Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cakeli Hanedanı (Gürcüce: ჯაყელი; okunuşu: "caqeli"), bir Gürcü soylu (mtavari) ailesi ve Samtshe Prensliğini yöneten hanedan idi. Bu aile, Çorçaneli (ჩორჩანელი) hanedanının da bir koluydu.
| Cakeli hanedanı ჯაყელი (Gürcüce) | |
|---|---|
 | |
| Ülke | Mesheti (Gürcistan) |
| Milliyet | Gürcü |
| Kuruluş | 9. yüzyıl |
| Kurucu | Beşken Cakeli |
Tarih
"Cakeli" esasen "Caki’den olan" anlamındadır, bu da aslında yöresel bir lakaptır. Aile, bu ismi Kura (Mtkvari) nehrinin kollarından biri olan Cak-suyu üzerindeki Caki Kalesi'nden almıştır (günümüzde Türkiye’de). Cakeli ailesi, kökenlerini geç 9. yy asilzadesi Çorçanelilerden (ჩორჩანელები) Beşken’e dayandırır. Onun soyundan olanlar, Posof'daki Caki vadilerine ve Ahıska yakınlarındaki Uraveli'ye sahip oldu. "Cakeli" unvanı, I. Beşken isimleri içinde ilk kez Tuharisi lordu (eristavi) ve Beşken’in muhtemel oğlu Kveli lordu Murvan arasında ortaya çıktı. Ardından Selçuklu Türkleri ile 1118’de Cavaheti’de savaşta ölen Murvan’ın muhtemel oğlu II. Beşken'den haberdarız. 1050’lerden 1190’lara kadar Cakeliler, Gürcistan’ın Bagratlı krallarına karşı çeşitli feodal ayaklanmalarda yer aldılar. Nihayetinde Kraliçe Tamar döneminde (1184-1213) aile, Botso’nun şahsında onursuzluk içine düştü ve hem Cakeli unvanı hem de mal varlıklarının çoğu onların akrabaları olan Tsihiscvari (Tsihiscvreli) ailesine ve de ailenin Çorçaneli dalına geçti. Mülksüzleştirilen Botso Cakeli’nin ailesi, Botsosdze olarak bilinir. Aile, son olarak 1226’da Harzemşah yöneticisi Celaleddin Mengüberti’ye karşı Tiflis’i savunurken ölen Memna ve erkek kardeşi Botso ile birlikte duyuldu.
Kraliçe Tamar tarafından Botso'nun unvan ve mülkü tımar verildi ve Tsihiscvarili Ivane-Qvarqvare (etkin dönemi 1195-1247) ile birlikte Cakeli hanedanının da yeni kolu ortaya çıktı. Samtshe Atabeyliği, I. Sargis (hüküm dönemi 1260-1285)'in şahsına intikal yoluyla geçti ve 1268'de Moğol İlhanlıları'nın mandası altındaki Gürcistan krallarının fiili bağımsızı haline geldi. 1334'te Gürcistan kralı V. Giorgi, Samtshe'yi yeniden bir Gürcü diyarı haline getirdi ve dayısı II. Sargis Cakeli'ye (1306-1334) 17. yüzyıla kadar veraset yoluyla devam edecek olan atabeg makamını bahşetti. Bundan böyle prenslik, Samtshe-Saatabago olarak bilindi. Bu birleşik sözcüğün ikinci kelimesi "atabeglerin" (atabagi) anlamına gelir.
15. yüzyılın ortalarında, Cakeli ailesi nihayet rakip soylu aileleri vasallıkta zayıflatmayı veya onları Samtshe'den sürmeyi başarmıştı. 1490 itibarıyla Gürcü Krallığı, nihayet zayıf ve rakip yönetimlere çözüldüğünde/ayrıldığında Cakeliler en aktif rekabet eden gruplar arasında yer aldı. Britanyalı akademisyen William Edward David Allen “hatalarda sorumsuzluk olmadığını, milletin siyasi birliğini sürdürmek adına” olduğunu ortaya koyar. 1578'den itibaren Samtshe (toprakları) Osmanlı yayılmacılığının hedefi haline geldi ve Cakeli atabegleri faydasız bir direnişten sonra makbul olanı yapıp İslam için kendi dinlerinden döndü ve onlar, veraseten (babadan oğula intikal sistemiyle) Ahıska paşaları yapıldı. Aile bu pozisyonu, Osmanlılar, İran hanedanları ve Gürcü yöneticiler arasındaki bitmek bilmeyen mücadeleler boyunca, bazı kısa kesintilerle, 1829 yılındaki nihai Rus fethine kadar muhafaza etti (bkz. Akhalzic muharebesi). Kvabliani vadisinden hanedanın bir ast eril şubesi Rus hakimiyetini kabul etti ve Atabekov-Kvabliansky soyadını edindi.
