Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayazma, şifalı olduğuna inanılıp kutsallık atfedilmiş su kaynağı ve üzerine inşa edilen yapıdır.
Özellikle Anadolu'daki Ortodoks Rumlar, çeşitli yerlerdeki su kaynaklarına bir aziz veya azizenin adını vermişlerdir ve bu suların, onun manevi gücü sayesinde insanlara şifa sağladıklarına inanılmıştır.
Ayazmalar, şifalı getireceğine inananların sürekli ziyaret ettikleri mekânlardır; genellikle bir kilise içinde ya da bahçesinde bulunurlar; kimi ayazmalar ise müstakil mekânlardır.
Kökeni ve sözlük anlamı
Kelime, Yunancada "kutsal" anlamına gelen "Hagia" (Türkçe okunuşu ile "aya) ve su anlamına gelen "ma" kelimelerinin bileşiminden gelir. Zaman içerisinde iki kelime arasına "z" kaynaştırma harfi girmiştir: Hagia(z)ma; ayazma.
Kelime Türkçede soğuk su kaynağı, pınar anlamında kulanıldığı gibi çardak, serinlenilen yer anlamında da kullanılır. Anadolu'nun birçok şehrinde serin, soğuk bölgeleri "Ayazma" olarak isimlendirilmiştir.
Tarihçe
Ayazmaların ortaya çıkışı pagan kültürdeki kutsal kabul edilen su kaynaklarına dayanır. Örneğin antik Likya’daki Letoon kentinde kutsal su kaynağının bulunduğu yerde bir "Nymphaion" (anıtsal su binası) mevcuttur. Hristiyanlığın ilk ayazması ise Filistin’in bölgesindedir.
Hristiyanlıkta kutsal su kültü, Rum Ortodoks cemaati için geçerli bir inanış olarak varlığını sürdürmüştür. Özellikle Anadolu'da Rumlar, çeşitli su kaynaklarını kutsal kabul etmiş ve ayazma yapıları yapmıştır. Bizans İmparatorluğu devrinde çeşitli ayazma yapıları inşa edilmiştir ancak ayazmaların sayısı Osmanlı İmparatorluğu idaresi altında büyük bir artış göstermiştir.
Osmanlı döneminde İstanbul'daki ayazmaların sayısı o kadar artmıştır ki, 17. yüzyılda payitahtı ziyaret eden Josephus Grelot, şehirdeki ayazmalardan şöyle bahseder: "...Rum rahipler mutlaka kiliselerine yakın, ister kendilerine ister gerçekte var olan bazı iyi etkilere sâhip birkaç kuyu bulmayı becerirler".
19. yüzyılda Bursa’nın sanayi ve ticareti hakkında kitap yazan Fransız seyyah Edmondt Dutemple da Osmanlı İmparatorluğu topraklarında su kaynaklarını kutsayıp ayazma haline getirmenin bir çılgınlık halini aldığını ifade etmiştir.
İstanbul'da sayısı eskiden 150’yi bulan ayazmalardan özellikle bostan ya da bahçelerin içinde yer alan müstakil ayazmaların birçoğu yok olmuştur. Seksen kadar ayazma 2000'li yıllarda da varlığını sürdürmektedir.
Varlığını halen sürdüren ayazmalarda, adandığı aziz veya azizenin isim gününde (yortu) ayinler yapılmaktadır. Suyunun şifalı olduğuna inanılan bazı ayazmaları geçmişten beri Hristiyanların yanı sıra Müslüman halk da ziyaret etmektedir.
Ayazma yapısı ve ziyaret ritüeli
Ayazmalarda değişik yollarla toplanan su, bir su teknesinde ya da havuzda biriktirilir ve genellikle kaynağın üzerine basit yapılar inşa edilir. Bazı ayazmalar küçük bir kulübe büyüklüğünde, bazıları kilise şeklindedir. Ayazma yapısı, içine konan ikona ve mumluk gibi dinsel eşyalarla bir ibadet mekanına dönüştürülür.
