Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zeki Baştımar (1905, Sürmene – 1974, Doğu Berlin), tarihsel Türkiye Komünist Partisinin (TKP) 1959-1973 yılları arasında liderliğini üstlenen komünist siyasetçi, çevirmen, yazar.
| Zeki Baştımar | |
|---|---|
| Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi 1. Sekreteri | |
| Görev süresi 1962 - 24 Mayıs 1973 | |
| Yerine geldiği | Şefik Hüsnü (Merkez Komitesi Genel Sekreteri) |
| Yerine gelen | İsmail Bilen (Merkez Komitesi Genel Sekreteri) |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1905 Sürmene, Trabzon, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 18 Kasım 1974 (69 yaşında) Berlin, Doğu Almanya |
| Vatandaşlığı | Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye, Sovyetler Birliği |
| Milliyeti | Türk |
| Partisi | Türkiye Komünist Partisi |
| Evlilik(ler) | Gertrude |
| Bitirdiği okul | Trabzon Öğretmen Okulu, Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi |
| Mesleği | Siyasetçi · çevirmen · yazar |
| Takma adı | Yakub Demir, Aydın, Petrov |
İlk yılları
Hafız Mehmet Bey'in de yeğeni olan Zeki Baştımar 1905'te Trabzon'un Sürmene ilçesinin Baştımar köyünde doğdu. Babası Hacı Yakupoğullarından Muhammed, annesi Huriye Hanım'dır. Altı yaşındayken babası ölüp annesi yeni bir evlilik yapınca amcası İbrahim Baştımar'ın yanına verildi. 1922'de Trabzon Öğretmen Okulunu bitirdi.
1926 yılında TKP Trabzon örgütü aracılığıyla öğrenim görmek üzere Sovyetler Birliği’ne gitti. 1926-1929 yılları arasında Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesinde (KUTV) Aydın takma adıyla eğitim gördü. 1929'da Sovyet komünist partisine üye kabul edildi.
1929’da İstanbul’a dönerek TKP faaliyetlerinde aktif yer aldı. 1929 yazında parti içinde Nâzım Hikmet liderliğindeki muhalefet hareketinin Pavli Adası Konferansına katıldı. Fakat bir süre sonra bu gruptan ayrılıp Şefik Hüsnü liderliğinde yeniden örgütlenen merkez saflarında yer aldı. 1932’deki TKP 2. Konferansına (Defterdar Konferansı) katılarak Merkez Komitesi üyesi oldu. 1932 tutuklamasında 1 yıla yakın tutuklu kaldı, 1933’te Politbüro üyesi oldu.
Şubat 1934'te tekrar Moskova’ya giderek hem KUTV’da özel eğitim aldı, hem de eğitmenlik yaptı. 1935’teki Komintern 7. Kongresinde Şefik Hüsnü ile birlikte TKP’yi temsil etti. 1937’de Komintern’in TKP ile ilgili aldığı desantralizasyon kararı ardından TKP MK üyesi olarak tekrar Türkiye’ye dönerek Ankara'ya yerleşti. İngilizce, Fransızca ve Rusça bilen Zeki Baştımar, burada Başvekalet Kütüphanesinde çevirmen olarak çalışıp kitap çevirileri yaptı. Tolstoy’un Harp ve Sulh (Nâzım Hikmet'le), Hacı Murat, Çehov'un Mujikler, Maske, Köylüler, Pahalı Dersler, Yazlıkçılar, Sayfiyede, Puşkin’in Erzurum Yolculuğu adlı eserlerini Türkçeye çevirdi. Ayrıca Ses, Yeni Edebiyat, Adımlar, Söz dergilerinde incelemeleri yayımlandı.
1947’de TKP MK Teşkilat Sekreterliği görevini üstlenince İstanbul’a taşınarak burada partinin örgütlenme çalışmalarını yönetti. Bu dönemde yasal Nuh’un Gemisi ve Barış dergileri yayınlandı.
