin onundeki en buyuk engel oldugunu ulusal bilinc olusmazsa Zazalarin asimile olup tarihten silinecegini iddia etmistir Pamukcu ya gore Zazalar hem Turk hem de Kurtlerin varligini inkar ettigi ayri bir halktir Zazalarin yasadigi bolge icin ilk defa Zazaistan cografi teriminin kullanilmasini onermistir Zaza milliyetcileri PKK yi Zaza karsitligi ile suclamaktadir Bu kesime gore hem devlet hem de PKK yuzunden Dogu da Zaza yerlesim bolgeleri bosaltilmistir Bu kesim ayni zamanda Zazalarin Turkiye devleti ile Kurt kesimler arasinda asimile olmasindan korkmaktadir ElestirilerYakin zamana dek Turkiye de Zazaca konusanlarin Turkiye Irak Iran ve Suriye ye yayilmis genis Kurt etnik gruplarinin bir parcasi oldugu dusunuluyordu Kendilerini Kurt olarak goren Zazalar Zazalari Kurtlukten ayri goren Zaza milliyetciligine karsi cikiyor Genel olarak Kurtler arasinda Zaza milliyetciliginin Turk istihbarat servislerinin bir isi oldugu seklinde populer bir komplo teorisi vardir Gercekte de bircok Turk milliyetcisi Zazalarin Kurt olmadigi fikrini destekliyor Bunun Kurtlerin asimilasyonunu hizlandiracagini ve PKK ya olan destegi de zayiflatacagini dusunuyorlar Almanya nin Koln sehrinde 13 Haziran 2009 da duzenlenen Dersim Festivalinde Zaza kulturunu tanitmak icin Kemal Kilicdaroglu ve Cem Ozdemir in de davet edildigi bir etkinlik duzenlenmistir PKK bu etkinlige karsi Russelsheim da alternatif bir etkinlik duzenlemis ve Dersim Festivalinin boykot edilmesi cagrisinda bulunmustur Turkiye politikasina etkisiZaza milliyetciligi Turkiye politikalarinda Zaza kulturu ve kimligini korumaktan ziyade genelde Zazalarin Kurt olup olmadigi tartismasi uzerinden gitmistir Turkiye de genel olarak bilimsel arastirmalara zit olarak Zazaca dili ve Zazalar Kurt olarak gosterilmektedir 2012 yilinda RTUK Zazacanin siniflandirmasini uluslararasi tasniflere ve dil bilimcilere degil degil Kurt enstitusune sormustur Akabinde Zazaca dilini lehce olarak tanimlanmasina karar vermistir Gunumuzde TRT bunyesinde Zazaca yayinlari icin ayri bir TV kanali bulunmamaktadir TRT Kurdi icinde saatlik yayinlarla yer verilmektedir 2015 yilinda Diyarbakir Zaza Dernegi uyeleri TRT den sadece Zazaca yayin yapan televizyon kanali kurmasini talep etti Milli Egitim Bakanliginda da Zazaca dili ogretmenlerini Kurtce lehcesi olarak sunulmaktadir YOK bunyesinde ise Bingol ve Munzur Universitelerinde Zaza Dili ve Edebiyati bolumleri bulunmaktadir Zazalar hakkinda doktora tezi yazan Rasim Bozbuga Osmanli Devleti doneminde uygulanmis millet sisteminin Turkiye de de surduruldugunu belirtmis Osmanli da farkli etnik gruplar tek bir cati altinda olarak dusunuldugunu ornegin Osmanli da Makedon kimligi reddedilip Makedonlari Bulgar catisi altina dahil etmistir Makedon milletinin olusmasi Osmanli devleti hakimiyetinden cikmasi ile mumkun olabilmistir Ayni sekilde Zazalar ve dilleri uzerine iliskin uygulamada bu millet sistemi aliskanligin etkileri gozlenmektedir demistir Ali Tayyar Onder de devletin politikasini su sekilde belirtmektedir Zazalarin Kurtlestirilme politikalarinda maalesef devleti temsil eden insanlardaki bilgisizlik sebebiyledir Cumhuriyet tarihi ve daha oncesi Osmanli Devleti doneminde de oldugu gibi kaymakam asayis gucleri tahsildarlar genelde Zazalar ve dillerine Kurt muamelesi yapmistir Yoresel halk ise Zaza ve Kurt ayrimini bilmediginden Kurt olan Kurmanclar gibi Zazalari da Kurt olarak nitelemistir Bugun dahi devletin kendi televizyonunda Zazaca dili bilimsel verilere zit olarak Kurtcenin bir lehcesi olarak siniflandirilmakta olup bu cok vahim bir yanlistir demistir Osmanli doneminde Zazalarin Kurtlerden ayri degerlendiren belgeler gazete yazilari sair ve yazarlarin gorusleri de olmustur Recep Tayyip Erdogan