Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2022) () |
Mondros Mütarekesi ya da Mondros Ateşkes Antlaşması, I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan mütarekename (mütareke belgesi). Osmanlı İmparatorluğu adına Bahriye Nazırı Rauf Bey tarafından, Limni adasının Mondros Limanı'nda demirli Agamemnon zırhlısında 30 Ekim 1918 akşamı imzalanmıştır. Bu antlaşma ile beraber Osmanlı İmparatorluğu fiilen sona ermiştir.
| Mondros Ateşkes Antlaşması | |
|---|---|
 1915'te Çanakkale Savaşı sırasında Mondros Limanı'na demirlemiş Agamemnon zırhlısı. | |
| Tür | Mütareke |
| İmzalanma | 30 Ekim 1918 |
| Yer | Mondros |
 Vikikaynak'ta Mondros Mütarekenâmesi | |
Mütareke, Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırlarını belirleyen ilk uluslararası belge olması açısından önem taşır. Türk Kurtuluş Savaşı'nın siyasi manifestosu olan Mîsâk-ı Millî Beyannamesinin birinci maddesi, "30 Ekim 1918 tarihli anlaşmanın çizdiği hudutlar dahilinde, dinen, ırkan ve emelen müttehit [birleşik] Osmanlı İslam ekseriyetiyle meskûn bulunan aksamın tamamı, fiilen ve hükmen gayrı kabil-i tecezzi bir küldür [bölünmez bir bütündür]." demek suretiyle, Millî Mücadele'nın hedefi olan ulusal varlığı Mondros Mütarekenamesi'ne gönderme yaparak tanımlar.
Antlaşmanın İmzalanması
Filistin'de İngiliz taarruzu karşısında hezimete uğraması ve 1 Ekim'de Şam'ın düşmesi üzerine, Talat Paşa hükûmeti 5 Ekim 1918'de İngiltere ile ateşkes sağlamak için ABD'nin arabuluculuğuna başvurdu.[](Bu arada 29 Eylül'de Bulgaristan ateşkes imzalamış, bu ülkeye giren Fransız ve müttefik ordularının İstanbul'a yönelmesi olasılığı doğmuştu.[])
8 Ekim'de Talat Paşa kabinesi istifa etti. Eski genelkurmay başkanlarından Ahmet İzzet Paşa'nın 14 Ekim'de kurduğu kabinede, İttihatçı olduğu halde hükûmetin Alman yanlısı savaş politikasına karşı çıkan ve İngiliz dostu olarak tanınan Rauf Bey (Orbay) Bahriye Nazırı oldu. 18 Ekim'de Osmanlı'da esir bulunan İngiliz generali Townsend, Osmanlı'nın ateşkes şartlarını iletmek üzere bir gemiyle gizlice Midilli'ye gönderildi. 24 Ekim'de İngiliz hükûmeti Limni'de bulunan Amiral Calthorpe'a ateşkes görüşmelerini başlatma yetkisini verdi.[]
Türk hükûmetinin görevlendirdiği Rauf Bey ertesi gün Zafer römorkörüyle Foça'dan Midilli'ye geçti; burada kendisini karşılayan İngiliz kruvazörüyle Limni adasına ulaştı. Müzakerelerde Rauf Bey'e Dışişleri Müsteşarı Reşat Hikmet Bey eşlik etti. 27 Ekim'den itibaren dört gün süren çetin müzakereler sonunda 30 Ekim akşamı anlaşma imzalandı. 1 Kasım sabahından geçerli olmak üzere Osmanlı İmparatorluğu ile Britanya İmparatorluğu arasında nihai ateşkes ilan edildi.
28 Ekim günü Fransız hükûmeti bir notayla anlaşma görüşmelerine katılma isteğini bildirdiyse de bu talep İngiltere tarafından dikkate alınmadı.(Savaşın bu aşamasında Osmanlı Devleti sadece İngiltere ile fiili çatışma halindeydi.)
Taraflar arasında ateşkes 31 Ekim 1918 günü öğle vakti başlayacaktır.
