Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tong Yabgu Kağan (d. ? — ö. 628) (T'ung Yabgu, Ton Yabgu ve Tun Yabgu olarak da bilinir, Geleneksel Çince: 統葉護可汗, Basitleştirilmiş Çince: 统叶护可汗, pinyin: Tǒngyèhù Kěhán, Wade-Giles: t'ung-yeh-hu k'o-han), 618 ve 630 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Tong adının, Eski Türkçe'den günümüz Türkçesine "kaplan" şeklinde çevrildiği düşünülmektedir. Bu konuya dair diğer yorumlar ise "yeterlilik" ve "tamlık" anlamına geldiğidir. Ayrıca kelimenin; ilk Türkçe döneminde kullanılan "dolu, içi boş olmayan" anlamlarına gelen; "toñ (tong)" sözcüğünden geldiği de düşünülebilir. Bu kelimenin bir başka anlamı da "son"dur.
| Tong Yabgu Kağan | |
|---|---|
| Batı Göktürk Kağanı | |
| Hüküm süresi | 618-628 |
| Önce gelen | Şikoey Kağan |
| Sonra gelen | Bağatur Sepi Kağan |
| Ölüm | 628 |
| Çocuk(lar)ı | Se Yabgu Kağan, Tarduş Şad |
| Hanedan | Aşina |
Tong Yabgu, Aşina ailesinin bir üyesi olan abisi Şikoey Kağan'dan sonra kağan olmuştur. Batı Göktürk Kağanlığı'nın altın dönemini Tong Yabgu'nun döneminde yaşadığı kabul edilir. Her ne kadar her ikisi de Hüsrev Perviz'in en azından dolaylı yoldan ölümüne yol açan saldırılara katılmışsalar da, Hazar hakanları Ziebel ve Cebu Batı Türklerinin kağanı T'ung Yabgu ile karıştırılmamalıdır.
Saltanatı
Tong Yabgu, saltanatı döneminde Tang Hanedanı ile iyi ilişkiler kurmuş ve Tang Hanedanı'nın imparatorluk ailesinden bir prenses ile evlenmiştir. Çinli budist hacı Xuan Zang bugün Kırgızistan sınırlarında yer alan Batı Göktürk Kağanlığı'nın başkenti Suyab'ı gezmiş ve dönemin kağanı hakkında bir tasvir yazmıştır. Tarihçiler bu kağan tarifinin Tong Yabgu'yu işaret ettiğini düşünmektedirler. Ancak Gao Lei, Xuan Zang'ın bu tasvirinin Tong Yabgu'ya değil onun oğlu olan Se Yabgu Kağan'a ait olduğunu söylemektedir. Xuan Zang'ın tasviri şu şekildedir:
Kağan saten elbise giyiyordu, saçı 10 fit uzunluğundaydı ve serbestti. Beyaz ipek bant alnını sarmış ve arkadan bağlanmıştı. Devlet erbaplarının sayısı 200 kadardı. Hepsi işlemeli elbiseler giyiyor, kağanın sağ ve sol tarafında oturuyorlardı. Ordusunun geri kalanına eşlik edenler kürk, şayak ve iyisinden yün elbise giyinmişlerdi. Mızrak, sancak ve yayları düzenliydi. At ve deve süvarileri gözün göremediği yere kadar uzanır.