Ayazma sularının, o ayazmanın adandığı aziz ya da azizenin gözyaşları olduğuna inanılır; şifa niyetine içilir, vücudun ağrıyan bölgelerine sürülür. Ayazma ziyaretçileri, ziyaretleri sırasında önce bir rahip tarafından kutsanır, sonra suları içer ya da vücutlarına sürer; ardından ayazmanın koruyucusu aziz ya da azizeye dua eder; ikonası önünde mum dikip adak adarlar. Ayrılırken de küçük şişelere su koyarak hastalara götürürler.
Bazı ayazmalar
- Hodegetreia Ayazması, İstanbul'da bugünkü Cankurtaran mevkiindeki Hodegon Manastırı bahçesinde bulunan, Bizans devrine ait bir ayazma idi.
- Balıklı Ayazması (Zoodokhos Pege), İstanbul'da Meryem Ana'ya adanmış ayazmalardandır. Surların hemen dışında Balıklı (Pege) Kapısı’nın yakınında, Balıklı Meryem Ana Rum Manastırı içinde bulunur.
- Ayvalık'taki Panagia Phaneromeni Ayazması, 19. yüzyıl yapısıdır.
- Kırklareli'nin Kıyıköy kasabasında tabii kayaya oyulmuş Aya Nikola Manastırı içinde ayazma bulunur.
- Trabzon'daki Sümela Manastırı’nda bulunan ayazmsında şifalı olduğuna inanılan su, manastırın çekirdeğini oluşturan tabii bir mağaradan bir taş çanağa damlamaktadır; ayazma binası yoktur.
Kaynakça
- ^ a b c d "Ayazma". İslam Ansiklopedisi. 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Şubat 2020.
- ^ Yıldız, Murat. (PDF). History Studies. 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c d Soyda, Ersoy (2016). . Uluslararası Üsküdar Sempozyumu, 11-13 Kasım 2016. 27 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Kaya, Önder. . Zdergisi İstanbul. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2024.
- ^ "İstanbul Semtleri: Ahırkapı | HAYALLEME İstanbul". hayalleme.com. 20 Ocak 2015. 27 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ayazma sifali olduguna inanilip kutsallik atfedilmis su kaynagi ve uzerine insa edilen yapidir Ozellikle Anadolu daki Ortodoks Rumlar cesitli yerlerdeki su kaynaklarina bir aziz veya azizenin adini vermislerdir ve bu sularin onun manevi gucu sayesinde insanlara sifa sagladiklarina inanilmistir Ayazmalar sifali getirecegine inananlarin surekli ziyaret ettikleri mekanlardir genellikle bir kilise icinde ya da bahcesinde bulunurlar kimi ayazmalar ise mustakil mekanlardir Kokeni ve sozluk anlamiKelime Yunancada kutsal anlamina gelen Hagia Turkce okunusu ile aya ve su anlamina gelen ma kelimelerinin bilesiminden gelir Zaman icerisinde iki kelime arasina z kaynastirma harfi girmistir Hagia z ma ayazma Kelime Turkcede soguk su kaynagi pinar anlaminda kulanildigi gibi cardak serinlenilen yer anlaminda da kullanilir Anadolu nun bircok sehrinde serin soguk bolgeleri Ayazma olarak isimlendirilmistir TarihceAyazmalarin ortaya cikisi pagan kulturdeki kutsal kabul edilen su kaynaklarina dayanir Ornegin antik Likya daki Letoon kentinde kutsal su kaynaginin bulundugu yerde bir Nymphaion anitsal su binasi mevcuttur Hristiyanligin ilk ayazmasi ise Filistin in bolgesindedir Hristiyanlikta kutsal su kultu Rum Ortodoks cemaati icin gecerli bir inanis olarak varligini surdurmustur Ozellikle Anadolu da Rumlar cesitli su kaynaklarini kutsal kabul etmis ve ayazma yapilari yapmistir Bizans Imparatorlugu devrinde cesitli ayazma