Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Ahlak ya da sağtöre, kelimenin en dar anlamıyla, neyin doğru veya yanlış sayıldığı (sayılması gerektiği) ile ilgilenir. Terim genellikle kültürel, dinî, dünyevi ve felsefi topluluklar tarafından, insanların (öznel olarak) çeşitli davranışlarının yanlış veya doğru oluşunu belirleyen bir yargı ve ilkeler sistemi kavramı ve/veya inancı için kullanılır. Ahlak, kelimesinin etimolojik kökeninin Arapça “hulk” ; Yunanca “ethos” ve Latince “mos” kelimelerine dayandığı bilinmektedir.
Kavram ve tanımlar
Arapça “hulk”, “huy” anlamına gelmektedir. Arapça “ahlak-ı hamide” ve “ahlak-ı hasene” iyi ahlak; “ahlak-ı zemime” ve “ahlak-ı seyyie” ise kötü ahlak anlamlarına gelmektedir.İngilizcede ahlak kelimesinin karşılığı olarak kullanılan “ahlak” (ethics) kelimesinin kökeni ise Yunanca “ethos”dan gelmektedir. Ve İngilizce de ahlak kavramını ifade etmek üzere kullanılan “morality” kelimesi Latince “mos” kelimesinden türetilmiştir.
Yanlış ve doğrular hakkındaki bu tip kavram ve inançlar çoğunlukla bir kültür veya grup tarafında genelleştirilir ve kanunlaştırılır, buna göre de (kültür veya grubun) üyelerinin davranışları düzenlenmeye çalışılır. Bu tür bir kanunlaşmanın uygunluğu da Ahlak olarak anılabilir ve grup varlığının devamının bu ilke ve kanunların uygunluğu, uygulanması üzere olduğunu belirtebilir. Bu durumlarda, uygulamayı kabullenen bireyler Ahlaklı olarak tanımlanırken, uygulamayı reddeden veya davranışlarında barındıramayan bireyler toplumsal anlamda dejenere olarak tanımlanabilir.
Bu nedenlerle Ahlak, iyi bir yaşamın temelini teşkil eden inançlar bütünü olarak da görülebilir. İnsanlık tarihinin büyük bir kısmında, dinler ideal bir yaşama dair görüş ve düzenlemeler getirmiştir, bu nedenle Ahlak, çoğunlukla dini emir ve prensipler ile karıştırılmıştır. Seküler ortam ve durumlarda, Ahlak hayat tarzı seçimi gibi şeylerle ilgili olarak sunulabilir. Zira bu daha çok, bireysel anlamda iyi bir hayat fikrini temsil eder ki bireyler genellikle bulundukları toplumda benzer zihin yapısı ve görüşlere sahip olan insanların inanç ve değer sistemlerine uygun bir yol seçmektedirler.
Ahlakı sistematik biçimde inceleyen dal, felsefenin bir dalı olan etiktir. Etik, çeşitli soru ve sorunları sorar ve bunları inceler; birisinin belirli (spesifik) bir durumda nasıl davranması ("uygulamalı etik"), birisinin Ahlaki bir durum veya görüşü nasıl kanıtlayacağı ("normatif etik") ve birisinin etik veya Ahlakın kökten yapısını nasıl anlayacağı ("meta-etik") gibi.
Örneğin, bugün ABD'de kürtajın Ahlaki açıdan izin verilebilir, bunun uygun bir eylem olup olmadığı uygulamalı etikte tartışılan güncel sorulardandır. Normatif etikteki yaygın bir soru da, kişinin birisini korumak amacıyla yalan söylemesinin Ahlaki olarak savunulup savunulamayacağıdır. Meta-etik ise, "iyi"nin varlığını nasıl doğruladığımızı yoksa her şeyin göreceli olduğunu ve Ahlakın sadece birisinin tercihlerinin ifadesi olup olmadığı sorularını sorar ve inceler.
Tabii ki her toplumda nasıl davranmamız gerektiği ile gerçekte nasıl davrandığımız arasında bir ayrışma vardır; yani bilgelik ile gerçek Ahlak arasında bir fark mevcuttur.