Resmî anlaşmanın yanı sıra, Amiral Calthorpe'un sözlü açıklamalarını içeren bir mektup da Türk tarafına sunuldu. Bu mektupta, işgal kuvvetlerine Yunan askerinin katılmayacağı ve benzeri taahhütler yer alıyordu.[]
Bu esnada 24 Ekim'de Almanya'da ihtilal başladı. 3 Kasım'da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Villa Giusti Ateşkesi ile savaştan çekildi. 7 Kasım'da Alman imparatoru II. Wilhelm tahttan feragat etti. 11 Kasım'da Compiègne Ormanı'nda imzalanan ateşkes ile Almanya yenilgiyi kabul etti. Aynı gün Avusturya-Macaristan imparatoru I. Karl da tahtını bıraktı.[]
Tepkiler
İstanbul kamuoyu anlaşma hükümlerini ağır buldu, ancak genel bir iyimserlikle karşıladı. 1 ve 2 Kasım tarihli İstanbul gazeteleri daha çok İstanbul'da savaş ihtimalinin ortadan kalkmış olduğunu vurguladılar. (Bulgaristan'ı işgal eden İtilaf ordularının o günlerde İstanbul'a yönelik taarruzu bekleniyordu.) Mustafa Kemal Paşa'nın görüşlerini yansıtan Minber gazetesi 1 Kasım'da, "Bir devletin küçülmüş bile olsa her hâlde bir siyasi mevcudiyet ve millî birlik muhafaza ederek böyle bir badireden kurtulabilmiş olması en büyük siyasi başarı sayılmalıdır." yazıyordu.
Uygulama
13 Kasım 1918'de İtilaf donanmalarına mensup bir filo, Ateşkesin 1. maddesi uyarınca Çanakkale ve İstanbul boğazlarındaki askeri bölgesine girmesini kendi çıkarlarına yönelik bir tehdit sayarak protesto etti. İtalya 22 Mart 1919'da anlaşmanın 7. maddesini gerekçe göstererek tek taraflı olarak Antalya'yı işgal etti. Bu olay, Paris'teki barış konferansında İzmir'deki Yunan işgalinin tanınması ve Fiume'deki İtalyan hak taleplerinini reddedilmesiyle birlikte İtalya ile İtilaf arasında diplomatik bir krize yol açan etmenlerden biriydi. Nisan ayında İtalya, Fiume üzerindeki hak iddialarının dönemin Birleşik Devletler Başkanı Wilson tarafından reddedilmesinin yol açtığı kriz sebebiyle bir ay süreyle barış konferansını terk etti.[]
Bu olaylar dışında anlaşmanın ilk altı ayı önemli gerilimler olmadan geçti. İstanbul'daki İtilaf temsilcileri ile Türk hükûmeti arasındaki en ciddi sorunlar, eski İttihat ve Terakki yöneticilerinin savaş ve tehcir suçları nedeniyle yargılanması ve tutuklanması konusundan doğdu.[]
Anlaşmanın nispi sessizlik dönemi Mayıs 1919 başlarında sona erdi. Bu tarihte Paris Barış Konferansı, Mondros'ta verilmiş sözlere aykırı olarak, İzmir'in Yunanlarca işgali kararını aldı. Aynı günlerde Osmanlı İmparatorluğu'nun birçok köşesi İtilaf devletlerince işgal edildi; Kars ve Batum Millî Şura Hükûmetleri İngilizler tarafından dağıtıldı. Aynı günlerde ilan edilmesi beklenen barış antlaşması belirsiz bir geleceğe ertelendi.[]
İtilaf devletleri politikasında meydana gelen bu ani değişim, Türk tarihçileri tarafından henüz yeterince incelenmemiş bir konudur.[]
Kaynakça
- ^ Hüseyin Bayarslan, Hatıralar Işığında Mondros Mütarekesi Algısı, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 10, Sayı: 62, Şubat 2023, s. 423-439
- ^ Rauf Orbay, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e (Hatıralar), der. Cemal Kutay, IV.131-245.
- ^ A.g.e. 209.