Kaynakça
![image]()
Wikimedia Commons'ta Jaqeli ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cakeli Hanedani Gurcuce ჯაყელი okunusu caqeli bir Gurcu soylu mtavari ailesi ve Samtshe Prensligini yoneten hanedan idi Bu aile Corcaneli ჩორჩანელი hanedaninin da bir koluydu Cakeli hanedani ჯაყელი Gurcuce UlkeMesheti Gurcistan MilliyetGurcuKurulus9 yuzyilKurucuBesken CakeliTarihCakeli aile portresi Sapara Manastiri 14 yuzyil Cakeli esasen Caki den olan anlamindadir bu da aslinda yoresel bir lakaptir Aile bu ismi Kura Mtkvari nehrinin kollarindan biri olan Cak suyu uzerindeki Caki Kalesi nden almistir gunumuzde Turkiye de Cakeli ailesi kokenlerini gec 9 yy asilzadesi Corcanelilerden ჩორჩანელები Besken e dayandirir Onun soyundan olanlar Posof daki Caki vadilerine ve Ahiska yakinlarindaki Uraveli ye sahip oldu Cakeli unvani I Besken isimleri icinde ilk kez Tuharisi lordu eristavi ve Besken in muhtemel oglu Kveli lordu Murvan arasinda ortaya cikti Ardindan Selcuklu Turkleri ile 1118 de Cavaheti de savasta olen Murvan in muhtemel oglu II Besken den haberdariz 1050 lerden 1190 lara kadar Cakeliler Gurcistan in Bagratli krallarina karsi cesitli feodal ayaklanmalarda yer aldilar Nihayetinde Kralice Tamar doneminde 1184 1213 aile Botso nun sahsinda onursuzluk icine dustu ve hem Cakeli unvani hem de mal varliklarinin cogu onlarin akrabalari olan Tsihiscvari Tsihiscvreli ailesine ve de ailenin Corcaneli dalina gecti Mulksuzlestirilen Botso Cakeli nin ailesi Botsosdze olarak bilinir Aile son olarak 1226 da Harzemsah yoneticisi Celaleddin Menguberti ye karsi Tiflis i savunurken olen Memna ve erkek kardesi Botso ile birlikte duyuldu Prens Cakeli freski Culevi Manastiri 14 yuzyil Kralice Tamar tarafindan Botso nun unvan ve mulku timar verildi ve Tsihiscvarili Ivane Qvarqvare etkin donemi 1195 1247 ile birlikte Cakeli hanedaninin da yeni kolu ortaya cikti Samtshe Atabeyligi I Sargis hukum donemi 1260 1285 in sahsina intikal yoluyla gecti ve 1268 de Mogol Ilhanlilari nin mandasi altindaki Gurcistan krallarinin fiili bagimsizi haline geldi 1334 te Gurcistan krali V Giorgi Samtshe yi yeniden bir Gurcu diyari haline getirdi ve dayisi II Sargis Cakeli ye 1306 1334 17 yuzyila kadar veraset yoluyla devam edecek olan atabeg makamini bahsetti Bundan boyle prenslik Samtshe Saatabago olarak bilindi Bu birlesik sozcugun ikinci kelimesi atabeglerin atabagi anlamina gelir 15 yuzyilin ortalarinda Cakeli ailesi nihayet rakip soylu aileleri vasallikta zayiflatmayi veya onlari Samtshe den surmeyi basarmisti 1490 itibariyla Gurcu Kralligi nihayet zayif ve rakip yonetimlere cozuldugunde ayrildiginda Cakeliler en aktif rekabet eden gruplar arasinda yer aldi Britanyali akademisyen William Edward David Allen hatalarda sorumsuzluk olmadigini milletin siyasi birligini surdurmek adina oldugunu ortaya koyar 1578 den itibaren Samtshe topraklari Osmanli yayilmaciliginin hedefi haline geldi ve Cakeli atabegleri faydasiz bir direnisten sonra makbul olani yapip Islam icin kendi dinlerinden dondu ve onlar veraseten babadan ogula intikal sistemiyle Ahiska pasalari yapildi Aile bu pozisyonu Osmanlilar Iran hanedanlari ve Gurcu yoneticiler arasindaki bitmek bilmeyen mucadeleler boyunca bazi kisa kesintilerle 1829 yilindaki nihai Rus fethine kadar muhafaza etti bkz Akhalzic muharebesi Kvabliani vadisinden hanedanin bir ast eril subesi Rus hakimiyetini kabul etti ve Atabekov Kvabliansky soyadini edindi KaynakcaWikimedia Commons ta Jaqeli ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur a b William Edward David Allen Allen W E D The March lands of Georgia The Geographical Journal Vol 74 No 2 Aug 1929 p 155 a b Ronald Grigor Suny Suny Ronald Grigor 1994 The Making of the Georgian Nation pp 41 44 46 48 52 Indiana University Press ISBN 0 253 20915 3