Sosyal hayat Ahlakı büyüme denen zorlu süreçte belirliyorsa bu Ahlak Ahlaki midir sorusunun cevabını her bireyin kendini oluşturmasında aramak gerekecektir. İnsan bireysel varlığını toplum içinde ve toplumun kabul gören anlayışları doğrultusunda şekillendirerek kendini "görünür" kılıyorsa doğal ve gerçek olmayan bir değerler sistemini temsil etmekten uzak duramayacaktır. Ahlak her şeyden önce kuantum fiziğinde olduğu gibi bir diğerine göre konumlanan ve bizzat mevcut olan durumu dolayısıyla mistitizmin dışında evrensel, ilahi ve haktanır bir Ahlaktan söz etmek pek mümkün olamayacaktır. Herkes aynı hayatın içinde bir ayna örneğindeki gibi bütünün bir parçasını oluşturuyorsa hangi tavır Ahlak dışı addedilecektir. Mevlana'nın dediği "Ben ikiliği bir yana koydum, iki alemin bir olduğunu gördüm." sözü Ben'in hayatı oluşturan kaosta, herkesin dahil olduğu o toplumsal Ben'de benim ayak izim yok demekten öte nedir...
Ahlakın kaynağı konusunda süregelen tartışmalar vardır; gerçekten topumdan bağımsız bir Ahlak mümkün müdür sorusuna Freud olumsuz yaklaşmaktadır. Freud, Ahlak ı, toplumun emirlerinin tarafından içselleştirilmesi sonucu ortaya çıktığını iddia eder. Bu anlamda Freud, Ahlakı toplumdan, bireyden bağımsız bir varoluşa sahip bir eylem olarak gören Platon gibi filozofların karşısında yer alır. Dolayısıyla, Platon' un aksine Ahlakın zihinden, toplum kurallarından bağımsız bir varoluşa sahip olduğu fikrini reddetmesi de düşüncesinin doğal bir sonucu sayılabilir.
Ahlak kuralları
İyiye ve doğruya yönelmiş eylemi talep eden kurallardır. Bazı davranışlara üstün değerler yüklenerek yapılması teşvik edilir. Ahlak kuralları bireylerin davranışlarını düzenlemeyi amaçlayan, bunu yaparken de iyi ya da kötü, doğru ya da yanlış davranışın ne olduğu sorusuna cevaplar veren kuralların tümüdür. Kaynağı kişinin kendisidir. Yani dışarıdan bir zorlama olmadan kendiliğinden uygulanır. Fakat Ahlakın nasıl edinildiği ayrı bir tartışma konusudur.
A) Subjektif (Öznel) Ahlak: Ahlakın doğuştan edinildiği, kişinin yaratılışından kaynaklandığı öne sürülür. Bu nedenle kişinin kendisine yaptığı telkinlerle oluşur. Vicdan önemli ve belirleyici bir kavram olarak görülür.
- Vicdan: İnsanın iyiyi veya kötüyü ayırt etmesini sağlayan, doğruyu veya yanlışı bulduran içsel güç ve yetenektir. Mecazen içsel bir mahkemedir. Özellikle hakimlerin (yargıçların) vicdani kanaatleriyle ve bağımsız olarak yani baskı altında kalmadan, kimseden tavsiye ve telkin almadan karar vermeleri gerekir. Arapçada sözcüğün kökeninde “bulmak” manası vardır. (“Bulunç” sözcüğü Anadolu’da bazı yörelerde “Vicdan” anlamında kullanılır.)
B) Objektif (Nesnel) Ahlak: Ahlakın sonradan edinildiği, aile, okul, çevre, din gibi kurumlar aracılığıyla toplum tarafından bireye aktarıldığı kabul edilir. Felsefedeki “Tabula Rasa” (Boş Levha) anlayışı savunulur. Bu anlayışa göre insan zihni boş bir levha (tablo) gibidir. Doğumda insan zihni boştur ve sonradan toplumsal etkileşimle doldurulur. Bu nedenle Objektif Ahlak bireyin diğer insanlara nasıl davranacağını belirler.
Kaynakça
- ^ a b c AKTAN, Coşkun Can., Temiz Toplum ve Temiz Siyaset, İstanbul: T Yayınları, 1994.