- ^ Orbay, a.g.e. IV.196-242; Minber 1 Teşrin-i Sani 1918; İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, IV.450-451,
- ^ Erol Kaya, Mustafa Kemal Atatürk'ün İlk Gazetesi Minber, İstanbul 2007, s. 164.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Mondros Mutarekesi haber gazete kitap akademik JSTOR Mayis 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Mondros Mutarekesi ya da Mondros Ateskes Antlasmasi I Dunya Savasi sonunda Osmanli Imparatorlugu ile Itilaf Devletleri arasinda imzalanan mutarekename mutareke belgesi Osmanli Imparatorlugu adina Bahriye Naziri Rauf Bey tarafindan Limni adasinin Mondros Limani nda demirli Agamemnon zirhlisinda 30 Ekim 1918 aksami imzalanmistir Bu antlasma ile beraber Osmanli Imparatorlugu fiilen sona ermistir Mondros MutarekesiMondros Ateskes Antlasmasi1915 te Canakkale Savasi sirasinda Mondros Limani na demirlemis Agamemnon zirhlisi TurMutarekeImzalanma30 Ekim 1918YerMondrosVikikaynak ta Mondros Mutarekenamesi Mutareke Osmanli Imparatorlugu nun yikilmasindan sonra kurulan Turkiye Cumhuriyeti nin sinirlarini belirleyen ilk uluslararasi belge olmasi acisindan onem tasir Turk Kurtulus Savasi nin siyasi manifestosu olan Misak i Milli Beyannamesinin birinci maddesi 30 Ekim 1918 tarihli anlasmanin cizdigi hudutlar dahilinde dinen irkan ve emelen muttehit birlesik Osmanli Islam ekseriyetiyle meskun bulunan aksamin tamami fiilen ve hukmen gayri kabil i tecezzi bir kuldur bolunmez bir butundur demek suretiyle Milli Mucadele nin hedefi olan ulusal varligi Mondros Mutarekenamesi ne gonderme yaparak tanimlar Antlasmanin ImzalanmasiFilistin de Ingiliz taarruzu karsisinda hezimete ugramasi ve 1 Ekim de Sam in dusmesi uzerine Talat Pasa hukumeti 5 Ekim 1918 de Ingiltere ile ateskes saglamak icin ABD nin arabuluculuguna basvurdu kaynak belirtilmeli Bu arada 29 Eylul de Bulgaristan ateskes imzalamis bu ulkeye giren Fransiz ve muttefik ordularinin Istanbul a yonelmesi olasiligi dogmustu kaynak belirtilmeli 8 Ekim de Talat Pasa kabinesi istifa etti Eski genelkurmay baskanlarindan Ahmet Izzet Pasa nin 14 Ekim de kurdugu kabinede Ittihatci oldugu halde hukumetin Alman yanlisi savas politikasina karsi cikan ve Ingiliz dostu olarak taninan Rauf Bey Orbay Bahriye Naziri oldu 18 Ekim de Osmanli da esir bulunan Ingiliz generali Townsend Osmanli nin ateskes sartlarini iletmek uzere bir gemiyle gizlice Midilli ye gonderildi 24 Ekim de Ingiliz hukumeti Limni de bulunan Amiral Calthorpe a ateskes gorusmelerini baslatma yetkisini verdi kaynak belirtilmeli Turk hukumetinin gorevlendirdigi Rauf Bey ertesi gun Zafer romorkoruyle Foca dan Midilli ye gecti burada kendisini karsilayan Ingiliz kruvazoruyle Limni adasina ulasti Muzakerelerde Rauf Bey e Disisleri Mustesari Resat Hikmet Bey eslik etti 27 Ekim den itibaren dort gun suren cetin muzakereler sonunda 30 Ekim aksami anlasma imzalandi 1 Kasim sabahindan gecerli olmak uzere Osmanli Imparatorlugu ile Britanya Imparatorlugu arasinda nihai ateskes ilan edildi 28 Ekim gunu Fransiz hukumeti bir notayla anlasma gorusmelerine katilma istegini bildirdiyse de bu talep Ingiltere tarafindan dikkate alinmadi Savasin bu asamasinda Osmanli Devleti sadece Ingiltere ile fiili catisma halindeydi Taraflar arasinda ateskes 31 Ekim 1918 