Zazalar ve Kurtleri ayri ayri ifade etmeyi tercih etmistir 2009 yilindaki Bingol mitinginde Zaza diyarina hos geldiniz pankarti ile karsilanmis ve mitinglerde Turkiye nin etnik unsurlarini sayarken zaman zaman Zazalari da buna dahil etmistir Selahattin Demirtas ile ilgili bir konusmasinda da Selahattin Demirtas a sen de Zazasin diye seslenmistir Ayni zamannda Bingol dogumlu Zaza kokenli Cevdet Yilmaz i cumhurbaskani yardimcisi olarak atamistir Donemin CHP Tunceli milletvekili Huseyin Aygun Zazalar irki olarak da Kurt degillerdir demistir IYI Parti genel baskani Meral Aksener partisinin Diyarbakir kongresinde Iyi Partiyi Kurtler Turkler Zazalar kurdu demistir Gelecek Partisi genel baskani ve eski basbakan Ahmet Davutoglu mitinglerinde Turkiye nin etnik unsurlarini sayarken Zazalari buna dahil etmistir Nasil Alpaslan in ordusunda Turk obalari Kurt obalari Zaza obalari Anadolu nun butun obalari yan yana Cunku Zaza Turkmen Kurt yigitler de bizimle diyerek aciklamalarinda Zazalardan ayrica bahsetmistir DEVA Partisi genel baskani ve eski ekonomi bakani Ali Babacan ve Yeniden Refah Partisi genel baskani Fatih Erbakan da Zazaca ve Zazalari ayri olarak ele almistir Babacan Kurtce sarkilarla Turkce sarkilar Zazaca sarkilar Arapca sarkilar ayni sahnelerde ayni imkanlarla soylenecek diyerek Turkiye de konusulan dilleri sayarken Zazacayi da dahil etmistir Benzer sekilde Erbakan da Turk uyle Kurt uyle Arap iyla Cerkez iyle Zaza siyla 85 milyonu kucaklamak ve aziz milletimize hak ettigi hizmetleri sunmak icin bu calismalarimizi gerceklestiriyoruz demistir Zazalarin buyuk cogunlugunun kendilerini ve dillerini Kurtceden ayri olarak Zaza ve Zazaca olarak tanimlamalari ve Zazacanin bilimsel olarak Kurtceden ayri bir dil olarak kabul edilmesine ragmen HDP Zazalari Kurt halkindan saymis ve Zazacayi da Kurtcenin bir lehcesi olarak gormustur Kendisi de bir Sunni Zaza olan Selahattin Demirtas kendisini Kurt olarak tanimlamis ve Zazaca yi Kurtcenin bir lehcesi olarak ifade etmistir HDP Siirt milletvekili Kadri Yildirim Kurmanci 11 Zazaca 1 olmak uzere toplam 12 Kurtce ogretmen atandigini belirtirken Zazaca yi da Kurtce arasinda saymistir 2013 yilinda BDP Tunceli Milletvekili Sebahat Tuncel de Zazalar da Kurt demistir 25 ve 26 donem HDP Batman milletvekilligi yapmis Altan Tan kendisiyle yapilan soyleside Bugun Kurtce icin konustugumuz konular Kurt sorunu cozuldukten sonra Zazaca icin konusulacak demistir Huda Par Genel Baskani Zekeriya Yapicioglu Zazalar Kurt mudur degil midir tartismasini Muslumanlar arasina sokulan bir fitne olarak yorumlamistir Zazalar tarafindan kurulan Demokrasi Zamani Partisi genel baskani parti ile ilgili verdigi roportajda Gecmiste de Turkiye Cumhuriyeti Kurtleri daglik Turkler olarak tanimliyordu Simdi de Kurt arkadaslar Zazacayi Kurtcenin bir lehcesi olarak goruyorlar Zaza halkinin varligini onemsemediler Onemseseydiler boyle bir siyasi harekete de gerek kalmazdi demistir Ayrica bakinizZazalar ZazanaKaynakca Murat Yetkin Turkiye de kac Kurt kac Sunni kac Alevi yasiyor gazeteduvar com tr 19 Kasim 2019 2 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Eylul 2021 Turkiye de Toplumsal Cinsiyet Raporu 4 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde KONDA November 2019 a b Yegen M TOL U U amp CALISKAN M A 2015 Kurt Secmenlerin Oy Verme Dinamikleri Kuzeydogu Ortadogu ve Guneydogu Anadolu Alt Bolgelerinde Secmenin Siyasal Tercihlerinin Sosyolojik Analizi Bozbuga R 2013 Turkiye nin Bir Rengi Zazalar Turkiye Gunlugu 113 Encyclopedia of the Stateless Nations S Z James Minahan Peter T Wendel a b Arsivlenmis kopya 10 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2015 Bozbuga R 2013 Turkiye nin Bir Rengi Zazalar Turkiye Gunlugu 