Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir.Temmuz 2020) () ( |
Likya veya Lisiya (Likçe: 𐊗𐊕𐊐𐊎𐊆𐊖. Trm̃mis; Yunanca: Λυκία, Lykía), M.Ö. 15-14. yüzyıldan M.Ö. 546'ya kadar Anadolu'nun Teke Yarımadası'nda varlık göstermiş ulustur. Likya, aynı zamanda bu bölgedeki antik kentlerin oluşturduğu bir federasyon ve daha sonra da Roma İmparatorluğu’nun bir eyaletidir. "Işık Ülkesi" anlamına gelen Likya, Antalya ve Muğla illeri ile Burdur ilinin iç kısımlarında, Akdeniz'e sınır olan bir bölgede yer alıyordu. Antik Mısır'ın Geç Tunç Çağı kayıtları ve Hitit İmparatorluğu'na ait tarihi belgelerde adından bahsedilen bir devlettir. Hitit kayıtlarında adı Lukka olarak geçmektedir.
Trm̃misa Likya | |||||
---|---|---|---|---|---|
MÖ 15-14. yy (Lukka Ülkesi olarak) | |||||
Anadolu'da Likya bölgesinin konumu | |||||
Başkent | Ksantos, Patara | ||||
Yaygın dil(ler) | Luvice, Likçe, Yunanca | ||||
Tarihçe | |||||
|
Likya, Luvice konuşan toplulukların bölgeye yerleşmesiyle nüfus elde etmiştir. Ahameniş İmparatorluğunun (Persler) bölgeyi istila etmesiyle Pers topluluklar Likya bölgesine akın etmiştir. Bu gelen topluluklar nedeniyle dilleri evrim geçirip sonradan Luvicenin bir alt formu sayılacak olan Likya dili ile metinlerini taşlara yazmışlardır. Antik kaynaklar, bölgenin Pers istilasından önceki eski adının Alope (Antik Yunanca: Ἀλόπη, Alópē) olduğunu göstermektedir.
Hint-Avrupalı Luviler ile bağlantılı olduğu düşünülen ve tarihte bilinen ilk demokratik birliği kurmuş olmakla bilinen Likyalılar, farklı şehirlerden bir araya gelmiş olmalarına rağmen ortak bir kültür yaratmış ve var oldukları sürece bunu paylaşıp yaşatmışlardır. Bölge daha sonra helenleşmiş ve Persler, Makedonlar ve Romalılar gibi çeşitli halklar tarafından işgal edilmiş ve kontrol edilmiştir.
Pers-Makedonya savaşlarının Büyük İskender'in zaferi ile sonuçlanmasından sonra Likya bu sefer de Yunanca konuşan toplulukların akınına uğradı. Likya dilini konuşanların bölgede azalması nedeniyle bölge hızlıca helenleşti, Likya dili de yazıt ve sikkeler üzerinden kayboldu.
M.Ö. 188'de III. Antiohos'a karşı zafer kazandıktan sonra, Roma Cumhuriyeti Likya'yı 20 yıl boyunca Rodos'a verdi ve 168'de geri aldı. Roma Cumhuriyeti'nin bu son dönemlerinde, Likya, Roma himayesi altında refah bir dönem yaşadı. Roma, Likya Birliği adı altında 168'de yerel yönetimi resmi olarak onayladı. Bu yerel yönetim, bir federasyondu ve cumhuriyet prensiplerine sahipti; bunlar daha sonra Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nın hazırlayıcılarının dikkatini çekti ve düşüncelerini etkiledi.
Yerel yönetimi olmasına rağmen, Likya egemen bir devlet değildi ve Karyalılar tarafından mağlup edildikten sonra hiç olmamıştı. MS 43'te Roma imparatoru Claudius, Likya birliğini feshetti ve Likya'yı eyalet statüsüyle Roma İmparatorluğu'na dahil etti. Likya, Doğu veya Bizans İmparatorluğu'nun atadığı bir yönetici ile epark (idari yönetim) haline geldi ve MS 1000'li yılların başında Türkçe konuşan toplulukların bölgeye gelmesinden sonra bile Yunanca konuşmaya devam etti. Bizans İmparatorluğu'nun 15. yüzyılda çökmesinden sonra, Likya, Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği altına girdi ve Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşüyle Türkiye Cumhuriyeti'ne miras kaldı.