gunu ogle vakti baslayacaktir Resmi anlasmanin yani sira Amiral Calthorpe un sozlu aciklamalarini iceren bir mektup da Turk tarafina sunuldu Bu mektupta isgal kuvvetlerine Yunan askerinin katilmayacagi ve benzeri taahhutler yer aliyordu kaynak belirtilmeli Bu esnada 24 Ekim de Almanya da ihtilal basladi 3 Kasim da Avusturya Macaristan Imparatorlugu Villa Giusti Ateskesi ile savastan cekildi 7 Kasim da Alman imparatoru II Wilhelm tahttan feragat etti 11 Kasim da Compiegne Ormani nda imzalanan ateskes ile Almanya yenilgiyi kabul etti Ayni gun Avusturya Macaristan imparatoru I Karl da tahtini birakti kaynak belirtilmeli TepkilerIstanbul kamuoyu anlasma hukumlerini agir buldu ancak genel bir iyimserlikle karsiladi 1 ve 2 Kasim tarihli Istanbul gazeteleri daha cok Istanbul da savas ihtimalinin ortadan kalkmis oldugunu vurguladilar Bulgaristan i isgal eden Itilaf ordularinin o gunlerde Istanbul a yonelik taarruzu bekleniyordu Mustafa Kemal Pasa nin goruslerini yansitan Minber gazetesi 1 Kasim da Bir devletin kuculmus bile olsa her halde bir siyasi mevcudiyet ve milli birlik muhafaza ederek boyle bir badireden kurtulabilmis olmasi en buyuk siyasi basari sayilmalidir yaziyordu Uygulama13 Kasim 1918 de Itilaf donanmalarina mensup bir filo Ateskesin 1 maddesi uyarinca Canakkale ve Istanbul bogazlarindaki askeri bolgesine girmesini kendi cikarlarina yonelik bir tehdit sayarak protesto etti Italya 22 Mart 1919 da anlasmanin 7 maddesini gerekce gostererek tek tarafli olarak Antalya yi isgal etti Bu olay Paris teki baris konferansinda Izmir deki Yunan isgalinin taninmasi ve Fiume deki Italyan hak taleplerinini reddedilmesiyle birlikte Italya ile Itilaf arasinda diplomatik bir krize yol acan etmenlerden biriydi Nisan ayinda Italya Fiume uzerindeki hak iddialarinin donemin Birlesik Devletler Baskani Wilson tarafindan reddedilmesinin yol actigi kriz sebebiyle bir ay sureyle baris konferansini terk etti kaynak belirtilmeli Bu olaylar disinda anlasmanin ilk alti ayi onemli gerilimler olmadan gecti Istanbul daki Itilaf temsilcileri ile Turk hukumeti arasindaki en ciddi sorunlar eski Ittihat ve Terakki yoneticilerinin savas ve tehcir suclari nedeniyle yargilanmasi ve tutuklanmasi konusundan dogdu kaynak belirtilmeli Anlasmanin nispi sessizlik donemi Mayis 1919 baslarinda sona erdi Bu tarihte Paris Baris Konferansi Mondros ta verilmis sozlere aykiri olarak Izmir in Yunanlarca isgali kararini aldi Ayni gunlerde Osmanli Imparatorlugu nun bircok kosesi Itilaf devletlerince isgal edildi Kars ve Batum Milli Sura Hukumetleri Ingilizler tarafindan dagitildi Ayni gunlerde ilan edilmesi beklenen baris antlasmasi belirsiz bir gelecege ertelendi kaynak belirtilmeli Itilaf devletleri politikasinda meydana gelen bu ani degisim Turk tarihcileri tarafindan henuz yeterince incelenmemis bir konudur kaynak belirtilmeli Kaynakca Huseyin Bayarslan Hatiralar Isiginda Mondros Mutarekesi Algisi Akademik Sosyal Arastirmalar Dergisi Yil 10 Sayi 62 Subat 2023 s 423 439 Rauf Orbay Osmanli dan Cumhuriyet e Hatiralar der Cemal Kutay IV 131 245 A g e 209 Orbay a g e IV 196 242 Minber 1 Tesrin i Sani 1918 Ismail Hami Danismend Izahli Osmanli Tarihi Kronolojisi IV 450 451 Erol Kaya Mustafa Kemal Ataturk un Ilk Gazetesi Minber Istanbul 2007 s 164