Ayrıca Tang Kitabı'nda da Tong Yabgu ve saltanat dönemi ile ilgili bilgiler vardır. Kitapta Tong Yabgu saltanatı, Batı Göktürk Kağanlığı'nın altın dönemi olarak ifade edilir:
« Tong Yehu Kağan cesur, kurnaz ve savaş sanatında iyi bir adam. Bu sayede kuzeydeki , batıda karşı karşıya olduğu Sasanileri ve güneyde bağlantılı olduğu Kaşmira bölgesini kontrol altında tutabiliyor. Tüm ülkeler ona tabi. Eli ok ve yay tutan on binlerce erkek sayesinde batı üzerinde büyük bir güç ve baskı kurdu. Wusun'u ele geçirerek çadırını kuzey Taşkent'teki Qianquan'a taşıdı. Batıda yer alan tüm prensler bölgelerini Türkler adına idare etmeye başladı. Tong Yabgu ise bu bölgelere birer tudun gönderdi. Batı Türklerinin devleti daha önce hiçbir dönem böylesine bir güce ulaşamamıştı. »
Sasaniler ile üstünlük mücadelesi
Tong Yabgu, İran'da hakimiyet kurmak için Sasaniler ile savaşmış, 620'lerin başında kağanın yeğeni Böri Şad, Kafkas Dağları'ndaki Sasani topraklarına doğru birçok akın düzenlemiştir. Birçok tarihçi Tong Yabgu'yu Bizans kaynaklarındaki, 627/628'de Sasani İmparatorluğu'na karşı Kafkaslar'da Herakleios'la işbirliği yapan Ziebel ile özdeşleştirirler. Chavannes, Uchida, Gao ve Xue Zhongzeng'i kapsayan birkaç tarihçi ise Tong Yabgu'nun Ziebel'le (veya hiçbir Hazar hükümdarıyla) özdeşleştirilemeyeceğini ve aslında 625'lerde ölmüş olabileceğini savunur. Bu tarihçiler Bizans ve Çin kaynakları arasındaki tarihlerdeki tutarsızlıklara dikkat çekerken, Ziebel'i Tong Yabgu'yla bağdaştırmanın hâlen günümüzdeki kanıtların abartılı bir örneği olduğunu savunurlar.
619 Ya da 625 yılında Tong Yabgu Kağan Sasani kontrolündeki Doğu İran'a saldırdı, Batı Göktürkleri onun komutasında Sasanileri mağlubiyete uğratarak Rey ve İsfahan gibi şehirleri ele geçirdi. Tong Yabgu Kağan, bu sefer neticesinde İndus Nehri'ne kadar olan tüm Eftalit krallıklarına boyun eğdirdi.
627 yılına gelindiğinde Türkler günümüzde Derbent adını alan Kariye'yi yağmalamışlardır. Bu olayı Movses Kaghankatvatsi şu şekilde aktarmıştır:
Türkler, denizdeki dalgalar gibi bir anda Kariye'ye girdiler ve önlerine çıkan her şeyi yok ettiler. Şehirde terör estiren saldırganlar çirkin, gözleri çekik ve kapaksızdı. Önce şehre doğru okçuların okları yağdı, sonraysa şehrin cadde ve sokaklarında önlerine çıkan herkesi vahşi bir kurt gibi katlettiler. Hatta katledilen annelerine sarılan çocuklara bile acımadılar.
Kariye'de gerçekleştirilen baskın tüm ülkede paniğe yol açtı. Movses'ın aktardıklarına göre Albanya kuvvetleri öncelikle başkent Partav'a çekilmiş sonrasında ise Kafkas Dağları'na doğru yönelmiştir. Göktürk ve Hazar birlikleri onları takip etmiş ve yakalayarak çoğunluğunu kılıçtan geçirmiş, bazılarını da esir olarak almışlardır. Yine Movses'ın aktardıklarına göre, fethedenler (Albanya'yı fethedenler) Albanya'ya ağır bir vergi uygulaması getirdiler:
Kuzeyin Efendisi (Göktürk kağanının sıfatlarından biri) tüm ülkeden hasarla öç aldı. Özellikle altın yıkama, gümüş ve demir çıkarma ve bakır eşya yapma konusunda yetenekli zanaatkarlarla uğraşması için adamlarını gönderdi. Sasani otoritelerce vergi konulmuş dirahmiye (yaklaşık 40 centlik antik Yunan para birimi) ek olarak, büyük Kura ve Aras nehirlerinden gelen balıkçılara ve ürünlere de vergiler koydu.
Bir yıl sonra Tong Yabgu'nun ordusu Tiflis kuşatması öncesinde Herakleios'a katılmıştır. Herakleios ve Tong Yabgu Narikala'nın duvarlarının altında bir araya gelmiş, Tong Yabgu Herakleios'a okunu vermiş ve Herakleios da buna karşılık ona kendi başındaki diademi vermiştir. Orada Tong Yabgu'nun oğlu ve Herakleios'un kızı Eudokia Epifaneia'nın evlenmesi üzerine sözleşilmiş ve Hazar liderlerine hediyeler verilmiştir. Tong Yabgu da 40.000 Hazar atlısının Herakleios'un yanında olacağı sözünü vermiştir.