Coğrafya
Bölge Antalya ilinin batısını, Muğla'nın güneydoğusunu ve Denizli ile Burdur'un güneyini kapsar. Tarihsel olarak sınırları batıda Dalaman Çayı, doğuda bugünkü Kemer ile sınırlıdır. En kuzeyi Burdur'un Gölhisar ilçesidir. Toros Dağları'nı da içeren bu bölgenin yüksekliği Akdağlar ve Beydağları gibi noktalarda 3000 metreyi aşar. Kıyı kesimi hem çeşitli koy ve körfezlerle, hem de masmavi deniz ve parlak kumları ile görsel bir ziyafet sunar. Likya tarihte, kuzey ve kuzeybatıda Karya (Caria) ile, kuzeydoğuda ve doğuda Pamfilya (Pamphilia) ve Pisidya (Pisidia), kuzeyde Frigya(Phyrgia) ile çevrilmiştir.
Likya kentleri
Tarih boyunca sınırları değişkenlik göstermekle beraber, hem o döneme ait çeşitli yazıtlardan, hem de kentlerin sahip olduğu ana karakterlerden (mezarlar, vb) Likya kentlerini ayırt etme imkanına sahibiz. Doğal olarak en çok tartışma Karya, Pisidya ve Pamfilya sınırlarına yakın olan kentler üzerine olmuş, ancak tarihçiler aşağıdaki kentlerin Likya kentleri olduğu konusunda genel bir fikir birliğine varmışlardır.
- Aloanda
- Andriake
- Antiphellos
- Aperlai
- Apollonia
- Araxa
- Ariassos
- Arneai
- Arnna (Ksantos)
- Arsada
- Arykanda
- Balbura
- Bubon
- Choma
- Daedala
- Gagae
- Hippoukome
- Idebessos
- İsinda
- Istlada
- Kadyanda
- Kandyba
- Karmylassos
- Kibyra
- Korydalla
- Kyaneai
- Letoon
- Lmyra
- Myra
- Nysa
- Oktapolis
- Oinoanda
- Olympos
- Patara
- Phaselis
- Phellos
- Pınara
- Pydnai
- Rhodiapolis
- Simena
- Sura
- Sidyma
- Telmessos
- Termessos Minor
- Theimussa
- Tlos
- Trebenna
- Tyberissos
- Typallia
- Trysa
Tarihçe
Likyalılar’ın, MÖ 3. binyılın ikinci yarısında Anadolu'ya gelen ve 2. binyıl boyunca Güney Anadolu bölgesinde yaşamış ve Anadolu’nun en eski Hint-Avrupa kökenli halkı olan Luviler’in dağılmasından sonra bir kısmının devamı olduğu söylenir. Luvi dilinin Hititçe’yle yakınlığı ve Luviler’in de Hititliler’le akraba olduğu göz önünde bulundurulursa Likçe’nin de Hititçe’ye olan bağlantısı anlaşılır. Hitit dilinde Likya’nın adı Lukka’dır.
En başından beri Yunanların saldırılarına karşılık verebilen Likyalılar, MÖ 6. yüzyılda Persler tarafından işgal edilmiştir. Ancak MÖ 4. yüzyılda Büyük İskender çıktığı “Doğu Seferi” dâhilinde bu bölgeyi de ele geçirmiştir. İskender’in ölümü ile generallerinden Ptolemaios bu bölgeyi almıştır ancak varlığını eskisi gibi hissettirememiştir. Bölge yavaş yavaş Yunan kültürü ve sosyal değerlerinin etkisinde kalmıştır. MÖ 190 yılında sonuçlanan Magnesia Savaşı'nın ardından imzalanan Apameia barşı uyarınca komşu bölge Karya ile birlikte savaşta Roma tarafında yer alan Rodos’a bırakılmıştır. Likya Birliği bu yıllarda Rodos’a karşı direniş amacıyla kurulmuştur. MÖ 168-167 yıllarında ise Roma İmparatorluğu Likya’nın bağımsızlığını ilan etmiştir. Bu yüzyıl içerisinde Anadolu’nun birçok bölümü Roma eyaleti şeklinde düzenlenmiştir fakat Likya bağımsızlığını korumayı başarmıştır. Bunun önemli nedenlerinden birisi Mithridates VI. Eupator tarafından başlatılan Roma aleyhtarı eyleme katılmayıp Roma tarafında yer almasıdır. Bununla birlikte MÖ 1. yüzyılda karışık Roma politikasından da etkilenmiştir. Ksantos halkı, Pers istilalarında olduğu gibi, bu dönemde de kendilerine saldıran büyük askeri güçlere karşı direnmişler, savaşı kazanamayacakları anlaşıldığında da toplu intihar yolu ile kendilerini yakmışlardır. Roma, Likya Birliği’ni yeniden ayağa kaldırmak için, bu felaketten arda kalanlara, destek verir. M.S. 42-43 yıllarında imparator Claudius tarafından Provincia Lycia adı ile eyalet haline getirilir. Söz konusu eyalet M.S. 72-73 yıllarında imparator Vespasianus tarafından Provincia Pamphylia eyaleti ile birleştirilerek Likya ve Pamfilya Eyaleti (Provincia Lycia-Pamphylia) oluşturulur.