Genel Sekreter
1951 Tevkifatı adıyla anılan Türkiye Komünist Partisi davalarında en büyük ceza olan, on sene ağır hapis ve sekiz sene dört ay Amasya'da nezaret cezası aldı. İstanbul, Adana, Dalaman, Ankara cezaevlerinde 7,5 yıl kaldıktan sonra Mayıs 1959’da tahliye olarak İstanbul’a döndü. Trabzon’dan arkadaşı Cemal Reşit Eyüboğlu ile Yedi Gün Yayınevini kurdu. 1961'de L. Tolstoy: Hayatı, Eserleri, Fikirleri (1961) ve Çehov: Hayatı ve Sanat Hikâyesi (1961) adlı incelemeleri yayımlandı.
Ağustos 1961’de yurt dışına çıktı. Sofya üzerinden Moskova’ya giderek aynı yılın sonlarında yapılan SBKP 22. Kongresinde Yakub Demir adıyla TKP’yi temsilen konuşma yaptı. 1962 yılında TKP MK Dış Büro Birinci Sekreteri olarak Nisan 1962’de Leipzig’de TKP'nin yurt dışı aktifleriyle bir toplantı düzenledi. Leipzig Konferansı da denilen bu toplantıda isim vermeksizin bir yandan önceki TKP Genel Sekreteri Şefik Hüsnü'ye yönelik olarak partiyi 1946'da legal faaliyete geçirerek polis sızmasına yol açmak ve Sovyetler'deki Stalin kültünün TKP'ye de parti liderinin emirlerine körü körüne itaat şeklinde yansıması eleştirilerinde bulunurken, bir yandan ülke içindeki TKP yöneticilerinden Reşat Fuat Baraner ve Mihri Belli'yi "likidatörlük" ve "provokatörlük" ile suçladı. 1965’te Dış Büro içinde yaşanan tartışma ve ayrılıkların ardından Yakub Demir (Zeki Baştımar), Marat Bostancı (İsmail Bilen) ve Ahmet Saydan (Aram Pehlivanyan) yeni Dış Büroyu oluşturdular.
Yakub Demir’in Merkez Komitesi Birinci Sekreterliği döneminde, 1958’de İsmail Bilen yönetiminde kurulmuş Bizim Radyo yayınlarının yanı sıra 1960’ların ilk yarısında Yurdun Sesi ve Yeni Çağ dergileri, 1967’den itibaren TKP’nin Sesi radyosu, 1970’ten itibaren Durum bülteni yayınlanmaya başladı. 1965’ten itibaren kadro yetiştirmek üzere Moskova’ya ve Bulgaristan'daki parti okuluna öğrenci grupları gönderilmeye yeniden başlandı. 1967’den itibaren Batı Avrupa ülkelerindeki Türk göçmenler ve öğrenciler arasında örgütlenme çalışmaları başlatıldı, legal örgütler kurulması ve yayınlar çıkarılmasına gidildi.
Kasım 1971'de ilk kez beyin kanaması ve kısmi felç geçiren Zeki Baştımar’ın rahatsızlığı bir yıl sonra tekrarladı. Mart 1973'te Doğu Almanya'da doktorlar iş göremez raporu verdikten sonra, Mayıs 1973’te görevinden alındı.
Ölümü
18 Kasım 1974’te ölen Zeki Baştımar, iktidardaki Almanya Sosyalist Birlik Partisi MK yayın organı Neues Deutschland gazetesinde çalışan Gertrude ile evli ve bir çocuk babasıydı.
Mezarı Leipzig Güney Mezarlığında Faşizm Vahşeti Kurbanlarına ayrılmış anıtsal bölümdedir.
Kaynakça
- Erden Akbulut, Zeki Baştımar: Yaşam Öyküsü, Mektuplar, Yazılar 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Genişletilmiş 2. Baskı, TÜSTAV.