İlk Tiflis kuşatması başarısız olmuştur. İkinci kuşatma ise başarılı olmuş, kuşatma sonrasında kaleyi savunan Gürcülerin çoğu idam edilmiştir.
Yönetim
Tong Yabgu kendi hakimiyeti altında bulunan bölgelerin kontrolünü sağlamak için her bir bölgeye tudun atamıştır. Devletin en batısında yer alan Hazarların komutanlığını yabgunun yeğeni Böri Sad yapmaktaydı. Batı Göktürkler, 630 yılında Tong Yabgu'nun ölümünden sonra gücünü büyük ölçüde yitirmiştir. Yabgunun ölümünden sonra 30 yıla yakın bir süre daha devlet hüküm sürse de bu süre içerisinde kendisine bağlı kabilelerin birçoğu bağımsızlıklarını ilan etmiş, Hazar Kağanlığı ve Bulgarya Hanlığı gibi ardıl devletler oluşmuştur.
Kaynakça
- Özel
- ^ Ahmet Taşağıl, Göktürkler. s. 93.
- ^ Golden, Khazar Studies passim; Brook ch. 1;
- ^ Xue 284
- ^ a b Kaşgarlı, Mahmut. (1072). Divan-ı Lûgati't-Türk (dizinleyen: Bahari, M.), s.15, TDK: 2003
- ^ Christian 260
- ^ Golden, Nomads 30.
- ^ Edouard Chavannes, Batı Türkleri, s.266, Selenge:
- ^ Golden, Introduction 135. According to Chinese historical sources, the marriage was never carried out because of interference by the Eastern Göktürk Illig Qaghan, whose territory sat between his territory and Tang territory and who felt threatened by the proposed marriage. Zizhi Tongjian, vol. 192.
- ^ a b Christian 260.
- ^ a b Gao 113.
- ^ Adapted from Watters I:74,77.
- ^ Ying, Lin. Western Turks and Byzantine gold coins found in China - Transoxiana 24 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Bu durum Chronicle of Theophanes Confessor adlı eserde detaylıca işlenmiştir. Klyashtorny 96-97; Golden, Introduction 135; Christian 260.
- ^ E.g., Xue 286-289.
- ^ a b Ahmet Taşağıl, Göktürkler-1. s. 93.
- ^ Ahmet Bircan Ercilasun, Türk Kağanlığı ve Bengütaşları.
- ^ Mario Grignaschi, Sabirler, Hazarlar ve Göktürkler. s. 238.
- ^ Dani, Ahmad Hasan; Litvinsky, B. A. (January 1996). History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations, A.D. 250 to 750. UNESCO. pp. 370–375.
- ^ Artamonov 147
- ^ Christian 283
- ^ Movses 131.
- ^ Ibidem; Gibbon ch. 46. Theophanes'in raporlarında kağanın oğlu sakalsız olarak tanımlanır. Evlilik Tong Yangu'nun ölümü nedeniyle gerçekleşmemiştir.
- ^ Christian 283.
- ^ Christian 283; Artamanov 170-180.
- ^ Christian 260-285.
- Genel
- Artamonov, Mikhail. Istoriya Khazar. Leningrad, 1962.
- Brook, Kevin Alan. The Jews of Khazaria. 3rd ed. Rowman & Littlefield Publishers, 2018.
- Christian, David. A History of Russia, Mongolia and Central Asia. Blackwell, 1999.
- Gao Lei. . Journal of Yantai Normal Institute's Philosophy & Social Sciences, 2001.
- Gibbon, Edward. The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. London, 1845.
- Golden, Peter Benjamin. Introduction to the History of the Turkic Peoples. Wiesbaden: Harrasowitz, 1992.
- Golden, Peter Benjamin. Khazar Studies: An Historio-Philological Inquiry into the Origins of the Khazars. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1980.
- Golden, Peter Benjamin. Nomads and Sedentary Societies in Medieval Eurasia. Washington, D.C.: American Historical Society, 1998.
- Klyashtorny, S.G. and T.I. Sultanov. Kazakhstan. Alma-Ata, 1992.
- Mango, C. & R. Scott (çeviri), The Chronicle of Theophanes Confessor, Oxford University Press, 1997.