Likya, M.S. 2. ve 3. yüzyıllarda yaşadığı büyük depremlerin ve M.S. 6. ve 8. yüzyılları arasında yaklaşık 200 yıl süren veba salgınının ardından bir daha kendisini toparlayamamıştır. M.S. 8. yüzyılda Arap akınları ve bu süreye kadar da korsan saldırıları sebebi ile terk edilen bölge, 13. yüzyılda Türk Beylikleri ile yeniden yerleşime açılmıştır.
Herodot ise Likya ve Likyalılar hakkında;
“ | Likyalılar’ın kökeni eski devirlerde Yunan olmayan halkın yaşadığı Girit’ti. Europa’nın iki oğlu olan Sarpedon ve Minos tahtı ele geçirmek için mücadele etmişler ve galip gelen Minos, Sarpedon’u ve taraftarlarını ülkeden dışarı atmıştı. Sürülen grup, gemilere binip Asya’ya doğru hareket etmiş ve Milyaslar’ın topraklarına yerleşmişlerdi. Milyas, o zamanlar Solymler tarafından işgal edilen ve bugün Likyalılar’ın yaşadıkları ülkenin eski adıdır. Sarpedon'un krallığı zamanında isimleri Termiller diye bilinirdi. Şimdi bile komşuları Likyalılar için bu adı kullanırlar. Gelenekleri yönünden bazıları Giritliler’e, bazıları Karyalılar’a benzer. Fakat hiç kimseye benzemeyen bir töreleri vardır. O da babaları yerine analarının adını kullanmalarıdır. Bir Likyalı’ya kim olduğunu sorun, size adını annesinin, anneannesinin, büyük anneannesinin ve daha büyük anneannesinin ismini söyleyerek cevap verir. Hür bir kadının bir köleden çocuğu olursa yasal sayılır. Buna karşılık, toplum içinde ne kadar önemli bir yeri olursa olsun, hür bir erkekle bir yabancı kadının veya metresinin çocuğuna vatandaşlık hakkı tanınmaz. | „ |
demektedir.
Dil
Günümüzde Likya dilinin, Luvi dilinin devamı olduğu hemen tüm uzmanlarca kabul edilmektedir. Likya’nın başkenti olan Arnna’da (Likçe: "Arnna"; Yunanca: "Ksantos") bulunan ve Atinalılara karşı kazanılan zaferi betimleyen Likçe yazıt, Likya dilinin en önemlili kaynaklarındandır. Hint-Avrupa Dil Ailesi'ne ait olduğu kabul edilen Likya dilinde 6'sı sesli olmak üzere toplam 29 harf bulunduğu saptanmıştır. Harf yazılışlarının Yunan alfabesi ile bazı ortaklıkları olduğu da bilinen bir gerçektir.
Yönetim ve devlet yapısı
Kent | Oyu |
---|---|
Arnna (Ksantos) | 3 |
Patara | 3 |
Myra | 3 |
Pinara | 3 |
Tlos | 3 |
Olympos | 3 |
, | 2 |
Balbura, Oenoanda, Aperlae Simpolu, | 1 |
Tarihte bilinen ilk demokratik birliği kurmuş olmakla bilinen Likyalılar, farklı şehirlerden bir araya gelmiş olmalarına rağmen ortak bir kültür yaratmış ve var oldukları sürece bunu paylaşıp yaşatmışlardır. Bunu, arkalarında bırakmış oldukları, bugüne kadar ayakta kalabilen eserlerinin izlerinde rahatlıkla görebiliyoruz.
Likya Birliği hakkında edinilen bilgilere göre birlik önemli–önemsiz toplam 23 şehirden oluşmuştur. Günümüze kadar da dayanabilmiş, en büyük altı şehir olan Arnna (Ksantos), Patara, Pinara, Tlos, Myra ve Olympos’un 3’er oy hakkı bulunurken, daha önemsiz ve küçük şehirlerin 1 ya da 2 oy hakkı vardır. 2 ya da daha fazla sayıda Likya kentinin bir araya gelerek oluşturduğu politik birliklere adı verilir.