113 Selcan Z 2004 Zaza Dilinin Gelisimi Taraf 7 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Temmuz 2016 Dersim in siyasi tarihi calismalari ve siyasal gorusler PDF Kebikecdergi 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 14 Temmuz 2016 Pamukcu Ebubekir 1992 Onsoz Ware 1 s 2 Erisim tarihi 20 Nisan 2020 Indigenous Peoples An Encyclopedia of Culture History and Threats to Victoria R Williams a b Bozbuga R 2014 Bilinmeyen Halk Zazalar Akademik Hassasiyetler 1 1 50 68 Retrieved from https dergipark org tr tr pub akademik hassasiyetler issue 56457 784689 25 Kasim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mart 2020 I Uluslararasi Zaza Dili Sempozyumu Bildiri Kitabi Bingol Universitesi Yayinlari 2011 s 7 Erisim tarihi 15 Nisan 2020 Arsivlenmis kopya 25 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2023 Arsivlenmis kopya 25 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2023 Arsivlenmis kopya 25 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2023 Arsivlenmis kopya 25 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2023 Arsivlenmis kopya 25 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2023 Bozbuga R 2013 Turkiye nin Bir Rengi Zazalar Turkiye Gunlugu 113 Unpublished interview by Paul White with PKK leader Abdullah Ocalan at the Mahsum Korkmaz Akademisi Lebanon July 2 1992 22 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Eylul 2015 Keskin Mesut Zazaca Uzerine Notlar 29 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arsivlenmis kopya 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2015 Zulfu Selcan Grammatik der Zaza Sprache Nord Dialekt Dersim Dialekt Wissenschaft amp Technik Verlag Berlin 1998 p 23 21 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Eylul 2015 a b c Arsivlenmis kopya 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2015 Kurtce bir Dil dir Zazaca Soranice ve Kirmanci ise Lehce Bilgin Nevin 14 05 2012 2 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Agustos 2022 TRT Zaza kurulsun talebi 18 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2022 Kurtce ogretmenlige sadece uc yeni kontenjan 76 dan 79 a cikacak 17 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Agustos 2022 Zaza Dili ve Edebiyati Taban Puanlari 17 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Agustos 2022 Turkiye nin bir rengi Zazalar 26 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Agustos 2022 Kimliklesme kavsaginda Zaza kimligi ve Zaza hareketi Bozbuga Rasim 2019 Ali Tayyar Onder Turkiye nin Etnik Yapisi Ankara 1998 s 111 Osmanlida kaynaklariyla Zazalara bakis 18 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2022 https www tccb gov tr haberler 410 147113 biz bu topraklarda bin yalin URL Arsivlenmis kopya 26 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2023 Arsivlenmis kopya 26 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2023 Arsivlenmis kopya 13 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Eylul 2015 Arsivlenmis kopya 6 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2023 Iyi Partiyi Kurtler Turkler Zazalar kurdu 1 Subat 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2023 Arsivlenmis kopya 8 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2023 Arsivlenmis kopya 9 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Kasim 2022 Lutwig Paul Zazaki Gernot Windfuhr Iranian Languages Routledge 2012 ISBN 978 0 7007 1131 4 Chapter Nine http www bugun com tr 17 yasinda ogrendim 861001 html olu kirik baglanti Zazaca ap ayri dil ama 24 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Haziran 2021 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Eylul 2015 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mart 2020