- Movses Kaghankatvatsi. История агван Моисея Каганкатваци, писателя X века (çeviri: ). St. Petersburg, 1861.
- Xue, Zongzheng. A History of Turks. Beijing: Chinese Social Sciences Press, 1992. .
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Şikoei Kağan | Batı Göktürk Kağanı 618–628 | Sonra gelen Bağatur Sepi Kağan (Nuse-pi boyu) |
| Sonra gelen Se Yabgu Kağan (Tulu boyu) | ||
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tong Yabgu Kagan d o 628 T ung Yabgu Ton Yabgu ve Tun Yabgu olarak da bilinir Geleneksel Cince 統葉護可汗 Basitlestirilmis Cince 统叶护可汗 pinyin Tǒngyehu Kehan Wade Giles t ung yeh hu k o han 618 ve 630 yillari arasinda Bati Gokturk Kaganligi ni yoneten kagan Tong adinin Eski Turkce den gunumuz Turkcesine kaplan seklinde cevrildigi dusunulmektedir Bu konuya dair diger yorumlar ise yeterlilik ve tamlik anlamina geldigidir Ayrica kelimenin ilk Turkce doneminde kullanilan dolu ici bos olmayan anlamlarina gelen ton tong sozcugunden geldigi de dusunulebilir Bu kelimenin bir baska anlami da son dur Tong Yabgu KaganBati Gokturk KaganiHukum suresi618 628Once gelenSikoey KaganSonra gelenBagatur Sepi KaganOlum628Cocuk lar iSe Yabgu Kagan Tardus SadHanedanAsina Tong Yabgu Asina ailesinin bir uyesi olan abisi Sikoey Kagan dan sonra kagan olmustur Bati Gokturk Kaganligi nin altin donemini Tong Yabgu nun doneminde yasadigi kabul edilir Her ne kadar her ikisi de Husrev Perviz in en azindan dolayli yoldan olumune yol acan saldirilara katilmissalar da Hazar hakanlari Ziebel ve Cebu Bati Turklerinin kagani T ung Yabgu ile karistirilmamalidir SaltanatiKuzeyden gelen gocebe kabilelere karsi korunmak icin Kariye de insa edilen Sasani kalesi Kariye Tong Yabgu nun askeri harekat planlarinda hayati bir oneme sahipti Tong Yabgu saltanati doneminde Tang Hanedani ile iyi iliskiler kurmus ve Tang Hanedani nin imparatorluk ailesinden bir prenses ile evlenmistir Cinli budist haci Xuan Zang bugun Kirgizistan sinirlarinda yer alan Bati Gokturk Kaganligi nin baskenti Suyab i gezmis ve donemin kagani hakkinda bir tasvir yazmistir Tarihciler bu kagan tarifinin Tong Yabgu yu isaret ettigini dusunmektedirler Ancak Gao Lei Xuan Zang in bu tasvirinin Tong Yabgu ya degil onun oglu olan Se Yabgu Kagan a ait oldugunu soylemektedir Xuan Zang in tasviri su sekildedir Kagan saten elbise giyiyordu saci 10 fit uzunlugundaydi ve serbestti Beyaz ipek bant alnini sarmis ve arkadan baglanmisti Devlet erbaplarinin sayisi 200 kadardi Hepsi islemeli elbiseler giyiyor kaganin sag ve sol tarafinda oturuyorlardi Ordusunun geri kalanina eslik edenler kurk sayak ve iyisinden yun elbise giyinmislerdi Mizrak sancak ve yaylari duzenliydi At ve deve suvarileri gozun goremedigi yere kadar uzanir Ayrica Tang Kitabi nda da Tong Yabgu ve saltanat donemi ile ilgili bilgiler vardir Kitapta Tong Yabgu saltanati Bati Gokturk Kaganligi nin altin donemi olarak ifade edilir Tong Yehu Kagan cesur kurnaz ve savas sanatinda iyi bir adam Bu sayede kuzeydeki batida karsi karsiya oldugu Sasanileri ve guneyde baglantili oldugu Kasmira bolgesini kontrol altinda tutabiliyor Tum ulkeler ona tabi Eli ok ve yay tutan on binlerce erkek sayesinde bati uzerinde buyuk bir guc ve baski kurdu Wusun u ele gecirerek cadirini kuzey Taskent teki Qianquan a tasidi Batida yer alan tum prensler