Likyalılar'ın kurmuş olduğu bu federasyon sistemi, aynı zamanda ABD Anayasası'na da ilham kaynağı olmuştur. Alexander Hamilton, James Madison ve John Jay tarafından kaleme alınan ve 85 makaleden oluşan Federalist Yazılar, ABD Anayasası'nın da temelini oluşturmaktadır. Alexander Hamilton'un yazdığı 9 ve 16 no.lu ve James Madison'un yazdığı 45.no.lu makalelerde ABD için en uygun yönetim sisteminin Likya Federasyonu'nda olduğu gibi federatif şehir birliği (eyaletler) olduğuna açıkça vurgu yapılmaktadır.
Galeri
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Bean, G.E. (1997): Eskiçağda Likya Bölgesi, Arion Yayınevi.
- Bryce, T.R. (1974): "The Lukka Problem - and a Possible Solution", en Journal of Near Eastern Studies 33, pp. 395–404.
- Bryce, T.R. (1983): “Political Unity in Lycia during the Dynastic Period”, en Journal of Near Eastern Studies 42, pp. 31–42.
- Bryce, T.R. (1986): The Lycians in Literary and Epigraphic Sources, Museum Tusculanum Press.
- Burrell, B. (2004): Neokoroi: Greek Cities and Roman Emperor, Brill Academic Publichers.
- Drinkwater, J.; & Grünewald, T (2004): Bandits in the Roman Empire: Myth and Reality, Routledge.
- Ehrenberg, V. (1960): The Greek State, Barnes and Noble.
- Foss, P. (1998): "", en C. Lehmann (ed.) Encyclopedia of the Roman Provinces (en construcción).
- Gygax, M.D. (1991): "Los periecos licios", en Gerión 9, pp. 111–130.
- Keen, A.G. (1993): "Athenian Campaigns in Karia and Lykia during Peloponesian War", Journal of Hellenic Studies 113, pp. 152–157.
- Keen, A.G. (1998): Dynastic Lycia: A Political History of the Lycians & Their Relations with Foreign Power, c.545-362 BC, Brill Academic Publishers, Leiden.
- Lund, H.S. (1992): Lysimachus: A Study in Early Hellenistic Kingship, Routledge.
- Pomeroy, S.B (1976): "A Classical Scholar's Perspective on Matriarchy", en B.A. Carroll (ed.) Liberating Women's History: Theoretical and Critical Essays 26 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., University of Illinois Press.
- Sekunda, N.V. (1991): "Achaemenid Settlement in Caria, Lycia and Greater Phrygia", en H. Sancisi-Weerdenburg and A. Kuhrt (eds.) Achaemenid History VI Asia Minor and Egypt: Old Cultures in a New Empire. Proceedings of the Gronigen 1988 Achaemenid History Workshop, Leiden.
- Strabon (1993): Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika XII-XIII-XIV), Arkeoloji ve Sanat Yayınları
- Weiskorpf, M. (1987): "Asia Minor4 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", en E. Yarshater (ed.) Encyclopaedia Iranica v. 2, pp. 757–764.