- Zeki Baştımar web sayfası, Can yayınları 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Zeki Baştımar web sayfası, KitapYurdu.com 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Zeki Baştımar web sayfası, 1000kitap.com 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Gün Benderli, Su Başında Durmuşuz.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zeki Bastimar 1905 Surmene 1974 Dogu Berlin tarihsel Turkiye Komunist Partisinin TKP 1959 1973 yillari arasinda liderligini ustlenen komunist siyasetci cevirmen yazar Zeki BastimarTurkiye Komunist Partisi Merkez Komitesi 1 SekreteriGorev suresi 1962 24 Mayis 1973Yerine geldigi Sefik Husnu Merkez Komitesi Genel Sekreteri Yerine gelen Ismail Bilen Merkez Komitesi Genel Sekreteri Kisisel bilgilerDogum 1905 Surmene Trabzon Osmanli ImparatorluguOlum 18 Kasim 1974 69 yasinda Berlin Dogu AlmanyaVatandasligi Osmanli Imparatorlugu Turkiye Sovyetler BirligiMilliyeti TurkPartisi Turkiye Komunist PartisiEvlilik ler GertrudeBitirdigi okul Trabzon Ogretmen Okulu Dogu Emekcileri Komunist UniversitesiMeslegi Siyasetci cevirmen yazarTakma adi Yakub Demir Aydin PetrovIlk yillariHafiz Mehmet Bey in de yegeni olan Zeki Bastimar 1905 te Trabzon un Surmene ilcesinin Bastimar koyunde dogdu Babasi Haci Yakupogullarindan Muhammed annesi Huriye Hanim dir Alti yasindayken babasi olup annesi yeni bir evlilik yapinca amcasi Ibrahim Bastimar in yanina verildi 1922 de Trabzon Ogretmen Okulunu bitirdi 1926 yilinda TKP Trabzon orgutu araciligiyla ogrenim gormek uzere Sovyetler Birligi ne gitti 1926 1929 yillari arasinda Dogu Emekcileri Komunist Universitesinde KUTV Aydin takma adiyla egitim gordu 1929 da Sovyet komunist partisine uye kabul edildi 1929 da Istanbul a donerek TKP faaliyetlerinde aktif yer aldi 1929 yazinda parti icinde Nazim Hikmet liderligindeki muhalefet hareketinin Pavli Adasi Konferansina katildi Fakat bir sure sonra bu gruptan ayrilip Sefik Husnu liderliginde yeniden orgutlenen merkez saflarinda yer aldi 1932 deki TKP 2 Konferansina Defterdar Konferansi katilarak Merkez Komitesi uyesi oldu 1932 tutuklamasinda 1 yila yakin tutuklu kaldi 1933 te Politburo uyesi oldu Subat 1934 te tekrar Moskova ya giderek hem KUTV da ozel egitim aldi hem de egitmenlik yapti 1935 teki Komintern 7 Kongresinde Sefik Husnu ile birlikte TKP yi temsil etti 1937 de Komintern in TKP ile ilgili aldigi desantralizasyon karari ardindan TKP MK uyesi olarak tekrar Turkiye ye donerek Ankara ya yerlesti Ingilizce Fransizca ve Rusca bilen Zeki Bastimar burada Basvekalet Kutuphanesinde cevirmen olarak calisip kitap cevirileri yapti Tolstoy un Harp ve Sulh Nazim Hikmet le Haci Murat Cehov un Mujikler Maske Koyluler Pahali Dersler Yazlikcilar Sayfiyede Puskin in Erzurum Yolculugu adli eserlerini Turkceye cevirdi Ayrica Ses Yeni Edebiyat Adimlar Soz dergilerinde incelemeleri yayimlandi 1947 de TKP MK Teskilat Sekreterligi gorevini ustlenince Istanbul a tasinarak burada partinin orgutlenme calismalarini yonetti Bu donemde yasal Nuh un Gemisi