bolgelerini Turkler adina idare etmeye basladi Tong Yabgu ise bu bolgelere birer tudun gonderdi Bati Turklerinin devleti daha once hicbir donem boylesine bir guce ulasamamisti Sasaniler ile ustunluk mucadelesiBuyuk Iskender doneminde insa edilen 20 metre yuksekligindeki bu surlar Hazar sahilleri ile Kafkaslar arasindaki kirk kilometrelik bir alani kapsamaktadir Tong Yabgu Iran da hakimiyet kurmak icin Sasaniler ile savasmis 620 lerin basinda kaganin yegeni Bori Sad Kafkas Daglari ndaki Sasani topraklarina dogru bircok akin duzenlemistir Bircok tarihci Tong Yabgu yu Bizans kaynaklarindaki 627 628 de Sasani Imparatorlugu na karsi Kafkaslar da Herakleios la isbirligi yapan Ziebel ile ozdeslestirirler Chavannes Uchida Gao ve Xue Zhongzeng i kapsayan birkac tarihci ise Tong Yabgu nun Ziebel le veya hicbir Hazar hukumdariyla ozdeslestirilemeyecegini ve aslinda 625 lerde olmus olabilecegini savunur Bu tarihciler Bizans ve Cin kaynaklari arasindaki tarihlerdeki tutarsizliklara dikkat cekerken Ziebel i Tong Yabgu yla bagdastirmanin halen gunumuzdeki kanitlarin abartili bir ornegi oldugunu savunurlar 619 Ya da 625 yilinda Tong Yabgu Kagan Sasani kontrolundeki Dogu Iran a saldirdi Bati Gokturkleri onun komutasinda Sasanileri maglubiyete ugratarak Rey ve Isfahan gibi sehirleri ele gecirdi Tong Yabgu Kagan bu sefer neticesinde Indus Nehri ne kadar olan tum Eftalit kralliklarina boyun egdirdi 627 yilina gelindiginde Turkler gunumuzde Derbent adini alan Kariye yi yagmalamislardir Bu olayi Movses Kaghankatvatsi su sekilde aktarmistir Turkler denizdeki dalgalar gibi bir anda Kariye ye girdiler ve onlerine cikan her seyi yok ettiler Sehirde teror estiren saldirganlar cirkin gozleri cekik ve kapaksizdi Once sehre dogru okcularin oklari yagdi sonraysa sehrin cadde ve sokaklarinda onlerine cikan herkesi vahsi bir kurt gibi katlettiler Hatta katledilen annelerine sarilan cocuklara bile acimadilar Kariye de gerceklestirilen baskin tum ulkede panige yol acti Movses in aktardiklarina gore Albanya kuvvetleri oncelikle baskent Partav a cekilmis sonrasinda ise Kafkas Daglari na dogru yonelmistir Gokturk ve Hazar birlikleri onlari takip etmis ve yakalayarak cogunlugunu kilictan gecirmis bazilarini da esir olarak almislardir Yine Movses in aktardiklarina gore fethedenler Albanya yi fethedenler Albanya ya agir bir vergi uygulamasi getirdiler Kuzeyin Efendisi Gokturk kaganinin sifatlarindan biri tum ulkeden hasarla oc aldi Ozellikle altin yikama gumus ve demir cikarma ve bakir esya yapma konusunda yetenekli zanaatkarlarla ugrasmasi icin adamlarini gonderdi Sasani otoritelerce vergi konulmus dirahmiye yaklasik 40 centlik antik Yunan para birimi ek olarak buyuk Kura ve Aras nehirlerinden gelen balikcilara ve urunlere de vergiler koydu Bir yil sonra Tong Yabgu nun ordusu Tiflis kusatmasi oncesinde Herakleios a katilmistir Herakleios ve Tong Yabgu Narikala nin duvarlarinin altinda bir araya gelmis Tong Yabgu Herakleios a okunu vermis ve Herakleios da buna karsilik ona kendi basindaki diademi vermistir Orada Tong Yabgu nun oglu ve Herakleios un kizi Eudokia Epifaneia nin evlenmesi uzerine sozlesilmis ve Hazar liderlerine hediyeler verilmistir Tong Yabgu da 40 000 Hazar atlisinin Herakleios un yaninda olacagi sozunu vermistir Ilk Tiflis kusatmasi basarisiz