- Hellenizm ve Roma Likya'sında Sympoliteialar
Dış bağlantılar
- Likya hakkında oldukça ayrıntılı bir sayfa, İngilizce, http://www.lycianturkey.com/4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ABD Anayasası'nın Likya Federasyonu'ndan esinlendiğine ilişkin New York Times'tan bir yazı http://www.nytimes.com/2005/09/19/international/europe/19patara.html?scp=1&sq=patara&st=nyt
- Anadolu Uygarlıkları ve Antik Kentler ile ilgili amatör ancak ayrıntılı bir site http://antikkentler.cirbanonline.com/antikkentler_bati/default.asp?id=115[]
- Arkeoloji Dünyası http://www.arkeolojidunyasi.com/bolgeler/lykia.html 12 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Anadolu Nümizmatiği ile ilgili bir site http://www.asiaminorcoins.com/lycia.html 24 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Likya ile ilgili bir kaynakça listesi
- Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Web Sitesi
- Tanıtım Gönüllüleri Derneği Web Sitei
- Likya Federasyonu ve kentleri ile ilgili kişisel bir site, İngilizce,
- Mimarlık Müzesi, Likya Kentleri Antik Tiyatroları ile ilgili ayrıntılı bilgi http://www.archmuseum.org/Gallery/Photos.aspx?CategoryID=31&DetailID=2[]
- Dünya Sanal Tur ile Likya mezarları 14 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Anatolianscripts.com - Likya Alfabesi 15 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Temmuz 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Likya veya Lisiya Likce 𐊗𐊕𐊐𐊎𐊆𐊖 Trm mis Yunanca Lykia Lykia M O 15 14 yuzyildan M O 546 ya kadar Anadolu nun Teke Yarimadasi nda varlik gostermis ulustur Likya ayni zamanda bu bolgedeki antik kentlerin olusturdugu bir federasyon ve daha sonra da Roma Imparatorlugu nun bir eyaletidir Isik Ulkesi anlamina gelen Likya Antalya ve Mugla illeri ile Burdur ilinin ic kisimlarinda Akdeniz e sinir olan bir bolgede yer aliyordu Antik Misir in Gec Tunc Cagi kayitlari ve Hitit Imparatorlugu na ait tarihi belgelerde adindan bahsedilen bir devlettir Hitit kayitlarinda adi Lukka olarak gecmektedir Trm misa LikyaMO 15 14 yy Lukka Ulkesi olarak Anadolu da Likya bolgesinin konumuBaskentKsantos PataraYaygin dil ler Luvice Likce YunancaTarihce KurulusuMO 15 Dagilisi14 yy Lukka Ulkesi olarak Likya Luvice konusan topluluklarin bolgeye yerlesmesiyle nufus elde etmistir Ahamenis Imparatorlugunun Persler bolgeyi istila etmesiyle Pers topluluklar Likya bolgesine akin etmistir Bu gelen topluluklar nedeniyle dilleri evrim gecirip sonradan Luvicenin bir alt formu sayilacak olan Likya dili ile metinlerini taslara yazmislardir Antik kaynaklar bolgenin Pers istilasindan onceki eski adinin Alope Antik Yunanca Ἀloph Alope oldugunu gostermektedir Hint Avrupali Luviler ile baglantili oldugu dusunulen ve tarihte bilinen ilk demokratik birligi kurmus olmakla bilinen Likyalilar farkli sehirlerden bir araya gelmis olmalarina ragmen ortak bir kultur yaratmis ve var olduklari surece bunu paylasip yasatmislardir Bolge daha sonra helenlesmis ve Persler Makedonlar ve Romalilar gibi cesitli halklar tarafindan isgal edilmis ve kontrol edilmistir Pers Makedonya savaslarinin Buyuk Iskender in zaferi ile sonuclanmasindan sonra Likya bu sefer de Yunanca konusan topluluklarin akinina ugradi Likya dilini konusanlarin bolgede azalmasi nedeniyle bolge hizlica helenlesti Likya dili de yazit ve sikkeler uzerinden kayboldu M O 188 de III Antiohos a karsi zafer kazandiktan sonra Roma Cumhuriyeti Likya yi 20 yil boyunca Rodos a verdi ve 168 de geri aldi Roma Cumhuriyeti nin bu son donemlerinde Likya Roma himayesi altinda refah bir donem yasadi Roma Likya Birligi adi altinda 168 de yerel yonetimi resmi olarak onayladi Bu yerel yonetim bir federasyondu ve cumhuriyet prensiplerine sahipti bunlar daha sonra Amerika Birlesik Devletleri Anayasasi nin hazirlayicilarinin dikkatini cekti ve dusuncelerini etkiledi Yerel yonetimi olmasina ragmen Likya egemen