yapilari insa edilmistir ancak ayazmalarin sayisi Osmanli Imparatorlugu idaresi altinda buyuk bir artis gostermistir Osmanli doneminde Istanbul daki ayazmalarin sayisi o kadar artmistir ki 17 yuzyilda payitahti ziyaret eden Josephus Grelot sehirdeki ayazmalardan soyle bahseder Rum rahipler mutlaka kiliselerine yakin ister kendilerine ister gercekte var olan bazi iyi etkilere sahip birkac kuyu bulmayi becerirler 19 yuzyilda Bursa nin sanayi ve ticareti hakkinda kitap yazan Fransiz seyyah Edmondt Dutemple da Osmanli Imparatorlugu topraklarinda su kaynaklarini kutsayip ayazma haline getirmenin bir cilginlik halini aldigini ifade etmistir Istanbul da sayisi eskiden 150 yi bulan ayazmalardan ozellikle bostan ya da bahcelerin icinde yer alan mustakil ayazmalarin bircogu yok olmustur Seksen kadar ayazma 2000 li yillarda da varligini surdurmektedir Varligini halen surduren ayazmalarda adandigi aziz veya azizenin isim gununde yortu ayinler yapilmaktadir Suyunun sifali olduguna inanilan bazi ayazmalari gecmisten beri Hristiyanlarin yani sira Musluman halk da ziyaret etmektedir Ayazma yapisi ve ziyaret ritueliAya Fotini Ayazmasi Yesilkoy Ayazmalarda degisik yollarla toplanan su bir su teknesinde ya da havuzda biriktirilir ve genellikle kaynagin uzerine basit yapilar insa edilir Bazi ayazmalar kucuk bir kulube buyuklugunde bazilari kilise seklindedir Ayazma yapisi icine konan ikona ve mumluk gibi dinsel esyalarla bir ibadet mekanina donusturulur Ayazma sularinin o ayazmanin adandigi aziz ya da azizenin gozyaslari olduguna inanilir sifa niyetine icilir vucudun agriyan bolgelerine surulur Ayazma ziyaretcileri ziyaretleri sirasinda once bir rahip tarafindan kutsanir sonra sulari icer ya da vucutlarina surer ardindan ayazmanin koruyucusu aziz ya da azizeye dua eder ikonasi onunde mum dikip adak adarlar Ayrilirken de kucuk siselere su koyarak hastalara gotururler Bazi ayazmalarAya Marina Ayazmasi TarabyaHodegetreia Ayazmasi Istanbul da bugunku Cankurtaran mevkiindeki Hodegon Manastiri bahcesinde bulunan Bizans devrine ait bir ayazma idi Balikli Ayazmasi Zoodokhos Pege Istanbul da Meryem Ana ya adanmis ayazmalardandir Surlarin hemen disinda Balikli Pege Kapisi nin yakininda Balikli Meryem Ana Rum Manastiri icinde bulunur Ayvalik taki Panagia Phaneromeni Ayazmasi 19 yuzyil yapisidir Kirklareli nin Kiyikoy kasabasinda tabii kayaya oyulmus Aya Nikola Manastiri icinde ayazma bulunur Trabzon daki Sumela Manastiri nda bulunan ayazmsinda sifali olduguna inanilan su manastirin cekirdegini olusturan tabii bir magaradan bir tas canaga damlamaktadir ayazma binasi yoktur Kaynakca a b c d Ayazma Islam Ansiklopedisi 13 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Subat 2020 Yildiz Murat PDF History Studies 30 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b c d Soyda Ersoy 2016 Uluslararasi Uskudar Sempozyumu 11 13 Kasim 2016 27 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Kaya Onder Zdergisi Istanbul 22 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Nisan 2024 Istanbul Semtleri Ahirkapi HAYALLEME Istanbul hayalleme com 20 Ocak 2015 27 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2024