ve Baris dergileri yayinlandi Genel Sekreter1951 Tevkifati adiyla anilan Turkiye Komunist Partisi davalarinda en buyuk ceza olan on sene agir hapis ve sekiz sene dort ay Amasya da nezaret cezasi aldi Istanbul Adana Dalaman Ankara cezaevlerinde 7 5 yil kaldiktan sonra Mayis 1959 da tahliye olarak Istanbul a dondu Trabzon dan arkadasi Cemal Resit Eyuboglu ile Yedi Gun Yayinevini kurdu 1961 de L Tolstoy Hayati Eserleri Fikirleri 1961 ve Cehov Hayati ve Sanat Hikayesi 1961 adli incelemeleri yayimlandi Agustos 1961 de yurt disina cikti Sofya uzerinden Moskova ya giderek ayni yilin sonlarinda yapilan SBKP 22 Kongresinde Yakub Demir adiyla TKP yi temsilen konusma yapti 1962 yilinda TKP MK Dis Buro Birinci Sekreteri olarak Nisan 1962 de Leipzig de TKP nin yurt disi aktifleriyle bir toplanti duzenledi Leipzig Konferansi da denilen bu toplantida isim vermeksizin bir yandan onceki TKP Genel Sekreteri Sefik Husnu ye yonelik olarak partiyi 1946 da legal faaliyete gecirerek polis sizmasina yol acmak ve Sovyetler deki Stalin kultunun TKP ye de parti liderinin emirlerine koru korune itaat seklinde yansimasi elestirilerinde bulunurken bir yandan ulke icindeki TKP yoneticilerinden Resat Fuat Baraner ve Mihri Belli yi likidatorluk ve provokatorluk ile sucladi 1965 te Dis Buro icinde yasanan tartisma ve ayriliklarin ardindan Yakub Demir Zeki Bastimar Marat Bostanci Ismail Bilen ve Ahmet Saydan Aram Pehlivanyan yeni Dis Buroyu olusturdular Yakub Demir in Merkez Komitesi Birinci Sekreterligi doneminde 1958 de Ismail Bilen yonetiminde kurulmus Bizim Radyo yayinlarinin yani sira 1960 larin ilk yarisinda Yurdun Sesi ve Yeni Cag dergileri 1967 den itibaren TKP nin Sesi radyosu 1970 ten itibaren Durum bulteni yayinlanmaya basladi 1965 ten itibaren kadro yetistirmek uzere Moskova ya ve Bulgaristan daki parti okuluna ogrenci gruplari gonderilmeye yeniden baslandi 1967 den itibaren Bati Avrupa ulkelerindeki Turk gocmenler ve ogrenciler arasinda orgutlenme calismalari baslatildi legal orgutler kurulmasi ve yayinlar cikarilmasina gidildi Kasim 1971 de ilk kez beyin kanamasi ve kismi felc geciren Zeki Bastimar in rahatsizligi bir yil sonra tekrarladi Mart 1973 te Dogu Almanya da doktorlar is goremez raporu verdikten sonra Mayis 1973 te gorevinden alindi Olumu18 Kasim 1974 te olen Zeki Bastimar iktidardaki Almanya Sosyalist Birlik Partisi MK yayin organi Neues Deutschland gazetesinde calisan Gertrude ile evli ve bir cocuk babasiydi Mezari Leipzig Guney Mezarliginda Fasizm Vahseti Kurbanlarina ayrilmis anitsal bolumdedir KaynakcaErden Akbulut Zeki Bastimar Yasam Oykusu Mektuplar Yazilar 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Genisletilmis 2 Baski TUSTAV Zeki Bastimar web sayfasi Can yayinlari 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zeki Bastimar web sayfasi KitapYurdu com 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zeki Bastimar web sayfasi 1000kitap com 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gun Benderli Su Basinda Durmusuz Dis baglantilar