bir devlet degildi ve Karyalilar tarafindan maglup edildikten sonra hic olmamisti MS 43 te Roma imparatoru Claudius Likya birligini feshetti ve Likya yi eyalet statusuyle Roma Imparatorlugu na dahil etti Likya Dogu veya Bizans Imparatorlugu nun atadigi bir yonetici ile epark idari yonetim haline geldi ve MS 1000 li yillarin basinda Turkce konusan topluluklarin bolgeye gelmesinden sonra bile Yunanca konusmaya devam etti Bizans Imparatorlugu nun 15 yuzyilda cokmesinden sonra Likya Osmanli Imparatorlugu nun egemenligi altina girdi ve Osmanli Imparatorlugu nun cokusuyle Turkiye Cumhuriyeti ne miras kaldi CografyaMyra da Demre Likya tipi kaya mezarlari Bolge Antalya ilinin batisini Mugla nin guneydogusunu ve Denizli ile Burdur un guneyini kapsar Tarihsel olarak sinirlari batida Dalaman Cayi doguda bugunku Kemer ile sinirlidir En kuzeyi Burdur un Golhisar ilcesidir Toros Daglari ni da iceren bu bolgenin yuksekligi Akdaglar ve Beydaglari gibi noktalarda 3000 metreyi asar Kiyi kesimi hem cesitli koy ve korfezlerle hem de masmavi deniz ve parlak kumlari ile gorsel bir ziyafet sunar Likya tarihte kuzey ve kuzeybatida Karya Caria ile kuzeydoguda ve doguda Pamfilya Pamphilia ve Pisidya Pisidia kuzeyde Frigya Phyrgia ile cevrilmistir Likya kentleri Tarih boyunca sinirlari degiskenlik gostermekle beraber hem o doneme ait cesitli yazitlardan hem de kentlerin sahip oldugu ana karakterlerden mezarlar vb Likya kentlerini ayirt etme imkanina sahibiz Dogal olarak en cok tartisma Karya Pisidya ve Pamfilya sinirlarina yakin olan kentler uzerine olmus ancak tarihciler asagidaki kentlerin Likya kentleri oldugu konusunda genel bir fikir birligine varmislardir Likya bolgesindeki onemli yerlesim yerleri ile dag ve nehirleri gosteren harita Aloanda Andriake Antiphellos Aperlai Apollonia Araxa Ariassos Arneai Arnna Ksantos Arsada Arykanda Balbura Bubon Choma Daedala Gagae Hippoukome Idebessos Isinda Istlada Kadyanda Kandyba Karmylassos Kibyra Korydalla Kyaneai Letoon Lmyra Myra Nysa Oktapolis Oinoanda Olympos Patara Phaselis Phellos Pinara Pydnai Rhodiapolis Simena Sura Sidyma Telmessos Termessos Minor Theimussa Tlos Trebenna Tyberissos Typallia TrysaTarihceYukaridaki haritada M S 120 yilinda Roma Imparatorlugu nun Likya Lisiya eyaleti kirmizi renkte gosterilmis Likyalilar in MO 3 binyilin ikinci yarisinda Anadolu ya gelen ve 2 binyil boyunca Guney Anadolu bolgesinde yasamis ve Anadolu nun en eski Hint Avrupa kokenli halki olan Luviler in dagilmasindan sonra bir kisminin devami oldugu soylenir Luvi dilinin Hititce yle yakinligi ve Luviler in de Hititliler le akraba oldugu goz onunde bulundurulursa Likce nin de Hititce ye olan baglantisi anlasilir Hitit dilinde Likya nin adi Lukka dir En basindan beri Yunanlarin saldirilarina karsilik verebilen Likyalilar MO 6 yuzyilda Persler tarafindan isgal edilmistir Ancak MO 4 yuzyilda Buyuk Iskender ciktigi Dogu Seferi dahilinde bu bolgeyi de ele gecirmistir Iskender in olumu ile generallerinden Ptolemaios bu bolgeyi almistir ancak varligini eskisi gibi hissettirememistir Bolge yavas yavas Yunan kulturu ve sosyal degerlerinin etkisinde kalmistir MO 190 yilinda sonuclanan Magnesia Savasi nin ardindan imzalanan Apameia barsi uyarinca komsu bolge Karya ile birlikte savasta Roma tarafinda yer alan Rodos a birakilmistir Likya Birligi bu yillarda Rodos a karsi direnis amaciyla kurulmustur MO 168 167 yillarinda ise Roma Imparatorlugu Likya nin bagimsizligini ilan etmistir Bu yuzyil icerisinde Anadolu nun bircok bolumu Roma eyaleti seklinde duzenlenmistir fakat Likya bagimsizligini korumayi basarmistir Bunun onemli nedenlerinden birisi Mithridates VI Eupator tarafindan baslatilan Roma aleyhtari eyleme katilmayip Roma tarafinda yer almasidir Bununla birlikte MO 1 yuzyilda karisik Roma politikasindan da etkilenmistir Ksantos halki Pers istilalarinda oldugu gibi bu donemde de kendilerine