- ^ Hukuka Giriş, Prof. Dr. Turgut Akıntürk, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2002, (Sayfa: 7, Subjektif Ahlak Kuralları)
- ^ Hukuka Giriş, Prof. Dr. Turgut Akıntürk, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2002, (Sayfa: 7, Objektif Ahlak Kuralları)
Dış bağlantılar
- (İngilizce)
- The Definition of Morality 21 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Boston College's Morality Lab 9 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Ahlak haber gazete kitap akademik JSTOR Subat 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu madde tumuyle ya da cogunluguyla tek kaynaga dayaniyor Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Lutfen baska kaynaklar ekleyerek bu maddeyi gelistirmeye yardim ediniz Subat 2023 Ahlak ya da sagtore kelimenin en dar anlamiyla neyin dogru veya yanlis sayildigi sayilmasi gerektigi ile ilgilenir Terim genellikle kulturel dini dunyevi ve felsefi topluluklar tarafindan insanlarin oznel olarak cesitli davranislarinin yanlis veya dogru olusunu belirleyen bir yargi ve ilkeler sistemi kavrami ve veya inanci icin kullanilir Ahlak kelimesinin etimolojik kokeninin Arapca hulk Yunanca ethos ve Latince mos kelimelerine dayandigi bilinmektedir Kavram ve tanimlarArapca hulk huy anlamina gelmektedir Arapca ahlak i hamide ve ahlak i hasene iyi ahlak ahlak i zemime ve ahlak i seyyie ise kotu ahlak anlamlarina gelmektedir Ingilizcede ahlak kelimesinin karsiligi olarak kullanilan ahlak ethics kelimesinin kokeni ise Yunanca ethos dan gelmektedir Ve Ingilizce de ahlak kavramini ifade etmek uzere kullanilan morality kelimesi Latince mos kelimesinden turetilmistir Yanlis ve dogrular hakkindaki bu tip kavram ve inanclar cogunlukla bir kultur veya grup tarafinda genellestirilir ve kanunlastirilir buna gore de kultur veya grubun uyelerinin davranislari duzenlenmeye calisilir Bu tur bir kanunlasmanin uygunlugu da Ahlak olarak anilabilir ve grup varliginin devaminin bu ilke ve kanunlarin uygunlugu uygulanmasi uzere oldugunu belirtebilir Bu durumlarda uygulamayi kabullenen bireyler Ahlakli olarak tanimlanirken uygulamayi reddeden veya davranislarinda barindiramayan bireyler toplumsal anlamda dejenere olarak tanimlanabilir Bu nedenlerle Ahlak iyi bir yasamin temelini teskil eden inanclar butunu olarak da gorulebilir Insanlik tarihinin buyuk bir kisminda dinler ideal bir yasama dair gorus ve duzenlemeler getirmistir bu nedenle Ahlak cogunlukla dini emir ve prensipler ile karistirilmistir Sekuler ortam ve durumlarda Ahlak hayat tarzi secimi gibi seylerle ilgili olarak sunulabilir Zira bu daha cok bireysel anlamda iyi bir hayat fikrini temsil eder ki bireyler genellikle bulunduklari toplumda benzer zihin yapisi ve goruslere sahip olan insanlarin inanc ve deger sistemlerine uygun bir yol secmektedirler Ahlaki sistematik bicimde inceleyen dal felsefenin bir dali olan etiktir Etik cesitli soru ve sorunlari sorar ve bunlari inceler birisinin belirli spesifik bir durumda nasil davranmasi uygulamali etik birisinin Ahlaki bir durum veya gorusu nasil kanitlayacagi normatif etik ve birisinin etik veya Ahlakin kokten yapisini nasil anlayacagi meta etik gibi Ornegin bugun ABD de kurtajin Ahlaki acidan izin verilebilir bunun uygun bir eylem olup olmadigi uygulamali etikte tartisilan guncel sorulardandir Normatif etikteki yaygin bir soru da kisinin birisini korumak amaciyla yalan soylemesinin Ahlaki olarak savunulup savunulamayacagidir Meta etik ise iyi nin varligini nasil dogruladigimizi yoksa her seyin goreceli oldugunu ve Ahlakin sadece birisinin tercihlerinin ifadesi olup olmadigi sorularini sorar ve inceler Tabii ki her toplumda