olmustur Ikinci kusatma ise basarili olmus kusatma sonrasinda kaleyi savunan Gurculerin cogu idam edilmistir YonetimTong Yabgu kendi hakimiyeti altinda bulunan bolgelerin kontrolunu saglamak icin her bir bolgeye tudun atamistir Devletin en batisinda yer alan Hazarlarin komutanligini yabgunun yegeni Bori Sad yapmaktaydi Bati Gokturkler 630 yilinda Tong Yabgu nun olumunden sonra gucunu buyuk olcude yitirmistir Yabgunun olumunden sonra 30 yila yakin bir sure daha devlet hukum surse de bu sure icerisinde kendisine bagli kabilelerin bircogu bagimsizliklarini ilan etmis Hazar Kaganligi ve Bulgarya Hanligi gibi ardil devletler olusmustur KaynakcaOzel Ahmet Tasagil Gokturkler s 93 Golden Khazar Studies passim Brook ch 1 Xue 284 a b Kasgarli Mahmut 1072 Divan i Lugati t Turk dizinleyen Bahari M s 15 TDK 2003 Christian 260 Golden Nomads 30 Edouard Chavannes Bati Turkleri s 266 Selenge Golden Introduction 135 According to Chinese historical sources the marriage was never carried out because of interference by the Eastern Gokturk Illig Qaghan whose territory sat between his territory and Tang territory and who felt threatened by the proposed marriage Zizhi Tongjian vol 192 a b Christian 260 a b Gao 113 Adapted from Watters I 74 77 Ying Lin Western Turks and Byzantine gold coins found in China Transoxiana 24 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bu durum Chronicle of Theophanes Confessor adli eserde detaylica islenmistir Klyashtorny 96 97 Golden Introduction 135 Christian 260 E g Xue 286 289 a b Ahmet Tasagil Gokturkler 1 s 93 Ahmet Bircan Ercilasun Turk Kaganligi ve Bengutaslari Mario Grignaschi Sabirler Hazarlar ve Gokturkler s 238 Dani Ahmad Hasan Litvinsky B A January 1996 History of Civilizations of Central Asia The crossroads of civilizations A D 250 to 750 UNESCO pp 370 375 Artamonov 147 Christian 283 Movses 131 Ibidem Gibbon ch 46 Theophanes in raporlarinda kaganin oglu sakalsiz olarak tanimlanir Evlilik Tong Yangu nun olumu nedeniyle gerceklesmemistir Christian 283 Christian 283 Artamanov 170 180 Christian 260 285 GenelArtamonov Mikhail Istoriya Khazar Leningrad 1962 Brook Kevin Alan The Jews of Khazaria 3rd ed Rowman amp Littlefield Publishers 2018 Christian David A History of Russia Mongolia and Central Asia Blackwell 1999 Gao Lei Journal of Yantai Normal Institute s Philosophy amp Social Sciences 2001 Gibbon Edward The History of the Decline and Fall of the Roman Empire London 1845 Golden Peter Benjamin Introduction to the History of the Turkic Peoples Wiesbaden Harrasowitz 1992 Golden Peter Benjamin Khazar Studies An Historio Philological Inquiry into the Origins of the Khazars Budapest Akademiai Kiado 1980 Golden Peter Benjamin Nomads and Sedentary Societies in Medieval Eurasia Washington D C American Historical Society 1998 Klyashtorny S G and T I Sultanov Kazakhstan Alma Ata 1992 Mango C amp R Scott ceviri The Chronicle of Theophanes Confessor Oxford University Press 1997 Movses Kaghankatvatsi Istoriya agvan Moiseya Kagankatvaci pisatelya X veka ceviri St Petersburg 1861 Xue Zongzheng A History of Turks Beijing Chinese Social Sciences Press 1992 ISBN 7 5004 0432 8 Resmi unvanlarOnce gelen Sikoei Kagan Bati Gokturk Kagani 618 628 Sonra gelen Bagatur Sepi Kagan Nuse pi boyu Sonra gelen Se Yabgu Kagan Tulu boyu