saldiran buyuk askeri guclere karsi direnmisler savasi kazanamayacaklari anlasildiginda da toplu intihar yolu ile kendilerini yakmislardir Roma Likya Birligi ni yeniden ayaga kaldirmak icin bu felaketten arda kalanlara destek verir M S 42 43 yillarinda imparator Claudius tarafindan Provincia Lycia adi ile eyalet haline getirilir Soz konusu eyalet M S 72 73 yillarinda imparator Vespasianus tarafindan Provincia Pamphylia eyaleti ile birlestirilerek Likya ve Pamfilya Eyaleti Provincia Lycia Pamphylia olusturulur Likya M S 2 ve 3 yuzyillarda yasadigi buyuk depremlerin ve M S 6 ve 8 yuzyillari arasinda yaklasik 200 yil suren veba salgininin ardindan bir daha kendisini toparlayamamistir M S 8 yuzyilda Arap akinlari ve bu sureye kadar da korsan saldirilari sebebi ile terk edilen bolge 13 yuzyilda Turk Beylikleri ile yeniden yerlesime acilmistir Herodot ise Likya ve Likyalilar hakkinda Likyalilar in kokeni eski devirlerde Yunan olmayan halkin yasadigi Girit ti Europa nin iki oglu olan Sarpedon ve Minos tahti ele gecirmek icin mucadele etmisler ve galip gelen Minos Sarpedon u ve taraftarlarini ulkeden disari atmisti Surulen grup gemilere binip Asya ya dogru hareket etmis ve Milyaslar in topraklarina yerlesmislerdi Milyas o zamanlar Solymler tarafindan isgal edilen ve bugun Likyalilar in yasadiklari ulkenin eski adidir Sarpedon un kralligi zamaninda isimleri Termiller diye bilinirdi Simdi bile komsulari Likyalilar icin bu adi kullanirlar Gelenekleri yonunden bazilari Giritliler e bazilari Karyalilar a benzer Fakat hic kimseye benzemeyen bir toreleri vardir O da babalari yerine analarinin adini kullanmalaridir Bir Likyali ya kim oldugunu sorun size adini annesinin anneannesinin buyuk anneannesinin ve daha buyuk anneannesinin ismini soyleyerek cevap verir Hur bir kadinin bir koleden cocugu olursa yasal sayilir Buna karsilik toplum icinde ne kadar onemli bir yeri olursa olsun hur bir erkekle bir yabanci kadinin veya metresinin cocuguna vatandaslik hakki taninmaz demektedir DilGunumuzde Likya dilinin Luvi dilinin devami oldugu hemen tum uzmanlarca kabul edilmektedir Likya nin baskenti olan Arnna da Likce Arnna Yunanca Ksantos bulunan ve Atinalilara karsi kazanilan zaferi betimleyen Likce yazit Likya dilinin en onemlili kaynaklarindandir Hint Avrupa Dil Ailesi ne ait oldugu kabul edilen Likya dilinde 6 si sesli olmak uzere toplam 29 harf bulundugu saptanmistir Harf yazilislarinin Yunan alfabesi ile bazi ortakliklari oldugu da bilinen bir gercektir Yonetim ve devlet yapisiLikya Ligi Birligi Kent OyuArnna Ksantos 3Patara 3Myra 3Pinara 3Tlos 3Olympos 3 2Balbura Oenoanda Aperlae Simpolu Simena Isinda Apollonia 1 Tarihte bilinen ilk demokratik birligi kurmus olmakla bilinen Likyalilar farkli sehirlerden bir araya gelmis olmalarina ragmen ortak bir kultur yaratmis ve var olduklari surece bunu paylasip yasatmislardir Bunu arkalarinda birakmis olduklari bugune kadar ayakta kalabilen eserlerinin izlerinde rahatlikla gorebiliyoruz Likya Birligi hakkinda edinilen bilgilere gore birlik onemli onemsiz toplam 23 sehirden olusmustur Gunumuze kadar da dayanabilmis en buyuk alti sehir olan Arnna Ksantos Patara Pinara Tlos Myra ve Olympos un 3 er oy hakki bulunurken daha onemsiz ve kucuk sehirlerin 1 ya da 2 oy hakki vardir 2 ya da daha fazla sayida Likya kentinin bir araya gelerek olusturdugu politik birliklere adi verilir Likyalilar in kurmus oldugu bu federasyon sistemi ayni zamanda ABD Anayasasi na da ilham kaynagi olmustur Alexander Hamilton James Madison ve John Jay tarafindan kaleme alinan ve 85 makaleden olusan Federalist Yazilar ABD Anayasasi nin da temelini olusturmaktadir Alexander Hamilton un yazdigi 9 ve 16 no lu ve James Madison un yazdigi 45 no lu makalelerde ABD icin en uygun yonetim sisteminin Likya Federasyonu nda oldugu gibi federatif sehir birligi eyaletler olduguna acikca vurgu yapilmaktadir