nasil davranmamiz gerektigi ile gercekte nasil davrandigimiz arasinda bir ayrisma vardir yani bilgelik ile gercek Ahlak arasinda bir fark mevcuttur Sosyal hayat Ahlaki buyume denen zorlu surecte belirliyorsa bu Ahlak Ahlaki midir sorusunun cevabini her bireyin kendini olusturmasinda aramak gerekecektir Insan bireysel varligini toplum icinde ve toplumun kabul goren anlayislari dogrultusunda sekillendirerek kendini gorunur kiliyorsa dogal ve gercek olmayan bir degerler sistemini temsil etmekten uzak duramayacaktir Ahlak her seyden once kuantum fiziginde oldugu gibi bir digerine gore konumlanan ve bizzat mevcut olan durumu dolayisiyla mistitizmin disinda evrensel ilahi ve haktanir bir Ahlaktan soz etmek pek mumkun olamayacaktir Herkes ayni hayatin icinde bir ayna ornegindeki gibi butunun bir parcasini olusturuyorsa hangi tavir Ahlak disi addedilecektir Mevlana nin dedigi Ben ikiligi bir yana koydum iki alemin bir oldugunu gordum sozu Ben in hayati olusturan kaosta herkesin dahil oldugu o toplumsal Ben de benim ayak izim yok demekten ote nedir Ahlakin kaynagi konusunda suregelen tartismalar vardir gercekten topumdan bagimsiz bir Ahlak mumkun mudur sorusuna Freud olumsuz yaklasmaktadir Freud Ahlak i toplumun emirlerinin tarafindan icsellestirilmesi sonucu ortaya ciktigini iddia eder Bu anlamda Freud Ahlaki toplumdan bireyden bagimsiz bir varolusa sahip bir eylem olarak goren Platon gibi filozoflarin karsisinda yer alir Dolayisiyla Platon un aksine Ahlakin zihinden toplum kurallarindan bagimsiz bir varolusa sahip oldugu fikrini reddetmesi de dusuncesinin dogal bir sonucu sayilabilir Ahlak kurallariIyiye ve dogruya yonelmis eylemi talep eden kurallardir Bazi davranislara ustun degerler yuklenerek yapilmasi tesvik edilir Ahlak kurallari bireylerin davranislarini duzenlemeyi amaclayan bunu yaparken de iyi ya da kotu dogru ya da yanlis davranisin ne oldugu sorusuna cevaplar veren kurallarin tumudur Kaynagi kisinin kendisidir Yani disaridan bir zorlama olmadan kendiliginden uygulanir Fakat Ahlakin nasil edinildigi ayri bir tartisma konusudur A Subjektif Oznel Ahlak Ahlakin dogustan edinildigi kisinin yaratilisindan kaynaklandigi one surulur Bu nedenle kisinin kendisine yaptigi telkinlerle olusur Vicdan onemli ve belirleyici bir kavram olarak gorulur Vicdan Insanin iyiyi veya kotuyu ayirt etmesini saglayan dogruyu veya yanlisi bulduran icsel guc ve yetenektir Mecazen icsel bir mahkemedir Ozellikle hakimlerin yargiclarin vicdani kanaatleriyle ve bagimsiz olarak yani baski altinda kalmadan kimseden tavsiye ve telkin almadan karar vermeleri gerekir Arapcada sozcugun kokeninde bulmak manasi vardir Bulunc sozcugu Anadolu da bazi yorelerde Vicdan anlaminda kullanilir B Objektif Nesnel Ahlak Ahlakin sonradan edinildigi aile okul cevre din gibi kurumlar araciligiyla toplum tarafindan bireye aktarildigi kabul edilir Felsefedeki Tabula Rasa Bos Levha anlayisi savunulur Bu anlayisa gore insan zihni bos bir levha tablo gibidir Dogumda insan zihni bostur ve sonradan toplumsal etkilesimle doldurulur Bu nedenle Objektif Ahlak bireyin diger insanlara nasil davranacagini belirler Kaynakca a b c AKTAN Coskun Can Temiz Toplum ve Temiz Siyaset Istanbul T Yayinlari 1994 Hukuka Giris Prof Dr Turgut Akinturk Anadolu Universitesi Yayinlari 2002 Sayfa 7 Subjektif Ahlak Kurallari Hukuka Giris Prof Dr Turgut Akinturk Anadolu Universitesi Yayinlari 2002 Sayfa 7 Objektif Ahlak Kurallari Dis baglantilar Ingilizce The Definition of Morality 21 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Boston College s Morality Lab 9 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ayrica bakinizEtik Normlar