GaleriCimera Agzindan ates soluyan keci bedenli ve yilan kuyruklu Likyalilar nin Efsanevi Disi Dev Ejderhasi adina atfedilen ve Likya Bolgesinde mevcut dogal olarak yanan ates Ters kayik bicimli tipik bir Likya lahti Kas Antalya Likya Kitabesi Arnna Antik Kenti Likya dilinde Arnna Yunancada ise Ksantos Dalyan daki kayalara oyulmus kral mezarlari Arnna daki Likya Yaziti Ayrica bakinizKirk Goz KemeriKaynakcaBean G E 1997 Eskicagda Likya Bolgesi Arion Yayinevi Bryce T R 1974 The Lukka Problem and a Possible Solution en Journal of Near Eastern Studies 33 pp 395 404 Bryce T R 1983 Political Unity in Lycia during the Dynastic Period en Journal of Near Eastern Studies 42 pp 31 42 Bryce T R 1986 The Lycians in Literary and Epigraphic Sources Museum Tusculanum Press ISBN 87 7289 023 1 Burrell B 2004 Neokoroi Greek Cities and Roman Emperor Brill Academic Publichers ISBN 90 04 12578 7 Drinkwater J amp Grunewald T 2004 Bandits in the Roman Empire Myth and Reality Routledge ISBN 0 415 32744 X Ehrenberg V 1960 The Greek State Barnes and Noble Foss P 1998 en C Lehmann ed Encyclopedia of the Roman Provinces en construccion Gygax M D 1991 Los periecos licios en Gerion 9 pp 111 130 Keen A G 1993 Athenian Campaigns in Karia and Lykia during Peloponesian War Journal of Hellenic Studies 113 pp 152 157 Keen A G 1998 Dynastic Lycia A Political History of the Lycians amp Their Relations with Foreign Power c 545 362 BC Brill Academic Publishers Leiden ISBN 90 04 10956 0 Lund H S 1992 Lysimachus A Study in Early Hellenistic Kingship Routledge ISBN 0 415 07061 9 Pomeroy S B 1976 A Classical Scholar s Perspective on Matriarchy en B A Carroll ed Liberating Women s History Theoretical and Critical Essays 26 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde University of Illinois Press Sekunda N V 1991 Achaemenid Settlement in Caria Lycia and Greater Phrygia en H Sancisi Weerdenburg and A Kuhrt eds Achaemenid History VI Asia Minor and Egypt Old Cultures in a New Empire Proceedings of the Gronigen 1988 Achaemenid History Workshop Leiden Strabon 1993 Antik Anadolu Cografyasi Geographika XII XIII XIV Arkeoloji ve Sanat Yayinlari Weiskorpf M 1987 Asia Minor4 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde en E Yarshater ed Encyclopaedia Iranica v 2 pp 757 764 Hellenizm ve Roma Likya sinda SympoliteialarDis baglantilarLikya hakkinda oldukca ayrintili bir sayfa Ingilizce http www lycianturkey com 4 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ABD Anayasasi nin Likya Federasyonu ndan esinlendigine iliskin New York Times tan bir yazi http www nytimes com 2005 09 19 international europe 19patara html scp 1 amp sq patara amp st nyt Anadolu Uygarliklari ve Antik Kentler ile ilgili amator ancak ayrintili bir site http antikkentler cirbanonline com antikkentler bati default asp id 115 olu kirik baglanti Arkeoloji Dunyasi http www arkeolojidunyasi com bolgeler lykia html 12 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Anadolu Numizmatigi ile ilgili bir site http www asiaminorcoins com lycia html 24 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Likya ile ilgili bir kaynakca listesi Suna Inan Kirac Akdeniz Medeniyetleri Arastirma Enstitusu Web Sitesi Tanitim Gonulluleri Dernegi Web Sitei Likya Federasyonu ve kentleri ile ilgili kisisel bir site Ingilizce Mimarlik Muzesi Likya Kentleri Antik Tiyatrolari ile ilgili ayrintili bilgi http www archmuseum org Gallery Photos aspx CategoryID 31 amp DetailID 2 olu kirik baglanti Dunya Sanal Tur ile Likya mezarlari 14 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Anatolianscripts com Likya Alfabesi 15 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Alope 5 Almanca In RE Vol I 2 Stuttgart 1894 col 1595 f Bernstein Richard 19 Eylul 2005 A Congress Buried in Turkey s Sand The New York Times 5 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi